0 tot 50 km/u in l/l50 sec...
£sso
PANDA EN DE' MEESTER-BRANDMEESTER
Nederlands sanatorium in
Davos bestaat 60 jaar
i
Koud en regenachtig weer
Besmettings
gevaar!
MET ESSO BENT U BETER UIT!
r
Astmakliniek
geopend
G-U
De radio geeft dinsdag
In Uw auto een acceleratie van
ESSO EXTRA MOTOR Oil.
Wereldnieuws
ió het zo
HAMERS
MAANDAG 30 SEPTEMBER 1957
„Thorpe Grange" moet voor
schade aan dijk opdraaien
Vooraanstaande jazzmusici
naar Nederland
Oriënteringsrit
Moormann liquideerde
Kali Klattak
Perfecte smering bij alle bedrijfstem-
peraturen
Ongekende slijtageweerstand
Reinigend vermogen
Weer bonen naar België
Aflossing Indische lening
Chinese vissers kregen twee
maanden met aftrek
Jongen verwondde tijdens
spel zijn zusje dodelijk
De directeur-generaal van de Volksge
zondheid, prof. dr. P. Muntendam, heeft
zaterdag in Davos ter gelegenheid van de
viering van het 60-jarig bestaan van het
Nederlands sanatorium aldaar, mede na
mens de Nederlandse regering het sana
torium zijn gelukwensen aangeboden en
dank gebracht voor de bijdrage, die het
geleverd heeft aan de Nederlandse ge
meenschap en meer in het bijzonder aan
de volksgezondheid.
Prof. Muntendam deed dit in een rede,
die hij hield ter officiële opening van de
„Eugenia-astma-kliniek", die in een naast
het sanatoriumgebouw gelegen villa is in
gericht. Hij zei dat ongeveer één percent
van onze bevolking aan astma lijdt. Het
is nodig tot een georganiseerde astmabe-
strijding te komen, waarmee niet gewacht
behoeft te worden totdat met zekerheid de
oorzaken der ziekte bekend zijn.
De jubileumbijeenkomst was namens het
bestuur van het sanatorium geopend door
mr. M. P. Plantenga, die opmerkte dat dit
het eerste lustrum is waarbij geen der
stichters meer aanwezig is. De laatste op
richter is enige maanden geleden over
leden. Zij waren allen gewezen longpa-
tienten die hun genezing aan Davos te
danken hadden. Zij wilden het hun land
genoten, die geen dure kuur in een hotei
met een particuliere longarts kojyien be
kostigen, mogelijk maken tegen kostprijs
hun gezondheid te herwinnen.
Na hulde gebracht te hebben aan deze
pioniers vroeg mr. Plantenga zich af of dit
Nederlandse sanatorium in het hoogge
bergte nog reden van bestaan heeft. Men
zou zich zelfs kunnen afvragen of de tu
berculose als volksziekte in het westen niet
voorgoed tot het verleden behoort, of het
doel van het sanatorium eigenlijk niet be
reikt is en of het daarom niet met vreugde
over dit succes op den duur zou moeten
worden gesloten Maar er zijn aanwijzingen
voor een samenhang met astma en chro
nische bronchitis.
Met grote erkentelijkheid sprak mr.
Plantenga over de Zwitsers, die het moge
lijk hebben gemaakt dat in deze Neder
landse enclave in hun land een echt Ne
derlandse gemeenschap heeft kunnen
groeien.
Astma en bronchitis
Ook de directeur-geneesheer, dr. P Zui-
dema, betoogde dat de tuberculose in
Europa in betekenis gaat afnemen. Echter
komen nu andere ziekten van de longen
en ademhalingswegen meer op de voor
grond te staan. Naar schatting bedraagt
het aantal lijders aan astma in Nederland
ongeveer honderdduizend, van wie er twee
duizend invalide zijn in de zin der wet. De
sterfte aan deze ziekte is vrijwel gelijk aan
de sterfte aan longtuberculose.
De medische ervaring te Davos leert, dat
het klimaat er bij uitstek gunstig is voor
lijders aan chronische bronchusaandoe-
ningen Bij het uitgebreide onderzoek, dat
in het sanatorium sinds 1951 is verricht,
blijkt, dat vele lijders aan longtubercu
lose, die in Nederland reeds geruime tijd
ADVERTENTIE
Thans uiterste
hygiëne geboden
Was u daarom
veelvuldig met
DESINFECTERENDE ZEEP
Vtfkrtjgbw In apothetk m óroginfrlj
HILVERSUM I 402 M.
