IN IDE KENTERING
OUD-IJMUIDEN
DE HAVENKANT - EEN COMPROMIS
Een handdruk
WIE BRENGT DE WERKERS NAAR HUN ARBEID?
VRUCHTBARE SAMENWERKING
Het verkavelingsplan
Eindelijk woningen
VROEGER DE RUIGHEID,
NU DE VLAKTE,
STRAKS DE HUIZEN
Toets uw kennis van de bedrijvigheid
en let vooral op de kleine details
En nu de derde vlieg:
Waar werken zij
WiIKO veehus
(Van een redacteur)
WAT gaat er gebeuren met Oud-IJmui
den het vroeger zo gezellige haven
plaatsje, waaruit de stad Velsen is voort
gekomen? Moet het verdwijnen, of is er
nog kans dat het, in een nieuwe gedaante,
kan blijven voortbestaan? Die vraag houdt
de gemoederen nu al jaren bezig, maar af
doende beantwoord is zij nog niet. Trou
wens, verschillende andere gemeenten aan
de kust zitten met een dergelijk probleem.
Het probleem, dat de havenkant met zijn
kleurrijke vertier plaats moet maken voor
andere belangen, voor handelszaken en fa
brieken vooral.
Alleen: vrijwel nergens is het zo urgent
als hier aan de IJmond, waar het oorlogs
geweld die ontwikkeling nog verhaast
heeft. Hoe dat drama zich aan IJmuiden
voltrok, weten wij allen. Eerst de evacua
tie, daarna de bombardementen en ten
slotte, als de klap op de vuurpijl, de syste
matische afbraak van de oude kern door
de Duitsers. Hitiers generaals verwachtten
namelijk, dat de Geallieerde invasie op on
ze kust zou komen en braken daarom alles
af, wat hun schootsveld in de weg stond.
Zo ook in Oud-IJmuiden. Bombardemen
ten hadden het Willemsplein, waar vroeger
het vrolijke hart van de havenplaats klop
te, al veranderd in een troosteloze puin-
vlakte; de Duitse slopershamers deden de
rest.
En al ging de invasie gelukkig aan Ne
derland voorbij, het lot van IJmuiden was
in feite bezegeld. Zo grondig hadden die
vernietigingsploegen namelijk hun werk
gedaan, dat al meteen na de Bevrijding de
vraag rees, of het nog wel zin had, dit al
les weer op te bouwen..
LANG is er gewikt en gewogen, wat er
met het trieste overschot van het plaatsje
gebeuren moest: herstellen of radicaal af
breken om ruimte te maken voor de naar
uitbreiding snakkende industrieën.
Men weet hoe tenslotte tot dit laatste be
sloten werd. Maar men herinnert zich ook,
hoeveel verzet er tegen dit besluit gere
zen is, en niet alleen van de Oud-IJmuide-
naars zelf. Ook van elders in Velsen en
van ver daarbuiten regende het protesten
en ingezonden stukken. Er kwam zelfs een
„comité Oud-IJmuiden", dat zich met hand
en tand tegen de verkavelingsplan,nen
verzette. Dat comité had een paar sterke
argumenten. In de eerste plaats voerde
het aan, dat vele honderden, die in het
plaatsje hun werk hebben de employés
van Rijkswaterstaat en Vissershavenbe
drijf, van de talrijke visverwerkende fa
brieken en handelsondernemingen er
nu geen woonplaats meer kunnen vinden.
Zij zijn dus gedwongen forens te worden,
hetgeen door de uitzonderlijke werktijden
in vrijwel al deze bedrijven tot grote be
zwaren aanleiding geeft.
Een ander argument was dat Oud-IJmui
den, ingekneld op een smalle strook tussen
vissershaven en Noordzeekanaal, zelfs bij
radicale afbraak maar zeer weinig grond
voor de industrie zal kunnen verschaffen.
Onder de druk van deze en andere ar
gumenten werd het verkavelingsplan ten
slotte geruchtloos onthoofd. Ervoor in de
plaats kwam nu een compromis, dat, naar
men hoopt, op den duur alle partijen zal
kunnen bevredigen. Ten westen van het
Willemsplein, tussen Kanaalstraat en Bik
en Arnoldkade, wordt nu door sloping
van diverse oude panden ruimte gemaakt
vóór fabrieksuitbreidingen, maar aan de
oostkant is men, voor het eerst sinds de
oorlogsjaren, weer op flinke schaal wonin
gen gaan bouwen. De eerst rij flats in drie
woonlagen aan de ontluisterde Oranjestraat
nadert reeds zijn voltooiing en als de voor
tekenen niet bedriegen, zullen er spoedig
andere volgen. Betekent dit een gedeelte
lijk herstel van Oud-IJmuiden als woon-
en winkelcentrum?
