iPIepen, bcMijvjen en-
Lieve dingen
OUD en NIEUW
Aero-Ypenburg ten minste vijftig me
DINSDAG 23 OKTOBER 1956
17
Strenge schoonheid in de industriële vormgeving
DE MAN, die de Hei en Velseroord, het
Heiletje en het oude Beeekenstein gekend
heeft in hun rustieke glorie, zou eigenlijk
over dertig jaren terug moeten komen in
Velsen, in de dan wel tot volwassenheid
uitgegroeide stad aan de zee. Hij zou er
maar heel weinig meer over vinden van
wat zijn voeten betraden in een jeugd, die
vol was van Indianenspelen rond Rooswijk
en in het struikgewas bij de sluis, hij zou
de Blikken Buurt missen en de „veertig"
en met verbazing zou hij zich in het nieuwe
IJmuiden, dat dan waarchijnlijk nog eens
zo diep het duin in steekt, verloren lopen
op de eenvormige woonblokken.
Maar hij zou er ook de intense vooruit
gang zien. De Hei dat waren de polder
kerels in de keten. Armoede en vervuiling,
drank en messentrekkerij; het is nu een
proper stuk stad, waar de Kalverstraat met
enige grootheidswaan doorheenloopt. Daar
staat straks het nieuwe raadhuis op het
eind.
Velseroord, dat is nu een industriedorp
met houtparken en moderne woonwijken.
Maar lieve kleinigheden als het Helletje
en Beeekenstein zijn verloren gegaan: het
Helletje aan de tomeloze bouwdrang,
Beeekenstein aan de vernietiging door
Duitsers en de tijd zelf.
Over dertig jaar.Beeekenstein zal dan
of hersteld zijn in zijn oude barokke
weelde en een goed conferentie- of ont
spanningsoord kunnen zijn bezijden de ver
keersweg naar de tunnel, maar als men nu
niet rap maatregelen neemt, kan het ook
verdwenen zijn uiteengewaaid op de
storm, vervallen in een tijd, die wel
fabrieken bouwt en huizen, maar geen
zeven ton kan vinden voor een erfdeel uit
een rustiger eeuw.
En tenslotte: de plek, die nog maar kort geleden het onbe- is nu in beslag genomen door de ijverige tunnelbouwers,
twist domein van kieviten en hoefdieren was.... die V$lsen veranderen, ook in de schaduw van „Beeckesteijn".
Bij gunstig vliegweer zullen morgenmiddag ter gelegenheid van de
opening van ons nieuwe gebouw aan de Lange Nieuwstraat twee
vliegtuigen van drie tot vier uur boven de gemeente Velsen rond
vliegen voor ons blad. Deze actie wordt voor ons uitgevoerd door
de Aero-Ypenburg, het jonge Nederlandse luchtreclamebedrijf,
waarover wij in nevenstaand artikel het een en ander vertellen.
LUCHTRECLAME: EEN JONG
EN KLEURRIJK BEDRIJF
(Van een redacteur)
Als u uit dit alles de indruk krijgt, dat
de reclamevliegerij zo'n beetje met touw
tjes en draadjes aan elkaar zit, dan is dat
slechts ten dele juist. Natuurlijk, het is
een jong bedrijf, waarin veel en moei
zaam geïmproviseerd moet worden. Over
werk is schering en inslag, zondagsrust is
er niet bij. Dé risico's zijn groot, de tegen
slagen legio. Mist, regen en ander slecht
vliegweer veroorzaken bijna dagelijks der
ving van inkomsten. De klantenkring is
beperkt en veeleisend. Maar eis wat ge
wilt: slepen, manchevliegen, „duiken op
de stellingen", luchtschrijven of nacht-
vliegen met verlichte reclames, ze spelen
het klaar. Zij zijn tramps van de lucht
vaart, met dezelfde durf en ondernemings
lust die de wilde zeevaart kenmerken.
Waar aan de Heerenduinweg vroeger dit rustieke boerderijtje
te vinden was, weggedoken in het lommer van de
Kennemer duinrand
ligt nu een zwarte asfaltstreep door het bos, de nieuwe
recreatieweg door het Heerenduin, die de verbinding met
het Zuiderstrand gaat vormen.
letters, als dat zo uitkomt. Niemand acht
zich te hoog of te belangrijk voor de klein
ste klusjes.
De eigen schoonheid van de industrie is voor degenen, die er dagelijks in werken
wellicht moeilijk te onderkennen zij verdwijnt achter het roet en de rook.
