GEORG FRIEDRICH HANDEL
K UNS TZA KB OEKEN
De wonderen van de sterrenhemel EEN k0ude revolutie op het platteland
wei volkomen: zij krijgen eenvoudig geen een geweldige omwenteling in voedingsgewoonten
Het graf van Shackleton
in het zuidpoolijs inspireerde tot
Erbij
MUZIKALE HERDENKINGEN VAN
EEN GENIAAL KRACHTMENS:
De eenvoud van Handels
muzikale middelen is
niet minder dan echte
toverkunst - Beethoven
Boerenbevolking ontdekt
gebruik van diepvrieskluis
Tussen de componisten
Handel en Bach
zie ik geen werkelijke
overeenkomst - Fétis
De ziel van Handel
is klaar als een vriezende
nachthemel vol gouden
sterrenbloei - Querido
Mario Rossi gastdirigent
ZATERDAG 31 JANUARI 1959
PAGINA DRIE
DE wonderen, wil de in het boek (een Neder- gen. Kennelijk met de be-
zegswijze, zijn de wereld landse, die door dr. A. J. M. doeling, deze nu en dan
nog niet uit. Gelukkig niet. Wanders is verzorgd, ook in zelfs een emotie van esthe-
Stel u voor, dat dat wèl het die zin, dat er zorg aan is tische aard oproepende
geval was, dan zou een besteed!) maar het is beelden niet te verstoren
boek als „De wonderen van toch in eerste opzet: een door onderschriften, is er
de sterrenhemel" niet be- fotoalbum. Van de maan tot een heel vernuftige oplos-
staan. Sinds kort bestaat voorbij de Andromedanevel sing gevonden voor de uit-
het echter wel degelijk: het neemt de auteur pardon: leg bij de platen. Die be-
verscheen bij de uitgeverij samensteller ons mee. staat namelijk uit.... een
Kosmos (Amsterdam-Ant- Dertig van de acht-en- uitleg. In die zin dat men
werpen) en is samengesteld veertig hier afgedrukte achteraan het boek twee
door dr. Rudolf Kühn, di- foto's zijn met de reus- pagina's naar buiten trekt
recteur van de sterren- achtige telescopen van de met als resultaat, dat u vier
wacht van München. sterrenwachten van Mount bladzijden druks in één
Met opzet hier „samen- Wilson en Mount Palomar oogopslag bestrijkt. Links
het plaatje, rechts het
praatje. G. v. W.
gesteld" en niet ,geschre- (Californië) gemaakt.. Dan
ven". Er staat ook wel tekst weet u het wel, zou ik zeg-
Het feit, dat tweehonderd jaar ge
leden de verengelste Duitse compo
nist Georg Friedrich Handel (te
Londen op 14 april 1759) overleed, is
aanleiding om in dit seizoen aan zijn
oeuvre bijzonder veel aandacht te
besteden en uit zijn zeer grote en
veelomvattende geestelijke nalaten
schap werken ter uitvoering te kie
zen, die niet tot het overbekende
repertoire behoren. Muzikaal Haar
lem neemt aan deze herdenking in
opvallend belangrijke mate deel.
Reeds werd door de Christelijke
Oratoriumvereniging het zelden ge-
lmorde oratorium „Theodora" ten
gehore gebracht, leverde Door Zang
Vriendschap zijn bijdrage met „De
Messias" en lieten de gecombineer
de zangverenigingen Doopsgezind
Zangkoor en Postaal Mannenkoor het
Haarlemse publiek met het Det-
tinger Te Deum kennismaken. Voor
de boeg staan nu de volgende week
twee manifestaties, die bijzondere
aandacht verdienen: de uitvoering
van een Concert voor orgel en or
kest (solist Piet Kie) op het door
Henri Arends geleide dinsdagavond-
concert van het Noordhollands Phil-
harmonisch Orkest en de vertolking
van het machtige koororatorium
„Israel in Egypt" op donderdagavond
door het gecombineerde ensemble
der Koninklijke Liedertafel Zang en
Vriendschap, de Nederlandse Han-
delvereniging en de C.O.V. uit
Utrecht, onder leiding van Jac. P.
