0 tot 50 km/u in l/l50 sec... £sso PANDA EN DE' MEESTER-BRANDMEESTER Nederlands sanatorium in Davos bestaat 60 jaar i Koud en regenachtig weer Besmettings gevaar! MET ESSO BENT U BETER UIT! r Astmakliniek geopend G-U De radio geeft dinsdag In Uw auto een acceleratie van ESSO EXTRA MOTOR Oil. Wereldnieuws ió het zo HAMERS MAANDAG 30 SEPTEMBER 1957 „Thorpe Grange" moet voor schade aan dijk opdraaien Vooraanstaande jazzmusici naar Nederland Oriënteringsrit Moormann liquideerde Kali Klattak Perfecte smering bij alle bedrijfstem- peraturen Ongekende slijtageweerstand Reinigend vermogen Weer bonen naar België Aflossing Indische lening Chinese vissers kregen twee maanden met aftrek Jongen verwondde tijdens spel zijn zusje dodelijk De directeur-generaal van de Volksge zondheid, prof. dr. P. Muntendam, heeft zaterdag in Davos ter gelegenheid van de viering van het 60-jarig bestaan van het Nederlands sanatorium aldaar, mede na mens de Nederlandse regering het sana torium zijn gelukwensen aangeboden en dank gebracht voor de bijdrage, die het geleverd heeft aan de Nederlandse ge meenschap en meer in het bijzonder aan de volksgezondheid. Prof. Muntendam deed dit in een rede, die hij hield ter officiële opening van de „Eugenia-astma-kliniek", die in een naast het sanatoriumgebouw gelegen villa is in gericht. Hij zei dat ongeveer één percent van onze bevolking aan astma lijdt. Het is nodig tot een georganiseerde astmabe- strijding te komen, waarmee niet gewacht behoeft te worden totdat met zekerheid de oorzaken der ziekte bekend zijn. De jubileumbijeenkomst was namens het bestuur van het sanatorium geopend door mr. M. P. Plantenga, die opmerkte dat dit het eerste lustrum is waarbij geen der stichters meer aanwezig is. De laatste op richter is enige maanden geleden over leden. Zij waren allen gewezen longpa- tienten die hun genezing aan Davos te danken hadden. Zij wilden het hun land genoten, die geen dure kuur in een hotei met een particuliere longarts kojyien be kostigen, mogelijk maken tegen kostprijs hun gezondheid te herwinnen. Na hulde gebracht te hebben aan deze pioniers vroeg mr. Plantenga zich af of dit Nederlandse sanatorium in het hoogge bergte nog reden van bestaan heeft. Men zou zich zelfs kunnen afvragen of de tu berculose als volksziekte in het westen niet voorgoed tot het verleden behoort, of het doel van het sanatorium eigenlijk niet be reikt is en of het daarom niet met vreugde over dit succes op den duur zou moeten worden gesloten Maar er zijn aanwijzingen voor een samenhang met astma en chro nische bronchitis. Met grote erkentelijkheid sprak mr. Plantenga over de Zwitsers, die het moge lijk hebben gemaakt dat in deze Neder landse enclave in hun land een echt Ne derlandse gemeenschap heeft kunnen groeien. Astma en bronchitis Ook de directeur-geneesheer, dr. P Zui- dema, betoogde dat de tuberculose in Europa in betekenis gaat afnemen. Echter komen nu andere ziekten van de longen en ademhalingswegen meer op de voor grond te staan. Naar schatting bedraagt het aantal lijders aan astma in Nederland ongeveer honderdduizend, van wie er twee duizend invalide zijn in de zin der wet. De sterfte aan deze ziekte is vrijwel gelijk aan de sterfte aan longtuberculose. De medische ervaring te Davos leert, dat het klimaat er bij uitstek gunstig is voor lijders aan chronische bronchusaandoe- ningen Bij het uitgebreide onderzoek, dat in het sanatorium sinds 1951 is verricht, blijkt, dat vele lijders aan longtubercu lose, die in Nederland reeds geruime tijd ADVERTENTIE Thans uiterste hygiëne geboden Was u daarom veelvuldig met DESINFECTERENDE ZEEP Vtfkrtjgbw In apothetk m óroginfrlj HILVERSUM I 402 M. 7.00 Nieuws. 