NESCAFÉ EN KLM LANCEREN
DE PRIJSVRAAG VAN HET JAAR!
Doe mee-en win een vliegtrip-voor-twee naar Brazilië!
Ondanks stagnatie in opvoer
ging het werk rustig voort
VVD-fractie stemde tegen twee
onderwijs-wetsontwerpen
DE EXPEDITIE NAAR DE ANTARES
Anthropoloog onderzocht vijfhonderd
papoea's van verschillende stammen
EERSTE KAMER
5
Vragen over onderzoek
naar radioactiviteit
Rotterdams politieman
gearresteerd
Examens
Rijden boven de grond en
varen boven water
Vragen over financiering
N.-Guinea-expeditie
Mevrouw Oud-Fischer
overleden
Ruwe diamant van 314
karaat in Amsterdam
WOENSDAG 10 JUNI 1959
Het P. v.d. A. Tweede Kamerlid H. Vre-
deling heeft aan de ministers van Sociale
Zaken en Volksgezondheid, van Land
bouw en Visserij en van Buitenlandse Za
ken de volgende vragen gesteld:
kunnen de ministers meedelen op welke
wijze het onderzoek van de radioactiviteit
in de lucht, het water en de bodem in Ne
derland is opgezet en wie verantwoorde
lijk is voor de noodzakelijke coördinatie
van dit onderzoek?
Hoe verhoudt zich dit onderzoek tot dat
in de ons omringende landen, met name
de landen van Eurotoom? Op welke wijze
komt de coördinerende taak van Eurotoom
op dit gebied tot uiting?
Is het juist, dat in een gebied zoals Ne
derland, waar regelmatig veel neerslag
valt en dat bovendien gelegen is in een
deltagebied van grote rivieren, een opeen
hoping plaats kan vinden van de radioac
tiviteit in de bodem en vervolgens in de
daarop groeiende gewassen?
Welke plantaardige gewassen en dier
lijke produkten zijn in het bijzonder ge
voelig voor een accumulatie van radio
activiteit?
Kunnen de ministers een overzicht ge
ven van de ontwikkeling van een eventue
le besmetting van de lucht, het water (in
clusief drinkwater), de bodem en de pro
dukten daarvan? Geven deze nadere ge
gevens aanleiding tot bijzondere voor
zorgsmaatregelen
Bestaan er, naast het primaire aspect
van de bescherming der volksgezondheid,
ook handelspolitieke redenen waarom in
zonderheid in Nederland het in deze vra
gen bedoelde onderzoek met kracht en op
efficiënte wijze ter hand moet worden ge
nomen, respectievelijk moet worden
voortgezet, en welke initiatieven denken
de ministers in nationaal en internatio
naal verband te moeten nemen?
Een administratief ambtenaar van de af
deling gevonden voorwerpen van het
hoofdbux-eau van politie te Rotterdam is
gearresteerd omdat hij ervan verdacht
wordt 25 uit een portemonnee te hebben
gehaald. Er wordt een nauwgezet onder
zoek ingestedr, daar het niet onmogelijk is
dat T. nog meer op zijn kerfstok heeft. De
ontdekking heeft nogal wat beroering ge
wekt bij de politie. De gearresteerde was
een harde werker, die altijd voor een ieder
klaar stond.
Bloemcndaal. Geslaagd voor het eindexamen
tweede leerkring aan de Da Costa Kweekschool
te Bloemendaal de dames G. W. van Arkel. M. S.
van den Berg, E. M. Alberti, G. J. W. Boer, J. G.
C. Cassee, A. Cupido. G. Helmond. M. J. Wetsema,
allen te Haarlem: C. I. Cool, Heemstede: P. A.
Schotanus, Bennebroek; G. H. I. Verwoerd en
C. A. Lips, Velsen; J. Verhoog en A. E. de Hooge,
Zwanenburg. Met een kandidaat wordt het exa
men voortgezet.
