Iedere Sovjet-aanval wordt
met atoombom beantwoord
^AMALIA RODRIGUES ZINGT DE FADO
Agré-gola
Polen verlangt van Rusland
vooral economische hulp
^Hoe is het ontstaan?^
Vijftig jaar geleden
Van dag tot dag
postdirecteur
Vriendelijk doch
onzinnig
Chef staf NAVO-hoofdkwartier:
Door Duitse divisies valt verdediging
niet direct op Rijn-IJsellinie terug
Spanning in Warschau is geweken na
Gomoelka's aankomst in Moskou
Zonder bellen
BuMcAeAAtv LUelf
HoOdf, Aetöd&od,
kju£fyu+i> b&iToiulLucb
6o tcJAtcux, gS cGvut
ÏUPKiTM
Ex-koningin Elizabeth van
Griekenland overleden
Dit woord: TOOIEN
Uit Haarlems Dagblad
van 16 november 1906
VRIJDAG 16 NOVEMBER 1956
Enige dagen geleden is de directeur van
het postkantoor van Port Said door Egyp
tische guerilla's doodgeschoten toen hij
zijn kantoor na de moeilijke dagen nèt
weer had geopend. Het bericht vermeldt
erbij, dat hem door de Brits-Franse be
zettingsautoriteiten verzocht was het be
heer over zijn diensten te hervatten. En
hoe zeer dat ook door de bezettingsauto-
riteiten gewaardeerd was, de guerilla's
deden het niet en zagen er ook het nut niet
van in hem langer te laten leven.
Dit voorval heeft onze aandacht getrok
ken omdat het zo alledaags is in een oor
logstoestand. Het is geen staaltje van hel
denmoed, ook geen staaltje van perversi
teit, welke twee uitersten in een oorlog
nu eenmaal het meest tot de verbeelding
spreken. Het is doodgewoon het verhaal
van een man tussen twee vuren: de be
zettingsautoriteiten en de guerilla's. Zo
leven er op dit ogenblik misschien wel
enige duizenden mensen op de wereld:
tussen twee vuren, in Algerije tussen de
rebellen en de Franse veiligheidspolitie, op
Cyprus tussen de Britse troepen en de
EOKA, en op vele andere plaatsen. Trou
wens welke Nederlandse militair uit de
tijd van de zuiveringen in Indonesië her
innert zich niet het sidderende kampong
hoofd, aan wie namens het Nederlandse
gezag verzocht werd mede te delen waar
zich het hoofdkwartier van de extremisten
bevond. Dan herinnert hij zich óók de
warme belofte van steun aan diens kam
pong voor het geval deze door extremisten
mocht worden lastiggevallen en het bijna
zeker weten: vóór we terug zijn is hij al
dood.
Zo is deze postdirecteur „verzocht" het
beheer over zijn diensten te hervatten.
En men heeft hem natuurlijk alle steun
toegezegd. Maar een paar uur later was
hij dood. Een alledaags geval uit een
oorlog. Het is natuurlijk niet zo'n vreselijk
dappere man geweest. Hij kon geen weer
stand bieden aan dit verzoek. Temeer
omdat men hem wel zal hebben getoond,
wat militairen in een oorlog onder een
verzoek verstaan. Misschien heeft hij er
nog een naargeestige innerlijke strijd over
gehad, die postdirecteur. Misschien heeft
hij ook heel werktuigelijk gehandeld,
precies zoals hij de post selecteerde. Wij
weten het niet. Maar wij zijn er twee
minuten stil van geweest.