7.10 Gram. 7.15 Gewijde muz. 7.45 Morgengebed en lit. kal. 8.00 Nieuws en weerber. 8.15 Gram. 8.50 Voor de vrouw. 9.35 Waterst. 9.40 Gram. 9.45 Lichtbaken, caus. 10.00 Voor de kin deren. 10.15 Gram. 10.30 Schoolradio. 10.50 Gram. 11.00 Voor de vrouw. 11.30 Schoolradio. 11.50 Als de ziele luistert, caus. 12.00 Middagklok - nood klok. 12.03 Gram. 12.30 Land- en tuinb.meded. 12.33 Gram. 12.55 Zonnewijzer. 13.00 Nieuws en Kath. nieuws. 13.20 Gram. 13.25 Metropole ork. en solist. 14.00 Gram. 14.30 Voor de vrouwen van het platteland. 14.40 Gevar. progr. 16.00 Voor de zieken. 16.30 Ziekenlof. 17.00 Voor de jeugd. 17.40 Beursber. 17.45 Regeringsuitz.Cultuurtechniek in het buitenland, door ir. J. M. Hanraets. 17.50 Regeringsuitz.: Emigratieprogr. door H. A. van Luyk. 18.00 Lichte muz. 18.20 Sportpraatje. 18.30 R.V.U.Vrede als uitdaging: het belangrijkste i wereldprobleem, door dr. E. H. F. van der Lely. 19.00 Nieuws. 19.10 Commentaar op het nieuws. I 19.15 Lichte muz. 19.35 Gram. 20.20 Katechismus. I 20.30 Act. 20.45 De gewone man. 20.50 Omr.ork. 1 en soliste. 21.45. Gram. 22.05 Pianorecital 22.35 De positie van de kerk in Tsjecho-Slowakije, caus. 22.45 Avondgebed en lit. kal. 23.00 Nieuws. 23.15—24.00 Gram. HILVERSUM II 298 M. 7.00 Nieuws. 7.10 Gymn. 7.20 Gram. 7.50 Dag opening. 8.00 Nieuws. 8.15 Gram. 9.00 Gymn. voor de vrouw. 9.10 De Groenteman. 9.15 Gram. 9.40 Morgenwijding. 10.00 Gram. 10.50 Voor de kleuters. 11.00 R.V.U.De positie van de West- europese vrouw in de loop der eeuwen (De vrouw naast, onder, boven en tegenover de man) door mevr. dr. S. C. Regtdoorzee Greup-Rolda- nus. Tweede lezing. 11.30 Gram. 12.00 Orgel en zang. 12.30 Land- en tuinb.meded. 12.33 Lichte muz. 13.00 Nieuws. 13.15 Meded. of gram. 13.20 Lichte muz. 13.55 Beursber. 14.00 Gram. 14.40 Schoolradio. 15.00 Cello en piano. 15.30 Voor de zieken. 16.30 Voor de jeugd. 17.30 Jazzmuz. 18.00 Nieuws. 18.15 Act. 18.30 Amateursprogr. 18.55 Pa ris vous parle. 19.00 Voor de kinderen. 19.05 Ork.- muziek. 19.45 Toneelbeschouwing. 20.00 Nieuws. 20.05 Alles voor de firma, radio-operette. 21.15 Gevar. progr. 21.45 Dansmuz. 22.15 Kamerkoor. 22.35 Experimentele muz., caus. met muz. 22.35 Gram. 22.55 Ik geloof, dat.., caus. 23.00 Nieuws. 23.15 Beursber. te New York. 23.16 New York calling. 23.21 -24.00 Gram. TELEVISIEPROGRAMMA 20.30 Journ. en weerber. 20.45 Filmprogr. 22.40 —23.00 Rep. Alg. Vergadering Int. Bureau voor Atoomenergie te Wenen. BRUSSEL 324 M. 12.00 Gram. 12.15 Pianorecital. 12.30 Weerber. 12.34 Tuinb.kron. 12.45 Pianorecital. 12.50 Gram. (Om 12.55 Koersen). 13.00 Nieuws. 13.11 Gram. 13 30 Idem. 14.00 Schoolradio. 15.45 Kamerork. 16.00 Koersen. 16.02 Gram. 16.30 Vlaamse muziek. 17.00 Nieuws. 17.10 Klarinet en piano. 17.45 Boek- bespr. 18.00 Voor de jeugd. 18.30 Voor de sold. 19.00 Nieuws. 19.40 Gram. 19.50 Caus. 20.00 De zandloper. 21.00 Omr.ork. en solist. 22.00 Nieuws. 22 11 Kamermuz. 