Hongaarse regering drijft de boeren
terug in de collectieve bedrijven
Von Braun: 3| keer zoveel
nodig als Congres toestond
Propaganda, agitatie, discriminatie
en intimidatie van de vrije boeren
„maatkleding"
voor uw woning
SMYRNA- WOL v.a. 1.95
LONDEN EN PARIJS CENTRA VAN
DIPLOMATIEKE ACTIVITEIT
UITZONDERING
HERCOLLECTIVISATIE
DE BOER OF DE KIP
HONGARIJE III
Neus dicht knijpen,
levertraan ingieten
VRIJDAG 30 OKTOBER 1959
Stockholm zoekt naar een
basis lawaaimaatstaf
Aanvallen op Reuther
Russische vrouw beweert
door hem verlaten te zijn
HET SATURNUS-PROJECT IN DE VS
Uitnodigingen voor Adenauer en premier Segni
1?
Op de paardenfokkerij van het
staatsbedrijf Bdbolna leeft nog een
vleugje van de Poeszta-rqinantiek
voort: een kudde Arabische merries
graast er onder het wakend oog van
twee bereden herders.
Aan Hongaarse lokale kleur ont
breekt het de campagne voor de
collectivisatie niet.
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
BOEDAPEST, oktober. De kleine, gebochelde man, president van „Virag
zo", Hongarije's best georganiseerde collectieve boerenbedrijf, had mij anderhalf
uur lang bekogeld met argumenten omtrent de superioriteit van het collectieve
systeem. Hij zei: „Tien jaar geleden sloten veertien families met tachtig hectare
zich hier aaneen. Zij waren agrarische proletariërs die bij de landhervorming
enkele jaren tevoren, toen het grootgrondbezit werd verdeeld, kleine lapjes
grond hadden gekregen. Wij begonnen met twintig koeien, twintig biggen,
zes paarden en zeventigduizend forint aan kapitaal. Nu omvat ons collectief
34 families met 460 hectare. We hebben vierhonderd schapen, vijfhonderd
varkens, tweehonderd koeien en twaalf paarden en een kapitaal van vier miljoen
forint. Vroeger woonden we in krotten, nu hebben al onze leden behoorlijke
huizen". Hij was er met reden trots op, zo trots, dat hij deed voorkomen,
dat binnen afzienbare tijd alle Hongaarse boeren hun eigen belang zouden
beseffen en zich vrijwillig bij de collectieven zouden aanmelden. Vrijwillig?
Ik wierp hem voorbeelden voor de voeten van de dwangmiddelen die de Hon
gaarse regering gebruikt om die vrijwilligheid te verhaasten: discriminatie met
belastingen op, en leveringen aan de vrije boeren, een niet aflatende propa
ganda- en agitatiecampagne, politiële intimidatie tenslotte. Zijn vriendelijke
gezicht verstrakte een beetje en zijn flinke, heldere ogen vernauwden zich. toen
hij zei: „Stel u voor, de dokter zegt dat uw kinderen levertraan nodig hebben
en ze willen die niet innemen. Wat doet u dan? Dan knijpt u hun neus dicht
en giét die levertraan naar binnen".
Is het collectieve systeem de levertraan dwong men de boeren tot collectivisatie,
die Hongarije's stagnerende landbouw en Na Stalins dood en onder Imre Nagyls eer
veeteelt tot nieuw leven kan wekken? Als 1 teugels een beetje vieren. De afgedwon-
men het collectief „Viragzo" ziet, zou men
haast zeggen van wel. Viragzo betekent
„bloeiend" en het doet die naam alle eer
aan. Het is in ieder opzicht een modelbe-
drijf, niet van het Potemkinsoort, maar
zakelijk en efficiënt met bescheiden mid
delen opgebouwd. Dit gemengde bedrijf
(granen, wijn, slachtvee en zuivel) stoelt
op èen gezonde economische basis, er
wordt vlijtig gewerkt. De leden hebben het
goed, een gezin verdient gemiddeld 3.600
forint, hetgeen de familie van een hoogge
specialiseerde arbeider in de stad niet
haalt, heeft een moestuin van een halve
hectare, leeft veel goedkoper dan in de
stad en heeft twintig tot tachtigduizend fo-
'rint op de bank.'