WASHINGTON (Reuter) De weten
schappelijke commissie van het Ameri
kaanse Huis van Afgevaardigden heeft een
verslag gepubliceerd over de ontdekking
van middelen om voertuigen „drijvend' op
een kussen van samengeperste lucht"
boven de grond te laten rijden. Met het
zelfde principe zou men schepen met grote
snelheid boven water kunnen laten varen.
Vólgens het verslag schijnt de wereld aan
het begin van een nieuwe ontwikkeling
op het gebied van het vervoer te staan.
De Fordfabrieken zijn reeds bezig met
de bouw van een wagen, die dank zij de
nieuwe vinding op een monorail, snelheden
tot 320 km per uur zal kunnen bereiken,
aldus het rapport. Het Amerikaanse leger
en de luchtmacht werken samen met de
Canadese AVRO-vliegtuigfabriek aan een
„Avrocar", die vlak boven de grond, doch
ook op grotere hoogte, snel zal- kunnen
vliegen.
Het Amerikaanse leger en de marine
tonen veel belangstelling voor de nieuwe
vinding. De zee-oorlog zou door snelle
schepen volgens het nieuwe principe een
ware revolutie ondergaan. De marine
heeft vooral belangstelling voor amfibie
voertuigen, landingsschepen en voor zeer
snelle schepen voor onderzeebootbestrij-
ding.
In Barneveld heeft een restaurateur
een consumptietentje neer laten zetten
in de vorm van een reuzenei. Het ge
vaarte is vijfeneenhalve meter hoog en
heeft een doorsnede van viereneenhalf.
Het is een staalconstructie met een
kunstharslegering. De kinderen vinden
het een sensatie om juist hier een ijsje
te kopen.
Advertentie
Vliegtrip-Tip voor de vrienden van Nescafé. In alle passagiersvliegtuigen van de KLM en
straks óók op de nieuwe DC-8, is natuurlijk als enige instant-coffee Nescafé verkrijgbaar.
(Door dr. L. D. Brongersma, wetenschappelijk leider)
STBIL-Basiskamp, 26 mei Hier leer je pas goed de wisselvalligheden van
het luchtverkeer kennen. In Nederland 'heeft men daar geen idee van. Als het
heel erg mist, dan leest men in de krant, dat Schiphol dicht zit, maar veel aan
dacht wordt daar door mensen, die er niet mee te maken hebben, niet aan
besteed. Hier is dat anders, wij leven op de komst en het vertrek van vliegtuigen.
Als men zich overigens afvraagt of de vertragingen in de opvoer veel invloed
op ons werk hebben, dan kan ik gerust zeggen dat er weinig van te merken valt.
Natuurlijk zouden wij meer kunnen doen als wij de gehele uitrusting hier
hadden en als de helikopters beschikbaar waren voor het ondersteunen van
groepen, die op het pad zijn; toch gaat het werk door en er wordt veel
materiaal verzameld. Het pad van Sibil naar Katern (aan de samenvloeiing van
de Oost-Digoel en de Ok Iwoer) is een vrij drukke verkeersweg geworden. Er
gaan mensen naar Katern om daar te werken en er komen mensen uit Katern
naar Sibil om hier in de omgeving onderzoek te verrichten. Zo nu en dan komen
er ook postlopers uit Katern naar hier, niet alleen om hier brieven te brengen,
maar ook om dingen die men in Katern nodig heeft te Sibil te komen halen.
De ethnoloog dr. J. Pouwer
heeft nu drie keer een week door
gebracht in de kampong Kigonme-
diep aan de overzijde van het dal
en hij heeft interessante gegevens
over de samenstelling van de
papoeamaatschappij verkregen. De
taalkundige dr. J. Anceaux heeft
reeds een woordenlijst van 550
woorden verzameld en hij heeft al
een inzicht gekregen in de gram
matica. Het enige waar wij nu nog
op wachten is een boekje „Sibils
in zeven dagen", maar dat schijnt
nog al veel moeite te kosten.
De zoöloog dr. W. Vervoort met
zijn preparateurs, de heren Van
Heijningen en Staats, maakten met
de botanicus; de heer C. Kalkman,
een tocht naar het Oriongebei-gte.
