ALKMAAR ZIET VEEL VERHEUGENDS
EN WEINIG DAT VERONTRUST
Jaarlijkse besparing van
15 tot 20 miljoen gulden
Met tunnel bij Amsterdam zou het
Noorderkwartier volledig gebaat zijn
KUNST EN TUNNEL
Voorzitter van K. v. K., Ch. E. Visser:
MET DE IJMUIDER COURANT DOOR DE TUNNELS
V erkeersprobleem
Bevolkingsoverschot
T ussenkamer
Burgemeester Wytema: „vele
winstpunten".
„Er is vèel wat mij verheugt, weinig
wat verontrust". In deze woorden ligt de
conclusie van het bovenstaande. Dat er
niettemin verontrustende gevolgen van de
Velser tunnel zijn aan te wijzen, wil hij
allerminst ontkennen: elke nieuwe opstu
wing van welke kant dan ook brengt zijn
gevaren mee. Gevaarlijker echter is voor
hem op dit moment he't verkeer.
Want Alkmaar loopt vast, zodra de storm
van auto's de tunnel uitkomt en zich
Noordwaarts gaat bewegen. Alkmaar heeft
al tijden geleden voorbereidingen getrof
fen voor een omlegging van de doorver
bindingen rond de stad, rekenend op de
nieuwe Rijksweg 6, die even bezuiden de
stad op een rotonde zou uitkomen en dan
kon aftappen naar de grote ader voor
Een strak viaduct de on
derdoorgang voor het tunnel-
verkeer naar het zuiden, de
passage voor het plaatselijke
verkeer bij Beekestein in de
rijksweg 6, die later nog
enige malen bovengrondse
passages krijgt. Van dit via
duct liggen de betonnen
steunbalken los op de pijlers.
Niettemin liggen ze stevig
Friesland of de verbinding langs het
Noordhollandskanaal. Sinds echter de drei
ging vein de bestedingsbeperking is toege
nomen, is het laatste stuk nieuwe weg tus
sen Uitgeest en Alkmaar zo duidelijk in de
knel gekomen, dat Alkmaar zich afvraagt,
of er wel óóit een nieuwe weg ten Oosten
van de Kennemerstraatweg komt.
Waarmee de Kennemerstraatweg door
Limmen en Heiloo dan gedoemd zou wor
den de totale drukte van het interlokale
verkeer op te vangen, terwijl zij nu al het
plaatselijke vervoer niet aankan. En ter
wijl Alkmaar met zijn mooie voorbereidin
gen in de vorm van enige nieuwe bruggen
zit: de stad was klaar en kon de stroom
mooi opvangen, maar nu paaltje bij puntje
komt gaat het allemaal wellicht niet
door.
Kijk dat is een probleem, ernstiger dan
de infiltratie der industrie. Zoals ook een
probleem is het steeds zwaarder belaste
budget van een stad, die uit hoofde van
haar verzorgende functie veel voor cultuur
en onderwijs doet, maar daar financieel
geen gat meer in ziet. Een stad dus, die
wellicht een schouwburg en een concert
zaal zal moeten missen, die het Nijver
heidsonderwijs tekort moet doen en over
een museum niet hoeft te piekeren om
dezelfde redenen als waarom de recht
streeks verbinding via Uitgeest met de
Velser tunnel niet door kan gaan
VOOR HET OVERIGE: burgemees
ter Wytema is blij met de Velsertunnel.
Blij, maar niet voldaan. Want tenslotte
zetelt Alkmaar in die groene, vruchtbare
kop van de provincie op twee stoelpoten.
De ene staat in Kennemerland en wijst
naar Haarlem,, de ander rust op de
Zaanstreek en wijst naar Amsterdam. De
Veisertunnel heeft de Kennemer „poot"
alleen maar steviger gemaakt, maar zo
lang de Hemtunnel er niet is.... zo
lang staat Alkmaar met de andere, Am
sterdamse poot in het water en nog lang
niet er overheen.