ALS dat zo is, dan zullen velen er dank
baar voor zijn. Jarenlang hebben de nog
resterende bewoners van het plaatsje
hoofdschuddend uitgezien over de kale
zandvlakten van wat eens hun centrum
was, in de hoop dat er iets gebeuren zou.
En toen dat iets maar steeds uitbleef, zijn
ze weggetrokken, de een na de ander, met
de winkeliers voorop. Voor hen immers
was er geen nering meer in het ontvolkte
plaatsje. Velen hebben nu een nieuwe, wel
varende zaak in de Kennemerlaan of el
ders in „de oost".
ANDERS is het met de caféhouders, die
niet zo gemakkelijk verkassen kunnen,
Waar immers krijgen zij een andere zaak,
om van bouwvergunning voor een nieuwe
„tent" maar te zwijgen? Dus zijn er, net
als voor de oorlog, nog altijd een twintig
tal café's in Oud-IJmuiden, maar waar die
allemaal van bestaan, mag de hemel weten.
Etablissementen zoals De Zeepost, de
Bruinvis en de Willem Barends om er
maar lukraak enkele op te noemen, waar
vroeger de klanten uitpuilden, zijn nu oor
den van trieste verlatenheid.
Niek List, de exploitant van de „Willem
Barends" heeft ons verteld van dat roem
rijk verleden toen hij, op de hoek van de
Prins Hendrikstraat en de Visseringstraat,
nog het fameuze schouwburgtheater annex
dancing en café „De Cycloop" dreef, be
kend bij de zeelieden van drie wereldde
len.
De gelagkamer zat altijd stampvol va
rensgasten, Nederlanders, Noren en Zwe
den van de houtboten voor Van Gelder,
Italianen, Engelsen en Fransen van de erts
schepen voor de Hoogovens en wilde vaar-
ders van overal ter wereld. „De Noren
zopen het hardste", herinnerde Niek zich,
„maar het waren ook felle vechtersbazen,
die om het minste of geringste op de vuist
gingen. Dikwijls genoeg moesten we er
een paar naar buiten slaan, want dronke
lappen konden we hier niet hebben".
En hij heeft gelijk, want De Cycloop was
behalve zeemanscafé ook zo'n beetje het
culturele centrum van Oud-IJmuiden.
Sam Vlessings Kunstkring-orkest en Con
cordia, de operettevereniging Apollo en
de amateur-toneelclubs Vriendenkring en
Varia gaven er hun uitvoeringen, die zon
der uitzondering besloten werden door het
„bal na".
Zulke feesten duurden onveranderlijk tot
DE SNEL groeiende betekenis van Velsen
als centrum van veelzijdige bedrijvigheid
zal binnen afzienbare tijd een stevige sti
mulans temeer krijgen door verbeterde
verbindingen tussen het noorden en zuiden
van Noordholland via de tunnel onder het
Noordzeekanaal. Terwijl de kop van onze
provincie wacht op zijn betere contact met
de rest van Nederland, wachten de be
drijven niet. Zij ontwikkelen activiteit,
breiden uit, trekken mensen aan, prepa
reren zich op de toekomst en trachten met
vooruitziende blik en progressieve plan
nen de ontwikkeling vóór te blijven, om
niet achter te raken op het moment dat de
energiestroom vrij baan gegeven wordt
door de passagepoorten van de tunnel.
En niet alleen de bedrijven, doch ook de
bestuurderen van het openbare leven span
nen zich in om „bij de tijd" te blijven en
de ontwikkeling van dit woon- en werk
gebied op te vangen in hun projecten.
Huizenbouw, bewerking van industrieter
reinen, aanleg van verbindingen en
transportwegen, stadsbouw en velerlei an
dere taken worden met meer of minder
moeilijkheden kordaat aanvaard en zo is
het beeld van Velsen in al zijn aspecten
er een geworden van gonzend leven, van
vooruitgang en veelbelovende groei.
Daarbij kan een krant niet achterblijven.
