EERSTE-KLASAVONTUUR TIJDENS EEN
TREINREIS DWARS DOOR MALI
In de zee is de lente al begonnen
sarüïzk -- -
z?£srs sarartsJK rf £uf ssrtjïr
NIEUW
WERK VAN TWEE „ONSTERFELIJKEN
Par Lagerkvist en Harry Martinson
ImP* ^°teT t0t tonee^e^ m0^erne st^ om~
Tlieiuvz
UITGAVEN
ZATERDAG 18 FEBRUARI 1961
Erbij
PAGINA DRIE
WANNEER U DE moeite zou ne
men eens een paar zeepokken met
uw zakmes voorzichtig van hun on
dergrond los te snijden en u be
keek hun schaalloze grondvlak, dan
zou u een ietwat roze getinte, oker
gele en al op het eerste gezicht
duidelijk fijnkorrelige massa zien. voor d^ vlokkige zeeslak geldJ een der^- stenen
Uw loep zou u verder onthullen, dat deze® hoogtTgaaf zelfs^noT verdf6'dan eRje^bfnnen'ee'n omhuLTlan een 'soort
er zeer vele kleine en vochtig glin- aiieen maar de kleur. Want dit onbeken-
wanneer u in de zomerdag het kal
ken huis van zo'n pokje loswurmt
en eens aan de onderkant naar bin
nen kijkt, krijgt u niet anders te zien
dan de grauwwitte tint van het
diertje, dat binnen zijn stevige ves
tingmuren verborgen zit. Maar nti
zit het huis van iedere zeepok
wikkelde toestand. En dit is een
duidelijke aanwijzing voor de op
handen zijnde lente van het zoute
Bob Tadema Sporry
Onze tuin- en kamerplanten
^jSjya! ^ert^er iaren voor ^iet lnternatk}nale
Links: een vlokkige zeeslak,
op de rug gezien.
Rechts: De donkerrode paarde-
anemoon, die een geliefde prooi
is van de vlokkige zeeslak.
rijen van gebogen, tentakelachtig aanhan
gesels.
slakjes „café au lalt", maar eten ze ge-
mengd voer of meestal wit, dan worden rustig een kind in kon opbergen, en dat
ze beige. Zodat u omgekeerd uit de kleur f}eed men dan ook. De vensters waren
DIE VARIABILITEIT in de huidskleur der gevonden slakken wel conclusies kunt middennaden heel breed
der dieren hangt nauw samen met het trekken omtrent de op hun woonpier voor- heel groot, de miaaenpaaen neet oreea,
voedsel, dat ze hoofdzakelijk eten. Ja, komende anemonen,
sterker nog, ook in haar binnenste neemt
HFT WAS DRIE UUR in de naclit. volwassen. Hij was mager en heel zwart gapende holte geslagen en er kwam al-
en hij had zo'n oliedom gezicht, dat ik het leen een zwak gepiep uit. De blote jongen
We reden in een trein dwars door Mali, njet v00r bestaanbaar zou hebben gevon- stond nu op het middenpad, borrelend van
dat toen nog Senegal heette. De ventila- den als hij niet met een stalen blik op mijn verontwaardiging Met nog steeds zijn
knie was neergestreken, om me daar recht hand op de mond gedrukt om brutale te-
foren aan het plafond van ons rijtuig -n mi-n gezicht te gaan zjtten staren. Ik genspraak te verhinderen, vertelde de con-
slaagden er niet in de geringste koelte maakte een aarzelend gebaar van weg- troleur hem in een onverstaanbare taal,
6 j schuiven, maar hij ging nog wat steviger maar met een mimiek, die mets te raden
te ontworstelen aan de atmosfeer, die bitten en bewoog zich verder niet. Mijn overliet, dat hij in de derde klas hoorde
dik was als erwtensoep en die drukte echtgenoot grijnsde boosaardig, maar was hij stak ten overvloede drie vingers om-
p t, toch zo vriendelijk om de bulderbast te hoog en hij begon de jongen het rijtuig
op onze bonzende hoofden. Ruiten de wenken j^et is raadzaam om als blanke uit te drijven. Maar deze hield hardnekkig
trein was de nacht even verstikkend als in dergelijke netelige kwesties de hulp der stand. Hij trok zijn vieze alpino van het
7 T-\ j 7overheid (zwart) in te roepen. hoofd en viste daar al zijn aardse bezit
m de trein. De sterren aan de nevelige bulderbast kwam er aan. Hij opende uit: een kaartje eerste klas Dakar-Bama-
hemel leken op zwak gloeiende elek- wijd zijn mond van ontzetting en greep ko, het eindpunt van de trein. Er viel een
r j 7 7 u.i, de iongen bij zijn kladden. Maar het leek diepe stilte. De bulderbast krabde onder
trische peertjes. Ieder beschikbaar en hj. vastgeschr0efd zat, er was geen zijn dienstpet, de jongen wachtte af en
niet beschikbaar plekje in ons eerste- beweging in te krijgen. Bovendien slaakte ik zette me schrap voor een nieuwe aan-
7i j hii oen dermatp onaardse sil, dat de con- val op mijn knieën.
