WEVER
Heeft uw speelgoedauto wel een zendvergnnnin
{41
bomen
Nieuwigheden
uit de wereld
der techniek
w
NIEUWE UITGAVEN
alle
maten
kort verhaal door Kathinka Lannoy
door Damon Runyon
-
ZATERDAG 24 DECEMBER 1960
Erbij
DE KERSTWRAKE
KERSTMIS NADERT weer eens en dat doet me altijd denken aan al het plezier,
dat we tijdens die dagen vroeger in mijn oude geboortestadje ergens in 't Verre
Westen altijd hadden. Het doet me ook denken aan het kerstfeest van die Zweed
Sam Sudenberg met die grote kerstboom en dat feest in Union Park, waarbij hij aan
alle jongetjes en alle meisjes uit mijn geboortestadje presentjes gaf, en er waren
véél kinderen, zowel jongens als meisjes. De statistieken tonen zelfs aan. dat er in
die dagen méér jongetjes en méér meisjes in mijn oude geboortestadje waren dan in
welk ander stadje ten westen van de Mississippi ook. in verhouding tot de hele
bevolking natuurlijk. Het is een feit. waar iedereen uit mijn oude geboortestadje
erg trots op is en het wordt iedere bezoeker verteld.
Deze Zweed Sam Sudenberg, die de jongetjes en meisjes die grote kerstboom gaf
en dat grote feest aanbood, was een grote lomperd, die door marshall Dillon een
jaar daarvóór uit mijn oude geboortestadje was verdreven, want alles wat Zweedse
Sam deed was rondhangen in kroegen en bier drinken en whiskey drinken en zichzelf
alsmaar dronken houden. Natuurlijk wilde niemand in mijn oude geboortestadje
zo'n type rond zien zwerven en marshall Dillon verdreef niet alleen de Zweed, maar
gaf hem ook nog een fikse trap na langs de spoorbaan om Zweedse Sam goed te
doen begrijpen dat hij niet gewenst was.
de heuvels bij Cripple Creek en viel in een oude proefboring en wat vond hij in dat
was dat hij plotseling rijk was geworden. Hij zwierf op een goede dag dronken door
de heuvels gij Cripple Creek en viel in een oude proefboring en wat vond hij in dat
gat? Een chèque, over het hoofd gezien door de knaap die dat gat had gemaakt!
Zweedse Sam kwam terug naar mijn - preken en dr. r. Hannibal Wilcox om een
oude geboortestadje met een hoop geld en speech te houder, alhoewel dr.T. Hannibal jj** *~^arin mi in'C oude1 ^c bo o rt est a diein
natuurlijk vereat iedereen wat een sloeber Wilcox natuurlijk niemand anders was dan
op de keuze van Zweedse Sam. want en
kele van de jongetjes die geweren hadden
gekregen waren nauwelijks twee of drie
jaar oud en enkele van de meisjes die
fietsen hadden gekregen, waren niet veel
ouder, maar iedereen vond dat het liet
zien dat Zweedse Sam z'n hart op de juis
te plaats droeg
Maar tegen het middaguur van de vol
gende dag begreep men dat Zweedse Sam
die presentjes met opzet had uitgekozen
en kon men zien wat voor vreselijke man
hij eigenlijk was. Iedereen in mijn oude
geboortestadje nad er toen reuze spijt van
dat marshall Dillon de Zweed had verdre
ven. waardoor hij boos op ons was gewor
den. want tegen dit uur van de dag was er
geen levende gans meer en waren er nau
welijks meer levende kanaries over in ons
stadje. Kreupele katten en honden renden
alle kanten op. krijsend en huilend als
gekken met geweerkogels in hun lijf.
IEDER RAAM in het stadje was kapot
en niemand was op de openbare weg veilig,
want als men niet getroffen werd door een
verdwaalde kogel, was men er zeker van
tegen de grond gesmak', te worden door
kleine meisjes, die leerden fietsen. Het
was een van de meest afschuwelijke situa-
het Verre Westen ooit was geraakt.
Het klonk op straat" als de Vierde Juli.
daar enkele jongetjes met hun geweren
Indiaantje speelden en andere jongetjes
cowboy speelden en overal hoorde je de
schreeuwende stemmetjes van de kleine
uurlijk
die goede oude dokter Wilcox.