Dit gebergte ligt noordelijk van de
Sibilvallei achter ons bivak. De
tocht ging door het dal voorbij de
kampongs Betabip en Wolding en
vandaar naar boven door het dal
van de Ok Tenma. Het is gelukkig
lang droog geweest, zodat er niet
teveel water in de Tenma stond,
maar toch is het een vermoeiende
beweging om door een rivierbed
ding* naar boven te lopen. Men
probeert natuurlijk om droge voe
ten te houden, maar dat lukt toch
niet. Soms is het prettiger om
maar door het water te lopen, dan
om van steen tot steen te springen.
Hier en daar dient een boomstam
als brug en dat maakt de zaak nog
veel moeilijker, want dergelijke
stammen zijn meestal glad. Het is
dan ook geen wonder dat er wel
eens iemand van zo'n stam af
glijdt en in de modder terecht
komt. Hij moet zich dan troosten met het
idee dat hij de papoeadragers veel plezier
heeft bezorgd. Voor de papoea's zijn deze
hindernissen niets. Zij lopen er met het
grootste gemak over. Zoölogen en botanici
plegen altijd veel bagage mee te nemen.
Behalve kampeeruitrusting, kleding en
Dr. L. D. Brongersma, de wetenschap
pelijk leider van de expeditie en schrij
ver van onze artikelenreeks, in ge
sprek met een van zijn jonge hulpjes
in het basiskamp Sibil.
voeding, wordt een vrij omvangrijke ver-
zameluiti-usting meegenomen. Wil men dit
alles voor een tocht van zes of zeven dagen
meenemen, dan zijn er heel wat dragers
nodig. Bij deze tocht ging ook de radio
reporter Alfi'ed van Sprang mee en hij
had zijn filmuitrusting bij zich, hetgeen
weer een paar dragers extra betekende.
Zo vertrok er dan een lange kolonne: Vier
onderzoekers en een verslaggever, drie
politieagenten en dx'ieënveertig dragers en
dragertjes. Kleine jongens zijn dikwijls
handig om een tasje met verzamel-
materiaal te dragen, maar in dit geval
leverde het soms wel moeilijkheden op,
als de „dragers" over boomstammen moes
ten worden getild. Het maken van derge
lijke tochten heeft zijn eigen cEÉrme. Er
zijn echter facetten, die niet ieder waar
deert. Om gewicht te sparen had men geen
veldbedden meegenomen maar er werden
in het bivak para-para's gemaakt: een
soort vlonder van dunne stammetjes. Zijn
die stammetjes alle ongeveer even dik en
wat buigzaam dan slaap je er wel goed
op, vooral als je er nog een matrasje of
een laag varenbladex-en op legt. Meestal
zijn de stammetjes weinig buigzaam en
Het Tweede Kamerlid, de heer F. H.
van de Wetering heeft aan de ministers
van Zaken Overzee a.i. en van Financiën
gevraagd mede te delen of de expeditie
xaar het Sterrengebergte op Nederlands
\Tieiiw-Guinea financiële moeilijkheden
•ndervindt, die grotendeels veroorzaakt
ijn door onverwachte tegenslag bij de
ilvoering? Indien dat zo is vraagt hij of
ie ministers het dan niet gewenst achten
lat alles in het werk wordt gesteld om
in de ontbrekende financiële middelen te
voorzien, opdat deze expeditie, waarvoor
internationale belangstelling bestaat, niet
xntij dig wordt beëindigd dan wel bekort,
.vaardoor de waarde sterk gereduceerd
'.ou worden?
„Zijn de ministers bex-eid een deel van
de ontbrekende middelen te verstrekken,
waardoor het particulier initiatief mede
woi-dt opgewekt een eigen aandeel op te
brengen voor deze bij uitstek wetenschap
pelijke onderneming?" zo luidt zijn laat
ste vraag.