Het lijdt weinig twijfel, dat wanneer
de gehele Hongaarse landbouw dit peil zou
halen, zowel het land als de boeren beter
af zouden zijn. Maar —er zijn nogal wat
maren. Ten eerste is Viragzo een uitzon
dering. De president, die mij met zoveel
trots rondleidde, de nieuwe wijngaard met
pers en kelder wees, de nieuwe varkens
stallen toonde, onder leiding van een
soort dompteur die zijn varkens zelfs zin
delijk had gekregen (hij fluit, klapt in de
handen en zij komen naar buiten), gaf het
onomwonden toe. Zijn collectief won in de
laatste tien jaar driemaal de staatsprijs
voor het beste collectief van Hongarije,
was altijd bij de eerste tien, en had eigen
lijk iedere keer eerste moeten zijn, het
geen echter politiek ontactvol werd geoor
deeld.
In andere collectieven marcheert de
zaak lang niet zo florissant. De voornaam
ste reden is gebrekkig leiderschap. Een
partijfunctionaris kan een slechte boer
zijn. Vriendjeswerk bij de taakverdeling
en normvaststelling, die boven alles over
het inkomen van de leden beslissen, geeft
wrijvingen. Slechts een man met uitzon
derlijke leiderscapaciteiten kan van een
collectief een werkelijke gemeenschap
maken, de Hongaarse boer is niet minder
behoudend individualist dan zijn soortge
noot elders. Het modelbedrijf Viragzo dat
nu stromen buitenlandse bezoekers trekt,
vond zo'n leider in zijn kleine, lichamelijk
gehandicapte president, die in 1949 nog an
ti-communist. en anti-collectivist was. nu
parlementslid is en winnaar van de Kos-
soeth-prijs, Hongarije's hoogste onder
scheiding. Tijdens zijn bezoek kwamen de
leiders van twee naburige collectieven, die
wegens persoonlijke moeilijkheden op
springen stonden, vragen of hij ook het
presidentschap van hun bedrijven op zich
wilde nemen. Hij zei nog ja ook.
De Hongaarse landbouw blijft een pro
bleem. Het grootgrondbezit van aristocra
tie en kerk (28 percent van het totale
areaal) moést na de oorlog verdeeld wor
den, dat was rechtvaardig maar niet bijs
ter economisch, want de boeren konden
op hun kleine lapjes grond nauwelijks in
leven blijven, laat staan een gezonde agra
rische markteconomie tot stand brengen.
Het vormen van grotere eenheden was
met het oog op meer gemechaniseerde,
efficiëntere bedrijfsvoering noodzakelijk.
Men stond voor de keuze: coöperaties of
collectieven. Voor het stalinistische Rako-
si-regime was die keuze indertijd niet
moeilijk, haast te vuur en te zwaard
ste regeringsoptreden (1953) liet men de
gen collectivisatie liep terug. Vlak voor
en in de revolutie van 1956 spatten de col
lectieven eenvoudig uiteen. Eind 1956 be
sloegen de collectieve bedrijven nog
slechts acht percent van het bebouwbaar
areaal, naast dertien percent staatsland.
Eind 1958 nam de Verenigde Hongaarse
Socialistische (lees communistische) Ar
beiderspartij een resolutie aan tot hercol
lectivisatie van de landbouw. Welnu, men
is daarbij resoluut te werk gegaan. Thans
beslaan collectieve en staatsboerderijen
alweer de helft van het totale bebouwbaar
areaal. In 1965 moet de collectivisatie tot
negentig percent voltooid zijn. Ruimere
investeringen voor de landbouw liggen dan
ook in het nieuwe vijfjarenplan vast.
Met welke middelen drijft men de boe
ren naar collectivisatie? Ten eerste door
propaganda en agitatie door partijbriga
des en rondreizende toneelgezelschappen.
Dat gaat de Hongaarse boeren overigens
het ene oor in en het andere weer uit. Er
zijn effectvoller methodes: de privé-boer
betaalt aanzienlijk meer belasting, voor
al wanneer hij meer dan zes hectare heeft.
De collectieven hebben volstrekte voor
rang bij de levering van kunstmest, zaai
en pootgoed en dergelijke.
