Wachtend ap siechtece tijden -
CULTURELE VEELZIJDIGHEID IN
AUSTRALIË WORDT ONDERSCHAT
Rotorfietsen
in Amerika
eri. IJ mui der Courant
II^OI/IJ^ Ul/Uf u/l»
IMjfililM
(Van onze correspondent in Sydney)
IS ER CULTUUR in Australië? Dit is
een vraag, waarop het positieve
antwoord al bij voorbaat op mijn
tong ligt. Het hangt er van af wat
men onder cultuur verstaat, zult u
zeggen. Als we per se willen den
ken aan de Sixtijnse kapel en aan
de schatten van het Louvre, dan is
het met de cultuur in het zuidelijk
continent, waar wij uw tegenvoe
ters zijn, droevig gesteld. Maar
wanneer we onder cultuur verstaan
de uitingen van een volksbescha
ving, dan is Australië daarmee net
zo goed begiftigd als elk ander
Europees volk.
AUSTRALIË is als jong land slecht be
deeld met theaters, maar dat wil niet zeg
gen, dat er geen toneel wordt gespeeld. Het
tegendeel is het geval. Er is overvloed op
dit gebied. Nemen we Sydney bijvoor
beeld, dan zijn er in elk geval voldoende
theaters, grote en kleine bij elkaar geteld,
om ons de hele week bezig te houden. Het
aantal beroepsgezelschappen moge gering
zijn, het getal der serieuze amateurs, die
beroepshalve spelen, is des te groter. On
der hen zijn ook bekwame zangers en
zangeressen. Er zijn ook genoeg andere
bijeenkomsten, waar cultuur wordt bedre
ven, maar waar merkwaardigerwijs de
Nederlandse immigrant, die dikwijls zo
hard om cultuur schreeuwt (omdat er vol
gens hem gebrek aan is of er helemaal
niet zou zijn), schittert door afwezigheid,
zelfs op gelegenheden waar er juist voor
hem een bijzondere aantrekkingskracht is.
Zo werd onlangs in het Nationale Schilde
rijenmuseum een door het Belgische con
sulaat ter beschikking gestelde film over
de Nederlandse kunstschilder Han van
Meegeren vertoond. Er waren een kleine
duizend bezoekers. Maar toen de voorzit
ter de avond opende, kon hij niet getui
gen van de aanwezigheid van Nederlan
ders. Ik heb er althans niet één kunnen
ontdekken. De toegang was gratis. Na de
film over Van Meegeren (de première voor
Australië en een knap stuk reconstructie-
werk van diens vervalsingen en de ge
schiedenis daarvan) werd een film ver
toond over de tekeningen van Leonardo da
Vinei. De Nederlanders ontbraken die
avond ook. Ik durf bijna te beweren, dat
er geen land ter wereld is, dat zoals
Australië zoveel gelegenheid biedt om
gratis cultuur te genieten (u vergeve mij
deze uitdrukking, maar zij geeft het beste
weer wat vele Nederlandse immigranten
in Australië beweren te missen). Het
Australische klimaat is lang niet zo koud
als dat van Nederland, zelfs niét in de win
ter. De winters zijn kort en daardoor is
wellicht de kans om cultuur binnenshuis
te genieten geringer dan in Nederland. De
Australiër leeft meer buitens- dan bin
nenshuis. Gelukkig kunnen vele cultuur
uitingen echter buitenshuis worden geno
ten. Australië buit zijn klimaat, wat dat
betreft, goed uit. Er worden vele concerten
gegeven in de openlucht, in Sydney onder
meer, door de artiesten van de Australische
radio-omroep, die daartoe het prachtige
Hyde Park uitkiezen, dat midden in de
stad is gelegen. Zulke concerten plegen te
worden gegeven gedurende lunchtijd, zodat
iedereen er van kan genieten. De gemeente
heeft voor geluidsversterkers gezorgd. Er
stromen duizenden mensen naar toe. Elk
jaar organiseert het ministerie van Onder
wijs een onderwijsweek. Als onderdeel van
de feestelijkheden voeren leerlingen van
de middelbare scholen scènes uit de toneel
stukken van Shakespeare op, gekleed in de
kostuums van die tijd. Zij doen dit op de
trappen van het machtige oorlogsmonu
ment, waarvoor zich de grote vijver uit
strekt. Daar zetten de toeschouwers zich
op het grasveld er omheen neer. Er zijn
geen bordjes „Verboden op het gras te lo
pen". Iedereen kan in de parken gaan en
staan waar hij wil. Het is de beste omlijs
ting, die men zich wensen kan voor een
openluchtvoorstelling. Het is een open
luchttheater bij uitnemendheid. Iedereen is
er welkom en iedereen kan van het toneel
spel genieten zonder dat het hem een cent
kost. Het oorlogsmonument is een beziens
waardigheid op zichzelf, zowel aan de bui
tenkant, waar beeldhouwers hun kunst
hebben gebeiteld in het steen, als binnen,
waar de oorlog verbeeld is in een bi onzen
beeld van een stervende soldaat. De toe
gang tot dit monument is gratis.
