Floor en Kees gaan dit
eerst mee naar zee als
jaar voor het
echte vissers
Netten boeten is belangrijk werk
Haringuitzendingen voor de radio
Jenny de Jong zet de koffie
in Katwijk's visafslag
OUDE BUISZANG
Vooraf grondige inspectie
Na twee jaar visserijschool-studie
De voorbereidingstijd
Uit het woordenboek
van de haringvangst
DONDERDAG 19 MEI 1960
Een schone pekelharing
Drie combinaties doen mee
ill!
v
Zo maakt men haring schoon
Schoonmaken te veel werk?
Kotters concurreren
KW 70 Nelly Maria, en Kees heeft een va
der, die bij de gebroeders Ouwehand in
de haringinleggerij werkt. Kees is de oud
ste thuis en hij voelt zich dan ook al erg
groot. „Ik heb liever dat mijn ouders me
maar niet wegbrengen naar IJmuiden,"
zegt hij. „Al dat gezoen en zo moet ik niet."
Floor kan het niks schelen. Maar hij hoeft
dan ook niet de stand van oudste op te
houden, want hij heeft een broer die kok
is bij de marine.
Ze hebben hard gewerkt op de visserij-
school, Kees en Floor. Ze hebben niet al
leen veel moeten leren, maar ook veel
praktisch werk moeten doen. In Katwijk
besteedt men veel aandacht aan de hand
vaardigheid. De jongens krijgen er de be
ginselen van bank- en plaatwerken, iede
re week wordt er twee uur hard op ge
oefend. En zo staan er in de directeurska
mer spaarpotjes, trechters en kolenkitjes,
die door de jongens zijn gemaakt.
Maar Kees en Floor hebben dit toch echt
niet het mooiste op school gevonden. Roei
en, dat vonden ze prachtig en 's winters
waren ze gek op netten breien. Dat is dan
ook voor elke Katwijker een prachtig ge
zicht, als hij zo langzaam zo'n groot net
ziet groeien onder zijn eigen handen. En
straks aan boord zullen ze er profijt van
hebben, als er geboet moet worden.
Ja, dat varen straks! Allebei hebben ze
al jaren ongeduldig op het. moment ge
wacht. Ze wisten het al vroeg, dat het
vissen zou worden. Hoe gaat dat in Kat
wijk? Je ziet de loggers in het voorjaar
van onbeweeglijk massieve gevaarten
veranderen in schepen met een hart. Dan
hoor je het dreunen van de motor, je ziet
familieleden vol goede moed aan boord
stappen en later hoor je de verhalen over
zee, over de haring en over dat prachti
ge varen. Geen wonder, dat de meeste
Katwijkse jongens over vissen dromen.
Zë weten allebei al wel een beetje hoe
het. is. Floor is al eens met een echte vleet-
logger meegeweest en hij heeft toen al
eens de haring in de manden mogen schep-
Niet alleen jonge aspirant-vissers treft men' aan op de Katwijkse visserij-
school. Geregeld kan men er ook de 76-jarige oiid-visser Albert, van der Plas
aantreffen. Hij ging in 1927 voor hel eerst naar zee met een motorlogger,
maar daarvoor had hij al van voor 1900 af op zeilloggers en zelfs bomschuiten
f gevaren. „Ja, ja, jongen, zegt hij, als hij daarover vertelt, „dat heb jij niet
meer meegemaakt. Die bomschuiten heb je hoogstens van een plaatje wel
eens gezien". Het had wel zijn voordelen, die oude tijd, als men de onver
woestbare Van der Plas mag geloven. „Weet je wat zo mooi was?" zegt ie.
„Als het toen slecht weer was, kroop je naar onderen en dan kon je niet
werken. Maar in die nieuwe schepen is dat. heel anders geworden. Moet je
die mooie nieuwe kotters hebben. Er zal best een smak geld verdiend
worden. Maar je komt ook maar hoogstens een uur in bed op een dag". Nu
is hij vaak op de nettenzolder van de school te vinden waar. hij ijverig
eindjes splitst. Want daar is hij een meester in. En op de foto staan Kees de
Heyer en Floor Zwaah^dan ook nauwlettend te bestuderen hoe hij het doet.