Loorij, tezamen driehonderd stem
men. Bovendien speelt Albert de
Klerk, naar authentiek gebruik, tus-
s-n de beide delen van het orato
rium een orgelconcert van de mees
ter. Intussen bereidt Koor Katholiek
Haarlem zich voor op de psalm Lau-
date pueri Dominu. i en op de Ode
for St. Cecilia's Day welke werken
ten ihore zullen worden gebracht
in het voorjaar en heeft Marinus
Adam de „Watermuziek" op zijn
programma van het V-concert van
het N.Ph.O. op 13 februari.
Temidden van het eeuwige ijs op
South Georgia Eiland ligt het graf van
Sir Ernest Shackleton, de beroemde En
gelse zuidpoolvorser. Shackleton stierf
tijdens zijn derde expeditie naar Antarc
tica in januari 1922 en zijn metgezellen
begroeven hem ter plaatse. Zijn laatste
rustplaats werd gemarkeerd met een
eenvoudig houten hek. Nu, zevenender
tig jaar later, zien de ongeverfde ruw
houten planken van dat grafhek er nog
even nieuw en gaaf uit, alsof zij gisteren
gezaagd werden. De spijkers en kram
men glimmen, alsof zij pas uit de winkel
gekomen zijn. Er is geen spoor van roest
of verwering. De tand des tijds schijnt
Shackleton's graf vergeten te zijn.
ER IS EEN heel simpele verklaring voor
dit ogenschijnlijk vreemde „natuurver
schijnsel": het barre klimaat. In het zuid
poolgebied stijgt het kwik in de thermo
meter zelfs in de zomer vrijwel nergens
boven het nulpunt, 's Winters heersen er
temperaturen van vele tientallen graden
onder nul. Tegen een dergelijke koude is
geen enkele vorm van dierlijk leven be
stand. Landdieren zal men op het Ant
arctisch vasteland dan ook tevergeefs
zoeken. Ook microben ontbreken er vrij- i i< i« J j»
kans van leven. Met uitzondering van
enkele virusziekten, zoals de doodgewone
verkoudheid (ironie van het lot: Shackle- scheppen. Het resultaat van die pogingen
Vier typen diepvrieskluizen kent men
thans in ons land. Het meest in zwang is
het hier afgebeelde toonbanktype
Iedere huurder heeft zijn eigen loket, dat
afgesloten kan worden met een hangslot.
Een andere uitvoering is de carousselkluis,
waarin de loketten in cirkels aan een
verticale as zijn opgehangen. De huurder
opent de kluisdeur en draait tot zijn eigen
loket voor de opening verschijnt.
ook de meest-ideale ijskast.
De kennis van deze wonderlijke feiten
TOEN DEZE FEITEN, geboekstaafd Welk een snelle vlucht dit alles ge-
ton stierf aan een verwaarloosde influen- is onze moderne diepvriestechniek, die in door laboratoriumproeven van officiële nomen heeft, blijkt uit het feit, dat er
za!) komt er op heel het immense „Witte de jaren kort voor de laatste oorlog in keuringsdiensten, bekend werden, ontstond thans reeds in driehonderd plattelands-
Continent" dan ook geen enkele (door bac- Amerika ontwikkeld is. Het principe is er in Amerika een ware diepvriesrage. gemeenten in Nederland diepvrieskluizen
terieën veroorzaakte) ziekte, geen rotting kinderlijk eenvoudig. Men behoeft slechts Later in het begin van de vijftiger zijn. Alleen in het afgelopen jaar zijn er
en geen bederf voor. Het is niet slechts een normale koelcel of ijskast van een jaren maakte de diepvries zijn entree honderdtachtig nieuwe bijgekomen, waar-
het gezondste klimaat ter wereld, maar sterker aggregaat te voorzien, die de in- in ons werelddeel. In Scandinavië en in onder enkele met vijfhonderd kluisloket-
wendige temperatuur op ten minste acht- Duitsland zijn bij voorbeeld de complete ten. In totaal maken nu al dertigduizend