22.55—23.00 Nieuws. met onvoldoende resultaat waren behan deld of verschillende malen een recidief van hun longtuberculose hebben meege maakt, tevens een chronische niet-tuber- culeuze bronchitis hebben. Het bestuur van het sanatorium heeft het belang van de bestrijding dezer ziekten ingezien en be sloten er actief aan deel te nemen. Naast het sanatorium waar men de patiënten met longtuberculose zal blijven behande len zal nu op zeer bescheiden schaal een begin worden gemaakt met de klinische behandeling van lijders aan astma en chro nische bronchitis. Tenslotte dankte dr. Zuidema de ge meenschap voor haar gastvrijheid en medewerking. De algemene vergadering van de „Pol der Walcheren" heeft zaterdag tijdens haar te Middelburg gehouden vergadering - en na een besloten zitting - besloten tot het instellen van een rechtsvordering tegen de reder van de „Thorpe Grange". De reders, Houlder and Brothers and Cie. te Londen hadden, nadat de Thorpe Gran ge op 8 maart van dit jaar door omhoog varen tijdens mist schade had aangebracht aan de zeewering bij Ritthem een cautie gestort van f150.000 die later werd ver laagd tot f 10.000. Deze cautie is echter op 8 september 1957 geëxpireerd en stukken tot bewijs van verlenging van de cautie zijn tot op heden nog niet in het bezit van de polder Walcheren. De totale aangerichte schade aan de zee wering bedraagt f 72.640.82 waarvoor nu een rechtsvordering zal worden ingesteld. Het Modern Jazz Quartet, dat al ge ruime tijd aan de spits staat van de Ame rikaanse Jazzcombo's, komt eind oktober voor een langdurige tournee naar Europa. Het ensemble met John Lewis, piano, Milt Jackson, vibrafoon, Percy Heath, bas, en Connie Kay, drums, zal tijdens deze tour nee twee keer in Nederland optreden en wel in het Amsterdamse Concertgebouw (nachtconcert op zaterdag 16 november) en in de Kurzaal te Scheveningen op zon dag 17 november. Ook zal dit jaar de sopraan-saxofonist Sidney Bechet niet slechts in Amsterdam en Den Haag optreden, maar ook elders in het land. Met het Franse orkest van An- dré Reweliotty komt hij woensdag 6 november in de Rivièrahal in Rotterdam, donderdag 7 november in de Harmonie te Groningen, op vrijdag 8 november in de Vereniging in Nijmegen, op zaterdag 9 november in het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen in Den Haag en ten slotte op 10 november in het Amsterdamse Concertgebouw. In februari komt het En gelse jazzorkest van Chris Barber met de zangeres Ottillie Patterson naar ons land. Hoe koud ook, het was zondag toch goed weer voor de oriënteringsrit voor auto's en motoren, die de KMAC had georganiseerd. Er kwamen 40 deelnemers aan de start, wie een zware tocht te wachten stond, ze ging via de Wijkermeer polder over de Ham, Heemskerk, Castricum, Egmond, Limmen, Uitgeest en Beverwijk weer naar Wijk aan Zee. De controleurs hebben uren in de kou gestaan, maar hadden eer van hun werk, want allen waren hoogst vol daan over de tocht die uitstekend was voorbereid. De uitslagen waren: Sport klasse Motoren: 1. W. Tijsen .Amsterdam 2. Komen, Wormerveer; 3. W. Aafjes, As sendelft en Eiking Beverwijk. Sportklasse auto's: 1. Jonkhof, Lands meer; 2. J. Dekker, Castricum; 3. Jonkhof, Amsterdam; 4. J. de Lange, Beemster. Motor toerklasse: 1. Postma, Zwanen burg; 2. W. Prins, Zaandam; 3. J. van Wijk, Beverwijk; 4. Beering. Auto toerklasse: 1. Sloof, 2. Van der wel, 3. Geralt. Volgens het jaarverslag over 1956 van de n.v. Maatschappij tot Exploitatie der Cultuurondernemingen van E. Moormann en co., gevestigd te Heemstede, bedroeg het verlies in Nederland f 3.702, waardoor het geaccumuleerde verlies wordt ge bracht op f 1.451.839. Ten gevolge van een misoogst op de koffie- en rubberonder neming Kali Klattak was het exploitatie saldo in Indonesië negatief. Het netto