DE HOLLAND FESTIVAL VOORSTELLING
„IL MONDO DELLA LUNA" VAN HAYDN
Spaans ballet van
José Greco
NEDERLANDSE TONEELMANIFESTATIE
1959; TROILUS EN CRESSIDA
Théatre cTAujourcThui geeft twee
voorstellingen van Claudels „Protée
„Der Zerrissene"
van Nestroy
De opera „Katja Kabanova
van Leos Janacek
Radiofilharmonisch Orkest
geeft twee concerten
Een stuk oud-Oostenrijk
uit de Biedermeiertijd
HET HOLLAND FESTIVAL 1959, van 15 juni tot en met
15 juli, sluit op 28 mei de mogelijkheid tot schriftelijke plaats
bestelling. In aansluiting op wat wij reeds berichtten over het
programma en het Internationaal Orgelconcours te Haarlem, gaan
wij hierbij wat uitvoeriger in op enkele toneel-, opera- en ballet-
HAYDNS „IL MONDO DELLA LUNA"
werd onder Haydns leiding voor het eerst
opgevoerd in Ei-senstadt op 3 augustus 1777.
Op het Holland Festival wordt de wereld
première gegeven van de door H. C. Rob-
bins London herontdekte oorspronkelijke
versie. Het orkest bestaat uit twee fluiten,
twee hobo's, twee fagotten, twee hoorns,
twee trompetten, pauken, strijkers en
cembalo. De rollen zijn Ecclilico, een
pseudo-astroloog (tenor); Ernesto, een
edelman (bariton); Buonafede, een rijke
Venetiaanse koopman (bas); Clarice en
Flaminia, dochters van Buonafede (so
pranen); Lisetta, huishoudster ran Buona
fede (mezzo) en Cecco. dienaar van Er
nesto (tenor). Haydn heeft met het li
bretto niet nauwkeurig de tekst van Carlo
Goldoni gevolgd. In de derde akte volgt
hij een bewerking die in grote trekken
overeenkomt met. die, welke in 1773 in een
opera van de Italiaan Gennaro Astaritta
werd gebruikt.
De handeling van het stuk is als volgt.
De pseudo-astroloog Ecclitico, in werke
lijkheid een dokter, laat de rijke koopman
Buonafede door zijn verrekijker naar de
maan kijken. Deze is daar volkomen ver
rukt van. Cecco komt binnen en deell
Ecclilico heimelijk mee, dat zijn mees
ter Ernesto grote liefde voelt voor Buona-
fede's dochter Clarice, maar haar vader
wil niets van een huwelijk weten. Kan
Ecclitico soms helpen? Dat kan; de astro
loog zal Buonafede vertellen een wonder-
elixir te hebben gebrouwen, waardoor de
mens zo licht wordt, dat hij gemakkelijk
naar de maan kan vliegen. Buonafede
drinkt onmiddellijk dit elixir, dat in wer
kelijkheid een slaapdrank is. Terwijl hij
slaapt wordt Ecclit.ico's tuin omgebouwd
tot ..maanlandschap". Cecco zal voor
„maanheerser" spelen, Ecclitico en zijn
leerlingen voor ceremoniemeester en ho
velingen. De ontwakende Buonafede ver
beeldt zich heel verheugd:zich inderdaad op
de- maan te bevinden. Door dit alles heen
speelt hel feit, dat Ernesto achteraf Buo-
nafede's dochter Flaminia verkiest boven
Clarice en dat Clarice in feite Ecclilico
gaat begeren. De „maanheerser" be
zweert de koopman zijn dochters aan hun
gelieven te gunnen. In een opgeroepen vi
sioen -onthult hij welke ongelukken zijn
kinderen bedreigen, indien Buonafede
blijft weigeren. Maar deze geeft niet toe...