Nee, aan de voet van Alkmaars kaas
waag zal het maandag niet veel veranderd
zijn en over een jaar zal er wellicht nog
geen opzienbarende wijziging hebben
plaatsgegrepen. Maar .dat Alkmaar voort
aan volledig meeloopt in de mars der
Noordhollandse steden en grote baat heeft
bij de Velsende „doorbraak"., zal mettertijd
bewezen worden. Tot heil van zowel Alk
maar zelf als van de rest van Noordholland.
Waar eerst lokomotiefjes werkten, verscheen later een heir van stuivende
vrachtauto's om het zand af en aan te kruien. Honderdduizenden kilometers
is er door deze zware knapen afgelegd, vaak onder de zwaarste omstandig
heden - klimmend tot op de toppen van het „gebergte", dat in de beginjaren
rond de open put ontstond, dalend tot in de steile diepten van het
tunnelingewand.
AAN DE VOET van Alkmaars Kaaswaag zal zaterdag niet plotseling alles ver
anderd zijn als gevolg van de tunnel, die twintig kilometer zuidelijk werd geopend.
Het zal er wellicht een weinig drukker worden, maar dat kan evengoed aan dit
heerlijk stukje stedeschoon liggen als aan een verbeterde verbinding, met wat wel
eens met misplaatste trots en onmisbaar dédain „het beschaafde Zuiderkwartier"
wordt genoemd. Toch gaat er iets veranderen in Alkmaar, rond Alkmaar in dat
hele stuk Noordholland, dat ondanks zuidelijke pedanterie als een zelfbewuste „kop"
op de provincie heeft gestaan, dat tot de Franse tijd een eigen college van gedepu
teerde raden van West-Friesland heeft gekend en zich historisch afgesneden voelde
van de lager gelegen landen rond IJ en Spaarne. Vandaar, dat de tunnel van Velsen
een zaak van historisch belang voor Alkmaar en ommelanden mag worden genoemd.
Voor wie het een wat overladen term lijkt, mogen wij verwijzen naar burgemeester
H. J. Wytema, Alkmaars burgervader, die deze woorden gebruikte„een histo
rische zaak". En burgemeester Wytema van Alkmaar kan bepaald niet tot de over
spannen-romantici genoemd worden, die, gezeten in een onderontwikkeld gebied,
met juichkreten de cultuur zich zien toestormen daarvoor heeft dit gedeelte
van de provincie te veel zelfbewustzijn, te veel eigen cultuur teveel „streekeigen".
En een te speciale functie.
OF: Alkmaar kan een tussenkamer zijn.
Een soort „gewenningsoord", waar de
boerenzoon van het vlakke land rondom
zich voorbereidt op een onontkoombaar lot,
dat hem en velen zijner genoten zal tref
fen: de overgang naar de fabriek. Niet van
de dorsvloer naar de Breedband, maar van
de dorsvloer via de houtbewerking of de
kleine machinefabriek naar de Hoogovens
een overgang, die een prettiger klimaat
voor de industrialisatie zal maken dan dat,
wat men wel eens ziet als de psychische
schok van een mens, die gisteren agrariër
was en morgen op het gietbordes der Staal
fabriek moet staan. En dan is het nog de
vraag, of de Westfries niet halverwege zal
blijven steken in de tussenkamer.
IN EN ROND ALKMAAR is overigens
een groot bevolkingsoverschot aan te tref
fen, reden om aan te nemen, dat zich in de j
toekomst een steeds sterkere zuigkracht
„Er zal een rem wegvallen op de ont
wikkeling van dit gebied. Natuurlijk. Maar
het is onjuist alleen naar deze omgeving
te kijken. De opening van de Velsertunnel
is een zaak van meer dan regionaal en
provinciaal belang, zij is een zaak van
landelijke betekenis", zo zei ons de heer
Ch. E. Visser, voorzitter van de Kamer
van Koophandel en Fabrieken voor Haar
lem en Omstreken. „Denkt u bijvoorbeeld
eens aan het vervoer van allerlei produk-
ten uit Friesland en Groningen naar het
westen des lands. Ik verzeker u, dat het
een héle stroom is. En nu heb ik één voor
beeld genoemd, maar laten we voorop
stellen, dat het gehele economische leven
in ons land bij deze nieuwe oeververbin
ding gebaat zal zijn".