De architectuur van een Dudok, die grote delen van de nieuwbouw der Hoog
ovens voor zijn rekening nam, is dan ook vaak overdekt door het vuil van de
kookovens, de ertsverlading en al die andere vuilverwekkende onderdelen van
het immense bedrijf. Niettemin is de schoonheid er: zoals in het lijnenspel dezer
schoorstenen en de wasempluim erbij.
DE NIEUWSTE methode om klanten te
werven en stellig niet de slechtste is
het adverteren per vliegtuig. In ons land
is de reclame-vliegerij nog betrekkelijk
jong. Zij dateert van begin 1952 toen twee
Haagse sportvliegers met veel hangen en
wurgen het eerste Nederlandse lucht-re-
clamebedrijf „Aero Ypenburg" stichtten.
Het kapitaal bestond uit hun spaarduiten,
de „luchtvloot" uit één hoogbejaard char
terkistje. Het was eigenlijk een enorm
waagstuk, want ervaring op dit terrein had
nog niemand en of er interesse was bij het
bedrijfsleven moest men maar afwachten.
Maar het geluk was de twee mannen guns
tig gezind. Nog in datzelfde jaar kon het
bedrijf met een der grootste Nederlandse
genotmiddelenconcerns een contract af
sluiten voor een paar honderd vlieguren en
in de zomer van 1952 ronkte het koude open
tweedekkertje van Aero Ypenburg al
trouwhartig heen en weer over het eivolle
Scheveningse strand moeizaam een enorme
slagzin achter zich aanzeulend, waarin de
badgasten bezworen werd, toch vooral de
verrukkelijke thee en koffie van de firma
X te drinken.
SINDS dat bescheiden begin zijn er vijf
jaar verstreken. Vijf jaar, waarin het be
drijf zich kon uitbreiden tot een flinke,
levenskrachtige onderneming, die behalve
de luchtreclame ook de luchtfotografie en
de ,,manche"-vliegerij (wat dat is, leest u
strak nog) ter hand nam. De jaarlijkse
omzet van Aero Ypenburg heeft nu de
anderhalf miljoen gulden al ruimschoots
overschreden en zelfs de komst van een
concurrent in Amsterdam kon de
groei niet belemmeren. Met een eigen vloot
van tien vliegtuigen en twee helicopters,
een vast korps van acht beroepsvliegers
Het Helletje - bij de oudere Velsenaren een wandelingetje voor
de zondagmiddag, een laantje, een huisje, geurende vlierbomen
en de gezapigheid van een dorp
Nu huizen, rechttoe-rechtaan. De natuur heeft moeten
wijken voor de mens. Soms zijn zij er beiden niet op vooruit
gegaan in Velsen.
en een flinke reserve voor topdagen achter
de hand, is er dus voor deze onderneming,
zo van buiten gezien, geen vuiltje aan de
lucht. In zakelijk opzicht marcheert alles
inderdaad naar wens. Maar wie in de ge
legenheid is, een kijkje achter de schermen
te nemen van dit kleurrijke bedrijf, die
ervaart dat het succes hier bevochten moet
worden ten koste van offers en moeilijk
heden, waarbij de problemen van een „ge
woon" reclamebedrijf maar een peuleschil
lijken.
„Achter de schermen" dat is een ge
bouwtje op het vliegveld Ypenburg, waar
de „Aero" haar hoofdkwartier heeft. Twee
kantoorhokjes, waar allerlei vreemde fi
guren binnendraven en uithollen, sommige
in vliegersoverall anderen in werkkiel en
waterlaarzen, met opgestroopte hemds
mouwen of gewoon in een colbertje en
waar iedereen, iedereen bestormt met op
gewonden vragen of in telefoonhoorns
brult. Het duurt een aanzienlijke tijd voor
men, als buitenstaander, enig idee krijgt,
wie nu de bokken en de schapen zijn, maar
een ding wordt u alras ontstellend duide
lijk: dat hier op de een of andere manier
alles bij voortduring mis dreigt te lopen.
Klant A heeft opgebeld dat hij vandaag
niet vliegen wil, omdat het weer te mooi
is hij doet in regenkleding). Vlieger B
is ziek geworden, waar halen wij zogauw
een vervanger vandaan? Vliegtuig C heeft
zijn dreg verloren en kan dus niet mee met
de formatie van drie,
die naar Utrecht moet
met sigaretten-reclame.