Zij hebben ook voorrang bij de staats-
stations voor tractors en landbouwmachi
nes (Hongaarse boeren mogen die niet
zelf in bezit hebben) en betalen daar der
tig percent minder voor. Het hoeft onder
die omstandigheden een verwondering te
baren, dat de communistische propagan
disten kunnen zeggen, dat de collectieven
„efficiënter en voordeliger" werken dan
de privé-boeren.
Mochten de Hongaarse boeren dan nog
hardhoofdig blijven, dan komt ten slotte
de psychologische intimidatie, hoewel die
door de regering wordt ontkend. De ruwe
methodes van de Rakosi-periode blijven
achterwege, maar de partij teert nog wel
op de herinnering daaraan. Zij belegt bij
voorbeeld in een onwillig dom een verga-
Meisjes van het collectief Viragzo
keren na de dagtaak terug. Op dit
bedrijf is het normaal de gestelde
dagtaak met vijftig percent te over
treffen, het heeft de hoogste ge
middelde arbeidsprestatie van heel
Hongarije.
dering. Halverwege de zitting komt de po
litie binnen en inviteert weigeraars voor
een autotochtje. Aan de rest van de ver
gadering wordt dan te verstaan gegeven,
dat de terugkeer van de anderen versneld
kan worden, wanneer zij tot collectivisa
tie besluiten. Gebeurt dat inderdaad, dan
gaan de weigeraars, die ergens in een ca
fé door partijfunctionarissen verder be
werkt zijn, ook wel door de knieën. Dit is
maar een truc van een uitgebreid reper
toire, dat de „agitprops" van de partij tot
in de puntjes kennen. Een andere is de
simpele vraag: „Zou je graag als „Koe
lak" (grote, rijke boer) bestempeld willen
worden?" In ieder vrij land zou die vraag
waarschijnlijk met een volmondig „ja"
Geantwoord worden. In een communisti
sche staat is het een van de griezeligste
vragen die men te horen kan krijgen.
Zeker is de welvaart op het Hongaarse
platteland toegenomen. De tijd dat de Hon
gaarse boer alleen kip at wanneer hij of
de kip ziek was is voorbij. Maar evenze-
ker blijft de landbouw, zoals in alle com
munistische landen, de Sovjet-Unie incluis
hoofdpijn no. 1 voor .iet regime. Of men
zich van die hoofdpijn kan verlossen dooi
de hardnekkige eigenzinnigen van het plat
teland in een keurslijf te dwingen, blijft
een open vraag.
Advertentie
Rijksstraatweg 127 - Tel. 54012 - Haarlem
STOCKHOLM (TT) Het Zweedse
staatsgezondheidsinstituut is een campag
ne tegen lawaai op straat begonnen. Een
honderdtal nieuwe typen auto's, bussen,
motorfietsen en brommers worden be
proefd om de mate van hun lawaaierig
heid vast te stellen. Volgens de doktoren
kan het lawaai de stadsbewoners wel geen
lichamelijk nadeel bezorgen behoudens
misschien tijdelijke doofheid maar het
probleem raakt toch rechtstreeks het wel
zijn en het comfort van de burgerij, aldus
professor Lars Friberg, een der leden van
het instituut. Gebleken is dat een beroep
op d( bevolking om het lawaai zoveel mo
gelijk te beperken in de praktijk weinig of
niets uithaalt. Daarom wil men proberen
normen vast te stellen waarvan de nale
ving met technische middelen kan worden
gecontroleerd, al zal het in bijzondere om
standigheden, zoals bij sneeuw en wind
vlagen, zeer moeilijk zijn om de juiste om
vang van het geproduceerde lawaai te be
palen.
Bij de huidige proeven wordt het lawaai
van de voertuigen gemeten in beweging,
zowel als bij stilstand en op de band vast
gelegd voor verdere analyse. Komende
zomer hoopt men voldoende gegevens
verzameld te hebben om een basis-lawaai-
norm vast te kunnen stellen.