tien graden onder nul kan brengen en toebereide maaltijd, die men via de diep- gezinnen van deze inrichtingen gebruik,
dateert overigens niet van vandaag of handhaven: de minimum-temperatuur die vriesdetaillisten betrekt, uitermate popu- De meeste kluizen hebben lange wacht-
gisteren. Reeds aan het begin van deze voor het doden van alle schadelijke kie- lair geworden. In ons land beperkt de om- lijsten van nieuwe gegadigden. De huur-
eeuw ontdekten zuidpoolvorsers, dat rob- men, i-ottingsbacterieën en enzymen nodig zet zich in hoofdzaak tot diepgevroren prijs voor een loket van tweehonderd
benvlees en vis, bewaard onder een laag is. Het resultaat overtrof de stoutste ver- groente en fruitprimeurs. Er is groot- liter bedraagt van één tot anderhalve gul-
ijs, bijna onbeperkt vers en smakelijk wachtingen. Levensmiddelen, die op deze scheepse en aanlokkelijke reclame „Gun den per week, de huurders verbinden zich
EES bleven. Het zou echter tot in het begin wijze ingevroren worden, zijn niet slechts uzelf hartje winter eens het genot van voor minimaal een jaar. Sommige kluizen
van de dertiger jaren duren, voordat men afdoende gevrijwaard tegen bederf, zij blij- een portie verse aardbeien!" voor ge-
deze wetenschap te gelde ging maken, ken tevens tijdens de gehele bewaar- voerd, maar het haalde weinig uit. Om de
Ovex-al werden toen verwoede pogingen periode (zes maanden tot een jaar) niets oen of andere reden wilde de gemiddelde
gedaan om in minder „bevoorrechte" stre- van hun geur en smaak, hun kleur en hun Nederlandse huisvrouw er niet aan. Vooral
ken een kunstmatig zuidpoolklimaat te rijkdom aan vitaminen in te boeten. in de grote steden is het nooit een goed-
lopend artikel geworden.
Gegraveerd portret van Handel, naar een schilderij van
Hudson, dat zich in de universiteitsbibliotheek van
Hamburg bevindt.
REEDS twee eeuwen overleven de muzikale scheppin
gen van Handel hun maker, zonder dat het feitelijk nodig
was door speciale acties dit oeuvx-e te propageren. Dat
de componist tijdens zijn strijdhaftig bestaan zo nu en
dan in diskrediet raakte bij het publiek, zal wel hoofd
zakelijk zijn hooghartige natuur en de niets of niemand
ontziende ruwheid van zijn optreden tot oorzaak hebben
gehad, benevens een verward raken in partijschappen
meer althans dan dat het zijn muziek gold, want
weinig was er nodig om het getij te doen keren en hem
tot, de held van de dag te maken en hem bij wijze van
spreken tot vorst van het klankenrijk uit te roepen.
Dezelfde dwingende macht van zijn persoonlijkheid wist
dan weer met eenvoudig-klare maar steeds bezielde
middelen, doeltreffend en op de man af, zijn meerder
waardigheidsgevoel te doen gelden bij de massa. Dit alles
wijst op een dominerende heroïek in deze extroverte
natuur, die zelfs in
bedenkelijke ontle
ningen, in simplici-
teiten en slordige
concepties zijn „gran
dezza" toonde, alsof
hij zeggen wilde: Wie
doet me wat! Het
werkelijk grandioze
van zijn kunnen en
zorgde steeds voor een niet te miskennen overwicht.
Observeer zijn trotse houding op het portret van Hud
son of beluister zijn muziek: de indrukken van zelfbe
wustheid, van onverzettelijkheid en warmbloedig pathos,
van dominerende suggestie zijn dezelfde. Er is muziek
die dieper graaft dan de zijne, maar de kracht om voor
iedereen aanvaardbaar te zijn, te boeien en te ontroe-
ren, heeft de kunst van Handel blijkbaar voor eeuwen
meegekregen.