De „colonne-bar" op weg. die terug
moest keren toen bleek dat de bevoor
rading niet volgens programma
verliep.
knobbelig en dan kan het liggen op een
para-para een marteling zijn. Er zijn na
deze tocht dan ook enkele deelnemex's die
gezworen hebben om nooit meer zonder
veldbed op stap te gaan. Het eerste bivak
werd op ongeveer 1500 meter boven de
zeespiegel gemaakt en later verhuisde
deze zoölogisch-botanische groep over de
waterscheiding naar het dal van de Ok
Mimka (een zijrivier van de Ok Tjob). Dit
tweede bivak, lag op 1800 meter. In de
heldere nachten hadden wij in het basis
kamp op 1260 meter het al fris en men
kan zich indenken hoe fris het was zes
honderd meter hoger onder een tentzeil,
waar de wind onder door blaast. Wat het
verzamelen betreft was deze tocht een
succes. Er werd veel- verzameld wat wij
uit de Sibilvallei niet kennen.
De bevolking van de kampong Maam-
ding kwam 's avonds met een varken aan
zetten, dat voor een grote en een kleine
ijzeren bijl kon worden geruild. Dat men
's avonds in het donker daarvoor op stap
gaat is al heel bijzonder, want papoea's
gaan in het donker liever niet uit (er zijn
dan teveel geesten op pad). Het. idee om
bijlen te kunnen kopen zal wel de door
slag hebben gegeven. Voor de onder-
zoekersgroep en de dragers zat er een
prettig feestke aan vast. Met de gebruike
lijke schoten en het luide joe-joe-joe-
geroep van de dragers werd zes dagen
Dit artikel werd geschreven op de
dag, dat de expeditie het bericht be
reikte, dat drie helikopterpiloten en een
mecano, met geelzucht in het zieken
huis waren opgenomen. Inmiddels zijn
deze piloten (die overigens geen geel
zucht bleken te hebben) naar het basis
kamp teruggekeerd en de helikopter-
vluchten hervat. Over de vervoer-
moeüijkheden zijn inmiddels al ver
scheidene berichten verschenen en
bovendien zijn deze thans teneinde,
zodat wij de betreffende passages als
niet langer actueel uit dit artikel heb
ben weggelaten.
na het vertrek de terugkomst van deze
groep al van uit de verte -aangekondigd.
De dag tevoren hadden wij dat ook al
meegemaakt toen de bestuursambtenaar
J. Sneep terugkeerde van een tournee naar
de Kiwirokvallei en het gebied ten noor
den van de Antares, waarheen hij getrok
ken was voor een routevei'kenning en voor
het opnemen van contact met de bevol
king, die daar huisi.
De anthropoloog dr. A .G. de Wilde ging
op 29 april met een helikopter naar Tanah
Merah. Onderweg zocht hij te Kawakit
een aantal dingen uit zijn uitrusting, die
daar nog stond. Van Tanah Mex-ah reisde
hij in een motorboot met een daaraan ge
koppelde ponton naar Mindiptana aan de
Kaoh-rivier, eerst de Digoel een eind af
en toen de Kaoh op. Onderweg had hij ge
legenheid om een groot aantal papoea's
van vex\schillende stammen te onder
zoeken. Van Mindiptana ging hij. te voet
terug naar Sibil, waar hij 22 mei aan
kwam. Zijn tocht was voor zijn ondei-zoek
wel een succes, want onderweg heeft hij
anthropologische gegevens verzameld over
ongeveer vijfhonderd papoea's van ver
schillende stammen.
Zo gaat het werk rustig voort, ondanks
de pech, die wij met de vliegerij hebben
gehad.
Mevrouw J. C. Oud-Fischer, de echtge
note van de voorzitter van de V.V.D., mr.
P. J. Oud, is in de afgelopen nacht op 68-
jarige leeftijd overleden. Mevrouw Oud
heeft zich gedurende dg ambtsperiode van
haar man als burgemeester van Rotterdam
op sociaal terrein zeer verdienstelijk ge
maakt.