Voor ieder woord van opbeuring in deze
nare tijden moet men dankbaar zijn. Doch
opbeuring en troost moeten zijn gebaseerd
op het realiteitsbesef van degene, tot wie
de bemoediging wordt gericht, anders
werken zij averechts. Het lijkt ons daarom
overbodig, dankbaar te zijn voor de soort
opbeuring die de Amerikaan met de klin
kende Nederlandse naam, Cortlandt van
Rensselaer Schuyler, in zijn functie van
stafchef der NAVO tot de west-Europea
nen heeft gericht tijdens een persconferen
tie te Parijs. Want zijn woorden waren
allerminst gebaseerd op het werkelijk
heidsbegrip van de gemiddelde West-Euro
peaan. Hij vertelde namelijk, dat een even
tuele Russische aanval op West-Europa
dicht bij het ijzeren gordijn „met succes"
zou kunnen worden opgevangen en dat de
Russen niet tot de Rijn-IJsellinie zouden
kunnen doordringen. Vooral niet, aldus de
profetisch aangelegde generaal, „wanneer
de NAVO over de twaalf Duitse divisies
beschikt".
Aan dergelijke optimistische fantasie
heeft Europa in deze benarde tijden nu
werkelijk geen behoefte meer. Afgezien
van het feit dat de twaalf Duitse divisies
er op het ogenblik nog niet zijn en binnen
twee jaar wellicht nog niet gevechtsklaar
zullen zijn - en afgezien van het feit dat
nog nooit in de wereldgeschiedenis een
militair deskundige het verloop van een
oorlog heeft kunnen voorzien, zeker niet
in details - en verder nog afgezien van het
feit dat de generaal-optimist geen idee
heeft van de kracht, waarmee de Russen
op een bepaald punt zullen aanvallen en
van de wijze, waarop zij dit zullen doen -
afgezien van dit alles is het volkomen du:-
delijk zelfs voor de Europese leek dat een
moderne veldtocht zowel wat betreft de
aard der te gebruiken wapenen als de
strategie niets maar dan ook niets hoop
vols belooft Voor het gebied, waarop de
aanval zal zijn gericht.
De voorbereiding van een aanval door
middel van geleide projectielen, artillerie
en luchtstrijdkrachten, alle drie het atoom
wapen voerend, maakt een discussie over
een eventuele linie die gehouden of niet
gehouden zal worden volkomen overbodig
Dat de generaal zijn redeneringen gelieft
te baseren op vorige oorlogen, wanneer hij
over de aanval van de vijand, en op mo
derne krijgsmethoden wanneer hij over
de verdediging spreekt, is zijn zaak Doch
als hij de Europeanen een hart onder de
riem wil steken, dan zal hij moeten besef
fen dat hij tot mensen met gezond ver
stand spreekt, die al eens eerder leergeld
hebben betaald.
En als hii dat niet kan beseffen, dan
is dat een veeg teken ten aanzien van de
mate van gezond verstand, waarover ij
zelf de beschikking heeft en evenzeer dus
ten aanzien van de mate van vertrouwen,
waarmede de NAVO zich op zijn inzichten
kan verlaten.
PARIJS (ANP) „Reeds twee jaar ge
leden heeft de NAVO de beslissing geno
men, dat op iedere agresie van de zjjde
van Rusland tegen een van de leden dezer
organisatie geantwoord zal worden met een
aanval met atoombommen. Indien de Rus
sen er dus van overtuigd kunnen worden
dat, ook indien zij aanvallen met de con
ventionele wapenen zoals tanks, artillerie
en gewone vliegtuigen, wij ook hierop met
het atoomwapen zouden antwoorden, zou
dit alleen maar in hun eigen voordeel kun
nen zijn. Wij zouden namelijk bij een Rus
sische aanval op West-Europa nimmer de
enorme hoeveelheid tanks en ook dezelfde
effectieven aan grondstrijdkrachten kun
nen opbrengen, waarover de Russen be
schikken en onze verdediging moet dus
noodzakelijkerwijze gebaseerd blijven op
een onmiddellijke vergeldingsactie door
middel van het atoomwapen".
Aldus verklaarde heden de chef-staf van
SH.A.P.E., generaal Cortland van Rensse
laer Schuijler, tegenover een groep Neder
landse journalisten, die thans een bezoek
brengt aan de NAVO.