Sterker, daarbij dient een plaatselijk blad
vóór te gaan, opdat het zijn eigen, aparte
taak vervult: een band te leggen tussen
de mensen en het leven, tussen alle men
sen en alle facetten van het leven in zijn
verschijningsgebied en tegelijk dit gebied
te doen deelhebben in het grote nationale
en internationale geheel. Dat is niet zijn
enige taak. Het plaatselijke blad heeft
daarnaast zeer zeker de opdracht olie te
gieten op het vuur van de vooruitgang door
de mogelijkheden, moeilijkheden en resul
taten van de activiteit der gemeenschap te
belichten en de lezende mens in zijn huis
kamer voldoening te schenken door een
duidelijke schildering van de vruchten
zijner inspanningen.
Een krant, die niet tegelijk ook zelf
in zijn verschijningsvorm, zijn stijl, zijn
opmaak, zijn dienstbetoon en zijn huisves
ting de frisse trant weet te evenaren, die
het hele leven in de groeiende stad Velsen
kenmerkt, schiet tekort. Vandaar, dat wij
met grote inspanning maar ook met grote
toewijding ons blad aan Velsen waardig
trachten te maken. Met grote voldoening
constateren wij daarbij telkenmale de
weerklank, die deze pogingen in de zich
steeds uitbreidende kring onzer lezers mo
gen ondervinden. Vandaar ook, dat wij de
zich aandienende mogelijkheden niet ver
zaken en de mogelijkheid tot huisvesting
in een nieuw pand met dankbaarheid aan
grepen.
Thans is het zover, dat die nieuwe huis
vesting in kannen en kruiken is. Om onze
voldoening daarover niet onder de koren
maat te houden en samen met Velsen dit
feit als een symptoom van algemene voor
uitgang te gedenken, bieden wij onze lezers
en allen in Velsen dit extra-nummer aan,
waarin wij platgetreden paden vermij
dend een flits geven van de veelzijdige
betekenis onze stad.
Het is niet meer dan een flits. Een krant
is een dagelijks terugkerende flits van wat
zich afspeelt buiten de beslotenheid onzer
kleinste gemeenschap, het gezin. Doch als
er in dat dagelijks terugkeren een element
van vriendschap en vertrouwelijkheid
ligt, zoals dat in de verhouding tussen stad
en stadskrant het geval moet zijn, dan ligt
er in deze speciale krant van vandaag een
extra-handdruk, een gebaar van geluk
wens over en weer: geluk voor Velsen,
voor alles wat het omvat en worden zal.
Hoofdredactie
Oud en nieuw naast elkaar. Op de voor
grond een vervallen huisje, waarvan de
vensterkozijnen met planken zijn dicht
gespijkerd. Daarachter de moderne flats
in aanbouw aan de Oranjestraat.
NIET OVERAL in de vele cafés van
Oud-IJmuiden heerst zo'n mineurstem
ming. Zeker niet bij Daan Wiljouw in
„Kamperduin" aan de Bik- en Arnoldkade
Wiljouw, die het geluk heeft onder de
rook (en de geur) van de vishallen te zit
ten, krijgt nog klanten genoeg: vishande
laars, grossiers en vervoerders, die hier
elkaar treffen en er menige zaak afsluiten
onder het genot van een stevige borrel.
Kamperduin is zo'n beetje de onofficiële
beurs voor de vishandel en reeds om vijf
uur 's morgens kan men er terecht voor een
kop koffie, een uitsmijter of een warme bal
gehakt. Na de veiling in de vishallen, zo
tegen een uur of tien, is er vaak geen
plaatsje meer vrij. Er wordt gebiljart en
gekaart en het spraakwater vloeit in stro
men. Dan is het ook de tijd voor de stam
gasten om samen nog eens herinneringen
op te halen aan de onvergetelijke dagen
van Oud-IJmuiden. „Weet je nog," zegt
Willem van den Broek, een van de oude
garde der visgroothandelaars, „hoe Rogge
band eens op een winterdag heel het Wil
lemsplein heeft laten bedijken en het toen
door sleepboten onder water liet spuiten,
omdat we zo graag wilden schaatsenrijden?
Da's nou al een jaar of veertig geleden,
maar ik zal het nooit vergeten. Sam Vles-
sing liet zelfs het gehele Concordia op
trommelen om op die ijsbaan muziek te
maken."
En dan komen ook de anderen los: „En
dat priksleeën om de pomp dan, goeie
ouwe gemeentepomp! En de zaterdagse
pantoffelparade op „het rondje" heb jij
dat ook nog meegemaakt? Weet je nog: dat
hossen op Koninginnedag, de muziekcon
coursen, de padvinders-j amboree? Het ver
gulde pierement in de „Willem Barends" en
de knokpartijen in de Kanaalstraat. Die
muziek-op-dekschuiten, 's zomers, bij de
tent van De Leeuw, tegenover de toeristen
steiger?