IN HETZELFDE JAAR, 1685, dat Bach geboren werd,
zag ook Handel, op ettelijke mijlen afstands van diens
bakermat, het eei-ste levenslicht. Beiden groeiden op tot
grootmeester van de toonkunst, maar in zeer uiteen
lopende richting. Toen Anton Rubinstein die tegenstel
ling met de vergelijking „Bach: een kathedraal, Handel:
een koninklijk slot" belichtte, trof hij de kern wel bij
zonder raak. Bach bleef in zijn eenvoudige betrekkin
gen dicht bij huis, terwijl Handel met zijn natuur van
„Streber" en vechter als cosmopoliet het leven leidde
van een „grand seigneur". Vroegtijdig tot vaardig orga
nist, clavecinist, hoboïst, violist en componist in zijn
vaderland opgeleid, lokte het hem niet aan zich als or
ganist aan een bepaalde stad te binden. Wel werd hij
gefascineerd door het operabedrijf van Hamburg, waar
zijn eerste drie muziekdramatische scheppingen in scène
werden gezet. Daarna ging hij zich in Italië aanpassen
bij de toen aldaar heex-sende kerkelijke koorstijl en bij
de operagebruiken. Dan vinden wij hem als kapelmeester
in dienst van de keurvorst van Hannover, die hem een
verlóf naar Engeland toestond. Handel profiteerde daar
van om te Londen belangrijke contacten te leggen en
zijn opei-a „Rinaldo" opgevoerd te krijgen. Daarna was
hij weer even in dienst van zijn keurvorst. Doch Enge
land trok hem. Hij vroeg opnieuw verlof. Zo groot was
zijn bijval „zelfs aan het koninklijke hof, dat hij er niet
aandacht naar Hannover terug te keren. Weldra echter
bracht zijn contractbreuk hem in moeilijkheden, toen
zijn wettige „heer" namelijk, de Hannoverse keurvorst,
koning van Engeland werd. Na het componeren van de
„Watermusic" zou, volgens een legende, de breuk tussen
de koning en Handel zijn bijgelegd. Het leven van de
componist speelde zich verder met ups and downs in En
geland af. Alleen voor dienstreizen en voor herstel van
zijn gezondheid betrad hij weer het vasteland.
Zijn muzikale activiteit is veelomvattend en zeer ver
scheiden geweest. Korte tijd was hij kapelmeester van
de hertog van Chandos, in wiens dienst hij zijn beroemde
Anthems schx-eef. Daarna wierp hij zich hals over kop in
het operabedrijf, als ondernemer en rusteloos werkende
componist. In totaal staan zesenveertig opera's op zijn
naam. Zij bezox-gden hem triomfen maar ook felle tegen
slagen. Maar zelfs de ergste financiële en lichamelijke
inzinking kwam hij te boven, echter niet zonder van
koers te veranderen Nu wijdde hij zich hoofdzakelijk
aan het oratorium, in vele gevallen een verkapte vorm
van de opeta, namelijk in concertvorm uitgevoerd. Deze
nieuwe scheppingsperiode leidde tot hoogtepunten, die
Handel tot de grootmeester en in feite de grondlegger
van het moderne oratorium gemaakt hebben. Rekenen
wij zijn Passies en enkele andere werken in het genre
mee, dan tellen wij meer dan dertig oratoriums in zijn
oeuvre. Tijdens het componex-en van het oratorium
„Jephta" verminderde zijn gezichtsvermogen. De zes
laatste jaren van zijn leven was hij totaal blind, wat
niet verhinderde, dat hij zijn oratoriumuitvoeringen
bleef dirigeren en zich als improviserend organist liet
gelden.
De laatste levensperiode die der oratoriums is
ook niet zonder strijd en tegenslag verlopen, maar toen
Handels vurige hart was stilgevallen bleek de triomf
van zijn streven volledig. Het pantheon der Engelse gro
ten, Westminster Abbey, werd zijn laatste rustplaats.
