„De tunnel is een uitdaging
voor Haarlems middenstand"
In Rotterdam is de tunnel een
(soms gevaarlijke) gewoonte
Duizelingwekkende hoeveelheden
EERSTE EN LAATSTE UUR
OVER TUNNELS
Q.'th.SanUuria
Groen-oranje-rood onder water
DRS. P. MOURIK:
I SCHEPEN VAREN
Centrumfunctie van de stad
wordt een stuk belangrijker
MET DE IJMUIDER COURANT DOOR DE TUNNELS
Geen gevaarlijke stoffen!
F. C. K U I P E R S
NAAIMACHINES
EFKU
Volksmachine
wat „verschijnsel" betreft.
In augustus 1938 ver
sleepte men immers net
eerste Rotterdamse tunnel
element uit het bouwdok
een eerste stuk, dat de lijn
Park-Charlois zo recht mo
gelijk zou moeten trekken.
En daarmee is zijn bouw
wijze direct gekarakteri
seerd: de „zinkmethode",
waarbij doosvormige, ge
wapend betonnen tunnel
elementen van ongeveer 61
meter lengte, 25 meter
breedte en 8,5 meter hoogte
drijvende werden aange
voerd, om in een vooraf ge
baggerde geul te worden
neergelaten en daarna on
derling te worden ver
bonden.
Negen van zulke „dozen"
zijn op deze manier in de
Maasbodem neergelaten,
aan de buitenkant door een
6 mm-dikke stalen mantel
tegen de waterdruk be
schermd: die dan weer door
een dunne laag beton tegen
roestvorming werd be
schermd.
Vloer en stukken zijwand
werden vooraf klaarge
maakt in hét gemeentelijke
bouwdok aan de Heyse Ha
ven, zij werden drijvend
gehouden door ze met hou
ten schotten af te sluiten en
aldus drijvend werden de
gevaarten verder in de
Waalhaven afgebouwd
„Drijflichamen" hielden de
gevaarten tijdens de laatste
afwerkperiode boven water
door deze „dobbers" vol
water te laten lopen, kon
men de tunnelsegmenten op
verantwoorde wijze naar de
kelder jagen.
Aan weerskanten van de
Maastunnel zetelen de ven
tilatiegebouwen als hurken
de sfinxen op de oevers der
stroom bouwsels, die
meer dan welk onderdeel
van de Rotterdamse oever
verbinding ook haar aange
zicht bepalen. De automobi
list, die de tunnel zoekt zal
pas gerust zijn, als hij de
iets uitlopende lijnen en de
zes ronde ramen van de
„longen" zijner onderdoor
passage ziet en de onder
wijzer, die met zijn klas op
schoolreis de tunnel heeft
„gedaan", zal onverander
lijk op de „Saarloose" kade
naar de overkant van de
rivier wijzen op de grim
mige elegantie van het an
dere ventilatiegebouw:
„Daar loopt de tunnel heen,
recht onder je door".
Achttien miljoen gulden
kostte de Maastunnel, twee
miljoen kubieke meter lucht
per uur worden bulderend
uit de twee autobuizen en
de ene voetgangers- en fiet-
senbuis gezogen, automa
tische telapparaten boeken
elke auto in, acht roltrappen
en twee dienstliften, 52 ver
keerslichten en een capaci
teit van 50.000 auto's per
dag maken hem tot een
werk van indrukwekkende
omvang.
En niettemin is de Velser
tunnel een veel beter ant
woord op de vraag naar
moderne kunstwerken voor
het snelverkeer. Want Rot
terdam baart een vreemde,
haastende angst, Velsen
geeft een onmiskenbare, op
luchtende rust.
Aantal arbeiders 1957: 1000 (in 1953: 350).
Op de rijksbegrotingen uitgetrokken bedragen (in miljoenen guldens): 1951: 2,5;
1952: 6; 1953: 12; 1954: 27; 1955: 35; 1956 31,5; 1957: 25.