7.00 Nieuws. 7.10 Gram. 7.15 Gewijde muz. 7.45
Morgengebed en lit. kal. 8.00 Nieuws en weerber.
8.15 Gram. 8.50 Voor de vrouw. 9.35 Waterst. 9.40
Gram. 9.45 Lichtbaken, caus. 10.00 Voor de kin
deren. 10.15 Gram. 10.30 Schoolradio. 10.50 Gram.
11.00 Voor de vrouw. 11.30 Schoolradio. 11.50 Als
de ziele luistert, caus. 12.00 Middagklok - nood
klok. 12.03 Gram. 12.30 Land- en tuinb.meded.
12.33 Gram. 12.55 Zonnewijzer. 13.00 Nieuws en
Kath. nieuws. 13.20 Gram. 13.25 Metropole ork.
en solist. 14.00 Gram. 14.30 Voor de vrouwen van
het platteland. 14.40 Gevar. progr. 16.00 Voor de
zieken. 16.30 Ziekenlof. 17.00 Voor de jeugd. 17.40
Beursber. 17.45 Regeringsuitz.Cultuurtechniek
in het buitenland, door ir. J. M. Hanraets. 17.50
Regeringsuitz.: Emigratieprogr. door H. A. van
Luyk. 18.00 Lichte muz. 18.20 Sportpraatje. 18.30
R.V.U.Vrede als uitdaging: het belangrijkste i
wereldprobleem, door dr. E. H. F. van der Lely.
19.00 Nieuws. 19.10 Commentaar op het nieuws. I
19.15 Lichte muz. 19.35 Gram. 20.20 Katechismus. I
20.30 Act. 20.45 De gewone man. 20.50 Omr.ork. 1
en soliste. 21.45. Gram. 22.05 Pianorecital 22.35
De positie van de kerk in Tsjecho-Slowakije,
caus. 22.45 Avondgebed en lit. kal. 23.00 Nieuws.
23.15—24.00 Gram.
HILVERSUM II 298 M.
7.00 Nieuws. 7.10 Gymn. 7.20 Gram. 7.50 Dag
opening. 8.00 Nieuws. 8.15 Gram. 9.00 Gymn.
voor de vrouw. 9.10 De Groenteman. 9.15 Gram.
9.40 Morgenwijding. 10.00 Gram. 10.50 Voor de
kleuters. 11.00 R.V.U.De positie van de West-
europese vrouw in de loop der eeuwen (De
vrouw naast, onder, boven en tegenover de man)
door mevr. dr. S. C. Regtdoorzee Greup-Rolda-
nus. Tweede lezing. 11.30 Gram. 12.00 Orgel en
zang. 12.30 Land- en tuinb.meded. 12.33 Lichte
muz. 13.00 Nieuws. 13.15 Meded. of gram. 13.20
Lichte muz. 13.55 Beursber. 14.00 Gram. 14.40
Schoolradio. 15.00 Cello en piano. 15.30 Voor de
zieken. 16.30 Voor de jeugd. 17.30 Jazzmuz. 18.00
Nieuws. 18.15 Act. 18.30 Amateursprogr. 18.55 Pa
ris vous parle. 19.00 Voor de kinderen. 19.05 Ork.-
muziek. 19.45 Toneelbeschouwing. 20.00 Nieuws.
20.05 Alles voor de firma, radio-operette. 21.15
Gevar. progr. 21.45 Dansmuz. 22.15 Kamerkoor.
22.35 Experimentele muz., caus. met muz. 22.35
Gram. 22.55 Ik geloof, dat.., caus. 23.00 Nieuws.
23.15 Beursber. te New York. 23.16 New York
calling. 23.21 -24.00 Gram.
TELEVISIEPROGRAMMA
20.30 Journ. en weerber. 20.45 Filmprogr. 22.40
—23.00 Rep. Alg. Vergadering Int. Bureau voor
Atoomenergie te Wenen.
BRUSSEL 324 M.
12.00 Gram. 12.15 Pianorecital. 12.30 Weerber.
12.34 Tuinb.kron. 12.45 Pianorecital. 12.50 Gram.
(Om 12.55 Koersen). 13.00 Nieuws. 13.11 Gram.
