en bloemenjoffers in het land der buideldieren
DE „TITFIELD THUNDERBOLT"
Toenemende werkloosheid
in Australië een
tijdelijk verschijnsel
ZATERDAG 2 NOVEMBER 1957
Erbij
Appel werkt voor UNESCO
Over de geurige bruine boronia
en de rode bloem der dorheid
Emigranten moeten
't westen maar
links laten liggen
EEN DOORLOPEND KRUISWOORDRAADSEL
De Nederlandse schilder Karei Appel is
een van de vier moderne Europese kunste
naars, die zullen zorgen voor de decoratie
van het UNESCO-centrum, dat in Parijs
in aanbouw is. De andere drie zijn de Ita
liaan S. Afro, de Chileen roberto Matta en
de Mexicaan Ruffino Tamayo. Zij zullen
fresco's vervaardigen en schilderijen ter
decoratie van de zevende etage, waar het
restaurant zal komen.
(Van onze correspondent in Sydney)
WERKLOOSHEIDSPROBLEMEN onder
Nederlandse immigraten zijn er, enkele
uitzonderingen daargelaten, niet, behalve
greert, doet er in zijn eigen belang goed
aan, dit deel van het land „links" te laten
liggen. Deze waarschuwing is hier wel op
zijn plaats, want het westen en het oosten
van dit werelddeel zijn door een onmete
lijke woestijn van elkaar gescheiden.
HOEWEL Australië nog altijd in een
welvaartsperiode leeft zou het niet juist
zijn daaruit te concluderen, dat de „boom"-
periode van weleer onveranderd voort
duurt. Vier jaar geleden is er een soort
depressie geweest, die een niet langdurige
periode van hergroepering der arbeids
krachten heette te zijn. Er waren toen
meer dan 53.000 als werklozen ingeschre
ven personen, van wie er 18.000 werkloos
heidsuitkering ontvingen. Thans zijn er
en wjj spreken over dezelfde maand van
het jaar, namelijk juni een bijna even
groot aantal ingeschreven werklozen
(meer dan 52.000) van wie er (eveneens)
18.000 werkloosheidsuitkering genieten.
OP EEN bevolking van 9.500.000 is een
cijfer van 52.000 werklozen niet groot te
noemen en men kan daaraan nog toevoe
gen, dat die werkloosheid valt in de win
tertijd. Als men die opmerking maakt
trekt men echter teveel een vergelijking
met toestanden in Nederland, waar de
winterperiode als regel de kritieke tijd is.
Voor Australië gelden andere omstandig
heden, want niet de wintermaanden, maar
de zomermaanden januari en februari
vormen in dit zonnige en warme land
de periode, waarin men de grootste werk
loosheid kan verwachten, omdat dan vele
werkgevers met vakantie gaan en het be
drijfsleven enige stagnatie ondergaat,
mede als gevolg van de reactie op de
drukke kerstperiode.
Wij zouden althans graag zo willen
redeneren om de huidige werkloosheid te
verklaren. Voorstellende, dat er geen reden
is zich ongerust te maken over een moge
lijke depressie, moet echter niet uit het
oog worden verloren, dat zowel de werk
loosheidscijfers als het aantal steuntrek
kers sinds april van het vorige jaar ge
stadig zijn toegenomen. Het aantal gere
gistreerde werklozen is gegroeid van 31.000
tot meer dan 52.000 en het aantal steun
trekkers onder hen van 5.000 tot meer dan
18.000. Tegelijkertijd is het aantal vacante
plaatsen (geregistreerd bij de officiële
arbeidsbureaus) gedaald van 41.000 tot
18.500. Dit is het laagste niveau dat in de
afgelopen vier jaar is bereikt. Het moet
tot nadenken stemmen, zelfs als men in
aanmerking neemt, dat juni in Australië
de laatste maand van het financiële jaar
is en de activiteit daardoor enige vertra
ging ondergaat. Het is echter merkwaar
dig, dat Australië er in de afgelopen zes
jaren nooit zo goed heeft voorgestaan, wat
zijn financiën en zijn export betreft, als
thans. De uitvoer van wol heeft dit jaar
meer dan vier miliard gulden opgebracht,
een record, dat slechts in 1951/52 werd
overtroffen. De buitenlandse deviezen, die
Australië in Londen heeft verzameld,
hebben eveneens een hoogte bereikt van
meer dan vier miljard gulden. De uitvoer
heeft met acht miliard gulden een over
schot van 2300 miljoen opgeleverd, zodat
de touwen, waarmee de invoer ingebonden
is geweest, konden worden gevierd. De
particuliere banken houden, op order van
de regering ettelijke honderden miljoenen
guldens vast, dat wil zeggen, dat het pu
bliek ze niet mag gebruiken (tot nader
order), omdat de regering vreest dat vrij
geving ervan inflatie zou veroorzaken.