Een aanval door Rusland op het Midden-
Oosten, zo zei hij verder, zou een aanval op
de NAVO-vesting betekenen en de Russen
zullen wel niet zo onverstandig zijn, open
lijk een dergelijke aanval te ontketenen. In
ieder geval is het echter wel zo, dat het
evenwicht en de krachtsverhouding in het
Midden-Oosten door de levering van wa
pens door Rusland ernstig is gestoord. Een
aanval op het westen van Berlijn, op de
daar gestationeerde Amerikaanse, Franse
en Engelse strijdkrachten, zou, aldus gene
raal Cortland van Rensselaer Schuijler, een
aanval betekenen in de zin van het NAVO-
verdrag. In elk geval zou onmiddellijk ge
antwoord worden.
Bij een aanval, uitgevoerd door een van
de satellietstaten, zouden de NAVO-landen
steeds trachten het conflict te begrenzen.
Kleine grensaanvallen zouden dus niet on
middellijk de aanleiding zijn tot een atoom
oorlog, zo zeide hij.
Op een vraag, of een aanval van Oost-
Duitsland op West-Duitsland een atoom-
aanval zou uitlokken, antwoordde gene
raal Schuijler ontkennend.
Generaal Schuijler verklaarde verder,
dat aangezien de NAVO een verdedigings
organisatie is. een aanval alleen maar kan
volgen van de zijde der Russen. Dezen
hebben bijgevolg het voordeel, zelf te kun
nen beslissen op welk tijdstip en welke
plaats zij eventueel een aanval zullen ont
ketenen. Een dergelijke aanval zou echter
zolang door een schild van geallieerde
strijdkrachten in Europa opgehouden die
nen te worden, als nodig is om aan die kant
de luchtstrijdkrachten in staat te stellen
van hun bases rondom Rusland op te
stijgen en vandaar „alle militaire bronnen
van het Sovjetrijk op grondige wijze te
vernietigen".
Radarstations
misschien echter wel het geval, zo zeide hij.
Op een desbetrefende vraag antwoordde
generaal Schuijler, dat de SHAPE gaarne
zou zien, dat Nederland een tweede parate
divisie vormt zonder zijn reserves te be
perken. Indien Nederland evenwel kan
aantonen, dat het één zonder het ander niet
mogelijk is en een keuze gemaakt zal moe
ten worden, dan zal SHAPE levensruimte
geven aan de oprichting van een tweede
parate divisie.
Met betrekking tot de Rijn-IJsellinie
verklaarde de chef-staf van SHAPE verder
nog, dat de sedert 1954 nagestreefde „For
ward strategy" thans dusdanig ontwikkeld
is, dat aangenomen mag worden, dat een
eventuele Russische aanval vooral wan
neer men over de twaalf Duitse divisies
kan beschikken met ondersteuning van
het atoomwapen dicht bij het IJzeren Gor
dijn met succes kan worden opgevangen.
Het is dus zeker niet meer zo, dat de voor
naamste verdediging op de Rijn-IJsellinie
zal worden gevoerd. Voordat de Russische
strijdkrachten tot daar zouden zijn door
gedrongen zou de vergeldingsaanval van
de Amerikaanse lange afstandsbommen
werpers in Rusland zijn vernietigend werk
reeds hebben gedaan.
ADVERTENTIE
Tegen een verrassingsaanval zijn de Ver
enigde Staten dan gewapend door bet ge
reedkomen van een net van radarstations
in Canada en in de Verenigde Staten zelf.