Natuurlijk werden er een heleboel aar
dige dingen gezegd over Zweedse Sam en
dat hij zo'n steun was voor de gemeen
schap, wat hij natuurlijk niet in 't minst
was En toen kwam oude Bill Hemmings te
voorschijn, vermomd als het kerstmannetje meis>es omdat Z1> van hun fietsjes vielen
met vervaarlijke snor en bakkebaarden en Kort en goed. de leden van de raad
dergelijke dingen, en begon de presentjes kwamen zo goed mogelijk bijeen en namen
uit te delen. Oude Bill was één van Zweed- een verordening aan om geweren van het
iMcuic &Vise Sam's vrienden uit de dagen, dat Zweed- soort als er nu waren uitgegeven en fiets-
stadie had gehouden en er ook erg trots se Sam nog in kroegen rondhing, maar hij jes binnen de grenzen van het stadje te
op was dat mijn oude geboortestadje zo- was een eerste klas kerstman. verbieden, maai tegen die tijd was de
veel jongetjes en meisjes telde. schade al zo groo, dat zn nog een wee e
Nu klinkt dit alles niet erg geloofwaar- HET BLEEK dat de fietsjes naar de verordening moesten aannemen, verbie-
dig voor een hoop'mensen, die Zweedse meisjes gingen. Ieder meisje uit het stadje dende kerstbomen on de openbare weg en
Sam goed kenden en die weten, dat het kreeg er één. terwijl de lange pakken naar verbannende Zweedse Sam Sudenberg
niets voor hem was om van iemand of van de jongetjes gingen.'t Bleken geweren van voor een penooe van tien jaar uit het
iets te houden, of trots te zijn op iets. zwaar kaliber te zijn met bij ieder enkele
dozen patronen. Er was ook snoepgoed
voor iedereen, inbegrepen de ouders, en het
feest kwam tot een einde toen iedereen een
driewerf hoera riep voor Zweedse Sam.
natuurlijk vergat iedereen wat een sloeber
hij was geweest toen hij daar had gewoond.
Een sloeber zonder geld en een sloeber met
geld zijn in mijn oude geboortestadje en
overal elders twee 'nee] verschillende din
gen.
Enfin, het was tegen Kerstmis dat
Zweedse Sam terugkeerde en hij zei dat
hij een grote kerstboom wilde opstellen en
een groot kerstfeest wilde vieren omdat hij
altijd al van de kleine jongetjes en de
kleine meisjes uit mijn oude geboorte
maar zolang hij de centen had om de
rekeningen van het feest te betalen, had
niemand er bezwaar tegen. Heel wat be
woners van mijn oude geboortestadje wa
ren er zelfs voor. want zij redeneerden dat
het hen geld zou uitsparen bij het spelen
voor het kerstmannetje.
Zweedse Sam stuurde enkele mannen de
heuvels in en liet de grootste kerstboom
uit de ganse omtrek omhakken en op
Union Park opstellen. Toen ging hij naar
Denver en kocht kerstgeschenken voor de
jongetjes en meisjes, maar wat die pre
sentjes waren, kwam niemand te weten
vóór de avond van het feest.
Die boom, die daar stond op Union Park
was bepaald een prachtig gezicht, hele
maal verlicht niet elektrische lampjes en
versierd met glazen ballen en dergelijke
dingen, en aan de voet van de boom lagen
district.
Maar het viel nu eenmaal zo uit, dat het
Zweedse Sam Sudenberg niets kon schelen
want niemand heeft hem ooit meer in de
buurt van mijn oude geboortestadje ge-
Natuurlijk. er was wel iets aan te merken zien.
OMDAT HET REGENDE en zij geen lust had zo vroeg weer
naar het hotel terug te gaan. was zij de lange oprijlaan afge
lopen naar het kleine kasteeltje, dat tegenwoordig als museum
voor het publike toegankelijk was. Zij had nu eenmaal vakantie.
Het viel niet mee om zulke dagen alleen door te brengen als
je twee jaar verloofd was geweest en altijd samen was
uitgegaan.
Met een bitter trekje kneep Martine de lippen stijver op
elkaar. Voorbij. Niet meer aan denken. Hij was nu getrouwd
met Lisa, die ze altijd als haar beste vriendin had beschouwd.