ver lies ad rp. 1.143.462 werd afgeschreven op de in het vorig jaar gecreëerde reserve voor diverse belangen, welke daarna in de vermogensopstelling Indonesië per 31 de cember 1956 nog met een bedrag van rp. 3.206.538 genoteerd is. De financiële positie van de n.v. kreeg door verkoop van rp. 1.000.000 gewone aandelen B in de n.v. Djombang Baru de zo noodzakelijke versterking. Dankzij de verkoop van de rubber- en koffieonder- neming Kali Klattak, welke tenslotte in april 1957 tot stand kwam tot een bedrag van rp. 900.000, kon de financiële positie in Indonesië verder worden versterkt. ADVERTENTIE Minder dan 10 centimeter is de afstand, waarover de zuigers in de cilinders op en neer bewegen. Maar over deze minimale afstand loopt de snelheid van de zuigers telkens op van stilstand tot 50 km per uur, en dat 6000 tot 8000 maal per minuut! Een miniem oliehuidje, van minder dan 6/100 mm dikte, moet de zuigers en de cilinderwanden beschermen. Dat oliehuidje moet die razendsnelle beweging en enorme krachten weerstaan, uren lang. Deze extra zwaar belaste punten in de motor hebben extra bescherming nodig. Die extra bescherming biedt ESSO EXTRA MOTOR OIL (in het gouden blik). want Esso Extra Motor Oil reageert in de nog koude motor als een dunne olie, hij hogere motortempera- turen als een dikkere olie. Uitgebalanceerde „dopes" geven Esso Extra Motor Oil deze bijzondere „motor-sparende" kwaliteiten. VOOR EXTRA BESCHERMING Een complete set van twee multigrade motoroliën 10W-20W-30 20 W - 30 - 40 Met ingang van 1 oktober is de export van bonen naar België weer mogelijk. De minimumprijsregeling voor dit produkt komt dan te vervallen en er kunnen dan door de Nederlandse veilingen weer uit- voermachtigingen voor bonen naar België worden afgegeven. Het ministerie van Financiën deelt mede: Wegens zijn garantieverplichting en voor zolang Indonesië zelf niet fond sen heeft bezorgd bij de betaalkantoren biedt de Nederlandse staat aan, de cou pons vervallende per 1 oktober 1957 van de drie percent Nederlandsch-Indische le ning 1937 A bij de voor deze lening aan gewezen Nederlandse betaalkantoren voor zijn rekening over te nemen. Gedurende het weekeinde is na een frontpassage waarbij tamelijk veel regen viel, koude uit de poolstreken afkomstige lucht binnengestroomd. De temperaturen daalden hierin in de nacht van zondag op maandag plaatselijk tot drie graden Stockholm terwijl Volkel zelfs een minimum tempe- Oslo WEERRAPPORTEN Temperaturenbuiten land maxima van giste ren. Binnenlandheden 7 uur. Neerslag: laatste 24 uur licht bew. licht bew. co •oil C -G SC e. g onbewolkt licht bew. mist onbewolkt ratuur van twee graden registreerde. In Kopenhagen licht bew. de poollucht komen opklaringen voor die Aberdeen regenbui afgewisseld worden door vrij talrijke Londen buien, waarvan sommige met hagel ge- Amsterdam paard gaan. Aangezien de luchttempera- Luxemburg tuur aan de kust drie tot vier graden la- Parijs ger is dan de zeewatertemperatuur ko- Bordeaux men de buien boven de Noordzee tot ont- Grenoble wikkeling. Nice Wegens de onstabiele opbouw van de Berlijn lucht is de windkracht aan de kust tijde- Frankfort lijk tot krachtig of hard toegenomen. In- München tussen is bij IJsland een oceaandepressie zürich verschenen, die zich in diepte toenemend Genève naar het zeegebied tussen Schotland, IJs- Locarno land en Groenland verplaatst. Een fron- Wenen tale storing zal mogelijk naar het zuid- Innsbruck regen oosten afzwenken en over de Britse eilan- Rome zwaar bew. den naar het zuiden koersen. Dit heeft tot Ajaccio licht bew. gevolg dat de wind boven de Noordzee ge- Mallorca licht bew. leidelijk afneemt. Overigens komt er bij ons weinig verandering in de weerstoe- Den Helder stand. In de komende nacht kan er nacht- Ypenburg n 10 zw 11 nnw 10 nnw 9 wnw 12 w 12 nnw 11 nnw 15 zwaar bew. wnw 21 zwaar bew. windst. 