13 30 Idem. 14.00 Schoolradio. 15.45 Kamerork.
16.00 Koersen. 16.02 Gram. 16.30 Vlaamse muziek.
17.00 Nieuws. 17.10 Klarinet en piano. 17.45 Boek-
bespr. 18.00 Voor de jeugd. 18.30 Voor de sold.
19.00 Nieuws. 19.40 Gram. 19.50 Caus. 20.00 De
zandloper. 21.00 Omr.ork. en solist. 22.00 Nieuws.
22 11 Kamermuz. 22.55—23.00 Nieuws.
met onvoldoende resultaat waren behan
deld of verschillende malen een recidief
van hun longtuberculose hebben meege
maakt, tevens een chronische niet-tuber-
culeuze bronchitis hebben. Het bestuur van
het sanatorium heeft het belang van de
bestrijding dezer ziekten ingezien en be
sloten er actief aan deel te nemen. Naast
het sanatorium waar men de patiënten
met longtuberculose zal blijven behande
len zal nu op zeer bescheiden schaal een
begin worden gemaakt met de klinische
behandeling van lijders aan astma en chro
nische bronchitis.
Tenslotte dankte dr. Zuidema de ge
meenschap voor haar gastvrijheid en
medewerking.
De algemene vergadering van de „Pol
der Walcheren" heeft zaterdag tijdens haar
te Middelburg gehouden vergadering - en
na een besloten zitting - besloten tot het
instellen van een rechtsvordering tegen de
reder van de „Thorpe Grange".
De reders, Houlder and Brothers and Cie.
te Londen hadden, nadat de Thorpe Gran
ge op 8 maart van dit jaar door omhoog
varen tijdens mist schade had aangebracht
aan de zeewering bij Ritthem een cautie
gestort van f150.000 die later werd ver
laagd tot f 10.000. Deze cautie is echter op
8 september 1957 geëxpireerd en stukken
tot bewijs van verlenging van de cautie
zijn tot op heden nog niet in het bezit van
de polder Walcheren.
De totale aangerichte schade aan de zee
wering bedraagt f 72.640.82 waarvoor nu
een rechtsvordering zal worden ingesteld.
Het Modern Jazz Quartet, dat al ge
ruime tijd aan de spits staat van de Ame
rikaanse Jazzcombo's, komt eind oktober
voor een langdurige tournee naar Europa.
Het ensemble met John Lewis, piano, Milt
Jackson, vibrafoon, Percy Heath, bas, en
Connie Kay, drums, zal tijdens deze tour
nee twee keer in Nederland optreden en
wel in het Amsterdamse Concertgebouw
(nachtconcert op zaterdag 16 november)
en in de Kurzaal te Scheveningen op zon
dag 17 november.
Ook zal dit jaar de sopraan-saxofonist
Sidney Bechet niet slechts in Amsterdam
en Den Haag optreden, maar ook elders in
het land. Met het Franse orkest van An-
dré Reweliotty komt hij woensdag 6
november in de Rivièrahal in Rotterdam,
donderdag 7 november in de Harmonie te
Groningen, op vrijdag 8 november in de
Vereniging in Nijmegen, op zaterdag 9
november in het Gebouw voor Kunsten
en Wetenschappen in Den Haag en ten
slotte op 10 november in het Amsterdamse
Concertgebouw. In februari komt het En
gelse jazzorkest van Chris Barber met de
zangeres Ottillie Patterson naar ons land.
Hoe koud ook, het was zondag toch goed
weer voor de oriënteringsrit voor auto's en
motoren, die de KMAC had georganiseerd.
Er kwamen 40 deelnemers aan de start,
wie een zware tocht te wachten stond, ze
ging via de Wijkermeer polder over de
Ham, Heemskerk, Castricum, Egmond,
Limmen, Uitgeest en Beverwijk weer naar
Wijk aan Zee. De controleurs hebben uren
in de kou gestaan, maar hadden eer van
hun werk, want allen waren hoogst vol
daan over de tocht die uitstekend was
voorbereid. De uitslagen waren: Sport
klasse Motoren: 1. W. Tijsen .Amsterdam
2. Komen, Wormerveer; 3. W. Aafjes, As
sendelft en Eiking Beverwijk.
Sportklasse auto's: 1. Jonkhof, Lands
meer; 2. J. Dekker, Castricum; 3. Jonkhof,
Amsterdam; 4. J. de Lange, Beemster.