Vriendin!
Zij knipte met de ogen. Sneller deed ze de laatste passen naar
de portiersloge en kocht een kaartje voor de bezichtiging.
Wilt u er ook een gidsje bij hebben, dame? vroeg een
slaperige suppoost, dan zult u zien dat elk stuk hier zijn
eigen geschiedenis heeft.
Zij kocht het gidsjje. Het glanzende papier was glad en koel
in haar hand. Er waren twee kleine zalen met opgravingen uit
de voormalige slotgracht, die later was gedempt. Een onderkaak
van een groot hert. van een soort, die nu was uitgestorven. Een
scheenbeen van een mammoet en stukjes steen van gebruiks
voorwerpen uit dat ver vervlogen tijdperk. Dan waren er voor
werpen uit latere jaren: flessen en drinkkannen, messen. Er
stond een volledig harnas, een maliënkolder, er waren speren
en lansen. In een ander zaaltje hingen kledingstukken van nog
iater datum. Ze waren verschoten en sommige waren half
vergaan. De poppen, die ze droegen waren vuil en stoffig en
hadden onnozele gezichten. Nauwelijks geïnteresseerd liep
Martine langs het tentoongestelde. Er waren geen andere be
zoekers. De regen plensde tegen de ramen en een opkomend
onweer hulde alles in een onwerkelijke schemer, die bijna
angstaanjagend was.
Aan het eind van de laatste zaal was een zware, ijzerbeslagen
deur. die langzaam opendraaide toen Martine ertegenaan duwde.
„Weefvertrek. tweede helft van de zestiende eeuw" stond op
het bordje naast de deur.
ALLES IN HET MUSEUM was oud en half vergaan. Martine
had dan ook verwacht een dergelijk oud en stoffig interieur
hier aan te treffen. Maar dit vertrek zag er heei anders uit.
Wel was het raam laag en in kleine ruiten verdeeld, die diep in
de dikke muur waren aangebracht. Wel was alles oud en
kennelijk lang gebruikt. Maar niets was half vergaan of stoffig.
De lap op het grote weefgetouw was van een diep. warm purper,
het leer van de stoel bij de tafel glansde. Het licht blonk in
de grote koperen kopspijkers, waarmee de bekleding op het
hout bevestigd was. Maar het meest was Martine verrast dooi
de jonge man, de wever, die druk en handig de lap op het
weefgetouw groeien deed.
Geboeid bleef het meisje staan kijken. Wonderlijk, zo'n voor
treffelijke demonstratie in een museum, waar zo weinig bezoe
kers kwamen. Zij leunde tegen het halve hekje, dat de deur
opening afsloot. Achter haar hing het paarse licht van het
onweer in het kale oude zaaltje, maar hierbinnen in het weef
vertrek werd het groen gefilterd door de bladeren van een
boem, die vlak langs het lage raam zijn takken neerboog.
Martin es blikken volgden de snelle en toch zo rustige be
wegingen van de jonge wever Ook daarin had hij zich aan de
tijd. die hij verbeeldde aangepast en de haast en de jacht van
de twintigste eeuw weerspiegelde zich niet in zijn tempo. Zijn
haar. een donkerblonde pruik natuurlijk, dacht Martine, was
half lang en boog net boven de brede kraag in een natuurlijke
golf naar de nek toe. Hij droeg een openhangend, bruin lederen
vest en een rode muts.
BLIJKBAAR VOELDE HIJ haar aandacht. Hij zag op van
zijn werk met een paar glanzende grote ogen, die een verraste
en schelmse uitdrukking kregen toen hij het jonge meisje zag.
Kom binnen, waarde jonkvrouw!
Hoe grappig bleef hij in zijn rol. Wat schitterden zijn tanden
in zijn gebruind gezicht. Zijn stem klonk wat schor en jongens
achtig.
Martine aarzelde even. duwde dan het hekje open en liep de
werkplaats in.
De jonge man liet zijn weefspoel rusten en keerde de leren
stoel voor haar terzijde.
Niet elke dag verheugt men mij met zo'n vererend bezoek,
zei hij met een hoofse buiging. hoewel ik hier dag aan dag
mijn kunsten vertoon, schijnt het mij eeuwen geleden, dat ik
een aanschijn als het uwe aanschouwde. Meestal merkt men
mij niet eens op.