MOSKOU (UPI) Donderdag heeft
het dagblad van de Russische vakbond
„Trud" een artikel over een volle pagina
gepubliceerd, waarin een aanval op de
Amerikaanse vakbondsleider Walter Reu
ther wordt gedaan. Het is tot nu toe de
laatste aanval van een hele serie, die in de
Russische pers, radio en televisie op hem
zijn gericht sinds hij het inmiddels be
roemd geworden debat met premier
Kroesjtsjev heeft gehad tijdens diens be
zoek aan de Verenigde Staten.
Het artikel van vandaag bevat verkla
ringen van vier personen. Een ervan is
een vrouw, die zegt dat Reuther haar in
1934 tijdens zijn bezoek aan de Sovjet-Unie
heeft getrouwd, maar haar in de steek
heeft gelaten en toen naar Amerika is te
ruggekeerd. Zij was toen negentien jaar,
zo zegt zij (overigens anoniem) en hij
bracht haar het hoofd op hol door zijn ge
praat over „de ketenen van de kapitalis
tische arbeid, die van dc bloeddorstige
uitbuiters moesten losgescheurd". Zij zei
Reuther te hebben ontmoet bij een neder
zetting voor buitenlanders, die werkten
aan de Gorky-autofabriek. (in zijn ge
sprekken met Kroesjtsjev had Reuther
zelf herinnerd aan zijn tijd in Rusland).
„Hij zei," aldus de onbekende vrouw in
Trud, „dat hij besloten had zijn leven aan
de arbeidersbeweging te wijden en een
echte vriendin nodig had op deze moei
lijke weg." De vrouw vertelt verder, dat
zij vervolgens naar de Amerikaanse ne
derzetting verhuisde en daar acht maan
den verbleef. Van het moment af dat zij
binnen de muren van de nederzetting was.
„was het afgelopen met de mooie praat
jes van Reuther." Op een goede dag had
hij gezegd dat hij naar Amerika terug
ging en dat hij haar zou schrijven. „Ik
wist dat dit een leugen was, hij was een
schurk en een egoïst."
Andere „getuigen" uit z.ijn Russische
tijd noemen Reuther „wreed" en iemand
„die de vrede schipbreuk wil doen varen."
Een zekere Vladimir Vladimirski, die
nu assistent-opzichter bij de Gorki-auto-
fabriek is, noemt hem in Trud een „heb
zuchtige kapitalistische verrader, die voor
dertig zilverlingen te koop is".
Walter Reuther heeft naar aanleiding
van de publikatie in Trud, dat hij in 1934
getrouwd zou zijn geweest met een Rus
sische vrouw, gezegd dat het hele verhaal
..op volledige vervalsing berust." Hij
voegde eraan toe, dat hij altijd al het doel
wit van communistische aanvallen is ge
weest en dat zijn laatste gesprek met
Kroesjtsjev, die aanvallen nog heeft ver
sterkt.
Alitalia. De kans is groot dat de Ita
liaanse luchtvaartmaatschappij „Alitalia"
met ingang van 1 april 1960 een dagelijkse
retourdienst gaat onderhouden tussen
Rome en Amsterdam. De maatschappij zou
voor deze lijn Vickers Viscounts ge
bruiken.
WASHINGTON (UPI) Dr. Wernher
von Braun heeft verklaard, dat hij voor
het project Saturnus, een zeer grote ra
ket met een zelfs door Russische raket
ten.nog niet bereikte stuwkracht, het vol
gend jaar 240 miljoen dollar nodig heeft,
dat wil zeggen 100 miljoen dollar (380
miljoen gulden) méér dan het ministerie
van defensie gerecommandeerd heeft, en
drie en een half maal zoveel als het Con
gres tot nog toe voor dat project beschik
baar heeft gesteld.
Het Congres heeft 70 miljoen dollar ge
geven, defensie heeft gevraagd er 140 mil
joen van te maken. De kosten van het pro
ject in zijn geheel zijn begi-oot op ruim
800 miljoen dollar. Als het volgend jaar
meer gevoteerd wordt dan zich thans laat
voorzien zullen de kosten in later jaren
minder zijn. aldus Von Braun, die zijn
verklaring aflegde tijdens het overhandi
gen van een schaalmodel van de „Satur
nus" aan Roy Jonhnson, de directeur van
de afdeling onderzoekingsprojecten van
het Pentagon.