Het is deze regeringsmaatregel (overi
gens al geruime tijd van kracht), die door
de critici wordt genoemd als de oorzaak
van de werkloosheid. Deze critici beweren
dat, als er meer krediet zou worden ge
geven (vooral voor huizenbouw), de werk
loosheid zou verminderen, want het zijn
juist ongeschoolde en half geschoolde
arbeiders, die het meest door werkloos
heid zijn getroffen. Er zijn echter ook vele
vrouwen, die haar baantje hebben ver
loren. Alleen al in juni bijvoorbeeld nam
het aantal in fabrieken werkende vrouwen
met duizend af. Voor getrouwde vrouwen
is het nu moeilijker om werk te vinden
dan vroeger. Tal van winkeliers klagen,
dat er belangrijk minder wordt omgezet
dan voorheen. Het geld is krapper gewor
den in de huisgezinnen, waar de vrouw
hielp meeverdienen. Er wordt althans
minder geld uitgegeven, ofwel wordt het
bedachtzamer besteed, want de spaargel
den zijn sterk toegenomen. Er staat meer
dan een miljard gulden op de spaarban
ken. dat wil zeggen twaalfhonderd gulden
per persoon, kinderen en zuigelingen mee
gerekend. Intussen neemt het aantal tele
visietoestellen met de dag toe, want steeds
meer ziet men t.v.-antennes op de daken.
MEN KAN ZICH afvragen of het werk
loosheidscijfer eigenlijk wel een graad
meter is voor de welvaart van het land.
Die werkloosheid is met meer dan twee
duizend steuntrekkers in Perth (west-
Australië), waar 400.000 mensen wonen,
zorgelijk genoeg, maar met vierduizend op
de twee miljoen inwoners van Sydney
praktisch gesproken onbetekenend. In
Melbourne (anderhalf miljoen inwoners)
zijn eveneens vierduizend steuntrekkers
geregistreerd, in Brisbane zijn het er 1700
op de 500.000 inwoners, en in Adelaide (de
hoofdstad van zuid-Australië) diuzend op
eveneens 500.000 inwoners.
Australië is een jong land, waar de
economie minder (en soms helemaal niet)
wordt gedirigeerd dan in Nederland. Bo
vendien is zij aan sterke wijzigingen on
derhevig. Zij planten zich als golven voort
onder de invloed van de grote aantallen
immigranten, die het land blijft opnemen.
Het is juist die grote vloed van nieuw
komers (een miljoen in tien jaar en een
tweede miljoen komende) die nieuwe ont
plooiing brengt, maar ook schokken ver
oorzaakt. Tegenover verminderde werk
gelegenheid in de textiel- en schoenindus
trie, de houtzagerij en kunstmestfabrie-
ken, staat grote verruiming van de werk
gelegenheid in de auto-industrie, de indus
trie van elektrische apparaten en televisie
toestellen, machinerieën, metaalindustrie
en scheepsbouw.
De lezer is misschien geneigd wat som
ber te worden gestemd door dit verhaal,
maar dan kent hij Australië en de Austra
liërs niet. Gezien de zeer grote activiteit,
die er in het algemeen heerst in Sydney
en Melbourne verrijst het ene grote ge
bouw na het andere en ontwikkelen zich
nieuwe miljoenen-industrieën met, onder
andere, Amerikaans kapitaal en gezien
ook de weelde, die de goudgerande wol dit
jaar weer heeft opgebracht verwondert
het niemnad, dat het bestaan van een
werkloosheidsprobleem eigenlijk alleen
maar wordt erkend in west-Australië, dat
grotendeels een pioniersstaat is. In Sydney
voerde een vakbond een onwettige sta
kingsactie om een kleinigheid, met als ge
volg. dat 1200 arbeiders werden ontslagen
en de fabriek haar poorten slbot. In de
iiskast.en-industrie vielen enkele gevoelige
klappen toen een grote fabriek failliet
eing. Sluiting van steenkolenmijnen in
Nieuw Zuid Wales heeft geleid tot zitsta-
king, waardoor de regering werd gedwon
gen te beloven openbare werken uit te
hoofdstad van zuid-Australië) duizend op
straat te sturen.