Martine glimlachte. Het lijkt mij anders nogal moeilijk u
niet op te merken. Dit vertrek is de attractie van het museum,
dunkt mij. Het enige dat het komen hier de moeite waard maakt.
Dat heeft nóg eens een lieve vrouwemond gezegd, zei hij
niet zonder een zweem van mannelijke ijdelheid.
Misschien dat men uw deur voorbij loopt, opperde Martine
blozend.
O nee. antwoordde hij. die deur gaat vaak genoeg open.
Maar niet iedereen heeft oog voor wat oud en levend is. Hij
maakte een gebaar, dat alles rondom hem scheen te omvatten.
Dit is alles nog zoals het altijd geweest is. zolang het mij
heugt en nog lang daarvoor.
Was dit vroeger hier inderdaad een weverij? vroeg het
meisje. Het was haar of haar zorgen en verdriet bij het over
schrijden van de drempel van dit vertrek van haar waren
afgegleden en niet mee naar binnen waren getorst.
Dit was de eigen weverij van het slot. verklaarde hij.
Het weven hier is een bijzondere traditie. Misschien dat men
daarom dit weefvertrek intact gelaten heeft. Men moet tenslotte
aan die na ons komen de eerbied voor het handwerk tonen.
Martine zuchtte. Vreemd, het is mij net alsof ik veel vakei
hier gezeten heb en naar uw handwerk keek.
HIJ ZAG HAAR AAN. Diep en ondoorgrondelijk waren zijn
ogen. Eeuwen geleden leefde hier een edele jonge vrouw,
die vermaak schiep in het weverswerk en in de jonge wever.
Haar portret hangt in één der zaaltjes, die ge zojuist hebt
doorwandeld.
Het is mij niet opgevallen, zei Martine zacht en geboeid.
Wie zou hij zijn. deze jonge man. die haar zo overrompelend
voor zich innam. zo. als zij het nooit voor mogelijk gehouden
had?
Het is hetzelfde gezicht, dat mij nu aanziet, sprak hij verder
met een klein handgebaar voor haar antwoord, en misschien
is het ook wel hetzelfde gezicht dat gij nu voor u ziet.
Het scheen haar toe, dat zij hem al heel lang kende, en langer
zelfs dan lang. Enkele minuten als eeuwigheden. Haar glimlach
was lichtelijk bevangen.
De edele jonkvrouw en de wever.Het was zeker niet
zozeer voor zijn werk. dat zij bij hem kwam. Maar zij was een
deftige dame. en hij een handwerksman.... Zo dwaas waren
toen de mensen. Zij werd uitgehuwelijkt aan een hoogpersonage
en verdween uit het leven van de wever. Alleen haar hart bleef
bij hem, want harten winnen het van standen en van verten en
vande tijd. Haar hart bleef dus achter bij de wever en het
zijne ging met haar mee tot nu toe en in 's levens eeuwigheid.
Hij zweeg en bleef Martine aanzien, die langzaam van haar
stoel was overeind gerezen. Vanuit een wijde verte daagden
haar ongrijpbaarheden, onvatbaar en ondenkbaar, alleen aan
te voelen als een ijle vleugelslag, die langs komt wieken. Wat
haar overkomen was haar verloving, de teleurstelling, dat
alles, het viel terug en uiteen tot minder dan niets, omdat
immers alleen het tijdeloze van waarde blijft.
De armen van de jonge wever omsloten haar. Zij rook de
geur van zijn golvend haar en van het leder van zijn vest.
Zo bekend, zo bekend.
EEN OGENBLIK was het haar alsof zijzelf een lang purperen
gewaad droeg in plaats van een simpel blauwgestreept mantel
pakje.
Toen was het voorbij. Zij stond in de zaal met zijn stoffige
oudheden, terwijl zacht de deur van het weefvertrek achter
haar dichtgleed Hijgend, de ogen groot en glanzend, bleef zij
enkele minuten stil tegen de muur leunen. Langzaam pas
vermocht zij weer haar omgeving in zich op te nemen Kijk,
ginder boven die vitrine zou dat het portret van de edele
jonkvrouw kunnen zijn?