Motor toerklasse: 1. Postma, Zwanen
burg; 2. W. Prins, Zaandam; 3. J. van Wijk,
Beverwijk; 4. Beering. Auto toerklasse: 1.
Sloof, 2. Van der wel, 3. Geralt.
Volgens het jaarverslag over 1956 van
de n.v. Maatschappij tot Exploitatie der
Cultuurondernemingen van E. Moormann
en co., gevestigd te Heemstede, bedroeg
het verlies in Nederland f 3.702, waardoor
het geaccumuleerde verlies wordt ge
bracht op f 1.451.839. Ten gevolge van een
misoogst op de koffie- en rubberonder
neming Kali Klattak was het exploitatie
saldo in Indonesië negatief. Het netto ver
lies ad rp. 1.143.462 werd afgeschreven op
de in het vorig jaar gecreëerde reserve
voor diverse belangen, welke daarna in de
vermogensopstelling Indonesië per 31 de
cember 1956 nog met een bedrag van rp.
3.206.538 genoteerd is.
De financiële positie van de n.v. kreeg
door verkoop van rp. 1.000.000 gewone
aandelen B in de n.v. Djombang Baru de
zo noodzakelijke versterking. Dankzij de
verkoop van de rubber- en koffieonder-
neming Kali Klattak, welke tenslotte in
april 1957 tot stand kwam tot een bedrag
van rp. 900.000, kon de financiële positie
in Indonesië verder worden versterkt.
ADVERTENTIE
Minder dan 10 centimeter is de afstand, waarover de zuigers in de cilinders op en neer
bewegen. Maar over deze minimale afstand loopt de snelheid van de zuigers telkens op van
stilstand tot 50 km per uur, en dat 6000 tot 8000 maal per minuut! Een miniem oliehuidje,
van minder dan 6/100 mm dikte, moet de zuigers en de cilinderwanden beschermen.
Dat oliehuidje moet die razendsnelle beweging en enorme krachten weerstaan, uren lang.
Deze extra zwaar belaste punten in de motor hebben extra bescherming nodig. Die extra
bescherming biedt ESSO EXTRA MOTOR OIL (in het gouden blik).
want Esso Extra Motor Oil reageert in de nog koude
motor als een dunne olie, hij hogere motortempera-
turen als een dikkere olie.
Uitgebalanceerde „dopes" geven Esso Extra Motor
Oil deze bijzondere „motor-sparende" kwaliteiten.
VOOR EXTRA BESCHERMING
Een complete set
van twee multigrade
motoroliën
10W-20W-30
20 W - 30 - 40
Met ingang van 1 oktober is de export
van bonen naar België weer mogelijk. De
minimumprijsregeling voor dit produkt
komt dan te vervallen en er kunnen dan
door de Nederlandse veilingen weer uit-
voermachtigingen voor bonen naar België
worden afgegeven.
Het ministerie van Financiën deelt
mede: Wegens zijn garantieverplichting
en voor zolang Indonesië zelf niet fond
sen heeft bezorgd bij de betaalkantoren
biedt de Nederlandse staat aan, de cou
pons vervallende per 1 oktober 1957 van
de drie percent Nederlandsch-Indische le
ning 1937 A bij de voor deze lening aan
gewezen Nederlandse betaalkantoren voor
zijn rekening over te nemen.
Gedurende het weekeinde is na een
frontpassage waarbij tamelijk veel regen
viel, koude uit de poolstreken afkomstige
lucht binnengestroomd. De temperaturen
daalden hierin in de nacht van zondag
op maandag plaatselijk tot drie graden Stockholm
terwijl Volkel zelfs een minimum tempe- Oslo
WEERRAPPORTEN
Temperaturenbuiten
land maxima van giste
ren. Binnenlandheden
7 uur. Neerslag: laatste
24 uur
licht bew.
licht bew.
co
•oil
C -G
SC
e.
g
onbewolkt
licht bew.
mist
onbewolkt
ratuur van twee graden registreerde. In Kopenhagen licht bew.