Totaalkosten beide tunnels (inclusief aansluitende werken) 130.000.000,Te
ontgraven: 2.700.000 m3 grond.
Aangevuld na voltooiing: 2.150.000 m3 grond. Voor aanleg aansluitende wegen
was nodig: 680.000 m3 zand. Weg te baggeren en elders op te spuiten: -1.300.000 m3
grond.
Verwerkte materialen:
Aan de tunnels: 340.000 m3 beton; 35.000 ton wapeningsstaal; 1300 ton asfaltbitu-
men; 420.000 m2 wolvilt; 240.000 m2 asbestvilt; 13.000 m2 dunne koperplaat; 9000
m rubber profielplaat.
Voor open bouwputten: 10.000 ton damwandstaal, waarvan weer 9000 ton wordt
getrokken.
130 onderwaterpompen, capaciteit 40 m3/uur, opvoerhoogte 38 m, maken ge
middeld 2800 m3 water per uur uit.
WIJ WAREN BEGONNEN met de heer
Mourik te vragen of hij als gevolg van het
gereedkomen van de tunnel structurele
veranderingen voor Haarlem verwachtte.
„Een grove vraag", gaven wij meteen toe.
„Wel, daar geef ik natuurlijk ook een grof
antwoord op", zei onze zegsman. „Neen, ik
voorzie alleen, dat bepaalde functies van
deze stad erdoor geaccentueerd zullen wor
den." En ziet u het dan niet alleen als een
gevolg van de tunnel, maar vooral ook
mede als uitvloeisel van de wording van
IJmond.
De heer Mourik haalde, aanvankelijk tot
onze verwondering, een kaartje van Duits
land voor de dag, maar wij hoefden ons
I niet lang af te vragen, wat dit met de
Velser tunnel te maken bad.
„Het viel me op, dat de route Stock
holm—Parijs, die al door vele. Skandina-
vische toeristen wordt gebruikt, namelijk
die langs de Noordzeekust, er nog heel wat
aantrekkelijker op is geworden", zei hij.
„Men ziet namelijk steeds meer Zweedse
toeristen, die niet meer via allerlei secon
daire wegen in Noord-Duitsland naar Pa
rijs rijden, maar via Friesland, de Afsluit
dijk en Noordholland. Het toeristenverkeer
over deze route zal zich ongetwijfeld uit
breiden. Dat is nog maar een van de
kansen voor Haarlem."
„Maar het verkeer zal uiteindelijk toch
de beschikking over grote randwegen krij
gen, die langs Haarlem leiden?"
„Dat is zo", antwoordde de heer Mourik,
„maar Haarlem vertegenwoordigt genoeg,
om daar geen schade van te lijden. Het
dagbezoek van vreemdelingen op door
tocht, dat nu al verreweg het belangrijk
ste deel van het bezoek van buitenlanders
uitmaakt, wordt door de verbeterde ver
bindingen nog aantrekkelijker. Denkt u
vooral ook aan het dagbezoek uit de noor
delijke provincies.
En wat het doorgaand verkeer in het
algemeen betreft, dat nu door de stad rijdt,
daar hoeft men zich naar ik meen niet
zulke zorgen over te maken. Het heeft zich
in toenemende mate aan een tijdschema
te onderwerpen. En in verreweg de meeste
gevallen is al van tevoren bepaald, waar
de rit wordt onderbroken voor een kop
koffie of een lunch. En daar wordt meestal
toch niet van afgeweken. Ik ben, vooral
ook na onderzoekingen op dit terrein,
steeds meer de mening toegedaan, dat het
belang van het doorgaande verkeer voor
de Haarlemse middenstand lang niet zo
groot is als men denkt er zich dan boven
dien nog beperkt tot enige Horeca-bedrij-
ven en sigarenhandelaars. Voorzover Haar
lem hieraan verliest, wordt dat toch weer
gecompenseerd door andere factoren, die
Haarlem zeker ten goede komen."