DE AUSTRALISCHE radio-omroep en
het symfonieorkest van Sydney houden op
gezette tijden zondagmiddagconcerten in
de grote zaal van het stadhuis van Sydney,
dat boogt op het bezit van het grootste
orgel van het zuidelij k halfrond. De toe
gang tot deze concerten is gratis. Meer dan
tweeduizend toehoorders zijn er als regel
te vinden. Honderden worden telkens te
leurgesteld omdat zij geen plaats meer
kunnen vinden. Dit stadhuis van Sydney is
een waarlijk huis van de stad. Men kan er
vrij in en uit lopen en er soms genieten
van orgelspel op een willekeurig uur van
de dag zonder dat iemand-met-een-uni
form of de bode-van-het-stadhuis u weg
jaagt of entreegeld heft. Sydney komt als
miljoenenstad in een jong land ruimte te
kort voor muziekuitvoeringen, maar ook
hier opent de nabije toekomst perspectie
ven, nu de regering kort geleden een be
loning van vijftigduizend gulden heeft toe
gekend aan de Deense architect Jörn Ut-
zon voor een ontwerp van een operage
bouw, dat aan de boorden van Sydney's
schilderachtige haven zal verrijzen. Het
ontwerp heeft de belangstelling getrok
ken van architecten en kunstenaars in de
hele wereld om de bijzondere vormen, die
Utzon eraan heeft gegeven. Intussen be
schikt Sydney toch nog wel over theater
gelegenheid. Zojuist is het opera-seizoen
begonnen en brengt het Symfonieorkest
„La Bohème" „Othello", „Hoffman's ver
tellingen", „Tosca" en andere opera's met
de Australische zangeres Joan Hammond,
die wereldbekendheid geniet. Ook worden
er balletuitvoeringen gegeven. Opvoerin
gen zols „Het dagboek van Anne Frank"
wisselen 'af met het optreden van bekende
artiesten uit Europa. Het gezelschap „Old
Vic" is hier geweest met Katherine Hep
burn, maar ook zonder buitenlandse to
neelspelers brengt het Australische toneel
voldoende cultuur om de meest verwende
immigrant te kunnen laten genieten. Er is
licht amusement in Empire en ernst in
Royal en er zijn theateropvoeringen voor
kinderen. De balletdanseres Margot Fon-
teyn uit Engeland maakte hier een tour
nee. De Australiërs gaven veel geld uit
om deze cultuur te genieten. Zij betaalden
graag vijftig gulden per plaats.
Wie beweert dat er geen cultuur te vin
den is in Australië, loopt met z'n ogen
dicht en is doof aan beide oren. Wie graag
gedichten hoort reciteren, kan eveneens
terecht. De Londense toneelspeler John
Trevor is hier op tournee. Hij is een uit
stekend declamator. Zijn alleen gegeven
creaties met stukken van Shakespeare zijn
een genot om te zien en te horen. Terug
naar de muziek: het symfonieorkest, dat
lange tijd de ook in Europa bekende
Eugène Goossens als dirigent heeft gehad,
staat nu onder afwisselende leiding van
Nicolai Malko en Ephraim Kurtz, namen
die in Europa welbekend zijn, evenals die
van Claudio Arrau, de wereldberoemde
pianist, die hier recitals geeft. De toevloed
van immigranten heeft natuurlijk geleid
tot een grotere stroom van kunstenaars uit
Europese landen dan eertijds het geval is
geweest. Onder hen zijn Italiaanse zangers
en zangeressen van wereldnaam. Zij oog
sten hier groot succes.
DE CULTUURUITINGEN zijn vele en
velerlei. Ik kan ze niet alle in één
enkel artikel opnoemen. Australië
biedt uiteraard niet zo'n verschei
denheid als Europa, maar ook in de
schilderkunst kan de liefhebber
grasduinen in een keud van expo
sities, welke het gehele jaar door
worden gehouden in openbare en
particuliere galerijen. De musea
zijn alle gratis toegankelijk. Al
kent Australië geen festivals zoals
in Holland, Engeland, Griekenland,
Frankrijk of België en al bergt het
niet de schatten van Florence, van
Madrid of van Amsterdam (hoewel
erin Melbourne enkele Rembrandts
zijn, die Nederland Australië kan
benijden), en ook al is er geen Ver
sailles en geen Louvre, er is nog
wel zoveel cultuur, dat er voldoen
de is voor een mensenleeftijd om
de behoefte te bevredigen.