HANDEL WAS van het orgel uitgegaan. Geheel zijn
oeuvre draagt er de sporen van. De toestanden in Enge
land op het gebied van het orgel varen echter minder
gunstig en niet te vergelijken met die welke hij in zijn
jeugd in Duitsland had leren kennen en waarmee hij
later op zijn reizen, in Holland onder meer. waar hij ook
Haarlem térwille van het beroemde instrument van
Miiller in de Grote Kerk bezocht, kennismaakte. Het.
pedaalklavier om slechts dit onderdeel van het orgel
te noemen was in Engeland over het algemeen weinig
ontwikkeld of ontbrak geheel. Dit heeft een geheel apart
karakter gegeven aan de vele composities, die Handel
voor het orgel schreef en dit des te meer daar hij ze niet
voor de kerkdiensten maar voor concertdoeleinden be
stemde en ze dus doorgaans een profane geest meegaf.
Zo staan er op zijn naam twintig concerten voor orgel
en orkest, waarvan er echter enkele van twijfelachtige
herkomst zijn. Twaalf concerten zijn als authentiek te
beschouwen en nog vier andere zo goed als zeker ook.
De rest zijn complicaties uit instrumentale wei-ken, ope-
x-a's en oratoriums van de meester, door meer nf minder
handige naboot.sers samengesteld en op Handels naam
in het licht gegeven.
Handel beschouwde zijn orgelwerken om ze als inter
mezzo tussen de delexi van zijn oratoriums te vertolken.
Dat hij daarbij zijn rijk improvisatievermogen te pas
bracht is een uitgemaakte zaak. Want het komt in de
originele uitgaven voor, dat de thematiek slechts schets
matig is aangegeven of dat hij een sologedeelte (bijvoor
beeld eén adagio) als vrije improvisatie aanduidde met
een „ad libitum" (naar goeddunken). Bovendien laten
zijn partituren ruimte voor harmonische vulling, zoals
het in de generaalbastijd trouwens gebruikelijk was. Ex-
bleef dus altijd iets spontaans van de solist te verwach
ten en men kan dit rekenen tot een bijzondere attractie.
De aanhouding „Handel speelt in de pauze een nieuw
orgelconcert" gold dan ook als een trekpleister voor de
oratoi-iumuitvoeringen. Het orgel, dat hij daarvoor had
laten plaatsen in Covent Garden, was slechts van klein
fox-maat: het bevatte niet meer dan zeven spelen. Maar
de ervaring heeft geleerd dat het concertante spel in
Handels orgelconcerten met deze beperkte dispositie
voortreffelijk gediend is.
Ik sprak Hi'erboven van complicaties door vreemde
navolgers, doch daartoe had Handel zelf aanleiding ge
geven door oudere
instrumentale compo
sities om te werken
of een thema uit een
oratorium (bijvoor
beeld het Halleluja
uit „De Messias") te
pas te brengen. We
kunnen dit verklaren
als haastwerk, maar
ook als een px-obaat middel van Handel om zijn
publiek te boeien. Wat er van zij, de ox-gelconcerten van
Handel, ingesteld als zij zijn op het directe effect, missen
nooit hun werking op het publiek en behoren, door hun
muzikanteske allure, tot de kostelijke dingen van het
repertoire.
HET IS OPVALLEND hoe vaak Handel voor zijn ora
toriums een onderwerp uit het Oude Testament koos.
