LOUIS VAN GASTEREN NEEMT VANDAAG AFSCHEID
VAN ZIJN ONAFSCHEIDELIJKE TONEEL
In New York staat een glazen huis
SCHAMYL, legendarische
roverhoofdman en profeet
Wekelijks toegevoegd,pan alle edities vtiir
Haarlems Dagblad/Oprechte Haarlemse/ie Courant
en IJmu'uler Courant
"b
i.,*s r Y> - - v' - ,<i - >-. r
i|il ItwiÈ /A- wW&k wMW$* *t o» - V
V - -
ZO LANG KEN IK LOUIS van Gasteren dat ik mij enige
moeite moet doen, wil ik mij herinneren, hóé ik hem
leerde kennen. Dat was in 1922; een Amsterdamse
uitgever had mij belast met de redactie van één
extra-nummer harer editie „Bladen van de Stads
schouwburg", dat gewijd zou zijn aan Edmond
Rostand, en ik moest daartoe in overleg treden met
de vaste redacteur, Louis van Gasteren. Ik trof hem
in de Stadsschouwburg aan, bij een repetitie. Hij
stapte van het toneel en we maakten kennis, in de
zaal. Hij was toen een vurige jongeman en het eerste
wat mij van hem opviel was de gitzwartheid van
haar en ogen. Later vernam ik dat hij in die jaren met
glorie de bijnaam droeg van „Kooltje Vuur": zijn
wezen was één steenkoolachtige gloed. Na ons
overleg deden wij de zaken verder schriftelijk af;
ik zag Van Gasteren enkel als acteur. In de tweede
wereldoorlog brachten de omstandigheden ons
weer bij elkaar: te zijnen huize gaf ik menige clan
destiene voordracht ten beste over Frans toneel,
waar hij een bewonderende specialist in bleek te
zijn. Hier leefde een gezin vol artistiek vuur: zijn
echtgenote, Elisabeth Menagé Chala, was een be
kende zangeres die onder Willem Mengelberg was
opgetreden; hun zoon speelt nog steeds een rol in
de inheemse filmproduktie en zijn dochter, José-
phine, is een onvolprezen toneelspeelster, zowel in
Shakespeare als in society-stukken of onbenullige
blijspelletjes: deze alzijdigheid tekent altijd een
kunstenaar.
De befaamde Louis van Gasteren-lach, een recente opname van de acteur.
Gasteren een jaar te Berlijn waar hij als
Van Gasteren in „Home sweet home".
Werk van Heyboer bekroond
De Nederlandse schilder Anton Heyboer
en de NedexTandse schilder-dichter Luce-
bert zijn door een intex-nationale jury, be
staande uit elf personen, gekozen tot de
prijswinnaars van de Parijse Biënnale van
beeldende kunst. Hun prijzen, beschikbaar
gesteld door de „Union Méditerranée
pour l'art moderne" bestaan uit reis-
beui-zen voor drie maanden naar Cap d'Ail
(Zuidkust van Fx-ankrijk).
Anton Heyboer heeft in 1959 voor het
eerst in Galex'ie Espace in Haarlem ge-
exposeerd. Over deze tentoonstelling
schreef onze recensent van beeldende
kunsten Bob Buys ondermeer: „Heyboer's
werk behoort tot die toch eigenlijk zeld
zame uitingen, waarmee de grafiek en
het geldt ook bij de schilderkunst be
wijst ook eigen, niet in woorden te vatten
theorieën en wetten te hebben, theorieën
en wetten die dan vooral gelden voor de
persoonlijkheid die ze vond en ontwik
kelde".
Op 17 oktober wordt in Galerie Espace
een expositie geopend, waar zowel werk
van Heyboer als van Lucebert geëxposeerd
zal worden.
DE OORLOG DEED ons clandestiene
bezigheden delen en er ging wel geen dag
voorbij of hij was bij mij of ik bij hem,
ook om de zeer sober geworden maaltij
den wat gezelligheid bij te zetten. Ik her
inner me, in 1942, op het eenvoudige feest
maal, gegeven ter gelegenheid zijner zil
veren bruiloft, het volgende gedicht ten
beste te hebben gegeven:
Elise en Lou van Gasteren,
Gij zilveren bruilofspaar,
'k En ken als vorm geen gepasteren
Dan n' ballade, voor hem en voor haar.