Zij liep er heen en blikte stil en nauwelijks verwonderd in
een gelaat zo bekend als haar eigen spiegelbeeld. Mysterieus
glimlachten ogen en lippen en om de blote schouders wolkten
kant en purperrood satijn. Martine keerde zich om naar de deur
van het weefvertrek en opende die voorzichtig.
Maar daarbinnen wa's slechts een leeg weefgetouw met half
vergane draden bespannen en alles was er stil en oud en stoffig
zoals in de andere zaaltjes van het museum.
Buiten ratelde juist in de purperen stilte de eerste donderslag.
In een groot warenhuis te Amsterdam kleine zendertje dat met een drukknopje
lange pakken en een massa fietsen, meis- ^plpapd te koon aanoehoden bediend moet worden en waardoor de auto
jesfietsen. zoals iedereen kon zien. ^°rclt speeigoea te k00P aangeooaen, rechtsom-rechtuit-linksom gecom-
Het park was stampvol met jongetjes en dat volgens de hadiocontrolediensi van mandeerd kan worden en kan stoppen. Het
meisjes, die ravotten en stoeiden en erg de P.T.T. niet gebruikt mag worden om- schema van de kleine zender, die tot op
blij waren met oe gedachte presentjes van (jat hie,-bij cle wet 0p ]ie{ aebruik van een afstand van vier tot vijf meter de auto
ren Tel vndappJaM* overdeden.
kerstmannetje misschien ook iels voor hen
had overgelaten.
kan besturen, toont aan, dat hier gebruik
gemaakt wordt van hetzelfde principe zen
der waarmee Marconi zijn uitvindingen
Het betreft hier speelgoed-auto's en deed. Deze „vonkzender" bestrijkt een heel
autobussen van het merk Radicon, die bredegolflengte en is dus een hinderlijke
OUDE ZWEEDSE Sam had het allemaal radiografisch op afstand bestuurbaar zijn. stoorbron voor radio en TV. Volgens de
goed geregeld. Hij had McClennand's Sil- In de speelgoed-auto's is een klein radio- PTT zijn er elektrische apparaten en mo
ver Cornet Band laten komen en ook het ontvangertje ingebouwd, een zogenaamde toren, die een sterker stoorveld opwekken
ijzervijlsel-coherer, dat reageert op zes
achtereenvolgende zend-impulsen van het
spraak gemoduleerd werd, lag in het ultra
sone gebied van ca. 150.000 trillingen per
seconde. In feite is dit onhoorbaar ge
luid".
Lichtradar
LICHT, zo nelder als dat. van de zon, is
opgewekt in het laboratorium van de
Hughes Aircraft Co. in Amerika door mid-
tussen twee glasplaten. Voor winkeliers,
schilders en laboratoria kan dit glas van
groot belang zijn. Het is namelijk het
ultraviolette deel van het daglicht dat
kunststoffen, textiel en verf doet verkleu
ren. Ook de vitaminen in levensmiddelen
worden door hel ultraviolette licht aan
getast. Tot nu toe trachtte men dit euvel
te voorkomen door bijvoorbeeld achter de
del van een „Laser"-versterker (Light etalageruiten gekleurd cellofaanpapier te
koor van de Eerste Methodisten Kerk om
iets te zingen en dominee Hathaway om te
£>3 V v
v x
•sfi
dan deze Japanse speelgoedzender, maar
het ontbreken van een zendvergunning of
zelfs van een aanvraag hiervoor verwon
dert de PTT ten zeerste.
Normaal kan iedere amateur een zend
vergunning krijgen voor een z.g. model
radio-afstandbesturing als aan enige tech
nische eisen voldaan kan worden.
De Radicon-toys zullen in de huidige
technische uitvoering zeker geen „zend
vergunning" krijgen en de bezitters van
dit dure 65) speelgoed maken zich bij
gebruik ervan schuldig aan een strafbaar
feit.
Kleur zeil' uw diamanten
f Win
>*4
"OiiM.-
YV
w
Amplification by Stimulated Emission of
Radiation), dat is lichtversterking door ge
stimuleerde stralingsemissie.
De Laser, ook wel „optische Maser" ge
noemd, is een klein elektronisch toestel
dat werkt met een diepgekoelde synthe
tische robijn. In het toestel wordt het
radiospectrum tienduizend maal vergroot.