Heel wat jongens, die dit jaar voor het eerst met de loggers meegaan, zijn in
Katwijk op school geweest. Ze hebben er van de staf leraren onder leiding van
directeur Varkevisser onderricht gehad in de verschillende vakken, die de jonge
visser moet beheersen. Ze leerden er bijvoorbeeld boeten en breien, roeien en
wrikken, de beginselen van de zeevaartkunde,' zeemanschap, scheepswerkfuig-
kunde, visserijkunde, aardrijkskunde, Nederlandse taal en rekenen. Een veel
omvattend programma, want alleen al de visserijkunde omvat talrijke onder
delen, waaronder het belangrijke onderwerp: de verzorging van de vis.
Zo is liet ook gegaan met twee van die
jongens, die dit jaar de spits vkn hun vis
sersloopbaan zullen afbijten: Kees de Heij
er en Floor Zwaan, twee veertienjarige
knapen, de eerste klein, tenger en blond,
de tweede donkerder, wat langer en al
wat steviger. Maar als ze de eerste teelt
achter de rug hebben, zullen het ongetwij
feld forse knapen zijn geworden, want het
Is een bekend feit, dat men op een log
ger goed uit de kluiten wast.
Ze komen als ICatwijkers natuurlijk uit
een visserijnest. Floor's vader vaart op de
Zwem met gansche legerscharen
Zilv'ren haring in ons net.
Dat in wemelende baren
Dag en nacht wordt uitgezet
Zwem de zeven linde bomen
Troepsgewijze in hunne mond,
Jagers zullen vliegend komen,
Kom! Verlangde morgenstond.
Soo gij wilt een goe Bewaring
Neemt een schoonen Pekel-haring
Swaer en niettemin van Schick
En van rugge blaeuw en diek.
(Uit een „Lofdicht" van plm. 1650)
Er doen dit jaar drie Katwijkse com
binaties mee aan de haringrace. De Hapas
is uitgevallen. Doordat de N.V. voorheen
J. C. Pronk uit IJmuiden niet meer mee
doet is het veld gedund.
De drie comies zijn: ADEKO, DUPA en
RKP. De ADEKO omvat de N.V. voor
heen A. den Duik, fa Meerburg, fa N.
Haasnoot, gebroeders Parlevliet. De
DUPA omvat C. den Duik, gebroeders Den
Duik, Noordster, Toenadering, Nederland
Insulinde en Schoonenberg. De RKP: M.
Parlevliet jr, rederij Johan Parlevliet en
Kennemerland.
Ui
■Küü
xcxïïxxxxxx
«l««ïii
MwiilPiMlial mm
X X X. -X X."":' XX.':X:'Ï ,:'X
U'UU ;V:;;
;xxx:
ïiC.
iii'-'
-ï-k
V
Als het schip niet met goede netten naar zee vertrekt, is alle moeite vergeefs.
Daarom is het werk van de boetsters zo belangrijk. Op de foto ziet men
enkele Scheveningse nettenboelsters in actie.
Maarten Vlieland (13 jaar) moet nog
een heel jaar leren op de visserij-
school. Maar dat wil hij best, want hij
vindt hel wel gezellig in de school
lokalen. Op de foto is hij druk bezig
met bankwerken. Een nuttig vak,
want de jonge vissers moeten „han
dige jongens" worden.
pen. En Kees heeft al eens een reisje op
een trawler meegemaakt.
Over vier dagen zullen ze de haven van
IJmuiden uitstomen. Kees op de KW 67
Noordster van schipper Arie van Rijn en
Floor natuurlijk op de Nelly Maria, waar
zijn vader op zit, en waarvan Kees Krijgs
man de schipper is.