een net, dat binnen twee of drie .jaar ook
langs het iizeren gordiin zou z"n ongericht
en dat zal lopen van de noordelijke non*
van Noorwegen tot in Turkiie en dat bii
overvliegen door Russische vliegtuigen on
middellijk het veiligheids- en vergeldings
systeem in werking zal stellen. De Soviets
moeten weten, aldus generaal Schuiiler
dat. indien zij aanvallen, zij met een on
middellijke vernietiging worden bedreigd
Generaal Schuiiler zeide verder van oor
deel te zijn. dat de Russen thans de mid
delen nog niet bezitten, de Amerikaanse
bases, waaron de lange afstandsbommen
werpers gestationeerd zijn. die een even
tuele vergeldingsactie moeten uitvoeren,
met kans op succes aan te vallen. Binnen
een periode van vijf tot tien jaar is dit
WARSCHAU (UP) - De Poolse titoist Wla-
dyslaw Gomoelka en zijn voornaamste advi
seurs proberen in Moskou door vreedzame
onderhandeling die onafhankelijkheid van
Rusland te verkrijgen, die de Hongaren,
ondanks verbeten strijd en bloedvergieten,
niet konden bereiken. De Poolse partij
secretaris en acht andere Poolse leiders
zullen ongeveer een week in Moskou blij
ven, zo verwacht men hier. De samenstel
ling van de delegatie wijst erop dat econo
mische kwesties bovenaan de agenda zullen
staan, hoewel welingelichte kringen te
Warschau veronderstellen dat de toekom
stige betrekkingen tussen Polen en de
Sovjet-Unie het voornaamste punt van
bespreking zullen uitmaken. Een ander
belangrijk punt zal ongetwijfeld zijn de
toekomstige status van de Russische troe
pen in Polen. Van de Poolse delegatie ma
ken deel uit: premier Cyrankiewicz, de
economische specialist Stefan Jedychowski
en zes hooggeplaatste persoonlijkheden van
regering, partij en eerste kamer.
Het lijdt geen twijfel dat de Polen de
Russische leiders meer economische hulp
zullen vragen, voornamelijk leningen, maar
ook een overeenkomst tot ontwikkeling
vtaVWeriPooIse huitenlaödse handel.;" 'De-
voornaamste Poolse exportprodukten gaan
nu tegen veel te lage prijzen naar de
Sovjet-Unie: steenkool levert Polen geen
voordeel op. hoewel dit 't grootste export-
produkt is De uitvoer naar het westen zou
veel voordeliger zijn. ook al omdat Polen
voor de harde valuta die deze export zou
opleveren, machinerieën en verbruiksgoe-
deren zou kunnen kopen. Niemand gelooft
dat de Russische troepen uit Polen zullen
worden teruggetrokken. Waarschijnlijk
zullen de Poolse le'ders er in Moskou op
aandringen dat de Russen niet buiten hun
bases komen.
Men verwacht dat de Poolse delegatie cp
de laatste dag van de Poolse parlemenU-
zitting 20 november in Warschau zal
terugkeren. Premier Cyrankiewicz kan dar
verslag uitbrengen over de Moskouse reis
zonder dat hij daar zeer uitvoerig op be
hoeft in te gaan.
De laatste ontwikkeling in de vermin
derende Russische macht in Polen was het
ontslag van maarschalk Rokossovsky als
vice-premier en minister van Defensie en
opperbevelhebber van de Poolse strijd
krachten. Rokossovsky kwam uit Moskou
naar Polen om het Poolse leger naar Rus
sisch patroon op te bouwen. Zijn functies
zijn overgenomen door de Poolse verzets
held generaal Marian Spychalsky.
De spanning in Warschau is vrijwel ge
weken. Die verandering viel mij op bij
mijn terugkeer na een verblijf van twee
weken in het onrustige Hongarije. De
Polen zien er gelukkig uit. Uit alles blijkt
dat zij vertrouwen hebben in hun nieuwe
leiders. De bediening in de hotels voor
buitenlanders is aanzienlijk verbeterd. De
spijskaarten zijn behalve in het Pools ook
in het Engels en Frans gedrukt. De Polen
beginnen te beseffen, dat hun leiders van
de Russen gedaan hebben gekregen wat de
Hongaren niet lukte, ondanks hevige strijd.
De Polen zijn bereid voor hun grotere
vrijheid de prijs van een voortgezette Rus-
sische bezetting te betalen.
Gruweldaden
ii JS «•- -JU.