Deze voorkeurtendens is bij hem sterk overwegend. Een
bijzonder machtig monument van epische kracht bouwde
hij op het bijbelse gegeven van de uittocht der Israëlie
ten uit de Egyptische ballingschap. Hij had hier Mozes
en Aaron, als de leiders van het verzet en van de emi
gratie, tot centrale figux-en van het werk kunnen ma-
ANDERS LIGT DE ZAAK op het platte
land, waar de diepvries de laatste jaren
de oude huiselijke conserveermethoden be
ken. Hij concipieerde zijn oratorisch fresco echter als gint te verdringen. Vele boerenvrouwen,
een massale volksbeweging, met „de stam Israel" als die vroeger het mestkalf of „huisvarken"
hoofdfiguur. Zo is „Israel in Egypt" een bij uitstek plachten te roken, te wecken of in te
koororatorium geworden, waarin achtentwintig koor- pekelen, hebben zich thans een zogenaam-
nummers (waaronder verscheidene dubbelkorige) zich de diepvrieskist aangeschaft, die hun niet worden geëxploiteerd door particuliere
verhouden tot een betrekkelijk gering aantal solo- slechts veel tijd en werk bespaart, maar ondernemers, andere staan onder beheer
nummers (vier recitatieven, vier aria's en drie duo's), bovendien de gezondheid van hun gezin- van de genoemde plattelandsox-ganisaties,
Dit is dan ook de reden waarom het werk zo zeldzaam nen ten goede komt. Doch helaas kost zo'n maar alle melden zij goede bedrijfsuit-
tot uitvoering komt; want waar vindt men het koor dat diepvrieskist al gauw vijftienhonderd tot komsten. Na de initiale kosten van bouw
het behoorlijk kan bezetten? Toen „Israel in Egypt" een tweeduizend gulden, zodat lang niet iedere en inrichting (een investering van onge-
kleine vijf jaar ge- huisslachter zich deze luxe kan permit- veer vijfhonderd gulden per kluisloket)
leden voor het eerst teren. Maar er is wel een andex-e mogelijk- heeft de exploitant geen grote uitgaven
in de Haarlemse heid. Enkele jaren geleden heeft een onder- meer te doen. Zijn vaste lasten bepalen
Concertzaal klonk nemende fruitkweker uit het Overbetuwse zich tot het loon voor een kluisbewaarder
(namelijk onder lei- plaatsje Cothen namelijk in zijn dorp een en een gering bedrag aan elektrische
ding van George Ro- diepvriesinstallatie laten bouwen, die in stroom en onderhoudskosten. Geen wonder
bert) gebeurde het dertig afzondex-lijke kastjes verdeeld was. dan ook, dat er in vele gemeenten alweer
door een combinatie Elk van deze kastjes of loketten had een nieuwe diepvrieskluizen in aanbouw of in
van de Haarlemse inhoud van fwëehondë'rd liter (dubbel zo- voorbereiding zijn. Over een paar jaar zal
en de Heemsteedse veel als een normale hüfshoudkoelkasf) en waarschijnlijk zelfs het kleinste dox-p in
C.O.V. Nu zullen zelfs drie grote koren samenwerken, kon met een hangslot afgesloten worden. Nederland zijn eigen diepvriesverhuurcen-
zodat het zal gaan lijken op een muziekfeest uit de da- Toen het geval klaar was, bood de kweker trale hebben, met uitzondering echter van
gen, dat Mendelssohn het machtige ipos met een mas- zijn kastjes aan de dorpelingen te huur de provincies Noordholland, Zuid-Holland
saai koor aan de vergetelheid ontrukte. Want zoals deze aan. net als de bankier zijn safeloketten, en Friesland, waar de belangstelling vrij
pionier Bach's Matheuspassie in zijn waarde herstelde, Aanvankelijk wilden de dorpelingen er wel nihil is. In Friesland ligt dit aan het
zox-gde hij er ook voor dat de muzikale kringen niet niet aan. De kweker moest enkele loketten feit dat de boerenbevolking aldaar voor
van Handels „Israel in Egypt" onkundig bleven. Met dat gratis beschikbaar stellen om hen te over- namelijk bestaat uit landbouwers en grote
al is het koor-épos een opgave voor bijzondere muziek- tuigen. Maar x-eeds het tweede jaar moest veeboeren, die om verschillende redenen