Dit spectrum bestaat uit een reeks elek-
tro-magnetis.che frequenties, waarvan de
uiterste grens tot nu toe bij 50.000 miljoen
trillingen per seconde lag. Door de Laser
is dit bereik vergroot tot 500.000 miljoen
Herz (of trillingen per seconde). De ge
bruiksmogelijkheden van de Laser zijn
zijn legio: het toestel kan gebruikt worden
als lichtradar, waarmee lichtgolven in een
zeer nauwe bundel kunnen worden uitge
zonden. Teruggekaatst geven deze golven
beelden te zien van nog nimmer bereikte
hangen, maar hierdoor kregen de uitge
stalde waren een onnatuurlijke kleur.
MET SPIEDEND OOG DOOR DE NA
TUUR door F. A. Roedelberger (Ned. be
werking A. B. Wigman) N.V. Gebr. Zo
mer en Keuning uitg. mij., Wageningen)
Een royaal uitgevoerd plaatwerk over
(voornamelijk) van de alpine flora en fau
na, bijeengebracht door 60 prominente na-
tuurfotografen. Bijna elk „schot" in dit al
bum is een voltreffer; vele zijn nagenoeg
uniek in hun soort. Daaronder zouden wij
vooral de opnamen van allerlei roofdieren
bij het bespringen en verslinden van hun
prooi willen rekenen, de prachtige pla
ten van het roodwild in het hooggebergte
INDIEN kleurloze diamanten met elek- pajent op zjjn ontdekking gekregen en dit helderheid. Voor TV en radioverbindingen en de macrofoto's van „strijd en liefdele-
tronen van zeer hoge voltage gebombar- patent overgedragen aan de Amerikaanse *s de naaldscherpe lichtstraal uitstekend te ven" der insecten, om maar enkele van
deerd worden zullen zij verkleuren tot
blauw of blauwgroen. Dit heeft Ronald A.
Dugdale ontdekt bij de bestudering van de
kristalstructuur van diamanten. Hij onder
zocht waarom de meeste diamanten iets
gekleurd zijn en bevond dat dit werd ver
oorzaakt door molecuuldeeltjes die tut het
commissie voor kernenergie.
Onhoorbaar geluid
BIJ PROEFNEMINGEN is het de Deve
lopmental Engeneering Corp in Leisburg
(Virginia) gelukt om radiosignalen over te
normale krista.lverband gerukt zijn. Dit brengen naar een plaats 250 meter onder
gebruiken dank zij de totale afwezigheid
van storing. De hitte, veroorzaakt door ge
weldige lichtconcentratie, kan worden ge
bruikt voor medische, biologische en in
dustriële doeleinden. Een voorbeeld is het
steriliseren van voorwerpen door het een
voudig laten „verdampen
heet in wetenschappelijke kringen het
Frenkle-effect. Dugdale ging verder zoe
ken en probeerde met een elektronen
bombardement hetzelfde verschijnsel
kunstmatig te bereiken. Hij bleek hiertoe
500.000 tot twee miljoen volt spanning
de grond. Tot nu toe was iedere radio
communicatie van het aardoppervlak naar
een punt onder de grond en onder water
onmogelijk. Bij de proefnemingen werd
een zender van 200 watt gebruikt en kon
een afstand van zeven kilometer over-
nodig te hebben. De Engelse geleerde heeft brugd worden. De frequentie, die met
De „DEUTSCHE Tafelglas AG" brengt
een nieuw soort, versterglas in de handel
dat alle ultra-violet licht volkomen absor
beert. Het materiaal is daartoe voorzien
van een plastic binnenlagg, die geval is
de vele hier vereeuwigde onderwerpen te
noemen. Foto's als deze (waarvan vele
in kleuren) zijn pas technisch mogelijk ge
worden door de electronenflitser en de su
per-telelenzen, maar ook met deze moder
ne hulpmiddelen vereist het nog een enor-
van bacteriën, me dosis geluk en geduld om platen thuis
te brengen als b.v. die van een miniem
Anti-verschietglas winterkoninkje dat juist in volle vlucht
zijn nest in een ontoegankelijke rotswand
vei'laten heeft. De illustraties zijn alle ver
gezeld van een korte en kernachtige ka
rakteristiek der afgebeelde diei-en. Een
kostelijk bezit voor natuurliefhebbers en
fotovrienden.