Een vooraanstaande Poolse communist
heeft gruweldaden van de (afgeschafte)
geheime politie onthuld, hetgeen erop
schijnt te wijzen dat de voormalige chef
van deze politie. Jacob Berman, binnen
kort gearresteerd zal worden. Ueon
Woedski, lid van het centrale comité der
partij, heeft verklaard dat onder leiding
van Berman mensen, die in handen van
de geheime politie waren gevallen, gruwe
lijk werden gemarteld. Sommige onschul
dige personen werden in hun cellen krank
zinnig door de kwellingen. Woedski zei dal
mensen op straat werden opgepakt en een
week lang aan allerlei martelingen werden
blootgesteld. Daarna werden zi.i in een be
klagenswaardige toestand vrijgelaten
Sommigen kwamen in krankzinnigen
gestichten terecht Een van Berman's hand-
ADVERTENTJE
14 x smullen van één rol
Friese beschuit
eivol eieren
fABRIEKEN TE LEEUWARDEN
joooocx30ooooooooooocooooooooooooooocoooooooooooooooooooo
3 Anthony Cavendish van United Press,
die uit Polen vertrok om de Hongaarse
opstand te verslaan, is weer naar War-
schau teruggekeerd, van waaruit hij de
3 vreedzame breuk tussen Polen en de
3 Sovjet-Unie verslaat. In zijn eerste
o artikel beschrijft hij de laatste ontwik
t-S kelingen in Polen en geeft een oordeel 3
3 over het verschil tussen het Hongaarse lij
bloedbad en het Poolse titoïsme.
S 8
ooooocooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooa
langers, een zekere Rozanski, is reeds ge
arresteerd.
Berman is nog steeds lid van het centrale
comité. Het nieuwe regime heeft een com
missie benoemd, die de daden van de ge
heime politie zal onderzoeken.
Achtendertig hoge Russische officieren,
onder wie achttien generaals, hebben Polen
verlaten, onderscheiden met hoge Poolse
decoraties. De onderscheidingen werden
uitgereikt op een afscheids-receptie, gege
ven door de president van de staatsraad,
Alexander Zawadski. Maarschalk Rokos-
sovski was bij dat feest niet aanwezig.
Geruchten
Er gaan geruchten over nieuwe Russische
troepenbewegingen en over massale depor
taties van Joden en Polen uit vroegere
Poolse gebieden. Volgens deze berichten
zijn zeven tot tien Russische divisies Polen
binnengekomen uit Litouwen, op weg
naar Oost-Duitsland. maar sommige zoude»)
in Polen gevoegd zijn bij de concentraties
langs de Russisch-Poolse grens. De bencb-
teji pvgr, depóijtatie^ zijn in hoofdzaak ge
baseerd op brieven aan vrienden en fami
lieleden. waarin gelegd werd dat de schrij
vers voorbereidingen troffen om naar Cen-
traal-Rusland of Siberië te gaan. Overal
in het land houden arbeiders bijeenkom
sten om te debatteren. Naar verluidt is de
toon daarbij vaak anti-Russisch.
CANNES (United Press). Ex-koningin
Elizabeth van Griekenland is te Cannes
overleden. 62 jaar oud Koningin Elizabeth
was de gescheiden vrouw van wijlen ko
ning Georges II van Griekenland. Zij was
een kleindochter van koningin Victoria van
Engeland en een tante van koningin Eliza
beth II van Engeland, van koning Boude-
wijn van België en van prins Michael van
Roemenië. Zij woonde sinds 1952 aan de
Rivièra en werd deze zomer wegens een
hartkwaal in een kliniek opgenomen.
De ex-koningin werd geboren in Pelesch
(Roemenië). Ze trouwde met prins George
van Griekenland. In 1924 weken zij naar
Roemenië uit. Het koninklijke paar scheid
de, niet lang nadat George in 1935 op de
Griekse troon was teruggekeerd.
„En wat denkt u van de fado?", vroeg ik dr. Ivo Cruz, de
directeur van het conservatorium in Lissabon.