Gij huldigt wat schoon is en waar.
Valt 't lot U soms ook zwaar
Gij laat U toch nimmer verbasteren:
Uw geest blijft kloekmoedig en klaar.
Elise en Lou van Gasteren!
Elise en Lou van Gasteren,
Gij huldigt wat schoon is en waar.
Onze vriendschap wordt steeds een vastere
Voor Liesbeth en Lou van Gasteren:
Hoe 't anders ook mogelijk waar'?
Gij lacht om 's werelds misbaar,
Om dollars, florijnen, piasteren:
Die ge afwijst met edel gebaar.
Recht door zee: Ge'n luistert niet naar
Het mopperen der criticasteren:
Laat mensjes maar grijnzen en lasteren!
Elise en Lou van Gasteren,
Gij huldigt wat schoor, is en waar.
Laat rustig een geestlijk barbaar
Zelfzuchtig zijn tuintje omrasteren
Naar de wet der bekrompen kadasteren,
Tn ïi trilt de menselijke snaar!
Uw leve' op wat recht is cn klaar
Steunt als op granieten pilasteren,
En evenzo steunt ge op elkaar,
In dit zilveren huwelijksjaar.
Dat 't lot U node' en desasteren
Op al Uw wegen bespaar'!
Dit is dab mijn wens voor het paar
Elise en Lou van Gasteren!
EEN ANDERE anekdote uit de gruwe
lijke bezettingstijd valt me in. Van Gas-
teren ging, als ieder valide huisvadei', op
de fiets in 't donker van de nacht, eten ha
len. Eens reed hij huiswaarts op een vol-
DE GLAZEN WOL
KENKRABBER" die in
New York gebouwd wordt
luidt een nieuw tijdperk
van de toepassing van glas
in de bouwnijverheid in. In
tegenstelling tot de door
gaans uit staal en beton op
getrokken hoge bouwwer
ken, wordt dit achtentwin
tig verdiepingen hoge ge
bouw, zoals de naam aan
duidt, van glas gebouwd.
Dit materiaal wordt ook
in afwisselende kleuren
en vormen bij de stoffe
ring en versiering van het
interieur gebruikt. De bui
tenmuren van het bijna 110
meter hoge gebouw zijn be
kleed met 18.200 vierkante
meter groengetint, warmte-
absorberend glas, gevat in
aluminium omlijsting.
Het glasgebruik is zeer
ver doorgevoerd in de ont
vangkamer van de op
drachtgever van het bouw
werk, Corning Glass Works,
waar bijna alles van glas is.
Ofschoon het glas ivel het
meest gebruikte bouwmate
riaal is, is er zorg voor ge
dragen dat het goed harmo
nieert met de andere ma
terialen, hout, metaal en
textiel.
decoratieve, dunne laag
plastic.
OP GROTE SCHAAL is
glas gebruikt voor de isola
tie van wanden, pijpen, lei
dingkanalen en het dak
in gesmolten, flexibele of
hardboard-vorm. Deur
knoppen en handgrepen
zijn eveneens van glas. De
verplaatsbare afscheidin
gen tussen kantoorruimten
zijn van doorzichtig-, melk
en matglas. Aan de buiten
muren wisselen de door
zichtige en niet-doorzichti
ge vlakken elkaar om de
twee meter van de eerste
tot de hoogste verdieping
af.
OP DE BEGANE GROND
is een winkel gevestigd,
waar het met de hand ver
vaardigde Steub en-kristal
wordt verkocht. Donkere
wanden en gedempt licht
scheppen hier een rustige
s.feer, maar de kristallen
voorwerpen worden in ver
lichte kasten en etalages
hel verlicht; de wanden zijn
van mahonie en brons. In
een rotonde staat een ge
heel van kristal vervaar
digde fontein van ruim 2
meter middellijn opgesteld.
In de expositieruimte voor
fiber glas ziet men meer
dan vijfduizend ontwerpen
en weefsels van dit bijzon
dere. materiaal. Evenals el
ders in het gebouw ziet men
beneden lichtende panelen,
Crystopal 71". De vijfzij-
dige prisma's in deze pane
len geven een prachtige
spreiding van het licht.