Ze zijn allebei benieuwd naar alles wat
er gaat gebeuren en ze verheugen zich
over de haring die ze zullen eten. „Ik ben
er stapelgek op" zegt Floor, „zo'n lekke
re haring, zo achterover" en hij doet het
precies voor. Maar alle haringen die ze in
hun leven al hebben gegeten zullen irrhet
niet verzinken vergeleken bij die groene,
die ze zo vers uit de zee zullen eten. Na
een half dagje zouten natuurlijk. Dat we
ten ze wel. want ze hebben niet voor niets
viskunde gehad!
Voordat de loggers naar de visgronden
vertrekken worden ze eerst grondig
onderhanden genomen. Hier wordt al
het opgaande werk van de KW 23
duchtig bekeken.
Als men de haring zelf wil schoonma
ken, kan men het het beste doen volgens
onderstaande richtlijnen van het voorlich
tingsbureau voor de voeding, afdeling vis.
De haring op een plankje leggen en er
aan de buikzijde een smal reepje afsnijden.
Alle overblijfselen van de ingewanden,
zwarte vliesjes en velletjes en buikgraten
uit de buikholte verwijderen.
Het vel van de rugzijde, te beginnen
boven de rugvin, insnijden over de gehele
lengte van de vis. Het mes daarbij plat
houden en zorgen dat het visvlees niet
wordt doorgesneden.
Het vel achtereenvolgens van de boven-
en onderkant afstropen door het aan de
kopzijde los te snijden en het, terwijl men
het vasthoudt tussen mes en duim, naar de
staart toe af te trekken.
Het mes vervolgens onder de kop. van
rug naar buikzijde tot op de graat door
het visvlees heen steken en de bovenste
helft van de haring van de graat afschui
ven door met de botte kant van het mes
vlak over de graat te snijden tot aan het
staartgedeelte.
De haring met het mes zo openklappen,
dat de rugzijde op de plank komt te liggen.
Aan de nog niet ontgraté zijde de graat
bij het staartgedeelte met het mes opwip
pen en doorsnijden.
De graat tot het kopgedeelte van de ha
ring lostrekken en afsnijden.
Naar verkiezing de kop verwijderen.
De filets goed afschrappen, van. de over
gebleven graatjes ontdoen en de haring
dichtklappen.
Maandag is het zover. D^n zullen de
loggers, piekfijn opgeschilderd en van
fleurige vlaggen voorzien, in een lange
linie het zeegat uittrekken. Op naar de
visgronden, op naar de haring, die nu
niets vermoedend rondzwemt 'in grote
scholen. Er zullen vissers meegaan, die
gehard zijn in het vak, er zullen ook
jongens bij zijn, die voor het eerst mee
gaan ter haringvangst. Maar allen
hebben ze ongeduldig maandenlang
het grote moment afgewacht, dat het
zover zou zijn. De ouderen hebben
meegeholpen om de loggex-s vaarklaar
te maken, de jongsten zijn op school ge
weest, de vrouwen hebben gezwoegd
op de netten. Op deze pagina geven we
enkele flitsen van datgene dat zich ter
voorbereiding heeft afgespeeld.
Als men haring niet schoongemaakt
koopt is het produkt natuurlijk veel goed
koper. Maar in de praktijk bestaat daar
voor toch geen belangstelling. Er zijn
marktkooplui geweest, die het eens pro
beerden en tien niet schoongemaakte ha
ringen voor een gulden aanboden. Ze ver
kochten niets, de buurman, die schoonge
maakte haringen voor twee dubbeltjes per
stuk aanbood, was in een minium van tijd
uitverkocht!
Het is elk jaar opnieuw weer een hele
toer om de bemanning van de drijfnet-
loggers in orde te krijgen. Maar het is
altijd nog gelukt. Dat er elk jaar weer
moeilijkheden moeten worden opgelost
sjpreekt eigenlijk voor zichzelf. Moeten ook
grote bedrijven niet adverteren om per
soneel? Maar het is waar, dat de concur
rentie van de kottervloot steeds sterker
wordt. Deze schepen zijn moderner en dus
geriefelijker en bovendien zijn ze voor het
weekeinde binnen.
x<xc<»ccoccccccccccoc«x>ïccco!»ccocooo:o;occccccccc' wcccoX'Tcou'ico'occowv»^-. -O «cet/soooooooOoccccrcccooxooro
v X
20 mei: (Hilversum I, tussen 9.40 en 10.15 uur). In Tussen de bedrijven door"
een vraaggesprek met mevrouw Mia Bruyn-Ouwehand over het leven
van de vissersvrouwen.