Overtuigd van het enorme belang heeft
de Kamer herhaaldelijk van haar belang
stelling voor een nieuwe oververbinding
bij Velsen blijk gegeven: reeds in 1927
begon zij te wijzen op de stagnatie, die
zich bij het pontenverkeer voordeed. Zij
heeft na de oorlog aangedrongen op ver
snelling van het bouwproces en toen de
toestand, hangende de bouw van de tun
nel, onhoudbaar werd, heeft de Kamer
herhaaldelijk aangedrongen op verbete
ring van de situatie. De bouw van de weg
over de sluizen bij IJmuiden bracht de ge
lukkige oplossing. „Nu die overgang er is,
die in ieder geval voor het lokale verkeer
in een behoefte voorziet, zou het wel zon
de en jammer zijn, indien deze om welke
reden dan ook zou moeten verdwijnen",
aldus de heer Visser.
„Het is overigens bij deze gelegenheid
niet de bedoeling extra aandacht te gaan
vragen voor het werk der Kamer", aldus
onze zegsman, „temeer waar wij juist zo
zeer vervuld zijn van bewondering voor
de ontwerpers en de uitvoerders van dit
tunnelplan. Het is stellig het beste gewor
den, dat heden ten dage bereikbaar is".
De heer Visser ging bij het onderhoud
iets dieper in op de besparing van arbeids
uren, welke thans bereikt zal kunnen wor
den. Het tunnelcomplex mag dan 135 mil
joen gulden kosten, het geld is nuttig
besteed.
„En dan hebben we ook nog niet ge
sproken over de te verwachten ontplooiing
van het verkeer", aldus de heer Visser.
„De capaciteit van de verkeerstunnel is
ongeveer zestigduizend auto's per dag.
Hoe zou dat verkeer anders verwerkt
moeten worden?"
De voorziter van de Kamer van Koop
handel achtte het wat overdreven om te
spreken van een isolement van Noordhol
land boven het Noordzeekanaal zolang de
tunnel er nog niet was. Maar wel kan
men stellen, dat er voor dit landsgedeelte
mogelijkheden tot grotere bloei worden
geopend, die tot dusver niet hebben be
staan.
„We zijn er nog niet", zo besloot hij, „ten
aanzien van de noord-zuidverbinding over
het Noordzeekanaal zullen nog belangrijke
desiderata vervuld moeten worden. Maar
met de voltooiing van de Velsertunnel is
een grote stap in deze richting gedaan".
„Rekent u bij het huidige verkeer van
zo'n twaalf a vijftienduizend auto's per
dag maar eens uit hoeveel arbeidsuren er
bespaard worden nu men niet meer op de
pont hoeft te wachten. Of denkt u eens
aan de besparing van benzine, olie en
arbeidsuren nu de omweg van ongeveer
tien kilometer over de sluizen van IJmui
den niet meer nodig is. Voeg daarbij de
besparing op de afschrijving op auto's
door de verkorting van het af te leggen
traject. Ik kwam daarbij alleen al op een
besparing van tussen de vijftien en de
twintigmiljoen gulden per jaar", aldus de
heer Visser.
VERGEET NIET, dat dit West-Friesland,
waarvan Alkmaar zich de hoofdstad voelt
en zich de functie van een verzorgend cen
trum heeft verworven, al eeuwen lang
benoorden de waterbarricaden heeft gele
gen. Dat is waarlijk niet begonnen met de
doorgraving van Hollaifd op zijn Smalst,
want daarvoor al lag er een lange tong
van water in de vorm van het IJ door de
Kennemerlanden. Is het daarom wellicht,
dat er reeds sinds de middeleeuwen sprake
is van een eigen volkskarakter der West
friezen? Dat er een dialect zetelt, dat wel
haast onuitroeibaar blijft en dat de tradi
ties in dit oude geweest nog lang geen op
gepoetste folkore zijn geworden?