DE RUIME VESTIBULE
heeft een plafond van
zwart glas, waarin openin
gen zijn uitgespaard voor
de verlichting; de vloer is
van witte terrazzo, de wan
den van marmer. In een
van de wanden is een ab
stracte versiering in grote,
geometrische patronen aan
gebracht. In plaats van de
gebruikelijke jalouzieën
zijn fiberglasgordijnen aan
gebracht, die het. mogelijk
maken naar buiten te kij
ken en toch de zonne
warmte xoeren: ze houden
het schelle licht tegen. De
plafonds van de kantoor
ruimten zijn voorzien van
geluiddempende tegels van
fiberglas, bedekt met een
gepakte fiets en viel, op een IJ-pont, in de
nachtelijke kou, in de handen van een
controleerheer: landwacht of ander dief
achtig slag veri-ader. Hij vroeg de zwer
ver wie hij was:
Louis van Gasteren, zei Louis van
Gasteren.
Als dat waar is, kunt u uit 't hoofd
het verhaal van de Bode opzeggen. Zeg op,
asjeblieft.
En Van Gasteren zei zijn rol uit de
Gijsbrecht op, de ander, luistei-de geboeid
en besloot: Ja, dat kan inderdaad alleen
Van Gasteren. Gaat u maar dooi", en liet
hem eerlijk zijn buit.
Maar ook in zijn arbeidsveld de
schouwburg volgden wij getrouw Van
Gasterens prestaties. Als speler en als re
gisseur verrukte hij steeds het publiek
Zijn zwarte leeuwendos waar nauwelijks
de witte tand des tijds aan knaagde, de
strijdbare sigaret los in de hand, stond hij
zijn rol, jong en sterk, en zijn exotische
blikken onderstreepten het vuur van zijn
niet geëvenaarde sonore basstem.
ALS SCHOOLJONGEN reeds had hij de
hartstocht van de dramatische kunst: toen
regisseerde hij een troep kameraadjes
voor wie hij zo ambitieus is de jeugd
niet minder dan een drama in vijf bedrij
ven van Vondel had gekozen; Later, afge
keurd wegens daltonisme voor de oplei
ding tot marine-officier, volgde hij, na zijn
eindexamen, tegelijkertijd de lessen aan
Toneelschool aan de Marnixstraat en de
praktijk op de planken van de Stads
schouwburg. Daar zag hij van heel dicht
bij de grote acteur-s spelen: zijn leermees
ters. Zo kwam hij er toe, >n 1905 hij was
op 14 november 1887 te Rotterdam gebo-
x-en de rol te vervullen van een Cadet de
Gascogne in Rostands Cyrano de Berge
rac. Ja, 't was een zwijgende rol, maar eer.
zinnebeeldige In die jaren bestond er niets
„Franser" dan een Gasconjer van Rostand
en reeds voelde Van Gasteren zich hevig
aangetrokken tot de Fi'anse cultuur.
Kwam dat doox-dat hij als klein kind, aan
de stevige vuist van zijn vader, die voer,
op de Mai-seille's Canebière had gewan
deld? Of een verre erfelijkheid? Hoe het
zij, Frankrijk had weldra geen geheimen
meer voor de jonge man. En hij blonk uit
in het Franse repertoix-e van die dagen;
moge ik de meest bekende noemen. Hij
trad op in Adrienne Lecouvreur, Le Demi-
Monde, Madame Sans-Gêne, Le Paon,
Marguerite Gautier (La Dame aux Camé-
lias), La Femme Nue, Pailleron's Monde
oü l'on s'ennuie, L'Amour Veille, Champig-
nol, La Robe Rouge (het tendentiestuk van
Eugène Brieux) Une femme passa, Un
Mariage sous Louis XV, Papa, Courteli-
ne's satires Un Cliënt sérieux en Le Com-
missairé est bon Enfant, Het Cafétje van
Tristan Bernard, De Nachtwaker van Gui-
try, maar ook in het klassieke genre: Bri-
tannicus en Phcdre van Racine (in dit laat
ste treurspel was hij een onvergetelijke
Theseus); Molière's De Misanthroop (Phi-
linte) Beaumax-chais' blijspel Le Mariage
de Figaro (rol van Bazile) en andere. Van
de Vlaming Emile Verhaeren speelde hij
Het Klooster en in later jaren onder meer
Molière's Vrouwenleerschool en Geleerde
Dames, een Arlésienne naar Daudet, een
Madame Bovary, naar Flaubert voor het
toneel bewerkt door Gaston Baty en waar
in Annie van Ees de hoofdrol vertolkte:
Boule-de-Suif naar Maupassant en het suc
cesstuk Auprès de ma blonde. In tweeën
vijftig seizoenen had hij 398 rollen ge
speeld. Daar waren ook vertolkingen bij
van Shakespeare's Hamlet, Macbeth, Ju
lius Caesar, en Sophocles' Antigone. Eens
nam ik een jonge Fransman mee naar de
schouwburg: hij kende zowat geen woord
Hollands. Maar hij kon zeer goed de rol be
grijpen die Louis van Gasteren vervulde
in het Engelse blijspel Je kunt 't toch niet
meenemen, zó sprekend was zijn mimiek.