Als de koopman uiteindelijk ontdekt hoe
hij is bedrogen, is hij eerst halsstarriger
dan ooit. Maar dan geeft hij zich gewon
nen: hij is bevreesd voor de lachlust van
zijn stadgenoten, die hem om zijn licht-
manifestaties. Het Festival omvat dit jaar honderdz-evenentwintig
opera-, toneel-, ballet, concert-, kamermuziek- en andere uitvoe
ringen, die in veertien .steden gegeven zullen worden. Ook dit jaar
zal de Wereldomroep via de transcriptiedienst uitzendingen over
de gehele wereld verzorgen; vorig jaar zonden zeshonderd stations
in totaal twaalfhonderd programma's uit. Behalve de onschatbare
propagandistische waarde, die het Holland Festival voor Neder
land heeft, blijft het toch in de eerste plaats een cultureel evenement,
dat Nederlanders in staat stelt rechtstreeks te genieten van het
beste dat het buitenland te bieden heeft en buitenlanders naar ons
land doet komen om evenzeer van Nederlands beste kunstevene
menten te genieten: een goede culturele „wisseltransactie".
JOSé GRECO trad met zijn Spaans
ballet voor het eerst in Nederland op in de
zomer van 1950. Sindsdien is de samen
stelling van zijn troep enigszins gewijzigd.
De voornaamste danseres is thans Lola de
Ronda. In zijn gezelschap bevinden zich
ook de dansers Gitanillo Heredia en Mari-
bel de Cirez, die door hun optreden voor
de film bekend zijn geworden. De Spaanse
pianist Roger Machado heefl de muzikale
leiding. Hij wordt bijgestaan door drie
gitaristen en de flamengozangeres Ma-
nuela de Jerez. Als balletmeester is de
sinds jaren in Amerika vertoevende
Deense danser Paul Haakon aan de troep
verbonden. Greco zelf is van Italiaans-
Spaanse afkomst. Van 1942 tot 1945 was
hij partner van La Argentinita. In 1949
begon hij zijn eigen gezelschap.
gelovigheid inzage net eiixn zuilen ho
nen. Hij geeft zijn toestemming als men
zal zwijgen....
Dirigent van het Nederlands Kameror
kest is Carlo Maria Giulini. De regie heeft
Maurice Sarrazin. Decors en kostuums
zijn van Jean-Denis Malclis.
Decor van „n iiwiiao delta tuna met i,
het midden de sterrekijker, waar Buona
fede de verrukkelijkste voorstellingen in
ziet die de samenzweerders hem voor
toveren door plaatjes voor de kijker te
houden. Het decor is van Jean-Denis
Malclès.
JANaCEKS OPERA „Katja Kabanova'
is gebaseerd op de roman „Onweer" vat
A. N. Ostrowski. Het stuk speelt in ee:
stadje aan de Wolga. Kat ja, de overgevoe
lige vrouw imn Tichon Kabdnof, is teleur
gesteld in het huwelijk en koestert ecu
heimelijke liefde voor Boris Grigorjewitsj
Zij wordt voorts geterroriseerd door haa
schoonmoeder Kabanicka, die zowel zoor
als schoondochter de wet voorschrijft. B,
het vooruitzicht van een reis van haar
echtgenoot voelt Katja, dat zij haar mar.
ontrouw zal worden; :e smeekt hem haar
mee te nemen, maar de schoonmoeder ver
zet zich daar tegen en Katja blijft achter.
Tijdens Tichons afwezigheid geschied:
datgene, waarvoor Katja heeft gevreesd
Een ontmoeting tussen Katja en Boris vind
plaats in de bosjes achter de tuin ran he
huis der Kabnnofs. Daarna wordt zij door
schuldgevoelens gekweld, zo hevig, dat 2'
'irh07i bij diens thuiskomst haar overspel
rekent.
ER VOLGT 'n rampzalige tijd voor Kaf-
a. Zij voelt zich door een ieder veracht
n inplaats van door haar bekentenis van
iet drukkende schuldgevoel bevrijd te zijn
voelt zij die bekentenis thans als een ver
raad aan haar minnaar. Haar verlangen
naar Boris wordt sterker en sterker: zij
hoopt hem nog éénmaal te ontmoeten. Ook
die ontmoeting volgt aan de oevers van de
Wolga. Boris bekent haar opnieuw zijn
liefde, doch deelt haar tevens mede, dat
hij door zijn invloedrijke oom om zijn
vangedrag met een gehuwde vrouw naar
Siberië wordt gezonden. Na deze laatste
intmoeting ziet Katja geen uitkomst meer.