de poollucht komen opklaringen voor die Aberdeen regenbui
afgewisseld worden door vrij talrijke Londen
buien, waarvan sommige met hagel ge- Amsterdam
paard gaan. Aangezien de luchttempera- Luxemburg
tuur aan de kust drie tot vier graden la- Parijs
ger is dan de zeewatertemperatuur ko- Bordeaux
men de buien boven de Noordzee tot ont- Grenoble
wikkeling. Nice
Wegens de onstabiele opbouw van de Berlijn
lucht is de windkracht aan de kust tijde- Frankfort
lijk tot krachtig of hard toegenomen. In- München
tussen is bij IJsland een oceaandepressie zürich
verschenen, die zich in diepte toenemend Genève
naar het zeegebied tussen Schotland, IJs- Locarno
land en Groenland verplaatst. Een fron- Wenen
tale storing zal mogelijk naar het zuid- Innsbruck regen
oosten afzwenken en over de Britse eilan- Rome zwaar bew.
den naar het zuiden koersen. Dit heeft tot Ajaccio licht bew.
gevolg dat de wind boven de Noordzee ge- Mallorca licht bew.
leidelijk afneemt. Overigens komt er bij
ons weinig verandering in de weerstoe- Den Helder
stand. In de komende nacht kan er nacht- Ypenburg
n 10
zw 11
nnw 10
nnw 9
wnw 12
w 12
nnw 11
nnw 15
zwaar bew. wnw 21
zwaar bew. windst. 18
half bew. nnw 21
zwaar bew. w
licht bew. wzw
regen zw
regen ozo
regen ozo
geheel bew. o
zwaar bew. nw
w
z
nno
nnw
nnw
nw
vorst zijn.
Dinsdag 1 oktober
Zon op 6.42 uur, onder 18.20 uur.
Maan op 14.53 uur, onder uur.
Vlissingen
Eelde
Twente
De Bilt
Eindhoven
half bew
regenbui
zwaar bew. wnw
half bew. wzw
regenbui
licht bew.
half bew.
vlv. Z.-Limb licht bew.
wzw
wzw
wzw
zzw
11
12
15
13
17
21
18
20
26
23
27
11
10
9
7
5
6
6
4
%S
0,4
0
5
4
2
4
12
2
0
0
0
5
11
12
7
10
0
0
5
0
0
0
3
5
12
3
4
7
11
14
7. Nadat Panda nog enkele malen ver
geefs had trachten uit te leggen, dat er
een misverstand in het spel was, schikte
hij zich in de situatie. „Ik heb al zoveel
baantjes gehad, dat dit er ook nog wel bij
kan", dacht hij. „En bovendien lijkt het
me wel leuk, om brandweerman te zijn".
En zo reden zij voort, niet merkend, dat
de brandslang wild achter de wagen slin
gerde en hier en daar een ruit deed sneu
velen. „Kijk!", riep de brandmeester plot
seling, „rook! Daar waar rook is, moet
vuur zijn! Er op af!" Maar toen hij de hoek
omreed, zag hij tot zijn teleurstelling, dat
er niets aan de hand was. Een stratenma
ker was vreedzaam bezig de weg te her
stellen met teer, die in een grote pot dam
pend op een vuurtje stond. „Alle salaman
ders, ik heb ook nooit eens geluk", bromde
de brandmeester, terwijl hij met een drif
tige zwenking de wagen deed keren. Deze
zwenking gaf een geweldige zwieper aan
de loshangende slang, die de test omwierp
en de teer in de vurige kolen deed vloeien!
Onbewust van dit onheil, reed de brand
meester verder. „Nooit eens geluk her
haalde hij knorrig, „altijd beginnen de
brandjes achter mijn rug
Indonesische procedure
DJAKARTA (ANP) Het landgerecht
in Pontianak heeft zaterdag zes uit Singa
pore afkomstige Chinese vissers veroor
deeld tot gevangenisstraffen van twee tot
vijf weken. Zij werden schuldig bevonden
aan het vissen in de Indonesische territo
riale wateren zonder vergunning. Hun
vaartuig werd verbeurd verklaard.
Na het uitspreken van het vonnis wer
den alle beklaagden onmiddellijk in vrij
heid gesteld.
In afwachting van hun berechting had
den zij reeds twaalf maanden in voorar
rest gezeten.
Lorraine Anthonisz, de 18-jarige dochter
van een Nederlands architect die zes maan
den geleden uit Malakka in Engeland is
aangekomen, is zaterdag in het ouderlijk
huis te Walling, Engeland, door haar 15-
jarige broer Jan gedood. Hij imiteerde met
zijn zusje een stierengevecht en had een
speelgoed-zwaard in de hand. Hij heeft
aan de politie meegedeeld dat hij omkeek
toen hij het zwaard omhoog stak. Hierdoor
zou hij niet hebben gemerkt dat zijn zusje
op hem toesnelde en in het zwaard viel.