In 1948 werd hij benoemd tot Officier d'A-
cadémie; in 1958 tot. Ridder in de orde van
Oranje-Nassau. Kort geleden kx-eeg
hij opdracht, in het Lycée Marceau te
Chartres de Nederlandse afdeling van
een toneeltentoonstelling te organiseren.
IN DECEMBER 1958 en januari 1959
vertelde hij drie maal uit zijn kinder- en
jongelingsjaren voor de microfoon van de
AVRO (ziekenuurtje). Wij vernamen toen
dat Van Gasteren al jong op het toneel
stond naast beroemdheden als mevrouw
Th. Mann-Bouwmeester (Doortje Fren-
kel, zei men toen), de oude heer Tourni-
aire, A. G Kreeft, Emma Morel en Rika
Hopper (samen oogstten deze dames
groot succes in Ba-taille de Dames! Uit die
verre dagen vertelt Van Gastei-en, hoe
Albert van Dalsum, die zeer jong de Gijs
brecht moest spelen, zich tevergeefs wend
de tot de grote Louis Bouwmeester (die de
rol van de Bode vervulde) om raad, en
zich maar moest tevreden stellen met de
ze woorden: „Rustig beginnen, jongen, er
komt nog zo veel!" Want officiële regie
aanwijzingen bestonden toen niet en ook
Van Gasteren moest zijn smaak en gezond
verstand, als de anderen, tot richtsnoer
nemen De functie van de regisseur be
perkte zich tot het aangeven, of de acteur
van links of van rechts moest opkomen,
links of eerste plan, door de dubbele ach
tergrond-deuren of door een enkele, op het
tweede plan. In 1904 begon Verkade op
het Leidseplein, en onze jonge Louis als
een inlandse bediende in „Gedeballot-
teerd" van J. B. Schuil In 1908 (na het
eindexamen Toneelschool) viel de jeugdige
acteur voor de zieke Kreeft in (Liefde
Waakt, ook een Frans stuk), en hij speelde
de hoofdrol naast de verrukkelijke Greta
Lobo-Braakensiek, die zo jammerlijk met
haar echtgenoot bij een spoorwegongeluk
zou omkomen
IN DE LOOP VAN zijn carrière speel
de Lou... zesendertig (verschillend gere
gisseerde) Gijsbrechts! In 1911 vergezel
de hij Vei'kade en de helaas zo jong ge
storven Enny Vrede (De Haghespelers
door Indië, met society-stukken en met
Oscar Wilds en Bernard Shaw. Tien maan
den duurde zijn zeer succesvolle tournee.
Hij gaf toen ook Ibsens Hedda Gabler,
Elckerlyc en L anceloet van Denemar
ken Dirk Verbeek was toen redacteur aan
de Javabode: hij „mocht" meespelen als
Laërtes (Hamlet). Na Indië verbleef Van
volontair onder Max Reinhardt mocht op
treden. Daarna nam Hei-man Heyermans
hem in zijn gezelschap op. Ik herinner mij
zeer goed zijn Pastoor Nansen in „Aller
zielen", de milde priester, tegenspeler van
de keiharde dogmaticus Bronk, wiens ge
loofsstrijd zulk een indruk op mij maakte
dat ik in één seizoen het tendentieuze stuk
zes maal ging zien!