18 half bew. nnw 21 zwaar bew. w licht bew. wzw regen zw regen ozo regen ozo geheel bew. o zwaar bew. nw w z nno nnw nnw nw vorst zijn. Dinsdag 1 oktober Zon op 6.42 uur, onder 18.20 uur. Maan op 14.53 uur, onder uur. Vlissingen Eelde Twente De Bilt Eindhoven half bew regenbui zwaar bew. wnw half bew. wzw regenbui licht bew. half bew. vlv. Z.-Limb licht bew. wzw wzw wzw zzw 11 12 15 13 17 21 18 20 26 23 27 11 10 9 7 5 6 6 4 %S 0,4 0 5 4 2 4 12 2 0 0 0 5 11 12 7 10 0 0 5 0 0 0 3 5 12 3 4 7 11 14 7. Nadat Panda nog enkele malen ver geefs had trachten uit te leggen, dat er een misverstand in het spel was, schikte hij zich in de situatie. „Ik heb al zoveel baantjes gehad, dat dit er ook nog wel bij kan", dacht hij. „En bovendien lijkt het me wel leuk, om brandweerman te zijn". En zo reden zij voort, niet merkend, dat de brandslang wild achter de wagen slin gerde en hier en daar een ruit deed sneu velen. „Kijk!", riep de brandmeester plot seling, „rook! Daar waar rook is, moet vuur zijn! Er op af!" Maar toen hij de hoek omreed, zag hij tot zijn teleurstelling, dat er niets aan de hand was. Een stratenma ker was vreedzaam bezig de weg te her stellen met teer, die in een grote pot dam pend op een vuurtje stond. „Alle salaman ders, ik heb ook nooit eens geluk", bromde de brandmeester, terwijl hij met een drif tige zwenking de wagen deed keren. Deze zwenking gaf een geweldige zwieper aan de loshangende slang, die de test omwierp en de teer in de vurige kolen deed vloeien! Onbewust van dit onheil, reed de brand meester verder. „Nooit eens geluk her haalde hij knorrig, „altijd beginnen de brandjes achter mijn rug Indonesische procedure DJAKARTA (ANP) Het landgerecht in Pontianak heeft zaterdag zes uit Singa pore afkomstige Chinese vissers veroor deeld tot gevangenisstraffen van twee tot vijf weken. Zij werden schuldig bevonden aan het vissen in de Indonesische territo riale wateren zonder vergunning. Hun vaartuig werd verbeurd verklaard. Na het uitspreken van het vonnis wer den alle beklaagden onmiddellijk in vrij heid gesteld. In afwachting van hun berechting had den zij reeds twaalf maanden in voorar rest gezeten. Lorraine Anthonisz, de 18-jarige dochter van een Nederlands architect die zes maan den geleden uit Malakka in Engeland is aangekomen, is zaterdag in het ouderlijk huis te Walling, Engeland, door haar 15- jarige broer Jan gedood. Hij imiteerde met zijn zusje een stierengevecht en had een speelgoed-zwaard in de hand. Hij heeft aan de politie meegedeeld dat hij omkeek toen hij het zwaard omhoog stak. Hierdoor zou hij niet hebben gemerkt dat zijn zusje op hem toesnelde en in het zwaard viel. Aanslag. Een bomontploffing heeft in de afgelopen nacht een deel van de po litiekazerne in de Noordierse plaats Armagh vernield. Een kort vuurge vecht tussen politiemannen en de aan vallers (die men voor leden van het buiten de wet gestelde Ierse Republi keinse leger houdt) volgde. De ma teriële schade is aanzienlijk. Werkverdeling. De Zuidafrikaanse minis ter van Arbeid, Jan Deklerk, heeft op een bijeenkomst