„Haarlem wordt dus geen historisch
stadje, dommelend tussen grote verkeers
aders, zoals ik het een pessimist wel eens
heb horen voorspellen?"
„Dat lijkt me wat erg somber, wanneer
het over een stad gaat, met een midden
stand en een bedrijvigheid als Haarlem.
We hadden het er net nog over, dat er
enige functies van Haarlem geaccentueerd
worden. Wel, als er één is, dan is dat
zeker Haarlems centrumfunctie. Het zal
straks werkelijk niet veel verschil meer
maken of men nu onderuit Heemstede
naar Haarlem moet komen of uit Bever
wijk. De ponten maakten de busrit van
Beverwijk naar Haarlem tot nu toe nog
een hele onderneming. Nu wordt dat een
rit, die nog maar twintig minuten hoeft te
duren vroeger vijfendertig. De mensen
van de overzijde zullen veel gemakkelijker
even naar Haarlem kunnen komen."
„Maar dat kon met de trein toch ook?"
„Zeker, maar het reizen daarmee, had
voor mensen, die eventjes naar Haarlem
wilden, toch meer weerstanden, berede
neerd of niet beredeneerd. Kaartjes kopen
bijvoorbeeld of het feit, dat de trein in
Haarlem één station heeft en niet ver
schillende haltes, zoals de buslijnen heb
ben. Daarbij komt, dat steeds meer men
sen ook in hun vrije tijd de beschikking
over een auto hebben. Ook hun komst hier
wordt zeer vergemakkelijkt. Tenminste
als zij voldoende parkeerruimte hebben."
„Ja, want het laat geen twijfel of ook in
de IJmond ontwikkelt zich een zakencen
trum van allure."
„Goed, maar daarbij heeft Haarlem al
tijd nog déze voorsprong, dat tal van
vroegere inwoners van Haarlem, die nu
in IJmond wonen, nog altijd hun inkopen
in Haarlem blijven doen. Dat deden ze
zelfs al ondanks de pontenmisère."
„Dus Haarlem zou ook voor IJmond
koopstad kunnen worden?"
„Dat hangt van Haarlem af."
ADVERTENTIE
De tunnel brengt u dra
Direct bij DANTUMA.
VULPENNEN bij de vleet
't Is maar, dat u het weet
Zijlstraat 90 Haarlem Tel. 11161
Evenals in de Maastunnel te Rotterdam
zullen voertuigen, welke ontplofbare, licht
ontvlambare of sterk corrosieve vaste stof
fen, vloeistoffen of gassen, of onder ho
gere druk dan die van de dampkring sa
mengeperste of tot vloeistof verdichte of
in opgeloste toestand verzamelde gassen
vervoeren of b(j zich hebben, uit de Vel
ser tunnel geweerd worden.
Onder die gevaarlijke stoffen worden
bijvoorbeeld verstaan stoffen welke scha
de kunnen veroorzaken door: explosie,
brand, etsende of bijtende werking, gifti
ge werkinf, zoals:
1. gassen onder verhoogde druk, meestal
in stalen cilinders;
2. Vloeistoffen met een' laag kookpunt;
3. Munitie, vuurwerk en ontploffingsmid
delen;
4. Licht ontvlambare vloeistoffen;
5. Licht ontvlambare vaste stoffen;
6. Stoffen, die door opname van vocht, of
door contact met water, brandbare, licht
explosieve, bovendien soms ernstig gif
tige, gassen kunnen afgeven;
7. Stoffen, die sterk oxyderend op andere
•stoffen kunnen inwerken en deze onder
omstandigheden tot ontbranding of tot
explosie kunnen brengen;
8. Minerale zuren;
9. Organische zuren;
10. Sterk alkalische stoffen.
Het bovenstaande is niet van toepassing
op vloeistoffen of gassen, welke zich be
vinden in de daarvoor bestemde tanks en
dan dienen als brandstof voor het betrok
ken motorrijtuig.