De mobilisatie van 1914 bracht Van Gas
teren in het vx-olijke Brabant en daar or
ganiseerde hij geestverkwikkende toneel
voorstellingen, met onder anderen de
schitterende tx-agédienne Else Mauhs La
ter kwam hij op zijn geliefd „Plein" terug
en wel onder Willem Royaards. Dat was
de glorietijd van Van Gasteren, met So
phocles, Shakespeare, Biichnex-s Danton
en in het lichter genre: De Vijf Frank-
forters of De Violiers (W. Schürmann).
Van 1924 tot 1933 weer vex-bonden in Den
Haag, speelde hij Bx-utus (Julius Caesar)
en Paulus onder de Joden, na de Tweede
Wereldoorlog met zulk een succes weer ten
tonele gebracht.
MAAR WAARTOE heeft het nut, een ca
talogus aan te leggen van al zijn rollen?
Laat ons besluiten met deze, zijn eigen
woorden: „Spelen zelf houdt voor de ech-
,te acteur de grpqtste .voldoening in. Daar
om is toneelspeler zijn geen ambacht
maar een roeping, die de volledige inzet
en de ganse overgave eist van de persoon".
M. J. Premsela
IN HET MIDDEN van de vorige
eeuw werd de belangstelling voor de
strijd die de Russen voerden tegen de
Kaukasische bergvolken onder de ro
mantische aanvoerder Schamyl steeds
groter. De Russen zorgden er voor dat
er geen goed woord over de islamitische
bewoners der Kaukasus werd gezegd
en hun aanvoerder Schamyl werd ver
geleken met de meest brutale schurk
die ooit was opgetreden. Reeds een
halve eeuw duurde de strijd van de
Russische legers tegen de Kaukasische
ruiters, een strijd- clie Rusland honderd
duizenden mensen kostte. In de ogen
van West-Europa was Schamyl een even
grote bruut en rover als hij voor de
Russen was en hier en daar op het
platteland, werd een brutale knecht oj
een ondeugende jongen uitgescholden
voor: „wat een Schamyl". Dit woord is
later verward met het Hebreeuwse
„schlemiel', hetgeen: arme stakker,
ongeluksvogel" betekent en zo kwam en
komt het misschien nog voor, vooral in
het noorden en oosten des lands, dat,
wanneer iemand uitgescholden wordt
voor „schlemiel" men geen „arme stak
ker" bedoelt, maar „brutale vlegel',
waaraan tenslotte de dappere Kauka
sische aanvoerder nog debet is.
NA DE ZEGEVIERENDE oorlogen
van Czaar Peter de Grote tegen de Per
zen en Turken probeerden de Russen de
Kaukasus in bezit te krijgen. In 1774 had
den zij in Noord-Kaukasië de Koeban-
Terek-lijn bex-eikt en in 1797 drongen zij
door tot Bakoe aan de Kaspische zee. In
middels voltx-ok zich in de Kaukasus een
ongewenste vex-andering voor de Russen.
De islam kreeg er meer en meer invloed
op de bevolking, waardoor het verzet te
gen de Russen groter werd. In het begin
van de negentiende eeuw begon de ver
overing van Georgië, het geboorteland
van dictator Stalin, en de rest van Kauka-
sië, namelijk het gebied van het hoogge
bergte, waar mohammedaanse bergvolke
ren woonden, die, dank zij het strategische
voordeel dal zij hadden, een jarenlange
strijd tegen de Russen konden volhouden.
In 1839, 1842 en 1845 deden de Russen
grootscheepse aanvallen met legers van
tienduizenden soldaten, doch vergeefs. De
Kaukasische aanvoerder en volksleider
Schamyl sloeg met enige duizenden rui
ters de Russen onder grote verliezen terug.
IN DE KRIM-OORLOG van 1853 tot 1856
zag Schamyl zelfs kans heel Kaukasië, of
wel het zogenaamde Dagehstan, weer
onder zijn heerschappij te brengen. Na
afloop van de Krim-oorlog zette Rusland
met meer dan 150.000 man een groot
scheepse aanval in op het Daghestan van
Schamyl. Afschuwelijk waren de wreed-
heden waarmee aan beide zijden werd
gestreden. Een dorp werd slechts ver
overd wanneer de hele bevolking tot de
laatste man en vrouw tegenstand had ge
boden, zodat in de meeste gevallen slechts
doden en gewonden in Russische handen
vielen. Het was deze medogenloze strijd
die in West-Europa bekend werd en door
de Russische propaganda allerwege de
sympathie voor de Russen opwekte in de
strijd tegen de „bloedhonden" van Scha
myl, zoals de Nederlandse pers in die
dagen schreef.