feesten gebleven. de Cothense diepvrieskluis uitgebreid wor- geen interesse hebben voor huisslacht. In
den met dertig nieuwe loketten. „Holland" waar alleen Hoofddorp een
Mondreclame deed de rest en al spoedig diepvrieskluis heeft is het gebrek aan
„ISRAEL IN EGYPT" is als titel van het werk niet verrezen ook in de naburige dorpen der- animo te verklaren uit het voorschrift, dat
geheel correct, want het gaat niet om de slavendienst in gelijke verhuurinrichtingen. De landbouw- alle vee in deze provincies in een abat-
Egyptische ballingschap, doch om de verlossing daarvan, coöperaties en de organisaties van platte- toir geslacht moet worden. In alle andere
met de doortocht door de Rode Zee, de ondergang van landsvrouwen gingen zich ermee bemoeien, provincies is de diepvrieskluis echter al
farao's legerscharen en de dankhymne van Mirjam, die De boerenleenbanken verschaften bouw- volkomen ingeburgerd. In vele delen van
door Handel voor solo en dubbelkoor als slotapotheose kredieten, de Landbouwhogeschool in Wa- Zeeland, Limburg en de streek tussen de
aangewend is. Feitelijk is heel het tweede gedeelte (dat geningen verzox-gde de voorlichting. Goede grote rivieren heeft dit reeds geleid tot
is meer dan de helft van het oratorium) gewijd aan dank voorlichting is geboden, omdat de tech- een totale revolutie in de voedingsgewoon-
en lofprijzing en aan een terugblik op wat voorafgegaan niek van het diepvriezen, net als koken ten van de boerenbevolking, die zich thans,
is. Want in het eerste deel heeft zich reeds heel de actie en bakken, geleerd moet worden. Vele dankzij de diepvries in de wintermaanden
voltrokken. Dit begon daar met een klacht, van de onder- honderden landbouwhuishoudschoollera- veel goedkopei-, beter en gezonder voedt
ressen hebben in de afgelopen zes jaar in dan de gemiddelde stedeling. Het „achter-
Wageningen een vierdaagse diepvriescur- lijke" platteland is in dit opzicht de stad
sus gevolgd en via hen is de kennis van ver vooruit,
deze nieuwe consex-veermethoden over de
plattelandsbevolking verspreid. Croesen
schrijver van het boekje „Europa Schil
dert" verschenen in de serie Servire's
Karikatuur het zogenaamde „Handelkoor" door Luxe Pockets eenzelfde mening toege-
componist Willem de Fesch.
DE HEER E. R. Meijer, van de Educa- was bijvoorbeeld een lucht, die in plaats
tieve Dienst van het Rijksmuseum, van achter een huis daarvoor stond. Of
schrijft in zijn inleiding tot Casper de Sluijters ooit die waardering zal vinden in
Jongs in de „Prisma"-reeks van het Spec- Europa, die men toch van een markant
trum verschenen boekje „Schilderijen genie verwacht, lijkt me zeer de vraag,
zien" ondermeer: „Het bezwaar, dat ik Met Schroevers kan ik in onze knapste
heb tegen vele boeken, die handelen over schilder van de laatste tijd een typisch
het zien en beleven van kunst, is dat zij Amsterdamse figuur zien, maar niet
het verhaal geven van de verhouding van iemand die boven de beperkingen daar-
de schrijver tot zijn onderwerp". En vei- van uitkomt zoals Rembrandt dat deed.
der: „De kunst, die men als beeldende Ik geloof, dat Schroevers voor alles toch
kunst aanduidt, bereikt ons via het oog en op zoek is naar de voor hem als markant
onze verhouding tot de beeldende kunst is geldende mens en dat is me sympathiek,
een zeer persoonlijke. Daarom zal een Wie nog maar kort met de schilderskunst
schrijver over kunst alleen dan boeien, leeft en als Nederlander geboren werd,
wanneer zijn opinie onverwachte, algeme- waardeert eerst Van Gogh en Gauguin en
ne aspecten opent, waardoor het inzicht meestal pas veel later Cézanne, van wie
van de lezer wordt verhelderd". als mens zo moeilijk een beeld te vormen
In zeker opzicht is Marinus Schroevers, is. Wanneer het gaat om schilderend Euro
pa, dan is het toch moeilijk te begrijpen,
Waarom Cézanne en ook een Velasquez