De musicus trok een gezicht, alsof hij iets heel minderwaar
digs te beoordelen kreeg. „De fado heeft als kunstvorm geen
enkele waarde", zei hij beslist. „Het is cabaret, meer niet". Hij
kwam zo gauw mogelijk terug op het onderwerp, dat hem het
meest boeide: zijn eigen composities. Toegegeven moet worden,
dat hij enige reden had trots te zijn, want zijn pianoconcert,
„geïnspireerd op de heuvels van Lissabon", is in Parijs, Salzburg
en Oslo uitstekend ontvangen. Hij is een der exponenten van de
moderne Portugese muziek en zijn vernietigend oordeel moest
mij dus iets zeggen.
Maar ik ging weg als een
eigenwijs mens, een beetje be
ledigd zelfs. Ik had de fado ge
hoord, meermalen, in het spe
lonkachtige halfduister van
Machado's restaurant, bij Mes-
quita, waar de wanden behan
gen zijn met kleurige aanplak
biljetten voor stierengevechten
of in het meer eenvoudige
lokaal van Lucilia do Carmo.
Ik had gehuiverd onder het
luisteren naar de donkere
stemmen van de fadistas, die
zongen van liefdesverdriet en
de smartelijke herinnering aan
verloren geluk. En ik wist ook
ten naaste bij waarom de
Portugese intellectueel hoog
hartig de fado als volkskunst
verwerpt: in zijn hart geneert
hij zich voor de invloed van
Moorse en Congonegermuziek
op deze vreemde gezangen.
De fado is het lied van het
noodlot, waaraan de Portugees
zich weemoedig overgeeft en
waarin hij tegelijkertijd zwelgt.
Het verdriet wordt minder
door het in een fado uit te
zingen en daarnaast is het een
verrukkelijke vorm van zelf
kwelling. Een gevoel van diep
medelijden met zichzelf wordt
als het ware gecultiveerd
zo is de volksaard.
Er bestaan eigenlijk twee
vormen van fado's. Die van
Lissabon is de echte. In Coim-
bra zingen de studenten een
genre, dat opgewekter is. De
teksten zijn minder zwaarmoe
dig en hebben voornamelijk
betrekking op het universi
teitsleven en stierengevechten.
Onnodig te zeggen, dat ik de
eerste prefereer.
Ik was kwaad op senhor
Cruz en besloot nog dezelfde
avond de indruk van zijn
woorden door Amalia Rodri-
gues te laten wegzingen. Ama
lia is een begrip in Lissabon.
Ik reed eens in een taxi door
sen hellende, kronkelende
straat in de nabijheid van het
NTederlands gezantschap. „Daar
woont Amalia," zei de chauf
feur opeens en wees een huis
aan. Nadere uitleg werd over
bodig geacht. In Lissabon is
Amalia van iedereen. Zij is de
beroemdste fadista van Portu
gal en enkele jaren geleden
Volgde iedereen haar succes
volle tournee door Amerika,
alsof het een eigen prestatie
was.
Machado zat om half elf nog
vol eters. Er hing een gordijn
van rook tussen de pilaren. In
een hoek at een groep Ameri
kaanse toeristen luidkeels.
Achter mij hoorde ik Frans
spreken. Als ze straks maar
zwijgen, dacht ik; niet attent
zijn tijdens het zingen van de
fado geldt als een grove onbe
leefdheid.
De lichten werden gedoofd
en alle gezichten kregen zacn-
tere trekken in de warme gloed
ran kaarsen, gestoken in de
halzen van wijnflessen. Die
flessen met de dikke koeken
eraan van afgedropen kaarsvet
waren op zichzelf al een be*
zienswaardigheid. Er trad een
vrouw naar voren, Amalia
Rodrigues. Ze droeg een zwarte
jurk zonder enige versiering.
Haar donkere ogen flikkerden
geheimzinnig en ze bewoog
zich met de gratie van een
panter. Met een eenvoudig ge
baar stak ze haar hand op en
het werd stil. Ze zei een enkel
woord: „Perseguicao" en er
ging een gemurmel van ver
wachting door de ruimte. Twee
mannen, die tot dusver ver
borgen waren gebleven, kwa
men plotseling uit het niets te
voorschijn. Een van hen be
speelde de viola, de ander de
guitarra; beiden droegen een
stoel met zich mee. Ze gingen
voor de fadista zitten.