van de Nationale par tij in Johannesburg meegedeeld, dat de rassenscheiding in de hele Zuidafri kaanse industrie zal worden ingevoerd. De werkverdeling tussen blanken en niet-blanken zal binnenkort worden toegepast in de kledingindustrie. Noodfonds. De sociale, humanitaire en culturele commissie van de UNO- Assemblee heeft de 82 UNO-leden op geroepen meer steun te verlenen aan het kindernoodfonds UNICEF, dat werkzaam is in meer dan honderd landen. Ontslagen. Prins Alexander van België, de vijftienjarige zoon van koning Leo pold en prinses Liliane de Rethy is za terdag uit het ziekenhuis te Boston (V.S.) ontslagen, waar hij achttien da gen geleden geopereerd is aan een de fect aan de aorta. Schandelijk. Honderdduizend Schotten hebben voorafgegaan door acht doedel zakorkesten in Glasgow gedemon streerd tegen het voornemen van de Britse regering, het „Highland Light Infanterie" regiment en het regiment der „Royal Scots Fusiliers" samen te smelten. Lord Belhaven and Stenton, oud-kolonel der fusiliers, kenschetste de samensmelting als een „schandelijk" affront. Zon-centrale. Volgens radio-Moskou is men in Armenië begonnen met de bouw van 's werelds eerste elektrische centrale, die zijn kracht ontleent aan de zon door middel van 1300 spiegels. Volgens radio-Moskou kan op deze wijze 2.500.000 kilowatt elektriciteit per jaar gewonnen worden. Inspanning. Televisie is er ten dele oor zaak van, dat het aantal scheelziende kinderen steeds groter wordt, aldus dr. Cyril Cormac, hoofdinspecteur van ge zondheid in de Engelse plaats Lincoln. Hij zei dat in 1949 van de 12.500 kin deren er 60 scheel waren. In 1955 113, in 1956 185. Het staren naar een ver licht scherm in een donkere of duistere kamer is voor een kind, dat de gehele dag op school zijn ogen heeft gebruikt, een te grote inspanning, zo zei hij. Het Britse ministerie van Onderwijs zal een onderzoek instellen. Stad. De Verenigde Staten zullen in het jaar 2000 275 miljoen en in het jaar 2060 500 miljoen inwoners tellen, al dus heeft het Amerikaanse bureau voor bevolkingsstatistiek berekend. In de 960 kilometer lange strook langs de kust van de Atlantische Oceaan, van Maine tot Virginia, zijn slechts twee stroken, een van drie en een van 27 kilometer, die niet zeer dicht bevolkt zijn aangemerkt. Men vreest dat men over enige tijd kan spreken over een „stad" van 960 kilometer lengte. Huichelarij, De Oostduitse partijsecretaris Ulbricht heeft alle Oostduitse jongens en meisjes opgeroepen, deel te nemen aan de communistische wijdingsplech tigheden, die zowel de protestantse als rooms-katholieke kerken als atheïs tisch hebben veroordeeld. Ulbricht zei: „Wij kunnen niet toestaan dat de denk beelden van grote geleerden ter wille van achterlijke huichelarij in diskre diet worden gebracht". Regen. Als gevolg van overstromingen van de Vaal en de Oranje-rivier zijn in het noordelijk deel van de Kaappro vincie en Oranje Vrijstaat duizend gezinnen geëvacueerd. Ook in Natal staat het water bijzonder hoog. Het water van de Wilge heeft een sinds 1924 ongekend hoog peil. Deze maand is in Zuid-Afrika 292 mm regen ge vallen. Toespraken. In alle grote Tsjechoslowaak- se steden zijn plechtigheden met toe spraken gehouden ter gelegenheid van de voltooiing van het eerste jaar van de opleiding der communistische arbei dersmilitie. Volgens Tsjechische waar nemers in Wenen zijn de training en de militaire voorbereiding van de mi litie met groter discipline en ernst