7,ij stort zich in de Wolga en verdrinkt,
staande bij het lijk van zijn vrouw ver-
'.vijt Tichon zijn moeder, dat zij Katja in
le dood dreef. Maar de moeder legt haar
'.oon het zwijgen op, wendt zich tot de om
standers en zegt koel: ..Dank, goede lie
ten. voor uw deelneming" en met deze sar-
astische opmerking besluit de opera.
IN DIT WERK. dat omstreeks de zesti-
,er jaren van de vorige eeuw speelt, is het
•robleem van de botsing van twee gene
raties aan de orde gesteld. De oudere ver
langt strakke gehoorzaamheid en etikette,
de jongere vraagt meer persoonlijke vrij
heid in het leven. Daartussendoor speelt
het element van de moederbinding, die
het huwelijk kan bedreigen.
Aan de opvoering verlehen de vol
gende solisten van de Nederlandse opera
en Tsjechische gasten hun medewerking:
Mimi Aarden, Bcno Blachut., Libuse Do-
maninska, Nel Duval, Paolo Gorin, Gerard
Groot, Rudolf Kat, Ivana Mixova en Cor
nells Schell. De regie wordt gevoerd door
Hanus Thein, de decors zijn van Josef
Svoboda en de kostuums van Marcel Po-
kornv. Het geheel staat onder leiding van
Jaroslav Krombholc, dirigent van de ope
ra te Praag.
Tekening van Josef Svoboda voor achter
grondprojectie bij „Katja Kabanova".
ix wi.p
Praag voor de
van Marcel Po..'.
echtgenoot van
j uil
Katja.
De Nederlandse lonmbnanifeslatie
1959, „Troilus en Cressida" van Shake
speare in een vertaling van Bert. Voelen
en onder regie van Johan de Meester,
wordt dit jaar in acht steden gegeven:
Den Haag, AmsterdamUtrecht, Hilver
sum. Arnhem. Deventer, Eindhoven en
Botterdam. Hierboven ziet men twee
kostuumontwerpen, die Leontien van,
Beurden maakte voor Hector, te spelen
door Johan Schmitz, en voor Cressida,
te spelen door Femke Boersma. Andere
medespelenden in „Troilus en Cressida''
zijn Elisabeth Andersen, Jenny van
Maerlant, Ellen Vogel, Tom van Beek,
Eli Blom, Philippe La Chapelle, Ko van
Dijk. Johan Fiolet. Coen Flink, Leo de
Ilartogh, And ré van den Heuvel, Frans
't Hoen. Bob de Lange, Cees Laseur,
Frans van der Lingen, Henk Schaer.
Allard van der Scheer, Ger Smit, Henk
van Ulsep, Jan Verkoren en Robert de
Vries. De decors zijn vervaardigd door
Wim Ve'sseur. In totaal zullen er tien
voorstellingen van „Troilus en Cressida''
worden gegeven.
HET THéhTRE D'AUJOTJRD'HUI komt
dit jaar uitsluit end met twee voorstellingen
van Protéevan Paid Claudel. Regisseur
is Serge Ligier, de muziek is van Darius
Milhaud. Het omvangrijke repertoire dat
het Théatre d'.Aujourd'hui vorig jaar had
kan men dit jaar constateren bij het gezel
schap Le Grenier de Toulouse, dat var
Anöuilh opvoert „Eurydice", van Marivaua
„Le jeu de I'amour et du hasard" en van
Musset On ne saurait penser a tout".
„Protée" van Claudel is een fantastische,
met. komische anachronismen gekruide
parafrase op het mythologisch verhaal,
waarin Proteus op het eiland Pharos
weigert om aan Menelaos, koning van
Sparta, de toekomst te voorspellen maar
uiteindelijk voor dit verlangen moet
zwichten.