(Hilversum I, tussen 19.30 en 19.50 uur). Radiokrant. Morgen is het ij
Vlaggetjesdag. Vraaggesprek met drs. D. J. van Dijk.
21 mei: (Hilversum I, 13.15 uur). „Zonnewijzer". Toen Vlaggetjesdag (nog) niet
mogelijk was.... De haringvloot in 1945.
(Hilversum II, tussen 17.30 en 18.00 uur). Dingen van de dag. Reportage
van de Vlaggetjesdagviering te IJmuiden.
(Hilversum I, 19.25 uur). Maatjes-Memojandum. Een tekst van Jan
de Cler.
22 mei: (Hilversum II, 8.18 uur). „Weer of geen weer". Een px-ogramma van
Bert Garthoff en' Aad Bos voor de vx-oege zondagmorgen. Vandaag g
vooi'al in het teken van „De vrouw in de visserij".
23 mei: (Hilvex-sum I, 8.15 uur). Radiokrant. Ochtendblad. Over enkele uren
begint de jagerij.
(Hilversum II, 12.5513.00 uur). Reportage van het vertrek van de
haringvloot. 'i
(Hilversum II, 20.0522.30 uur, in Radioscoop). Klankbeeld over het 8
Instituut voor Visserijprodukten T.N.O. te IJmuiden.
2
5
24 mei: (Hilversum I, 11.00 uur). „Onder ons". Een rederes vex-telt. Vraaggesprek
met mej. mr. J. de Jong te Scheveningen.
(Hilversum II, 14.40 uur). De Nederlandse schoolradio. Vloot in zee,
haring vissen, haring vangen. 8
(Hilversum I, 19.10 uux*). Echo. De haringvloot stoomt naar de vangst-
gronden. Reportage van zee.
25 mei: (Hilversum I, tussen 19.30 en 19.50 uur). Radiokx-ant. De vloot is aan
schot. Repox-tage van zee.
26 mei: (Hilversum I. 12.50 uur). Echo. De maatjes zijn in aantocht. Reportage J
van de jagerij. g
(Hilvex-sum I, tussen 19 30 en!9.50 uur). Radiokrant. De jager-s stomen
naar het vaderland. Reportage van zee. f
(Hilversum II, 19.30 uur). Een malse haring in „Koek en Ei".
27 mei: (Hilversum II). De eerste jager liep binnen. De maatjes zijn er. Repor-
tage van aanvoer en verkoop van de eex-ste Hollandse Nieuwe. (Tijdstip 8
afhankelijk van de binnenkomst).
28 mei: (Hilversum I, 21.20 uur). Malse maatjes in Tierelantijnen.
30 mei: (Hilversum-II, 15.45uux-). „Zestig minuten voor boven de zestig". Toen
wij nog ter hax-ing voeren. Een progx-amma van Gé Gouwswaai'd.
2128 mei: (Hilversum I en II, nieuws). De speciale correspondent meldt. 8
TELEVISIE. Bijzondere omstandigheden voorbehouden wordt in het N.T.S.-
journaal aan de Vlaggetjesdag/hax-ingjagerij aandacht besteed.
oxjoxocccccoxo; >oa!»^c<>^ccccoo3COCocococooooooccocoDoccoccoccoccoococ« -rcx»so^xxxD^xccccccccoccccccoo:<
LAST: Een last haring telt 17 kantjes.
Wanneer de haring aan de wal wordt over-
gepakt levex-t dit 14 volle tonnen op.