voortgezet sedert de Hongaarse revo lutie. „WAT IS een werktuig?", vroeg een ethnoloog zich in een diepzinnige bui af. Hij meende het dichtst bij de waarheid te kunnen komen door de werktuigen als projecties van menselijke organen te ken schetsen, projecties die de mens in staat stellen iets te doen, dat anders onmoge lijk, of althans veel moeilijker gedaan zou kunnen worden. Dienovereenkomstig zag onze ethnoloog in de hamer de projectie van de gebalde vuist, in een lepel die van de holle hand. We zullen deze filosofische beschouwing niet verstoren door de vervelende vraag, van welk orgaan de boor, zaag, vijl of schaaf dan wel projecties zijn, noch zullen we de hinderlijke opmer king lanceren, dat volgens deze zienswijze geen enkel werktuig een nieuwe bewerking mogelijk zou maken, want in principe zou die bewerking al door ons kunnen worden verricht, zij het dan met meer moeite. Deze veronderstelling is, zo niet onjuist, dan toch in ieder geval voor gefundeerde bestrij ding vatbaar. Nu ligt de zaak met de hamer wel erg eenvoudig. Ieder mens die een niet te mas saal voorwerp aangedrukt wil hebben, zal daar met het lichaam tegen aan duwen, of met de vuist er op slaan (misschien ook met de vlakke hand, indien hij zijn knok kels wil sparen). Helpt het slaan met de hand niet, dan kan een zwaar en hard voorwerp hier hulp bieden, zodat op het zelfde moment de hamer geboren is. Over matig veel vernuft is daarvoor niet nodig en we kunnen zelfs niet beweren, dat het gebruik van dit stuk gereedschap typisch menselijk is, want ook apen bedienen zich in sommige gevallen van stenen of stok ken als slagwerktuig en wie zich herin nert, wat we enige jaren geleden over de graafwesp Ammophila geschreven hebben, welk dier met behulp van een steentje de sluiting van haar broedhol aanstampt, zal (Nadruk verboden) moeten erkennen, dat de hamer in principe ook door dieren uitgevonden en gebruikt kan worden. Nu is een losse steen op zichzelf niet de meest doeltreffende vorm die een hamer kan hebben. Ter wille van de slag dient het werktuig aan een steel te zijn beves tigd, en dan staan we - net als de vorige maal met de bijl - opnieuw voor het pro- bleem, waar in de vroegste tij den van onze beschaving toch de steel aan het stuk steen kan hebben vastgezeten. Er zijn wat hamerstelen uit de steentijd bekend en het blijkt, dat er twee metho den van bevestiging hebben bestaan die we raken er al aan gewend - ook thans nog door primi tieve volken precies zo worden toegepast als destijds. In het ene geval heeft de hamersteel een vrij groot grondvlak, waarop de steen komt te rusten; dit handvat kan met touw of leren riemen vrij stevig tegen een steen bevestigd worden, mits in de steen gleu ven worden gemaakt om het touw houvast te gevenEen andere, destijds gangbare bevestiging, die momenteel ook nog in ge bruik is by Indianen in Chili, ontstaat door een taaie tak, die in de groef van de steen past, om de hamerkop heen te bui gen en de uiteinden aan elkaar te binden. Vooral wanneer het hout uitgedroogd is, ontstaat op deze wijze een dubbele steel, die uitermate vast om de hamerkop sluit, zodat daarmee hard geslagen kan worden, zonder gevaar te lopen de kop er af te slaan. Een en ander lijkt voor dagelijks gebruik weinig doeltreffend, maar blijkens de proe ven die er in moderne tijden mee zijn genomen, valt dat geweldig mee. Daarover morgen. H. Pétillon

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1957 | | pagina 2