Autoslopers, kleine handelaars in lor
ren en oud roest, opkopers en allerhand
andere scharrelaars vormen de entou
rage van het Waterlooplein in Amster
dam, een der levendigste rommelmark
ten van West-Europa. Sinds de beste
dingsbeperking is de handel in tweede
hands en in ongeregeld trouwens al
weer zienderogen toegenomen en op
„Het plein" ziet men de toekomst dan
ook algemeen met vertrouwen tege
moet
VOOR alien, die tijdens de
spitsuren de behoefte koeste
ren aan het drukke verkeer te
ontstijgen, bereikte ons interes
sant nieuws van de Amerikaanse
Voorlichtingsdienst. Het betreft
de vorderingen van de Ameri
kaanse fabrikanten van hef-
schroefvliegtuigen in het ont
werpen, bouwen en beproeven
van goedkope eenmans-toe
stellen. Zij streven ernaar een
machine te maken, die de eigen
schappen van het hefschroef-
vliegtuig heeft, namelijk: zich
vrij naar alle richtingen te kun
nen wenden en vrijwel onbe
weeglijk op geringe afstand bo
ven de grond te kunnen blijven
zweven. Tevens moet zo'n toe
stel een behoorlijke kruissnelheid
kunnen halen, gemakkelijk be
stuurbaar zijn en dan ook nog
goedkoop in aanschaf en in het
gebruik. Op de foto's hiernaast
zijn enkele van hun spichtige
creaties uitgestald.
DE EERSTE van de rij wordt heel
eenvoudig het Molentje (the Pinwheel),
genoemd. Het ding munt dan ook uit
door eenvoud, anders zou het nooit
zevenenzeventig kilo kunnen wegen.
Het is eigenlijk niet veel meer dan een
rechtopstaand frame met een schroef-
vlak. De piloot zit op een soort fiets-
zadel en is met riemen aan het toestel
vastgebonden. De Rotorcraft Corpora
tion of Glendale in California produ
ceerde hiermee de lichts te en kleinste
helikopter die tot nu toe in de Ver
enigde Staten is gemaakt. Zij kan hon
derdvijftig kilo vervoeren en met een
snelheid van zeshonderd meter per mi
nuut naar een hoogte van zesendertig
honderd meter stijgen. De kruissnelheid
is vijfennegentig tot honderdtien kilo
meter per uur. Lawaai is er ook al
bijna niet want er is geen zuigermotor,
geen elektrische installatie, er zijn geen
smeerolie- en koelwaterleidingen, geen
koppeling, geen transmissie en geen
starter. Hoe dan? Op het eerste gezicht
lijkt het dat de piloot met zijn rechter
hand aan een slingertje draait, maar
dat is nu weer een ander uiterste. Neen,
aan de uiteinden van het rotorschroef-
blad zitten kleine raketmotoren, die
slechts een halve kilo wegen en met
waterstofperoxyde worden aangedreven.
Die houden het zaakje draaiende. Van
dit Molentje wordt nog een lichter mo
del vervaardigd, dat nog geen vijfen
dertig kilo weegt en de kleine auto zou
moeten vervangen. Kosten: vierduizend
gulden.
HET daaronder hangende model kan
in een lange doos worden meegenomen
en in tien minuten bedrijfsklaar worden
gemaakt. Het is de XROE-1 „Rotor-
fiets" van de Hiller Helikopter Com
pany. Een kleine staartrotor voorkomt
het draaien van het aanhangsel in
tegengestelde richting. Het weegt hon
derddertien kilo en wordt door een
kleine benzinemotor aangedreven.
DAN komt, op de derde foto van
boven, de Stable Mabel, die weer extra
bedrijfszeker is door een speciaal gyro-
stabilisatiestelsel. Het is dus beslist niet
nodig om er, zoals deze bestuurder, al
door met uitgebreide armen in te zitten.
De Stable Mabel heeft ongeveer het
zelfde gewicht als de opvouwbare van
zoeven, maar draait evenals het Molen
tje op raketten, aangedreven door wa
terstofperoxyde. De snelheid ervan is
zesennegentig kilometer per uur en het
vliegbereik vijfentwintig kilometer. Fa
brikant is de Kellett Aircraft Corpora
tion.
IETS van het principe van de vroe
gere autogyro keert terug in het daar
onder afgedrukte beeld van de B-7M
Gyrokopter van de Benson Aircraft-
Corporation. Het is maar één van de
toestellen, waarmee dit bedrijf experi
menteert. Het krijgt door een verticale
schroef achter de piloot een voor
waartse beweging, waardoor de rotor
bladen, vanzelf „freewheelend", het toe
stel in de lucht verheffen. Gevaar voor
tegendraaien van de romp is afwezig
hetgeen staartvinnen en dergelijke
overbodig maakt.
■m"'
j ,r'r
ml
EN tenslotte de „Rotorfiets" van de
Gyrodyne Company, die door twee ro
tors een groter hefvermogen heeft. De
piloot bedient met zijn voeten een spe
ciaal remsysteem aan de rotorbladen.
I ♦-