Het gezicht van Amalia was
volkomen onbewogen, toen ze
de fado aanhief, maar later
veranderde dat. Met haar lin
kerhand steunde ze op de
schouder van de violaspeler,
haar rechterhand had ze in
haar zij. Ze maakte bijna geen
beweging om haar emotie uit
te drukken. Slechts haar ge
zicht vertolkte haar gevoelens.
Perseguicao achtervolging,
in de zin van zich achtervolgd
te weten door liefdesverlangen,
heimwee, verdriet. Op sommige
momenten, bij een uitgang of
aanhef, leek haar zingen in
zijn buiging op een kreet van
verrukking. Amalia was klank
en gevoel geworden. Bij de
hartstochtelijkste passages kon
het soms gebeuren, dat haar
hand even in de schouder van
de muzikant krampte, maar
voor de rest bleef haar lichaam
onbewegelijk.
Het volgende lied was iets
luchtiger. Het bestond uit een
groot aantal coupletten, maar
na een zestal ervan stond een
man in de uiterste hoek van de
zaal op en nam de melodie
over. De amateur zong op in
derhaast geïmproviseerde
woorden een volgend couplet.
Dergelijke uitingen zijn spon
taan en ik wist, dat anderen
het voorbeeld van de eerste
zanger zouden volgen. Inder
daad gaf het publiek de fado
niet uit handen, eer zeven of
acht bezoekers hun bijdragen
hadden geleverd.
„Het is cabaret, meer niet."
Onzin, dr. Cruz! Als een zan
geres een zo diepe ontroering
op mij kan overbrengen, mag
de musicoloog beweren wat hij
wil voor mij is het een zui
vere vorm van kunst.
Ik was voldaan over wat ik
had gehoord, maar de journa
list moet altijd mee, dus ik
rustte niet, voordat ik restau
rateur Machado ertoe had ge
bracht mij aan Amalia Rodri
gues voor te stellen. Met haar
zuster, een fadista van kleiner
formaat, zaten we even later
gevieren in een hoek.
Amalia sprak behoorlijk En
gels, afgezien ervan, dat ze last
had met de letter h, waarvan
ze, zoals de meeste bewoners
van het Iberisch schiereiland,
sen g maakte. Ze praatte
enthousiast over het succes in
Amerika, haar films en radio
werk. Machado had royaal een
fles goede wijn laten komen en
iet werd gezellig. Maar niet
lang.
Een man met een kaal hoofd
en een rood, opgeblazen gezicht
naderde ons, terwijl hij een
stoel achter zich aantrok. Hij
ging aan ons tafeltje zitten,
plantte zijn ellebogen op het
blad en begon op ruzieachtige
toon met Amalia te praten.
Machado liep bijna even rood
aan als de ongenode gast. Ter
wijl hij af en toe op mij wees,
begon hij een zo rad betoog
tegen de indringer, dat ik de
zin van zijn woorden niet vat
te. Ik begreep wat hij had ge
zegd, toen de man met een
gemelijk gezicht opstond en
tussen de tafeltjes door lavé-
rend het lokaal verliet.
„Gelukkig geen internatio
naal incident," zei Machado
met een zucht en toen ik hem
vragend aankeek: „Kent u hem
niet? Een van onze vorstelijke
ballingen: Ex-koning Umberto
van Italië!"
J. J. F. Kemming
Er bestond vroeger een werkwoord
tooien, waarvan de verleden tijd luidde:
ik touwde. Het betekende: maken, be
reiden. Er zijn toen tegelijk twee dingen
gebeurd: er ontstond een nieuwe ver
leden tijd: ik tooide en een nieuwe on
bepaalde wijs: touwen. Het laatste be
staat nog in: leertouwer voor: leerlooier
en in: getouw dat dus niets te maken
heeft met touw: bindmateriaal, maar
dat betekent: instrument. Het werk
woord tooien is daarna van betekenis
veranderd. Onder invloed van het reeds
bestaande optooien: opmaken, is tooien
gaan betekenen: versieren. Maar de
oorspronkelijke betekenis leeft nog
voort in: voltooien dat immers: vol
maken, afmaken betekent.