IN HET BEGIN van september 1859
kwamen de eerste berichten binnen over
de gevangenneming van Schamyl op 26
augustus en daarmee ook het einde van
de Kaukasische oorlogen. Maar bij deze
berichten viel direct al de veranderde hou
ding van de Russen op. Men had Schamyl
niet gex-adbraakt of onthoofd doch voer
de hem als gevangene mee naar Moskou.
Op 27 september 1859 arriveerde Schamyl
in de Russische hoofdstad, waar hij voor
gesteld werd aan keizer Alexander. In te
genstelling met alle verwachtingen werd
de Kaukasische aanvoerder met de mees
te onderscheiding behandeld. Hij kreeg
Kaluga ten zuidoosten van Moskou als ver
blijfplaats aangewezen, waar hij mocht
wonen in het paleis waarin keizering Eli
sabeth, de weduwe van Alexander I had
vertoefd. Bovendien werd het Schamyl toe
gestaan zijn familie, voorzover nog in le
ven, uit de Kaukasus te laten ovei'komen,
alsmede drie haremvrouwen. Een pen
sioen van 10.000 roebels per jaar zou hij
gedurende zijn hele verdere leven mogen
genieten. Dat was een groot verschil met
de gevangenneming zelf. Schamyl had na
melijk het dorp Ghunib, het laatste plek
je grond dat hij kon verdedigen, tot een
ontoegankelijke bergvesting gemaakt. Zijn
aanhangers streden als leeuwen tegen
de overmachtige legers van generaal
Bariatinski en generaal Kessler. De laat
ste honderd man verdedigden hun leider
tot allen door de bajonetten waren ge
vallen. De lijfwacht van Schamyl nam toen
de taak over. Pas nadat de laatste man
van de lijfwacht was uitgeschakeld gaf
Schamyl zich over. Aan de voeten van
Ghunib lagen de lijken van honderden
Kaukasiërs en duizenden Russen
IN MOSKOU was men hoogst verbaasd
over de houding van de Czaar, maar
eveneens verbaasde het een ieder die Scha
myl zag, dat dit nu de wrede „rover
hoofdman" was die de Russen zoveel
bloed had gekost. Schamyl was namelijk
een rustige figuur van tweeënzestig jaren
met een lange grijze baai-d, een blank
gezicht en mooie grijze ogen. Hij leek meer
op een profeet dan op een soldaat. In
werkelijkheid was hij dit ook geweest.
Schamyl had goed onderwijs genoten van
de Arabier Mollah Djegal Eddin. Schamyl
zijn fierheid van geest, zijn ingetogenheid
betreffende het gebruik van voedsel en
drank, zijn overwicht op andere mensen,
zijn wonderlijke lenigheid door lichame
lijke oefeningen en zijn uithoudingsver
mogen hadden hem gemaakt tot de af
god van de Kaukasiërs. Daarbij liet Scha
myl uitkomen dat hij een werktuig van
Allah was. Mohammed was de eerste en
hij de tweede profeet. Jaarlijks zou hij
ontmoetingen gehad hebben met Allah en
Mohammed, die hem raad verschaften..
Alles bij elkaar was zijn invloed zo groot
dat de bergbewoners uit de Kaukasus
voor hem wilden sterven. Heel Daghestan
was aan hem gebonden. Zijn leer was die
van het zogenaamde Muridismus.
ZIJN LAND had hij verdeeld in provin
ciën. Iedere provincie moest driehonderd
ruiters leveren, hetgeen betekende één op
tien gezinnen. Het gezin van de ruiter
werd voor het leven vrijgesteld van be
lastingen en moest onderhouden worden
door de andere gezinnen. Een soldaat
mocht nimmer zijn wapens afleggen, zelfs
niet in de slaap. De ruiterbenden varieer
den van 4000 tot 8000 man. De Russen
brachten hier geregeld 80.000 tot 100.000
man tegen in de weer.
SCHAMYL, die in 1797 in de Kaukasus
was geboren, kreeg in 1869 verlof van de
Csaar om naar Mekka te gaan. Twee jaar
later stierf hij in Medina. Zonder twijfel
was hij honderd jaar geleden de meest
besproken figuur in Europa.