Maar de jeugd van oud-IJmuiden, die
nooit anders gezien heeft dan het onkruid
op het Willemsplein en de geschonden
Oranjestraat, die geen straat meer was,
die jeugd bekijkt te zaken wellicht uit een
andere hoek. Zij ziet nieuwe, moderne
huizen verrijzen en de industrieën uit
breiden. Straks zal er ook voor haar werk,
en wellicht zelfs woonruimte, in de haven
plaats te krijgen zijn: wat wil men meer
Laat de ouderen dan maar nakaarten
over het verledende jeugd ziet alleen naar
haar toekomst en dat is goed zo.
De IJmuidense Kanaalstraat (hierboven)
en „het plein" (onder) omstreeks het begin
van deze eeuw. Op de voorgrond in de
Kanaalstraat ziet men nog juist een stukje
van het roemruchte „Hotel No. 1". Daar
tegenover, op de hoek voor de boekwinkel
van het raadslid Roelse, hebben zich twee
deftige figuren opgesteld, in wie de oude
ÏJmuidenaren wellicht nog de heren Rien-
stra en De Jong, vishandelaren van grote
roep, herkennen zal. De dame-met-kinder
wagen op het Willemqplein kunnen wij
helaas niet meer thuisbrengen.
PRIJSVRAAG MET AANTREKKELIJKE BELONINGEN
gerij van voorlichting te dienen over de talrijke, diep in
het leven dezer stad ingrijpende problemen, overschrijdt
het verre de grenzen van een zuiver plaatselijk nieuws
blad. Aldus doende leveit het een wezenlijke bijdrage in
de wederopbouw van deze stad, omdat het de inwoners
opwekt tot belangstelling voor de gemeentelijke zaken en
tot het vormen van een zelfstandig oordeel daarover.
Indien de IJmuider Courant voortgaat haar lezers te
bieden serieuze berichtgeving en eerlijke voorlichting en
zij anderzijds blijft fungeren als de spreekbuis van de
openbare mening, daarmede handelend in het belang van
de gemeente en de gemeentenaren, dan zal zij onge
twijfeld op de hartelijke samenwerking met de bestuur
ders dezer gemeente kunnen blijven rekenen.
Nevens mijn felicitaties met het betrekken van haar
nieuwe bureau, wens ik de IJmuider Courant van harte
toe, dat zij in staat zal blijven haar taak op de boven aan
gegeven wijze te vervullen.
De burgemeester van Velsen,
Mr. M. M. Kwint
enkele ogenblikken later het zo pas gedrukte nummer
met aandacht bekijkend.
Met een druk op de knop stelde burgemeester mr. M. M.
Kwint in januari de nieuwe rotatiepers van de IJmuider
HET ZAL er dan nu van komen, dat in de op een raam-
biljet voorkomende tekst „Hier wordt de IJmuider Cou
rant gevestigd" het woord „wordt" zal moeten worden
vervangen door „is". Met de directie, de redactie en alle
medewerkers verblijd ik mij er over dat de IJmuider
Courant, kort nadat het huisvestingsprobleem van haar
j eerbiedwaardige moeder, Haarlems Dagblad/Oprechte
Haarlemsche Courant, werd opgelost, een haar waardig
onderdak heeft gevonden.
De relaties tussen de IJmuider Courant en de gemeente
j Velsen hebben zich gedurende een lange reeks van jaren
gekenmerkt door een vruchtbare samenwerking, tot bei-
j der voordeel. Want evenmin als de plaatselijke pers het
kan stellen zonder de berichten en mededelingen van de
lokale overheid, kan deze de steun van gene ontberen.
De courant vormt een onmisbaar middel bij de uitoefe-
ning van de gemeentelijke bestuurstaak, waar het de in-
formatie van de burgerij betreft.
Doordat het blad het ook tot zijn taak rekent de bur
in de kleine uurtjes en soms wel eens de
gehele nacht door. De dienaars van Her
mandad, in hun knusse politiebureautje
aan het Willemsplein, waren namelijk ook
mensen en knepen een enkele maal wel
een oogje dicht, als het een ordentelijke
fuif zonder burengerucht was.
„Zo was het toen," verzucht Niek List
„Maar op 24 augustus 1944, tijdens het
grote bombardement, gooiden ze ook de
Cycloop in de prak, op dezelfde dag dat de
S.D. mijn zoon naar de Euterpestraat
bracht. Geen stukje bleef er over van de
hele tent en nou sta ik hier voor tjomme
in de Willem Barends, met dikwijls in uren
geen enkele klant. Koffie verkoop ik al
niet meer, dat loont de moeite van 't zetten
niet. Alleen bier en borrels. Zal 'k je ook
maar 's inschenken?"