WARBAK: Houten bak, waarin de ha
ring met de leutel in het zout wordt ge
wenteld, alvorens in de tonnen te worden
gedaan.
LEUTEL: Houten schep.
STEUREN: Als er veel haringen wor
den gevangen, zodat ze niet allemaal ge
kaakt kunnen worden, gaan de hax-ingen
ongekaakt, met zout vermengd, in de va
ten.
GEZONDHEID: Haring bevat eiwitten
voor ongeveer 16 percent. Verder voe-
dingszouten waaronder jodium en .ijzer-,
zouten en een niet onbelangrijke hoeveel
heid vitaminen A en D.
Vleet: Verzamelnaam voor netten' en
touwwerk. In het hoogseizoen bestaatde
vleet uit hondex'd netten, in totaal' 3000
meter lang. Wanneer er dit seizoen 150
vleetloggers varen wil dit zeggen dat er
150x3000 450.000 meter aan netten in .zee
hangen. Dat is een afstand van IJmuiden
tot Dublin.
De vleet hangt in zeee als vitrage voor
de vensters.
Kaken: Na het halen van de netten,
dat voor het aanbx-eken van de dag be
gint, wordt de haring gekaakt. Zittend op
de kaakplank ontdoen de mannen de ha
ring met één messnede van hart, maag,
lever en een deel van het darmkanaal.
Het bloed sti-oomt terstond weg. De ha
ring is daax-door langer houdbaar en fij
ner van smaak.
joon: Grote dobber, die tevens als boei
dient. De joon staat verticaal in het watex\
Muizen: Merken op de reep.
Reep: Dikke kabel, waaraan het geheel
der in zee staande netten wordt vastge
maakt.
Speerrib: Dunne kabel, vlak boven de
netten vastgemaakt. Hieraan zitten de
kurken of vloten, die de netten onder wa
ter drijvende houden.
Zwink: Reep zonder netten. Dit deel van
de x-eep leidt van het laatste vastgezette
net naar het schip. Afhankelijk van de
weersgesteldheid is de zwink groter of
kleiner.
Breel: Duntton, die de netten drijvende
houdt.
Schotse Blaas: Bij drijfwant gebruikt
men Schotse blazen. Met lucht gevulde
ballonnen, die evenals de bx-eels tot taak
hebben het want drijvend te houden.
Verleden jaar verscheen er opeens een
ander gezicht in de kantine van de Kat
wijkse visafslag. Jenny de Jong kwam op
een morgen om zes uur voor het eerst in
dienst en dat is ze nog. Want ze vindt
het leuk werk en ze wil er dan ook nog
wel een tijdje mee doorgaan.
„Het is hier zo gezellig", zegt ze. „Ex-
zijn geen standsvex-schillen, de omgang is
altijd even amicaal, van hoog tot laag".
Jenny, die vier broers (één is monteur
op een loggex-, en een ander is op de grote
visserij) en een zusje heeft, was eerst
werkzaam in de huishouding en daax-na
ging ze x-ubbei'dinghies maken bij de
R.F.D.
Tot ze eens een advertentie las. Ze wilde
wel eens wat andex-s en zodoende stapte ze
na de gelukte sollicitatie op een warme
zomei-morgen al heel vx-oeg het gebouw
van de x-edex-svei-eniging binnen.
„Ik had er nooit een idee van gehad,
hoe het was, maar het is x-euze lollig",
zegt ze. „Je kunt echt merken of het goed
gaat want dan wordt er veel meer koffie
gedronken dan wanneer het slecht gaat.
En in deze mannengemeenschap kun je
als meisje ook x-ustig werken want er valt
nooit een overtogen woox-d"
Toen ze er kwam snapte ze nog niets
van het afslagwerk maar dat is nu al heel
anders geworden. Ze geeft regelmatig de
vangsten door aan de kranten en weet al
veel van het bedrijf af. Maar de mannen
waai-dex-en haar toch het meeste omdat ze
zo lekker koffie kan zetten. En zo'n bak
kie gaat er bij een visserman altijd wel in.