Grazige weiden met zwartbont vee: Driehuis in een nog niet
eens zo ver verleden tijd. Waar destijds dit Arcadië zich uit
strekte in de buurt van Vondellaan en Driehuizerkerkweg
is nu een kruispunt ontstaan, dat zijn grote nut zal hebben
als eenmaal de doortrekking van de Hagelingerweg en de
Vondellaan naar Waterlooweg een feit is geworden.
Gijs Jansen, een naam, die een begrip werd, omdat zijn huisje
aan de voet van het duin in vroeger tijden een rustpunt vormde
voor het oog, dat langs de weelderige bosrand zwierf
maar nu staan er zware flatblokken, die de periferie van
IJmuidens nieuwbouw vormen en laten zien, hoe ver zich de
groeiende stad aan de zee reeds in het duin heeft gevreten.
Maar de twee an
dere kisten van de formatie zijn al in de
lucht en hoe kun je die nu waarschuwen
dat ze niet op nummer drie moeten wach
ten? Waar blijft Piet nu met het „net"
voor de nieuwe shag en waarom gaat Klaas
zo hoog vliegen met die limonade-reclame,
dat niemand er iets van lezen kan?"
Zo gaat het maar door, de ene noodkreet'
na de andere, zodat ge u als leek ongerust
begint af te vragen, waarom niet iedereen
in dat houten keetje op staande voet stapel
gek wordt. Maar ergens blijkt er hier dan
altijd wel iemand te zijn die overal een
mouw aan weet te passen en die verbijs
terende chaos lijkt er echt bij te horen.
„Da's nou eenmaal de sfeer van dit bedrijf",
vertelt oris later de commerciële man ach
ter een haastig broodje-met-worst. .Com
pleet een gekkenhuis, maar je went eraan.
Daar staat tegenover dat het een boeiend
en sportief bedrijf is en er goed verdiend
wordt. Misschien dat ik over een jaar of
wat kippen ga fokken.
HET IS een begrijpelijke verzuchting,
want op de schouders van deze man rust
ook het contact met de klanten. Grote klan
ten, die voor vele reclamevluchten con
tracteren, maar dan ook hetgeen logisch
is heel wat noten op hun zang hebben.
Het liefst willen ze allemaal de lucht in
op zondagmiddag tussen twee en vier uur
en dan uitsluitend boven de grote steden,
de interlandwedstrijden of, in het hoogsei
zoen, boven het strand. Natuurlijk begrij
pen ze allemaal, dat dat niet kan. Maar om
hen te overtuigen dat er heus ook nog wel
andere gunstige uren zijn de zaterdag
middag bijvoorbeel dat kost vaak heel
wat overredingskracht. En als je dan ein
delijk met veel moeite het vliegschema voor
'n bepaalde dag tot uitvoerbare afmetingen
teruggebracht hebt, dan belt er diezelfde
ochtend een klant op met de mededeling,
dat hij liever toch maar niet vliegt, omdat
De Bilt geen echt zonnig strandweer ver
wacht. Met het gevolg dat je in allerijl een
andere klant moet inlassen als die al
thans zo gauw te bereiken is of de pilo
ten en eventueele chartervliegtuigen, die
dikwijls al startklaar zijn, maar afbesteld,
ten koste van veel explicaties, nutteloze
uitgaven en ontstemde gezichten. Nee, dan
is de andere tak van het bedrijf, het vliegen
voor de luchtmacht, heel wat rustiger.
Vliegen voor de luchtmacht, wat heeft
dat nu met de luchtreclame te maken?
Het is hetzelfde principe. Alleen slepen
de vlieguigen, inplaats van een reclame
tekst, een „manche" of zak, die aan een
lange kabel achter de kist hangt en als
schietschijf dient voor de luchtdoel-artil
lerie. Elke dag bij gunstig weer pendelt een
deel van onze piloten met de manche heen
en weer tussen Den Helder en Texel, waar
zij gestationeerd zijn. Zelf vinden zij het
een barvervelende baan, maar het brengt
goed geld in het laadje, méér zelfs dan de
reclamevliegerij: een miljoen per jaar.
Een der vliegers van de Aero Ypen
burg gaat een „sleepje" oppikken. De
kabel met dreghaak, die uit het vlieg
tuig hangt, zweeft al boven de vang
lijn. Nog een onderdeel van een
seconde en de haak zal de lijn pakken,
haar van de bakenstokken losrukken
en het net met de reclametekst (dat
aan de vanglijn bevestigd is) mee
omhoog sleuren.