Het is dezer dagen vijfenzeventig jaar
geleden dat Nederland kennis maakte met
de plaatselijke telefonie. Toen werd de Ne
derlandse Bell Telephone Maatschappij op
gericht.
Het wonderlijke dat ge bij zulk een jubi
leum overdenkt is, dat wij het absoluut niet
meer zonder telefoon kunnen stellen, dat
alles helemaal in de war zou lopen als de
telefoon een dag niet meer zou functio
neren en dat op slechts vijfenzeventig
jaar na de mensheid het toch aldoor
zonder telefoon heeft kunnen doen; een paar
millioen jaar zelfs.
Hoe kan dat eigenlijk?
U moet dat maar eens even goed op u
laten inwerken: tot het jaar 1881 ging al
les precies zoals het in die tijd gaan moest.
Iedereen kwam overal even precies op tijd
als nu. Alles gebeurde precies zo op tijd als
nu. Niemand taalde naar een telefoon. Nie
mand zei: „Hadden we nu maar een tele
foon". Want de telefoon bestond eenvoudig
niet.
Er bestond toen trouwens zo veel niet:
geen radio, geen televisie, geen scooters,
geen auto's allemaal dingen zonder wel
ke ons leven totaal ondenkbaar is en onmo
gelijk zou zijn; geen vliegtuigen, geen soep-
in-pakjes, geen margarine-om-van-te-
groeien, geen bioscoop en toch leefden
de mensen toen, volgens hun gevoelen, m
de meest comfortabele en meest moderne
maatschappij, net zoals wij, nu, ook leven
in een moderne wereld van alle denkbare
gemakken voorzien. Dat gaat tot in de
eeuwigheid zo voort; over vijfenzeventig
jaar vinden ze het even onbegrijpelijk dat
wij zonder allerlei atoomgemakken konden
leven, als wij het onbegrijpelijk vinden dat
onze overgrootvaders geen telefoon, geen
elektriciteit, geen stromend water en geen
sigaretten kenden.
Overigens, en dat is ook heel gek, zijn
er ook nu nog veel meer huizen zonder dan
met telefoon. Ik ken de verhouding niet
doch ik denk dat het dertig procent mèt en
zeventig procent zonder is, en dat ik dan
nog aan de lage kant ben, wat de zonders
betreft.
Het is natuurlijk uitermate reactionair
niet alleen, doch ook nutteloos, om te over
wegen dat als wij geen telefoon hadden,
wij allerlei afspraken niet zouden maken
zodat wij wat dat betreft een minder druk
leven- zouden hebben en wij tijd zouden vrij
houden voor dingen waar wij nu tot onze
spijt niet meer aan toe komen.
Ik zóu mijn telefoon niet kunnen en wil
len missen, maar mijn overgrootvader heeft
nooit één telefoongesprek gevoerd en naar
de overlevering wil is hij een welvarend
man geweest, die, zonder bellen, best aan
zijn trekken is gekomen.
Elias
ADVERTENTIE
In de pas opgerichte watergasfabriek
te Alkmaar heeft men een vreemde ont
dekking gedaan. Toen namelijk eenige
dagen geleden door een ontploffing van
het gas in een der localiteiten een brandje
ontstond, bleek dat in het geheel niet
was voorzien in brandbluschmiddelen in
die fabriek. Noch in de gebouwen, noch
op bet terrein kon men een brandkraan
vinden. Het water ter blussching van den
brand moest met emmers worden aange
dragen, na eerst geput te zijn uit een
regenbak op het terrein! Gelukkig betrof
het hier een brand van geringe beteeke-
nis.. Wat er geschied zoude zijn als het
vuur van grooteren omvang zou zijn ge
weest, is niet moeilijk te gissen.