CLAUDEL SITUEERT de handeling op
Naxos. dat ergens tussen Kreta en Egypt'
in zee drijft. Daarop bevinden zich, be
halve „Protée", de nimf Brindosier en eer
aantal satyrs, welk gezelschap daar is
achtergelaten door de god Bacchus, di(
meer belangstelling had voor de door The
seus verlaten Ariadne, weshalve hij me
haar verdween. Brindosier en haar gevol:
worden door Protée in een overigen:
vrij draaglijke gevangenschap gehouden
maar zij zint toch op een middel om te
ontsnappen. Plotseling verschijnt Mene
laos. die de schone Helena met zich voert:
zijn schip heeft bij terugkeer uit de Tro
jaanse oorlog schade opgelopen en hij
hoopt deze op Naxos te kunnen herstellen.
Brindosier ziet nu haar kans: zij sugge
reert Menelaos, dat niet de vrouw die hij
meevoert, maar zijzelf de schone Helena
is. Zelfs de echte Helena, die overigens
weinig lust voelt voor terugkeer naar het
stijve Sparta na al haar avonturen, laat
zich door Brindosier overhalen toe te
stemmen in de persoonsverwisseling
Menelaos vertrekt met de pseudo-Helena,
de ware moet zich er maar mee tevreden
stellen om voortaan als ster aan het fir
mament te flonkeren op de plaats haar
toegewezen door haar vader Zeus, tussen
Ie Dioskuren Kastor en Pollux. Tot slot
•erdwijnt het gehele eiland Naxos onder
vater, terwijl Protée zich overgeeft aan
•ele fantastische bespiegelingen.
CLAUDEL schreef dit werk in 1913. Hij
naakte er een tweede versie van in 1926,
die alleen aan het slot in belangrijke mate
van het originele manuscrip verschilt. Het
:s deze tweede versie, die door het
.ThéStre d'aujourd'hui" op 22 en 23 juni
n het Kurhaus Paviljoen te Scheveningen
.vordt gebracht.
De medespelenden in „Protée" zijn Jean
Saudray, die de titelrol voor zijn rekening
neemt; Chantal Darget (Brindosier), Ray
mond Jourdan (Menelaos). Julia Dancourt
(de schone Helena* cn Claude Evrard (de
Jean Saudray als Protée en Chantal
Darget als Brindosier.
LONDON ARTS THEATRE
MET „ULYSSES"
IN HET HOLLAND Festival zullen door
het London Arts Theatre een viertal voor
stellingen worden gegeven van Ulysses in
Nighttown" van James Joyce, bewerkt naar
een episode uit diens boek Ulysses" door
Marjorie Barkentin.
Dit stuk, dat gedurende negen maanden
in New York liep. wordt in Europa ge
ïntroduceerd door Furndel Productions Ltd
en beleeft in mei zijn Europese première
in Londen. Daarna gaat het London Arts
Theatre nog met dit stuk naar het".,Théa
tre des Nations" te Parijs. Aan al deze
Europese opvoeringen zullen de Ameri
kaanse regisseur Burgess Meredith en de
Amerikaanse hoofdrolspeler Zero Mostel
hun medewerking verlenen.
Het surrealistische karakter van Joyce's
boek bleef in de toneelversie bewaard. De
actie en de „hallucinaties" van het werk
worden deels door acteurs, deels door dan
sers en danseressen ten tonele gebracht.
De voorstellingen in het Holland Festival
zijn vastgesteld op 11 en 12 juli te Den
Haag en op 13 en 14 juli te Amsterdam.
Het Radiofilharmonisch Orkest geeft
ree uitvoeringen in het Holland Festival,
.'et eerste wordt uitgevoerd in Amster-
lam op dinsdag 23 juni onder leiding van
lernard Haitink. Met medewerking van
iet Omroepkoor worden uitgevoerd de
Jantate profana van Bartok en Mahlers
/ijfde Symfonie, welke werken worden
oorafgegaan door Quattro Pezzi van
'rescobaldi-Ghedini.