Horizontaal: 1. vlug -
vrijbrief - belemme
ring. 2. vaartuig -
niet hoog - ambtsge
waad. 3. scheur -
Egyptische zonne
god - walm. 4
voornaam van een
president - omhei
ning - familielid. 5.
lichaamsdeel - vlak
temaat - familielid -
bergplaats. 6. nobel
- winderig. 7. speel
goed - langs - vlug -
pers. vnw. 8. schil
dersgerei - reptiel
(m.v.) 9. soort - da
mesjapon - nuk. 10.
familielid - produkt
van een schaap -
bier - dichtbij. 11
houding - bittei
vocht - gast. 12. be
vallig - bloedvat. 13
vreemde munt (afk.i
- meisjesnaam - wig
- vreemde munt.
Verticaal: 1. ouder
wets meubelstuk -
helder. 2. gestrand
schip - voetbalclub -
zoogdier - boom. 3.
pers. vnw. - kwa
jongen - den lezer
heil - Noorse goden.
4. priem - op de
helft. 5. mnl. dier -
muzieknoot - boog van een gewelf - reeds.
6. vloerbedekking - water in N.Br. - hel
der wit. 7. Turks bevelhebber - profijt -
voorzetsel. 8. stijf - wiel - vertering. 9.
kleur - ternauwernood - soort onderwijs
(afk.) - muzieknoot. 10. ik (Lat.) - Bijb.
figuur - deel van een wasmachine. 11. tam
- deel van de mast - pers. vnw. - groente -
aanzien.
Om in aanmerking te komen voor een
van de drie geldprijzen ad f 7,50, f 5 en
f 2,50 dient men uiterlijk dinsdag 17 uur
de oplossing per briefkaart in te zenden
aan een van onze bureaus in Haarlem:
Grote Houtstraat 93 en Soendaplein; in
IJmuiden, Lange Nieuwstraat 427.
Oplossing vorige puzzel: Horizontaal: 1.
Ob, 4. ei, 6. aster, 10. si, 12. til, 13 kg, 14.
sneller, 17. teen, 18. eden, 19. regenen, 21.
de, 22. end, 23. te, 25. slier, 27. la, 28. ijk.
Verticaal: 2. ba, 3. stil, 4. er, 5. os, 7. sten
gel, 8. ellende, 9. eg, 11. Isère, 13. krent.
15. nee, 16. Ede, 20. enig, 21. do, 24. es, 25.
sa, 26 rij.
Prijswinnaars: f 7,50 Mevrouw J. Ma-
zee-Harmsen, Jan Steenstraat 75, Haar
lem, f 5 mevrouw T. van Dalen-Zelle, Sta
tionsweg 62, Velsen, f 2,50 C. J. Reinalda,
Oranjelaan 4, Overveen.
EEN PAAR jaren geleden hebben wij van de prachtige Engelse film „Titfield
Thunderbolt" genoten. Volgens deze zou een zijlijn van de Britse spoorwegen bij
besluit van de regering ophouden te bestaan. De bevolking van het gebied, dat
aan die lijn lag, verzette zich tegen dit besluit en ondernam de gekste capriolen
om te bereiken, dat het treintje zou blijven rijden. Niemand, zal toen bij het zien
van die film hebben gedacht, dat dergelijke dingen ook in werkelijkheid zouden
kunnen voorkomen. Het gebeurde in Oostenrijk, om precies te zijn, in Salzkam-
mergut, het beroemde toeristengebied tussen Salzburg en Opper-Oostenrijk, waar
enkele meren romantisch tussen de uitlopers van de Alpen liggen.