„Als het programma vertraagd wordt
zal het duurder worden, en bovendien ont
staat dan de kans, dat uiteindelijk een
verouderde raket beschikbaar komt", zei
Von Braun. Amerika moet naar het uiter
ste streven in de wedloop naar de ruimte
met de Sovjet-Unie.
De Saturnusraket, die 56 meter hoog is,
zal te zijner tijd een ruimtevaartuig kun
nen voortstuwen waarin plaats is voor en
kele mensen.
Roy Johnson zegt het werk aan de ruim
tevaart vaarwel om kunstschilder te wor
den. Von Braun wordt van het ai-senaal
Redstone van het Amerikaanse leger over
geheveld naar de raad voor lucht- en
ruimtevaart.
Hij deelde mee, dat de Saturnus een
eerste trap van acht raketmotoren krijgt
en een tweede van vier raketmotoren. Bij
de constructie is rekening gehouden met
de lancering van vleugels voorziene ruim
tevaartuigen door deze „Saturnus". De
eerste statische proef zal in de lente van
volgend jaar plaatshebben, de eerste vrije
vlucht van de „Saturnus" heeft Von Braun
voorlopig op medio 1961 gesteld. Afhanke
lijk van de beschikbare fondsen zal de
eerste nuttige ruimtevlucht van de „Sa
turnus" op zijn vroegst in 1963, en op zijn
laatst in 1965 worden gemaakt, aldus
Von Braun.
Von Braun en Johnson beiden wezen met
klem op de militaire aspecten van het
Saturnus-project hoewel president
Eisenhower recentelijk heeft gezegd dat
een militaire toepassing voor deze raket
nog niet in het verschiet is.
De eerste militaire toepassing van de
„Saturnus" zal, zo verklaarden Von
Braun en Johnston, vermoedelijk zijn
een militaire communicatiesatelliet in
een baan rond de aarde te brengen, op
34.000 km boven het aardoppervlak. Deze
satelliet zou een omlooptijd van 24 uur
hebben en daardoor de illusie wekken een
vast punt in de ruimte te zijn.
Desgevraagd kon Von Braun niet zeggen
of zijn verzoek om vergroting van de
Saturnusfondsen de instemming heeft van
dr. Keith Glennan, directeur van de raad
voor lucht- en ruimtevaart onder welke
instantie de ontwerper van de V-2 komt
te ressorteren. Hij gaf te verstaan dat hij
met Glennan in beraadslaging is over de
door hem voorgestane uitbreiding der be
schikbare financiële middelen.
Advertentie
Kies uit de uitgebreide collectie die poly-Z
elementen, die beantwoorden aan üwspeciale
behoeften. Voeg ze samen tot exclusieve stijlvolle
wan dmeubelen. Zo bouwt u individuele kamers op»,
k arners met karakter! Bezoek onzepermanente
expositie van poly-Z om een goede indruk te
krijgen van de ongekend vele mogelijkheden.
BARTEL.TORISSTR. 13-17
HAARLEM
(Van onze correspondent in Londen)
Zowel in Londen als Parys is gisteren
meegedeeld dat de westelijke topconferen
tie waarschijnlijk midden december in
Parijs zal worden gehouden. Volgens de
Britse regering is dit rijkelijk laat. Over de
datum van topbijeenkomst met de Russen
kon minister Selwyn Lloyd gisteren in het
Lagerhuis niets onthullen. Alleen sprak hij
de hoop uit dat deze zo spoedig als maar
enigszins mogelijk is zal worden gehou
den. Selwyn Lloyd zei dal liet verkeerd
zou zijn de Russen te lang op een top-
gesprek te laten wachten. De Britse rege
ring onderhoudt sinds Macmillan's bezoek
aan Moskou in februari voortdurend con
tact met Kroesjtsjev.
Macmillan meent dat het noodzakelijk is
het ijzer te smeden nu het nog heet is en
dat treuzelen uit den boze is. De Britse
regering wil een serie van topgesprekken
als een half-permanent instituut dat in
wezen een diplomatieke veiligheidsklep
moet vormen.
Selwyn Lloyd kondigde aan dat Spaak,
de secretaris-generaal van de NAVO. vol
gende week naar Londen komt. Dr.