Het tweede concert wordt gegeven in de
vurzaal te Scheveningen op zaterdag 11
uli. Onder leiding van Lorin Maazel cn
net medewerking van Nikita Magaloff,
liano. worden Strawinski's Chant du ros-
ignol", Ravels Pianoconcert en Beetho-
■ens Zevende Symfonie ten gehore ge-
macht.
KAMERMUZIEK IN HET
HOLLAND FESTIVAL
In het Holland Festival zal het Amadeus
Kwartet een tweetal verschillende pro
gramma's in Amsterdam en Scheveningen
uitvoeren. Het eerste omvat Drie Fantasia's
van Purcell, het Tweede Strijkkwartet van
Britten en het Kwartet in F gr. t. op. 77 nr.
2 van Haydn; het tweede geeft de Kwar
tetten in G gr. t. op. 64 nr. 4 en in g kl. t.
op. 74 nr. 3 van Haydn, alsmede het Zesde
Kwartet van Bartók Het eerste programma
wordt op 24 juni te Amsterdam, op 26 juni
te Scheveningen uitgevoerd, het tweede
gaat in Scheveningen op 30 juni, in Am
sterdam op 1 juli.
Het Danzi blaaskwartet brengt op 29
juni te Amsterdam een programma van
zelden uitgevoerde werken: Kwintetten
van Fricker, Pijper, Leibowitz, „Summer
Music" van Barber en Sextet („Mladi")
van Janacek.
Een programma gewijd aan het Kwartet
in C gr. t. KV 465 van Mozart, Kwartet op.
44 van Flothuis en Kwartet in e kl. t. op.
44 nr. 2 van Mendelssohn wordt op 8 juli te
Amsterdam uitgevoerd door Het Neder
lands Strijkkwartet.
Gelijk reeds eerder gemeld, zal Het
Nederlands Kamerorkest een volledig
Haydn-programma aan het festival bijdra
gen. De data hiervoor zijn thans als volgt
vastgesteld: Amsterdam 17 juni, Rotterdam
2 juli en Scheveningen 7 juli.
(Van onze correspondent in Wenen)
TIJDENS VROEGERE Holland Festivals
heeft het Nederlandse publiek kennis
kunnen maken met een aantal Oostenrijkse
toneelstukken die alle van betrekkelijk
jongere datum, waren en de verfijnde en
vermoeide atmosfeer van de ondergaande
monarchie opriepen. De toeschouwer zag
zijn algemene voorstellingen over het
decadente en half-frivole leven in het
Wenen rond de eeuwwisseling bevestigd in
„Liebélei" van Schnitzer, in „Der Schwie-
„Liebelei" van Schnitzler, in „Der Schwie-
rige" en „Der Unbestechliche" van Hof-
De „Zerrissene" van Nestroy is van geheel
ander kaliber, alleen al omdat het stuk
van veel ouder datum is. De première had
in 1844 plaats, waarop nog tijdens het
leven van Nestroy honderdvier opvoe
ringen in Wenen volgden. En ook nu nog
behoort deze klucht tot het vaste reper
toire van het Oostenrijkse toneel, vooral
van het Burgtheater. Tezamen met Grill-
parzer en Raimund behoort Nestroy tot de
Oostenrijkse klassieken, wier werken nog
steeds worden opgevoerd.