Tussen Salzburg en Bad Ischl rijdt sinds jaar en dag de SKGLB. In onze tijd
vieren nu eenmaal afkortingen hoogtij, ook in Oostenrijk. SKGLB betekent „Salz-
kammergut-Lokalbahn". Meer dan moderne sneltreinen, gestroomlijnde autobus
sen en andere luxueuze verkeersmiddelen onzer dagen past dit kleine, puffende
en rukkende smalspoortreintje in het idyllische landschap van het Salzkammer-
gut. Het gitzwarte, kleine lokomotiefje is een soort speelgoed voor volwassen
kinderen. Na zo'n reisje langs ravijnen en meren, door bossen en tunnels zijn de
passagiers net zo zwart als het lokomotiefje zelf: Wat de snelheid van het treintje
betreft: behalve de bordjes „Rokers" en „Nietrokers" of „Noodrem" en „Niets
buiten steken" zou een bordje met de woorden „Bloemenplukken tijdens de rit
verboden" goede diensten doen
ONDER de roemrijke regering van keizer Franz Josef, lang voor de eerste we
reldoorlog, was dit treintje modern. Men gaapte het sissende, puffende, ramme
lende ding naHet werd in de jaren tussen de beide wereldoorlogen tot een
soort kleinood, geliefd bij oud en jong, één van de beste aantrekkingspunten voor
binnen- en buitenlandse toeristen. En na de tweede wereldoorlog welke het treintje
ondanks zinloze beschietingen uit de lucht gelukkig overleefde, kreeg het er nog
een beduidende rol bij: het werd een veelgevraagde requisiet in talrijke films.
De in Oostenrijk gestationeerde Amerikaanse soldaten waren dol op het lokale
spoortje. Zij reden op vrije dagen voor de lol van Salzburg naar Bad Ischl en
terug. Het gerucht deed de ronde, dat een Amerikaans officier de- hele SKGLB
voor dure dollars wilde kopen en naar de Verenigde Staten wilde overplanten. De
Oostenrijkse overheid was daar tegen, omdat de SKGLB onder „Denkmalschutz"
stond, ofwel monumentenzorg.
Nu echte.r is men tot ander conclusies gekomen. Het smalspoortreintje, zo
vei klaart men, rijdt al sinds jaren met grote verliezen. Subsidies zijn niet meer
te verwachten. Het deficit stijgt en de onderhoudskosten van het materiaal, dat
al heel erg onder ouderdom te lijden heeft, stijgen ook. Met andere woorden: de
SKGLB is niet meer rendabel. Regering en spoorwegen besloten eenstemmig, dat
het lijntje gesloopt zal worden, ondanks „Denkmalschutz". In plaats van het idyl
lische treintje zullen moderne autobussen toeristen en bevolking tot transport
middel dienen. De reactie op dit besluit liet niet lang op zich wachten. Protes
ten volgden op protesten. Boeren, hoteliers en burgemeesters van het Salzkam-
mergut hielden een optocht, dwars door Salzburg. Gewapend met zeisen, hooi
vorken en transparanten marcheerden zij dreigend, zwijgend langs de overheids
gebouwen. Daarbinnen zaten hun afgevaardigden en bespraken het probleem met
regering en bestuur. De bevolking kent slechts één wens: schaft ons treintje, dat
zo braaf zijn dienst doet en zo goed in het landschap past, niet af! Wij kunnen het
niet missen, ook met het oog op de vreemdelingen. Er moet toch een mogelijk
heid bestaan, iets tegen het deficit van de SKGLB te doen? Zal de „Thunderbolt"
van Salzkammergut het winnen? Zal dit unicum uit het beginstadium van de
spoorwegen ook verder als speelgoed en romantisch verkeersmiddel voor oud en
jong, vreemdeling en ingezetene mogen dienen?
:"":'"""H!l!l||ll!l|l|||inil||lll!llllllll!llllll!|i|
In de omgeving van Sydney is het klimaat ideaal voor
het kweken van deze prachtige orchideeën voor export.