Een grote ruwe diamant van 314 karaat
(62,8 gr.) met een voorzichtig geschatte)
waarde van tenminste drie miljoen gulden
bevindt zich op het ogenblik „op zicht"
bij een sedert 1876 te Amsterdam gevestig
de diamantfirma. De Diamond Trading
Company de wereldverkoopox-ganisatie
voor ruwe diamant te Londen heeft deze
steen, die een unicum in zijn soort is en
geen eigen naam heeft, aan de fix-ma als
eerste en enige op zicht gegeven, zo ver
telde de 33-jarige directeur van de Am
sterdamse fix-ma aan de pers. „Ik zal pro
beren hem te kopen", voegde hij er aan
toe. Binnen vier weken valt hierover de
beslissing.
Ongeveer anderhalf jaar geleden is de
steen bij de normale produktie van een
mijn in Zuid-Afx-ika gevonden. Zaterdag
morgen is hij per vliegtuig uit Londen
naar Amsterdam gebracht en vanavond
wordt de diamant voor de televisie ge
toond. Daarvoor zijn speciale veiligheids
maatregelen getroffen. De steen is uiter
aard verzekerd, doch de directeur zexde,
het bedrag niet te mogen noemen. Wordt
de steen gekocht, dan zal de directeur hem
zelf kloven, want hij wil de verantwoor
delijkheid voor deze bewerking een
verkeerde klap op de beitel bij het kloven
kan fataal zijn niet aan een ander over
laten.
Het zou na de befaamde Cullinan-dia-
mant, die een halve eeuw geleden in Am
sterdam werd bewerkt en waarvan de
grootste twee stenen in de Engelse scepter
en kroon werden geplaatst, de tweede
grote steen zijn, welke in de hoofdstad
wordt gekloofd en vex-der bewerkt. De
Cullinan was drie keer zo groot als de
thans gevonden steen. Er zijn 40 a 50 van
dit soort gi-ote stenen in de geschiedexxis
bekend. Uit de steen zijn volgens de direc
teur o.a. een z.g. markies van 25 a 30 ka
raat en een z.g. „éméraude" van plm. 12
karaat, beide met een" waarde van onge
veer één miljoen gulden, te maken, en
daarnaast een aantal gx-otere stenen, waar
van het karaat varieert van 10 tot 20. 1
Rust in het basiskamp Sibil.
De Eerste Kamer nam dinsdag het wets
ontwerp in behandeling tot wijziging van
de hoger-onderwijswet betreffende de
toelatingsrechten, verbonden aan de eind
examengetuigschriften van de afdelingen
a en b van een gymnasium. De wijziging
beoogt de toelatingsi-echten te verruimen.
Ernstige bedenkingen liet mevrouw
Schouwenaai'-Franssen (V.Y.D.) horen,
onder meer dat het evenwicht tussen de
afdeling a en b vex-broken zal worden in
dien dit wetsontwex-p wordt goedgekeurd.
De beta-richting zal aan aantx-ekkelijkheid
winnen. Aan het einde van de zesde klasse
van B. zal men namelijk iedere richting
uitgaan behalve de theologische en die dei-
klassieke talen. De a-richting zal op deze
wijze worden leeggezogen en zal worden
beschouwd als de afdeling voor de dom-
men en de meisjes, zo vi-eesde zij. De af
deling a van het gymnasium is echter een
cultuurhistorisch instituut waaraan geen
schade berokkend mag worden. In de Wes
terse wereld hebben wij x-eeds veel uit han
den moeten geven op technisch en weten
schappelijk gebied. Op het gebied van de
beschaving hebben wij nog veel te bieden
doch hiertoe moeten de bronnen van on
ze cultuur onberoex-d blijven. De heer De
Rijk (Arb.) voelde iets voor de argumen
ten van de tegenstanders van het wetsont
werp, die spreken van een sluipende in
flatie in de geesteswetenschappen. Hij zei
echter, dat de hoogleraren zelf niet zo pes
simistisch gestemd zijn waar het beta-
leex-lingen betreft, in het bijzonder wat de
studie der moderne talen aangaat.