ER ZAL DAARIN niet veel verande
ren, gelooft burgemeester Wytema - hij
kent er zijn streek en pappenheimers
voldoende voor. Er zullen ook geen
grote nieuwe industrieën naar Alkmaar
komen, al is op dit punt niets geheel
zeker in een industrialiserend Westen
en de randstad Holland zal haar huizen-
vlekken niet direct over het kanaal op
stuwen nu de mens er zo gemakkelijk
onderdoor kanNee, voor Alkmaar
ziet deze eerste burger een taak wegge
legd, die direct uit de nieuwe oeverver
binding voortvloeit en die er door gesti
muleerd zal worden. Alkmaar zal name
lijk, zo ziet hij het op goede gronden,
een reservoir worden, waarin de ter in
dustrie neigende agrarische bevolking
de overgang van land naar stad zal vin
den.
van het industrialiserende Westen zal
voordoen, maar ook reden om te vrezen,
dat een al te plotselinge overgang schade
zal kunnen toebrengen aan de oude ver
worvenheden van streek en stad. Burge
meester Wytema heeft deze problemen van
de mens meermalen in zich om laten gaan
en ziet deze problematiek in de eerste
plaats als een sociaal vraagstuk -- daarna
pas als een huisvestingsprobleem. Daar
om ligt het hem zo geheel deze functie van
Alkmaar, de functie van een stad die boe
ren ontvangt en hen langzaam laat gewen
nen aan het stedelijk en industrieel kli
maat, te helpen opbouwen langs de lijnen
der geleidelijkheid.
NATUURLIIK IS DEZE OPVATTING
een bepaalde eenzijdigheid niet te ontzeg
gen, maar dat ziet hij zelf ook: er zullen
nog meer dan voorheen kleine bedrijven
uit het volgroeiende Westen naar West-
Friesland vluchten zoals er de laatste jaren
al enige industrieën uit Amsterdam weg
trokken, omdat zij daar in ademnood kwa
men. Sterkef echter dan deze industriali
serende tendenz zal zich de bemiddelende
functie gaan ontplooien. Hetgeen voor Alk
maar in wezen niets vreemds is, want
reeds zes eeuwen lang was de stad mid
delaarster tussen de kooplieden een
handelscentrum bij uitstek.
Hij concludeerde dat dus reeds bij de
huidige frequentie van het verkeer de
bouw van de tunnel economisch verant
woord geacht kan worden. Bijvoorbeeld
het ongemak dat aan zakenlieden berok
kend werd doordat zij óf te laat op de
plaats van bestemming kwamen, óf te
vroeg, wegens de noodzakelijke speling,
waarbij men met het opstellen van zijn
tijdschema te rekenen had.
Nederlands eerste en enige spoorwegtunnel
in aanbouw: een foto uit 1956, toen lange
rijen bielsen de ijzeren staven
voorafgingen
Jan Makkes tekende deze impressies: de ingang van de spoorwegtunnel...
Hieronder is saamgebracht een greep uit de bij nader inzien vrij uitge
breide serie kunstzinnige uitingen, die zelfs zoiets prozaïsch als een ver
keerstunnel heeft losgemaakt. Wij putten daartoe uit de contemporaine litte
ratuur en uit de beeldende kunst.
Allereerst P. C. Boutens, de Nederlandse bard, die in het najaar van
1941 zong:
Hier schiep zich Rotterdam 't gekruiste veer
Van bovenstroomsch en onderstroomsch verkeer:
't Bloed dat zijn uitweg naar de wereld vond
Boort waar het nijpt slagaadren door den grond.
En dan de „Drie tunnelgedichten" van Jan Prins eveneens geïnspireerd
>p de Rotterdamse traverse:
Toen zich in haar bedrijf de stad belemmerd vond,
Heeft zij een weg gebouwd en onder slijk bedolven.
Nu vindt zij even goed zichzelve door den grond
Als heel de wereld door de golven.
Ik leid, in moeite en leed gesticht,
Door aarde en nacht van licht naar licht.
Een lichtbaan, die den nacht doorschrijdt,
Een pad door stilte en eenzaamheid,
Lever ik levens schatten uit:
Van Zuid aan Noord, van Noord aan Zuid.
.en de luchtfabriek, die zich aan de kanaaloevers verheft.