BOEMERANG en wildernis, steentijdmensen en scha-
penboeren, grote steden en uitgestrekte woestijnen,
cowboys en immigranten, kangoeroes en andere buidel
dieren het zijn allemaal dingen, waarvan „men"
wel weet, dat ze in Australië te vinden zijn. Maar over
de bloemen, over de vele typisch-Australische bloemen,
daarover is heel wat minder bekend. Voor mij was het
tenminste een openbaring, toen ik in het Vijfde Wereld
deel die bloemenpracht met zijn kleurenweelde en zoete
geuren ontdekte. Toen ik naar Australië ging, dacht ik,
dat de dorre woestenijen daar de indrukwekkendste
uiting waren der natuur. Maar Australië's bloemen
pracht stelde mij op aangename wijze teleur.
EEN DER MOOISTE Australische bloemen, die in veel
gebieden van Australië voorkomt, is de boronia. De
boronia is eigenlijk een niet geheel juiste benaming,
want er zijn tientallen soorten. Zij verschillen wat be
treft de kleur en andere uiterlijkheden, doch alle heb
ben zij hun stralende schoonheid en geurige pracht ge
meen. De Italiaanse plantkundige uit de achttiende eeuw
Frencesco Borona leeft voort in de naam der plant. De
boronia bloeit in gulle overvloed aan lage heide-achtige
donkerpaars van kleur. Een heel enkele keer komt het
voor, dat deze bloem-van-zeer-voornamen-huize crème
kleurig is. Duizenden en nog eens duizenden van die
bloemen zag ik in de lente op de berghellingen van
Queensland, Victoria, Nieuw-Zuid-Wales en Zuid-
Australië bloeit. Zelden ontwaarde ik grotere bloemen
pracht waar ook ter wereld. Zelden ook was ik zo ont
roerd bij de aanblik van zo'n fleurige en tevens statig-
sierlijke bloemenschoonheid.
De bewoners van een land als Australië, dat zo rijk is
aan wilde orchideeën en dat een zo gunstig klimaat heeft
voor die aristocraten onder de bloemen, hadden en heb
ben natuurlijk een open oog voor de commerciële moge
lijkheden, die de orchidee biedt. In het begin waren het
alleen liefhebbers, die orchideeën gingen kweken. Kort
na hen gingen evenwel ook de beroepskwekers het met
die bloemen proberen. Nog steeds zijn er immigranten,
die niet weten, dat hun nieuwe vaderland een lonende
handel in orchideeën op Amerika drijft. Per vliegtuig
verzenden de bloemkwekers onder wie ook enige
Nieuw-Australiërs van Nederlandse herkomst hun
orchideeën naar Californië, alwaar zij bij filmdiva's,
dollarprinsesjes en andere uitgaande vrouwen een gretig
onthaal vinden en een goede prijs maken.
BEHALVE bloemenfreules zijn er in Australië ook
bloemenjoffers. Zij zijn van meer eenvoudigen huize.
Haar geslacht is minder bekend en minder voornaam,
maar niettemin mogen haar schoonheid en bekoorlijk
heid er wezen. Over de boronio vertelde ik reeds het een
en ander. Nu een enkel woord over de „rode bloem der
dorheid". Australië is, -zoals u weet, het klassieke land
van de gomboom of eucalyptus. Weinigen in Europa
weten, dat die boom soms prachtige bloesems krijgt. Ik
althans wist het niet, toen ik in Australië voet aan land
zette, een vriend toonde mij een bloeiende „scharlaken
gomboom" en ik zag een weelderige overvloed van rode
bloesem. Het is een typisch-Australische bloem, deze
rode bloem der dorheid! Zij vertoont tevens de merk
waardigheid, dat niet de bloembladen, doch de meel
draden rood van kleur zijn. Zij veroorzaken het „rode
effect" van de bloem.
Er zijn talloos veel bloemen in Australië, ik liet er
slechts een paar de revue passeren. Een enkel cijfer:
er groeien in het land der buideldieren niet minder dan
vierhonderdzeventig soorten orchideeën! Terecht zijn de
Australiërs trots op hun bloemenschat. Toch zijn zij
soms misschien wel eens iets tè enthousiast! Ik kreeg
die indruk namelijk, toen men mij een gevlekte lelie
vertoonde, een zeer mooi kweekprodukt (zei men)
maar ik had een vage herinnering, dat ik die bloem al
eens eerder had gezien.... in Europa namelijk. Intus
sen: „een klein beetje te veel doet niets af aan de bloe
menschoonheid. En schoonheid en geur zijn toch eigen
lijk de belangrijkste dingen als het om en over bloemen
gaat.