Waarom de luchtmacht dat manche-
vliegen niet zelf doet? Onze zegsman weet
er geen antwoord op. Misschien zou het dan
nóg duurder uitkomen, opperen wij, maar
dat is slechts een leken-veronderstelling
waarop Aero-Ypenburg geen commentaar
heeft.
DE LUCHTVLOOT van Aero-Ypenburg
is een vreemd allegaartje. Een paar Tiger
Moth-sportkistjes, twee Austers, een Fair-
child, vier Spitfires uit de geallieerde oor-
logsvoorraden, enkele Proctors en een Har
vard van de Nederlandse Luchtvaartschool.
Vele zijn oude beestjes („oud" dan volgens
luchtvaartbegrippen, dat wil zeggen van
zeven tot twaalf jaar) en niet bijzonder
snel, maar hun piloten kunnen er als het
ware mee lezen en schrijven. De enige
voorziening om deze vliegtuigen geschikt
te maken voor het reclamewerk, is het
aanbrengen van een haak onder de staart,
waaraan het reclamenet opgehangen kan
worden. Aan die haak
ter lengte bevestigd,
die aan zijn andere uiteinde een verzwaar
de dreg (samenstel van haken) heeft. Zodra
het vliegtuig in de lucht is, worden kabel
en dreg overboord gezet. Ze slepen dan in
een wijde boog achter het toestel aan, dat
vervolgens een op het veld uitgespannen
vanglijn (die tussen twee bakenstokken is
opgehangen) aanvliegt. Aan die vanglijn
zit het net met de reclametekst vast, dat op
het vliegveld ligt uitgespreid. Laag invlie
gend, manipuleert de piloot zijn toestel nu
zo, dat zijn dreg de vanglijn pakt, die op
haar beurt weer het reclamenet meesleept.
Als alles goed gaat, gaat dit ordentelijk mee
de lucht in, waar het zich zuiver horizon
taal ontplooit.
Als alles goed gaat, want om het zover
te krijgen heeft men jarenlang moeten ex
perimenteren. Voor 1952, in de tijd van de
proefnemingen, ging het reclamenet vaak
draaien om zijn lengteas, waardoor het af
scheurde of de sleepkabel aan geweldige
spanningen blootstelde, die zelfs gevaren
voor vliegtuig en bemanning opleverden.
Lange tijd is dit sleepvliegen dan ook door
de luchtvaartinspectie verboden geweest,
totdat de mensen van Aero-Ypenburg de
absoluut veilige methode van oppikken en
trimmen der netten had ingevoerd, die
thans nog in zwang is.
HET RECLAMENET zelf is samengesteld
uit evenwijdig aan elkaar lopende, hori
zontale banen van sterk touw, die op on
derlinge afstanden van twee meter verti
caal verbonden worden door dunne dwars-
latten. Tussen elke twee dwarslatten wordt
een letter van de reclametekst genaaid. De
letters zijn van donkerblauw zeildoek ge
maakt en ongeveer 80 centimeter hoog. Het
maximum aantal letters per net is vijftien.
Wie een langere reclametekst of slagzin
wil hebben, die moet twee of drie kisten
huren, welke dan, in formatie vliegend, elk
een deel van de tekst slepen. Goedkoop is
dit alles uiteraard niet: per uur en per toe
stel komt het reclame-vliegen de klanten
op een dikke tweehonderdvijftig gulden per
uur. Reclame-per-helikopter, ook een spe
cialiteit van Aero-Ypenburg, kost ongeveer
tweemaal zoveel, maar vindt desondahks
en vooral des zomers steeds meer aftrek.
Helaas heeft het bedrijf in het afgelopen
seizoen met zijn twee heli's niet best ge
boerd: zij kregen allebei ernstige panne,
waarvan het herstel nog wel maanden zal
vorderen. Daar staat tegenover dat een der
directeuren die zelf regelmatig meevliegt
deze zomer op een reclamevlucht bij
Scheveningen het genoegen smaakte een
uitgeputte zwemmer met zijn helikopter
van de verdrinkingsdood te redden.
Typerend voor de geest in dit bedrijf is,
dat iedereen vrijwillig als manusje-van-
alles fungeert. Heeft een vlieger even niets
omhanden, tussen twee sleepjes in, dan
gaat hij de administratie helpen. De kan
toormensen assisteren op hun beurt bij het
uitleggen der netten en het repareren der