Aanslag. Een bomontploffing heeft in de
afgelopen nacht een deel van de po
litiekazerne in de Noordierse plaats
Armagh vernield. Een kort vuurge
vecht tussen politiemannen en de aan
vallers (die men voor leden van het
buiten de wet gestelde Ierse Republi
keinse leger houdt) volgde. De ma
teriële schade is aanzienlijk.
Werkverdeling. De Zuidafrikaanse minis
ter van Arbeid, Jan Deklerk, heeft op
een bijeenkomst van de Nationale par
tij in Johannesburg meegedeeld, dat
de rassenscheiding in de hele Zuidafri
kaanse industrie zal worden ingevoerd.
De werkverdeling tussen blanken en
niet-blanken zal binnenkort worden
toegepast in de kledingindustrie.
Noodfonds. De sociale, humanitaire en
culturele commissie van de UNO-
Assemblee heeft de 82 UNO-leden op
geroepen meer steun te verlenen aan
het kindernoodfonds UNICEF, dat
werkzaam is in meer dan honderd
landen.
Ontslagen. Prins Alexander van België,
de vijftienjarige zoon van koning Leo
pold en prinses Liliane de Rethy is za
terdag uit het ziekenhuis te Boston
(V.S.) ontslagen, waar hij achttien da
gen geleden geopereerd is aan een de
fect aan de aorta.
Schandelijk. Honderdduizend Schotten
hebben voorafgegaan door acht doedel
zakorkesten in Glasgow gedemon
streerd tegen het voornemen van de
Britse regering, het „Highland Light
Infanterie" regiment en het regiment
der „Royal Scots Fusiliers" samen te
smelten. Lord Belhaven and Stenton,
oud-kolonel der fusiliers, kenschetste
de samensmelting als een „schandelijk"
affront.
Zon-centrale. Volgens radio-Moskou is men
in Armenië begonnen met de bouw van
's werelds eerste elektrische centrale,
die zijn kracht ontleent aan de zon
door middel van 1300 spiegels. Volgens
radio-Moskou kan op deze wijze
2.500.000 kilowatt elektriciteit per jaar
gewonnen worden.
Inspanning. Televisie is er ten dele oor
zaak van, dat het aantal scheelziende
kinderen steeds groter wordt, aldus dr.
Cyril Cormac, hoofdinspecteur van ge
zondheid in de Engelse plaats Lincoln.
Hij zei dat in 1949 van de 12.500 kin
deren er 60 scheel waren. In 1955 113,
in 1956 185. Het staren naar een ver
licht scherm in een donkere of duistere
kamer is voor een kind, dat de gehele
dag op school zijn ogen heeft gebruikt,
een te grote inspanning, zo zei hij. Het
Britse ministerie van Onderwijs zal
een onderzoek instellen.
Stad. De Verenigde Staten zullen in het
jaar 2000 275 miljoen en in het jaar
2060 500 miljoen inwoners tellen, al
dus heeft het Amerikaanse bureau
voor bevolkingsstatistiek berekend. In
de 960 kilometer lange strook langs de
kust van de Atlantische Oceaan, van
Maine tot Virginia, zijn slechts twee
stroken, een van drie en een van 27
kilometer, die niet zeer dicht bevolkt
zijn aangemerkt. Men vreest dat men
over enige tijd kan spreken over een
„stad" van 960 kilometer lengte.
Huichelarij, De Oostduitse partijsecretaris
Ulbricht heeft alle Oostduitse jongens
en meisjes opgeroepen, deel te nemen
aan de communistische wijdingsplech
tigheden, die zowel de protestantse als
rooms-katholieke kerken als atheïs
tisch hebben veroordeeld. Ulbricht zei:
„Wij kunnen niet toestaan dat de denk
beelden van grote geleerden ter wille
van achterlijke huichelarij in diskre
diet worden gebracht".
Regen. Als gevolg van overstromingen
van de Vaal en de Oranje-rivier zijn in
het noordelijk deel van de Kaappro
vincie en Oranje Vrijstaat duizend
gezinnen geëvacueerd. Ook in Natal
staat het water bijzonder hoog. Het
water van de Wilge heeft een sinds
1924 ongekend hoog peil. Deze maand
is in Zuid-Afrika 292 mm regen ge
vallen.