De heer Gielen (K.V.P.) verklaarde, dat
het wetsontwerp aantrekkelijk is omdat
het een stap is in de richting naar een
universalisme en grotere specialistische
ontwikkeling.
De minister van onderwijs, mr. Cals, zei
bij zijn beantwoording van de sprekers on
der meer dat niet alleen de alfa- doch ook
de betax-ichting een geestelijke vorming
geeft, die bijdraagt tot de beschaving. Ex-
heeft reeds een verschuiving naar de b-
richting plaats gevonden en de spx-eker
zag hierin een teken des tijds. Dit wets
ontwerp zal er inderdaad toe leiden dat
nog meer leerlingen de b-richting zullen
kiezen, omdat dit meer mogelijkheden
biedt. Minister Cals vreesde echter niet
dat de a-afdeling zal worden leeggezogen
omdat de studie der klassieke talen haar
aantrekkelijkheid zal behouden. Temeer
daar men in de eerste plaats via deze stu
die leraar in de moderne talen wordt. De
minister vex-klaarde in zijn repliek ook
nog, dat hij zelf geen voorstander is van
de „Gi-ieksloze" b-afdeling hoewel in de
toekomst er zeker over gesproken zal
moeten worden of het Grieks op het eind
examen b afgeschaft kan worden.
Hierna werd het wetsontwerp zonder
hoofdelijke stemming aangenomen met de
aantekening dat mevrouw Schouwenaar-
Franssen en de andex-e leden van de V.V.D.
wensen geacht te worden te hebben tegen
gestemd.
Vex-der werd aan de orde gesteld het
wetsontwerp tot wijziging van de lager-
ondex-wijswet 1920, dat beoogt de leex-lin-
genschalen voor het gewoon lager onder
wijs, het voortgezet gewoon lager onder
wijs en het uitgebreid lager onderwijs aan
zienlijk te verlagen. Deze verlaging zal
niet ineens worden gerealiseerd, maar zal
in fazen geschieden.
De toelating van onderwijzers en bezit-
tex-s van middelbare akten tot universitai
re examens, waartoe het volgende wets
ontwerp strekte heeft enig rumoer in uni
versitaire kx-ingen verooi-zaakt, dat door
de heer Algi-a (A.R.) werd betreurd. Het
kweekschooldiploma biedt een voldoende
basis voor de universitaire studie van de
pedagogie en psychologie, zo zeide hij.
Onderwijzers op universiteiten
De heer Van Hulst (C.H.) meende ech
ter, dat de omstandigheid, dat 23 hoogle
raren getracht hebben de ontoereikend
heid van het kweekschooldiploma voor
universitaire studie aan te tonen, overden
king verdient. Een aantal professoi-en
heeft niet getekend waaruit blijkt dat men
het in eigen kring niet eens is* over dit
wetsontwerp. Mevrouw Schouwenaar-
Franssen (V.V.D.) zeide, dat de kweek
school in de eerste plaats bestemd moet
blijven voor de opleiding van onderwij
zers. Zij vreest dat wanneer het tevens
een instituut van vooi-bereidend hoger on
derwijs wordt er kans op ontwrichting be
staat. Daarom is het misschien beter de
kweekschool zich nog enige tijd te laten
consolideren.
De heer Derksen (K.V.P.) vestigde er
de aandacht op, dat slechts een klein aan
tal onderwijzers, die voldoende ambitie
hebben, zullen gaan studeren indien zij
daax-toe de gelegenheid krijgen. Minister
Cals hechtte in zijn antwoord niet al te
veel waarde aan het „Colloquium doc-
tum". Men kan uitstekend de waarde van
een student bepalen door middel van werk
colleges en tentamens. Onderwijzers, die
thans naar de universiteit gaan zullen zich
echter moeten realisex-en, dat zij in het
bijzonder wat wiskunde, biologie en schei
kunde betreft, achter zijn bij studenten,
die voortgekomen zijn uit het v.h.m.o.
Het wetsontwerp werd zonder hoofdelij
ke stemming aangenomen met aanteke
ning dat de V.V.D. wenst geacht te wor
den te hebben tegengestemd.