Nijdig kwakt hij twee glaasjes op de
toog, giet ze vol met het heldere vocht en
schuift er een naar ons toe. „Nou, proost",
zegt hij. Maar het klinkt als een lelijk
woord in die holle, verlaten gelagkamer.
ZO GAAT het door, dikwijls urenlang.
Over het gerenommeerde Hotel No. 1: het
Ritz-Charlton van Oud-IJmuiden en
over de minder nette en beslist onnette
etablissementen, want ook daarvan waren
er wel enkele te vinden, ten gerieve van
de buitenlanders.
En als dan eindelijk de voorraad herin
neringen uitgeput is, dan zeggen ze tegen
elkaar: „Ja, da's nou allemaal voorbij.
Geen snars is er meer aan. Als 'k jong was,
dan trok ik eruit.
TER GELEGENHEID van de opening
van ons nieuwe bureau in Velsen hebben wij
gemeend ruime aandacht te moeten vragen
voor de betekenis van Velsen als woonstad
en werkstad, een aandacht die in deze en
de hiernavolgende bladzijden van dit extra
nummer op velerlei wijze zal worden ge
boeid. Een van de manieren om de be
tekenis van een stad te belichten is onge
twijfeld het illustra
tieve materiaal. Foto'
geven een direc
suggestief beeld va
de facetten der Ve
sense gemeenschap e
daarom hebben w
de nadruk van d:
blad dan ook op he
fotobeeld gelegd. Di
bood ons een aardigt
gelegenheid om dri
vliegen in één klai
te slaan; want nie
alleen is de bedrijvig
heid en de woongelegeuneia van Veisen
door deze foto's vastgelegd, doch tevens de
Velsense mens. De werker in Velsen, die
in de grote variëteit van bedrijven en be
staansmiddelen hier ter plaatse zijn dage
lijkse taak vervult, is het levendigste,
kleurigste en boeiendste element in de
samenleving. Hij of zij is in de eerste
plaats de aandacht waard en daarbij kan
men hem het best aanschouwen in de om
geving, waar hij dagelijks vertoeft.
Wij hebben een reeks Velsense werkers
afgebeeld, benevens een reeks markante
Velsense centra van bedrijvigheid. Nu
stellen wij aan onze lezers de vraag:
De omgeving van de Kanaalstraat en Bik-
en-Arnoldkade nu: Onkruid, puin en af
braak. Vele van deze oude panden staan
op de nominatie om gesloopt te roorden
Wij loven een beloning uit voor
degenen, die deze werkers
brengen waar zij behoren.
Met andere woorden: in de genummerde
en geletterde foto's van dit extra-nummer
is een prijsvraag verwerkt, waarmee onze
lezers hun kennis van zaken ten aanzien
der Velsense bedrijvigheid kunnen toet
sen. De opdracht luidt: uit te zoeken waar
de afgebeelde personen hun werk uit
oefenen en wat hun beroep is. Met welk
bedrijf bijvoorbeeld de man, die op het
kleine plaatje hierbij afgebeeld verbonden
is (en die u elders in dit nummer in groter
formaat terugvindt) zal niet moeilijk te
raden zijn. Wanneer u alle gefotografeerde
werkers gebracht hebt waar zij hun arbeid
verrichten, schrijft u ons op een briefkaart
het resultaat. U moet dus de cijfers com
bineren met de letters en daarachter het
beroep van de afgebeelde personen ver
melden. BIJVOORBEELD: 9 C (kanarie-
kooidraadtrekker
Dit voorbeeld is uiteraard willekeurig
wat de combinatie betreft en fout wat de
benaming van het beroep aangaat. U moet
maar zien, of u ontdekken kunt in welke
15 bedrijven de 15 afgebeelde personen
behoren en wat hun beroep is. Als u de
oplossing gevonden hebt, stuurt u haar per
briefkaart voor 1 november aan ons kan
toor. Goede inzendingen dingen mee naar
de aantrekkelijke prijzen:
De eerste prijs bedraagt ƒ50.
Er zijn verder twee tweede prijzen
van 25.en vijf derde prijzen
van 10.Tenslotte hebben wij
nog tien troostprijzen van ƒ5.
ATTENTIE: alleen de genummerde
foto's doen mee in de prijsvraag!