Welnu, bloesemschoonheid en bloemenpracht, ik vond
ze in Australië, in het land der buideldieren. En eerlijk
gezegd: De Australische bloemen maakten op mij een
dieper en blijvender indruk dan de wonderlijkste spring-
in-het-velds onder de kangeroes!
struiken. Eén enkel boronia-bloempje maakt een kamer
gedurende twee a drie weken geurig, zó sterk is de
heerlijke lucht van die bloem.
Boronia is een echte voorjaarsbloeier. Reeds als de
winter ten einde neigt, verschijnen de eerste bloemen.
De kleuren van de boronia variëren van bleek-rose tot
kersrood, al is er ook een bruinbloemige soort, de bo
ronia megastima. De bruine boronia is de meest popu
laire aller Australische bloemen. De bloembladen zijn
van een mooie bruine tint aan de buitenkant, terwijl de
binnenkant veeleer geelgroen is. In wilde staat vindt
men de bruine boronia vrijwel alleen te zuiden van
Perth in West-Australië, maar in andere delen van het
land der buideldieren wordt hij echter veel gekweekt.
Geen bloem spreekt zo sterk tot de verbeelding der
Australiërs als de bruine boronia. Het is voorgekomen,
dat ruwe mijnwerkers en geharde schapenboeren met
iets van tederheid in hun stem over die bloem spraken,
als ik het gesprek op de boronia bracht.
EEN VERTROUWDE GESCHIEDENIS
VOOR WIE ZICH BELLO HERINNERT
DE ARISTOCRATEN in de wereld der bloemen zijn
de orchideeën. Zij zijn in Australië in groten getale
vertegenwoordigd. In de meeste delen van dat land kan
men ze in het wild vinden en bewonderen. Als men die
prachtige bloemen ziet wiegen op een lichte bries, kan
hte niet anders of men komt onder de bekoring van de
voornaamheid, de schoonheid en de beheerste warmte
van die bloemenfreules!
Een der aardigste en tevens meest voorkomende soor
ten is de rotslelie (Dendrobium speciosum). Vooral ter
oostkust vindt men deze orchidee. De kleur varieert van
wit tot citroengeel. De geur is zoet. De rotslelie leent
zich bijzonder goed om te worden gedragen als corsage.
De witte orchidee van de basaltvlakte.
DE BORONIA is een verre nicht van de sinaasappel,
de citroen en andere citrusplanten. Niet alleen de
Australiërs, ook de Chinezen zijn dol op de bruine bo
ronia. Dit komt, omdat de geur van de bruine boronia
heel veel lijkt op die van de bloem Chloranthus incon-
spicuus, die de Chinezen gebruiken om thee te parfu
meren. De Australiërs gebruiken een nichtje in de eer
ste graad van de boronia in het veevoeder, daar dat
„nichtje" een geneesmiddel is tegen ingewandsstoringen
van het vee.
Als de boronia bloeit, is de bloem alom te koop in de
Australische bloemenwinkels. Toch is de vraag naar
boronia steeds groter dan de aanvoer. Ook in het bui
tenland zijn de ogen opengegaan voor de schoonheid en
de geur van boronia, zodat de plant hier en daar elders
bij voorbeeld in Engeland en de Verenigde Staten
wordt gekweekt.
In heuvelachtige gebieden, vooral in Zuid-Victoria en
Tasmanië, bloeit de rose boronia.
Dit is de reden, waarom sommige bloemisten haar kwe
ken. Op haar mooist en haar best ziet men de rotslelie
echter niet in de kassen, doch in de rotsachtige omtrek
van een aantal kleine baaien in het zuiden van Nieuw-
Zuid-Wales, waar zij groeit en blóeit in grote overvloed
en in volle pracht.
De allermooiste Australische orchidee is naar mijn
mening de purperen diuris (Diuris punctata). Deze gra
cieuze, dubbelgestaarte bloemenfreule is zacht-lila tot
Paarse bloemenpracht in West-Australië.