Zo zag het oorspronkelijke, vooroorlogse
projekt er uit: bijna het evenbeeld van
Rotterdam
Zij, die van het begin af dus van 1941 af het Velsense Tunnelproject heb
ben meegemaakt en thans de voltooiing mogen aanschouwen, verdienen een plaats
op wat een erelijst zou kunnen zijn: Technisch hoofdambtenaar G. Visser uit
Driehuis; Technisch hoofdambtenaar Th. Donkers uit Santpoort; opzichter A
B. J. Brevoord uit Santpoort; opzichter D J. Sloot uit IJmuiden en hulpopzichter
J. Rademaker uit IJmuiden. Zij kenden het eerste en het laatste uur van de Velser
tutu?el. Zij worden slechts overtroffen door ir. A. Eggink, die al 21 jaar „in de
tunnel" zit: hij kwam namelijk als jong ingenieur bij het IJmuidense tunnelbureau
en kan aanspraak maken op de veteranentiteL
DE VELSER TUNNEL en de daarbij behorende wegen en
pleinen vormen een geheel van autowegen, aangeduid door de
bekende blauwe borden met witte auto; dit betekent dat alleen
motorrijtuigen welke sneller mogen of kunnen rijden dan
20 km/uur in de tunnel worden toegelaten. Het is dus verboden
met bromfietsen, tractoren, heftrucks en dergelijke voertuigen
door de tunnel te rijden.
Ter regeling van het verkeer zijn om de 60 meter links en
rechts in de tunnelbuizen lichtsignalen aangebracht. Bij deze
signalen betekent:
A. Groen licht: Doorrijden.
Bedenk echter dat zich onverwachts een verkeersopstopping
kan voordoen; blijf dus oplettend.
B. Oranje knipperlicht: Voorzichtig rijden.
Er moet onmiddellijk één file gevormd worden, omdat zich
in de tunnelbuis een verkeersstremming heeft voorgedaan of
de helft van de rijbaan is versperd.
Extra oplessen dus enafstand bewaren!
C. Rood licht: Stop en motor afzetten.
Onmiddellijk vóór het rode licht stoppen.
Motor afzetten om een opeenhoping van uitlaatgassen tegen
te gaan.
Achterlicht ontsteken ter waarschuwing van achteropkomend
verkeer.
schuwde ervoor, dat men in Haarlem vooral niet passief moet gaan zitten wachten
op economische verbeteringen, dankzij de tunnel. Dat geldt volgens hem met name
de middenstand. „De tunnel schept alleen maar mogelijkheden", zei hij, „en het is
aan Haarlem om daar gebruik van te maken". Hij erkende, dat hem de ontwikke
ling die zal volgen op de opening van de tunnel zo fascineert, omdat er toch ook
veel onzekere factoren in zijn. Haarlem heeft ontegenzeggelijk een heleboel vóór,
maar het kan ook veel verspelen, wanneer het zijn kansen niet grijpt. „De tunnel
is alleen maar een uitdaging", zei hij, „en de mensen hier zullen moeten weten hoe
NAAIEN - STOPPEN
ZOMEN - VERSTELLEN
compleet electrisch in
koffer slechts 295.
Langdurige garantie.
Volledige instructie.
In huurkoop slechts 6°/o kosten.
DE ECONOMISCH ADVISEUR van de gemeente Haarlem, drs. P. Mourik, waar
zü die moeten opnemen...."
Breder en ruimer, minder gevaarlijk door een betere overgang van licht naar
donker en andersom wordt de Velser tunnel zeker. Maar of de gebruikers,
waarvan er hier enige in de Rotterdamse tunnel gefotografeerd zijn, er het
juiste en beste gebruik van maken, moet de toekomst nog leren. Tunnels zijn
namelijk wonderlijke dingen
KLEINE HOUTSTRAAT 112
aangeven, vertrouw
de onderdelen van
het Rotterdamse sil
houet. Dat ook deze
functionele bouw
zijn eigen schoon
heid heeft, bewijst
„zomaar een foto".