BIJ EEN EERSTE kennismaking
maakt ..Der Zerrissene" wellicht een iet
wat ouderwetse indruk, want het stuk
speelt in de gemoedelijke Biedermeiertijd
van voor de revolutie 1848. De mannen lo
pen er rond met hoge hoeden, in een flu
welen geklede jas met een bont vest en
een witte of grijze pantalon. Toch is er ook
voor het toneel veel veranderd, want on
middellijk aan Nestroy is het zogenaamde
tovertoneel voorafgegaan, waarin elfen,
feeën, sprookjesgestalten, tovenaars en
goede of boze geesten optraden. Nestroy
deed echter afstand van heel die tover
wereld, waaraan zijn tijdgenoot Raimund
nog vasthield, en bracht uitsluitend wer
kelijke typen op de planken, zoals men ze
iedere dag in het gewone leven kon tegen
komen. Hij gaf geen morele lesjes, maar
beschreef alleen wat hij in werkelijkheid
had geconstateerd. Veel van zijn kluchten
zijn zuivere karakterstukken, waarin be
paalde typen worden uitgebeeld. Ze heten
dan ook „Der Unbedeutende", „der Ver-
schwender" en in dit geval „der Zerrisse
ne". Hoofdpersoon van dit laatste stuk is
een zekere Von Lips, die zo rijk is dat hij
niet meer weet wat hij wil. Hij zegt bij
voorbeeld: „Mijn hemel, het is een ver
schrikkelijk gevoel, wanneer men zelf niet
weet wat men wil."
MEN ZOU HEM een wijsgerige blasé
kunnen noemen, omdat hij enerzijds weet
dat hij door zijn vrienden wordt uitgebuit,
maar van de andere kant toch naar de
grote sensatie zoekt, die natuurlijk uit
blijft. Het bekende „toeval" komt deze
rijkaard te hulp doordat hij van een moord
Josef Meinrad, de „Zerrissene".
wordt verdacht, zodat hij als boeren
knecht verkleed zijn toevlucht moet zoe
ken in een van zijn eigen boerderijen.
Daar hoort hij niet alleen hoe zijn vroe
gere zogenaamde vrienden over hem den
ken. maar daar leert hij tevens Kathi ken
nen, een onbedorven natuurkind dat zon
der bijbedoelingen van hem houdt. En als
achteraf blijkt dat hij geen moordenaar
is, doet. hij de grote ontdekking van zijn
leven in de onbaatzuchtige liefde van Ka
thi. Hij trouwt met haar en wordt zodoen
de van zijn verscheurdheid en ongedurig
heid genezen.
IN TEGENSTELLING met bijvoorbeeld
Berlijn interesseert men zich in Wenen
veel meer voor de nieuwe interpretatie
van een oud stuk dan voor een nieuw to
neelwerk. Zo gezien kan de opvoering door
het Burgtheater een verrassing brengen,
want de hoofdrol wordt gespeeld door de
voortreffelijke Josef Meinrad. die ook in
ons land geen onbekende meer is. De ma
nier waarop hij deze Biedermeierfiguur
weergeeft is werkelijk nieuw en voorbeel
dig, omdat hij deze rol met een zekere
zelfironie speelt. Die lichtelijke en koste
lijke overdrijving vindt men ook terug in
't spel van Alma Seidler, Hugo Gottschlieh
(wiens komisch dialect men eigenlijk
moet bestuderen om er ten volle van te
kunnen genieten), van Franz Böheim,
Hans Thimig en op enige afstand ook van
de jonge, maar nog niet ten volle gerijpte
Christiane Hörbiger, de dochter van Paula
Wessely en Attila Hörbiger.
Concerten Residentie Orkest
In het Holland Festival geeft Het Resi
dentie-Orkest een aantal concerten. Het
eerste, in de Kurzaal te Scheveningen op
woensdag 17 juni, staat onder leiding van
Willem van Otterloo. Uitgevoerd worden
Symfonie nr. 101 in D gr. t. van Haydn,
de Elektra-suite van Diepenbrock, het
Pianoconcert voor de linkerhand van Ra-
vel (solist: Daniel Wayenberg) en de Sim-
fonietta van Janacek. Het tweede concert,
onder leiding van Antal Dorati, met solis
tische medewerking van Yehudi Menuhin,
is op dinsdag 30 juni in Tivoli te Utrecht,
waar de Dans-suite en het Vioolconcert
van Bartók en Symphonie fantastique van
Berlioz zullen worden uitgevoerd. Dit
zelfde programma wordt op 1 juli ge
bracht in de Scheveningse Kurzaal.