ontbreken, die voor alles pure schilders
Hogarth uit 1731, gemaakt naar aanleiding van een daan. In zijn monografie over Van Gogh waren. Hun namen worden wel genoemd,
uitvoering van een oratorium van de Nederlandse jn dit werkje zegt hij: „Mijn weerzin tegen maar echt een monografie werd niet aan
deze boeken (van irving stone, Julius hen gewijd. Want Schroevers' boekje heeft
Meier Graefe en Halbo C. Kool) zal duide- toch de litterair-filosofische inslag, die de
lijk zijn: ik wens zoveel mogelijk in mij heer Meijer naar mijn mening terecht een
op te nemen van wat Van Gogh de wereld bezwaar acht. Nu is inderdaad Schroe-
schonk. ik wens Van Gogh zelf te bcnade- vers' geschrift niet in de eerste plaats be
ren". Schroevers had de opdracht om doeld als een inleiding tot het zien van
deld, dit laatste met een merkwaardige fuga voor dub- steeds weer jn enkele pagina's druks een schilderijen. Hij wil een beeld van de
belkoox-. En dan is er tenslotte tamelijk kort uitge- mai«kant picturaal genie van het cultuur- Europese schilderkunst schetsen. Men
werkt de ondergang van het Egyptische leger. In de [and Europa te schetsen een te moeilij- moet al voldoende op de hoogte zijn van de
tweede helft van het werk is er ruimte genoeg gelaten ke 0pgaVe, meen ik, omdat met vieren- schilderkunst om „Europa Schildert" te
om die vernietiging in een haast wrede vreugderoes te twintig monografieën iets duidelijk ge- kunnen lezen. En voor wie van schilde-
herdenken, onder meer door een duo van twee bassen, maakt moet worden, dat tot ons kwam uit ren weet zijn Velasquez en Cézanne mar-
die, Jehovah lofzingend, de dood van de farao bejube- zoveie eeuwen en cultuursferen. Het kan kanter en genialer dan Sluijters, Jan
len, bij een markant geritmeerde vreugdedans. dan bijna niet anders, dat toch een te per- Toorop en Hynckes.
De karakteristieke effecten die Handel bij het schetsen S00nlijke kijk op het onderwerp getoond Wie zich in de schilderkunst wil verdie-
van de Egyptische plagen te pas bracht, behoren tot de wordt. Daarmee verkreeg dan wel het re- Pen' beveel ik dan zonder verder com-
merkwaardigste dingen van de partituur. Zo in de kik- suitaat iets onverwachts, maar ik vex-- mentaar Casper de Jongs „Schilderijen
vorsenplaag (altsolo) met een typisch ritmisch naboot- moed dat ook de beer Meijer hierop niet Zien" aan- n j R
sende begeleiding. Verder in de plagen der vliegen, mug- zat te wachten. Zelf was ik nogal verwon- DU^S
gen en sprinkhanen, alsmede in het achtstemmige koor derd onder de markante picturale genieën
van de hagel. Maar bijzonder suggestief is het koor „He een jan sluijters en een Raoul Hynckes
sent a thick darkness" en ook dat van de dood van de tegen te komen. Mag de laatste misschien
eerstgeborenen. nog markant genoemd worden, het woord
Handel heeft en dit niet alleen met dit werk zijn geniaal komt me toch al te groot voor. Residentie Orkest gedix-igeerd worden door
publiek een rijk verluchte Bijbel voorgehouden, waar- Schroevers noemt Hynckes „technisch de Italiaanse gastdirigent Mario Rossi, die
van de muzikale Illustratie twee eeuwen na zijn dood een uitzonderlijk grootmeester" en be- enige jaren geleden het orkest in de zomer -
nog van zijn genialiteit getuigt. Want deze krachtmens wijst daarmee de op Hynckes' in 1956 ge- concex-ten in de Kurzaal heeft geleid. Mario
was een genie. houden tentoonstelling enige duidelijke te- Rossi zal een aantal concerten in Den Haag
Jos. de Klerk kortkomingen niet gezien te hebben, Dat en een in Leiden dirigeren.
drukte Israëlieten, gevolgd door een aantal koornum
mers en een altaria, die vertellen van de plagen die
Jehovah over Egypte zond. Daarna wordt de uittocht
der Joden en het doortrekken van de Rode Zee behan-
Van 5 februari tot 11 februai-i zal het