Straks wellicht zul
len ook de ventila-
tietorens van de Vel
sense ,,luchtfabriek"
een dankbaar object
voor fotografen wor
den.
ADVERTENTIE
Aan de oevers van
de Maas zifn de
sfynxen van de Rot
terdamse tunnel ge
zeten indrukwek
kende blikvangers,
die de uiteinden
van de Maastunnel
ALS VOLGENDE WEEK het verkeer ongestoord en
in een alleen 's nachts wat minderende stroom de Velser-
tunnel passeert, zal het moment al bereikt zijn, dat Rot
terdam enkele dagen na de gedenkwaardige februaridag
in 1942 kende: de gewoonte van „de tunnel". Want het is
merkwaardig, hoe snel zich een nieuwe verkeerssituatie
in de driftige gang van het moderne leven inpast. Maar
er blijft één kenmerkend verschil voor de haastige auto
mobilist, die de beide tunnels op één dag achter elkaar
zal passeren: Rotterdam zal altijd de kleine, haast onver
klaarbare gruwel opleveren bij de duik van het licht in de
catacomben der gele natriumlampenVelsen daarentegen
houdt de verkeersdeelnemer een rustgevende entree voor
een vriendelijk welkom-tot-de-tunnel, dat onder de
Maas verkeert in een extra-trap op het gaspedaal, om zo
gauw mogelijk uit het lawaai, de smook en de geheim
zinnige „ondergrondse angst" te komen.
Het is een verschijnsel,
3 dat de verkeersdeskundigen
al meermalen voor een
§jj raadsel heeft gezet: die,
„tunnelangst" van Rotter-
S dam welke daar al een
lange reeks ongelukken
S heeft veroorzaak en die de
H Maastunnel niet ten on-
rechte een wat kwade
naam heeft bezorgd. De
verkeerspsychologie was
Ej echter in de dertiger jaren,
toen Rotterdam zich voor-
nam een nieuwe slagader
door de weke grond te gra
ss ven, nog niet zover als
thans en de voorbeelden,
die het buitenland kon le-
veren, leerden op dit punt
nog maar weinig.
Zaterdag echter, als de
Koningin de „laatste belet-
selen" zal hebben wegge-
nomen en de eerste auto's
van zuid naar noord en om-
gekeerd onder het Noord
ss zeekanaal door zullen gaan,
=S komt de moedgevende rust
in de Velsense tunnel, ver-
H oorzaakt door een geraffi-
SS neerd samenspel van ak-
koustiek en geluiddemping,
verlichting en betonnen
zonneroosters, zeker nog
menigmaal ter sprake bij
hen, die dan zowel de Rot
terdamse als de Velsense
tunnel zullen „doen"
eerst nog bij wijze van cu
riositeit, al gauw echter als
onmisbare schakel in hun
reisroute.
Rotterdams Maastunnel
heeft niettemin een aantal
punten van gelijkenis met
Velsens nieuwe verbinding.
Ook hier werd een werk be
gonnen in de vooroorlogse
jaren, om precies te zijn op
15 juni 1937, toen burge
meester Droogleever For-
tuyn de sirene inschakelde,
die de eerste arbeidstijd der
tunnelbouwers aangaf
ook hier dreigde de bezetter
een falikante streep door de
rekening te halen, al was de
kwetsbaarheid van het Rot
terdamse project oneindig
veel groter wegens zijn vol
tooiing. Maar voor het ove
rige: de Maastunnel is een
gans andere dan de Velser
tunnel qua karakter,, qua
aanzicht, wat bouwwijze en
architectuur betreft en dan