Adenauer wordt omstreeks 17 november
verwacht en de Italiaanse premier en
minister van Buitenlandse Zaken komen
kort. daarna Selwyn Lloyd was tamelijk
optimistisch. Hoewel het dwaas zou zijn
om onszelf wijs tc maken dat er niet nog
vele moeilijkheden zouden bestaan, zo
zei hij, zijn de betrekkingen tussen Oost
en West vergeleken met een jaar geleden
aanzienlijk verbeterd. Er doemen misschien
nog grote gevaren op, aldus Lloyd, maar
het gevoel dat wij naar oorlog afdrijven
is veel minder sterk dan het geweest is.
Meningsverschil
Lloyd verheelde niet dat er in het wes
telijke kamp verschillen zijn over aard en
tijdstip van het topgesprek. maar voor het
welslagen daarvan dienen wij volgens hem
ook rekening te houden met Kroesjtsjev
Lloyd zei dat het misschien riskant is zo
iets op het gebied van de buitenlandse
politiek te zeggen, maar hij gelooft dat er
ii het topgesprek eindelijk schot zit.
Inzake kernbomproeven acht Lloyd
overeenstemming over stopzetting van de
proeven in de atmosfeer en in het water
mogelijk. Dit zijn de enige proeven welke
risico voor de gezondheid opleveren. De
enige onzekerheid over controle-mogelijk
heid betreft de proeven onder de grond
Lloyd deed de suggestie aan de hand expe
rimentele proeven te laten houden dooi
de Verenigde Staten. Groot-Brittannië en
de Sovjet-Unie gezamenlijk, teneinde een
doelmatig "ontrole-systeem te vinden.
In Kroesjtsjevs ontwapeningsplannen
lijkt de Sovjet-Unie enkele van haar
vorige standpunten gewijzigd te hebben,
aldus Lloyd. De conventionele bewapening
moet voltooid zijn vóór een ontwapening
op het gebied van kernwapens en buiten
landse bases moeten zijn opgeheven vóór
het einde van de conventionele ontwape
ning. Deze nieuwe gezichtspunten eisen
nauwkeurige overweging, aldus Lloyd.
Van oppositie-zijde beschuldigde Dennis
Healy, Labour's deskundige op het gebied
van de buitenlandse politiek, die eind
augustus met Gaitskell en Bevan in Mos
kou besprekingen met Kroesjtsjev heeft
gevoerd, premier Macmillan ervan dat
diens beweringen over het. topgesprek
tijdens de verkiezingscampagne oorzaak
waren van de tegenwoordige Vnoeilijkheden
met president De Gaulle. Macmillan heeft
het toen doen voorkomen dat het topge
sprek met de Russen vrijwel in kannen en
kruiken was.
Kroesjtsjev in 1960
PARIJS (Reuter) De Franse minis
ter van Buitenlandse Zaken Couve de
Murville maakte in Parijs bekend dat
Kroesjtsjevs bezoek aan Parijs in het eer
ste kwartaal van 1960 zal vallen. De Rus
sische premiers zal dan „verscheidene
dagen" in Parijs en elders in het land ver
toeven.
Nog dit jaar zal Frankrijk dezelfde soort
contacten met Italië leggen als op de aan
staande bezoeken van Adenauer en Sel
wyn Lloyd aan Parijs zal gebeuren, aldus
de minister. Diplomatieke waarnemers
merken op dat gelijktijdig met de top
conferentie in de Franse hoofdstad
een NAVO-bijeenkomst wordt gehou
den, hetgeen het mogelijk maakt dat
enkele van de aan het topoverleg deel
nemende regeringshoofden ook aan het
NAVO-overleg zullen deelnemen.
Volgens welingelichte bronnen heeft De
Gaulle brieven geschreven aan Macmillan,
Eisenhower en Adenauer, waarin hij voor
stelt de westelijke topconferentie op 19
december te houden.
Eisenhower opgenomen
WASHINGTON Reuter. AFP) - Pre
sident Eisenhower is in het legerhospitaa)
Walter Reed opgenomen voor zijn jaarlijks
medisch onderzoek. Volgens het Witte Huis
zal er over het resultaat een korte ver
klaring worden uitgegeven. De president
blijft tot zaterdag of zondag in het hospi
taal.