Toespraken. In alle grote Tsjechoslowaak-
se steden zijn plechtigheden met toe
spraken gehouden ter gelegenheid van
de voltooiing van het eerste jaar van
de opleiding der communistische arbei
dersmilitie. Volgens Tsjechische waar
nemers in Wenen zijn de training en
de militaire voorbereiding van de mi
litie met groter discipline en ernst
voortgezet sedert de Hongaarse revo
lutie.
„WAT IS een werktuig?", vroeg een
ethnoloog zich in een diepzinnige bui af.
Hij meende het dichtst bij de waarheid te
kunnen komen door de werktuigen als
projecties van menselijke organen te ken
schetsen, projecties die de mens in staat
stellen iets te doen, dat anders onmoge
lijk, of althans veel moeilijker gedaan zou
kunnen worden. Dienovereenkomstig zag
onze ethnoloog in de hamer
de projectie van de gebalde
vuist, in een lepel die van de
holle hand.
We zullen deze filosofische
beschouwing niet verstoren
door de vervelende vraag, van
welk orgaan de boor, zaag, vijl
of schaaf dan wel projecties
zijn, noch zullen we de hinderlijke opmer
king lanceren, dat volgens deze zienswijze
geen enkel werktuig een nieuwe bewerking
mogelijk zou maken, want in principe zou
die bewerking al door ons kunnen worden
verricht, zij het dan met meer moeite. Deze
veronderstelling is, zo niet onjuist, dan toch
in ieder geval voor gefundeerde bestrij
ding vatbaar.
Nu ligt de zaak met de hamer wel erg
eenvoudig. Ieder mens die een niet te mas
saal voorwerp aangedrukt wil hebben, zal
daar met het lichaam tegen aan duwen,
of met de vuist er op slaan (misschien ook
met de vlakke hand, indien hij zijn knok
kels wil sparen). Helpt het slaan met de
hand niet, dan kan een zwaar en hard
voorwerp hier hulp bieden, zodat op het
zelfde moment de hamer geboren is. Over
matig veel vernuft is daarvoor niet nodig
en we kunnen zelfs niet beweren, dat het
gebruik van dit stuk gereedschap typisch
menselijk is, want ook apen bedienen zich
in sommige gevallen van stenen of stok
ken als slagwerktuig en wie zich herin
nert, wat we enige jaren geleden over de
graafwesp Ammophila geschreven hebben,
welk dier met behulp van een steentje de
sluiting van haar broedhol aanstampt, zal (Nadruk verboden)
moeten erkennen, dat de hamer in principe
ook door dieren uitgevonden en gebruikt
kan worden.
Nu is een losse steen op zichzelf niet
de meest doeltreffende vorm die een hamer
kan hebben. Ter wille van de slag dient
het werktuig aan een steel te zijn beves
tigd, en dan staan we - net als de vorige
maal met de bijl - opnieuw voor het pro-
bleem, waar in de vroegste tij
den van onze beschaving toch
de steel aan het stuk steen
kan hebben vastgezeten. Er
zijn wat hamerstelen uit de
steentijd bekend en het
blijkt, dat er twee metho
den van bevestiging hebben
bestaan die we raken er al
aan gewend - ook thans nog door primi
tieve volken precies zo worden toegepast
als destijds.
In het ene geval heeft de hamersteel een
vrij groot grondvlak, waarop de steen komt
te rusten; dit handvat kan met touw of
leren riemen vrij stevig tegen een steen
bevestigd worden, mits in de steen gleu
ven worden gemaakt om het touw houvast
te gevenEen andere, destijds gangbare
bevestiging, die momenteel ook nog in ge
bruik is by Indianen in Chili, ontstaat
door een taaie tak, die in de groef van de
steen past, om de hamerkop heen te bui
gen en de uiteinden aan elkaar te binden.
Vooral wanneer het hout uitgedroogd is,
ontstaat op deze wijze een dubbele steel,
die uitermate vast om de hamerkop sluit,
zodat daarmee hard geslagen kan worden,
zonder gevaar te lopen de kop er af te
slaan.
Een en ander lijkt voor dagelijks gebruik
weinig doeltreffend, maar blijkens de proe
ven die er in moderne tijden mee zijn
genomen, valt dat geweldig mee.
Daarover morgen.
H. Pétillon