klasserijtuig was ingenomen door een ^een iSdiet De blote
reusachtige massa donkere passagiers, jongen keek hem aan en hij keek de blote TOEN KWAM DE BULDERBAST in be-
waarin we, met nog één Fransman en iongen aan. Hij stak nogmaals zijn hand weging. Hij nam de jongen bij zijn.eUe-
een Oostenrijkse bioloog, de Europese
sector vormden, zoiets als vier ongare
kadetjes in een mand vol weldoorbakken
broodjes. Overigens liet het rijtuig zelf
niets te wensen over. De individuele fau
teuils waren ruim genoeg om je er lekker
in te kunnen oprollen, wat zijn nut had
bij een reis van 27 volle uren. De ba
gagerekken waren zo breed, dat je er
deze slak min of meer de kleur van haar
voedsel aan. En nu mag een 19de-eeuws-
materialistische filosoof eens hebben ge
zegd „Der Mensch ist was er isst", ook
EN WAT NU TOT BESLUIT het voor
jaarsachtige in het leven van de vlokkige
zeeslakken betreft, u kunt hun eiersnoeren
in de naaste omgeving vinden, losjes aan
der leven.
In feite komt zoiets neer op een trans
plantatie via de mond, een overplanting
van weefsel dat hierbij de mond en een
gedeelte van het spijsverteringskanaal pas
seert.
kleurloze gelatine en licht meedeinend met ONS RIJTUIG was aan de volle kant,
het water van kleine plassen tussen de maar er waren nog twee lege plaatsen,
stenen. Misschien vraagt u zich verwon- die we bezetten konden En een keurige
derd af hoe zo'n kleine slak zulke grote deer in een rose-en-wit gestreept kleed
legsels heeft kunnen voortbrengen. Om
hierop het antwoord te vinden, zou u eens Piaats te wisselen, zodat we ais teaer ecnt
een slak bezig moeten zien tijdens de leg. Paa«" naaat elkaar konden zitten. We had-
stfsrpnrle korrels dicht ODeenae- de, maar helemaal niet erg zeldzame slak-
sterenae Korreis aicm opeenge voornamelijk eter van dierlijk voedsel,
pakt zitten in zo'n zeepok. Tenmin- neemt zelfs bepaalde organen van zijn
ste, in deze tijd van het jaar. Want Prooi over en....laat die bij zichzelf ver-
de vloer redelijk schoon, tenminste toen
we de reis aanvaardden. Toen wisten
wij, ongelukkigen, nog niet, wat een
treinreis dwars door West-Afrika be
den de bagage zorgvuldig gestouwd en wa
ren puffend en dankbaar voor de rust in
onze zetels neergezegen. Weliswaar kwek
te er een eend onder mijn fauteuil en stak
boordevol eities, eitjes in ver ont- je. De slak komt met veel groter snel
heid aankruipen dan de anemoon of anjer
Want dan blijkt het, dat de eieren in een
heel dun snoer het lichaam verlaten en dat
hun weke omhulsel pas in het water sterk
opzwelt. De zonnewarmte zal de eitjes nu le.er een eena onaer mijn lauieuu en sum
moeten „uitbroeden" en als het straks mijn man zijn voeten bijna in een pan met
DE DIEREN, welke aldus een gedeelte werkelijk lente is, zullen de „kleindoch-
van hun organen aan de zeeslak moeten ters" van de god Aeolus de wierglooiin-
afstaan. zijn de in zekere zin althans gen in rijke hoeveelheid bevolken. Maar
tegenover 'het slakje weerloze zee-ane- om hen te vinden, zult u met een flink
monen en anjers, die op hetzelfde soort vergrootglas moeten zoeken, want klein
kusten zijn te vinden als het rovende slak- beginnen is hun gewoonte.
Kees Hana
Maar er zijn meer zeebewoners, die ge-
kan wegschuiven en begint dan eenvoudig
aan de buitenzijde van zo'n neteldier te
knagen. Bij heel kleine stukjes verdwijnen
zijn huid en een hapje van zijn vlees in
de slakkenmaag. In die huid bevinden
zich echter altijd wel netelcellen-in-aan-
zelf roze; zijn er veel bruine anemonen
of anjers in de buurt, dan worden de
lijk de zeepokken het voorjaar al aankon- bouw ter vervanging van afgewerkte. En
digen; en sommige ervan zijn zelfs al be- deze netelbatterijen in wording nu, gaan
gonnen met de viering van het grote door fjjne kanalen naar de huid van de
feest. Eén ervan, van nature levend op rugvlokjes op het slakkelijf. Ze groeien
rotsige kusten, maar ook graag genoegen er njet alleen in de huid, maar ontwikke-
nemend met kunstrotsen zoals de blokken jen zjcb verder „alsof ze thuis waren",
bij onze IJmuider pieren of de bazaltzuil- En z0 Wordt de vlokkige zeeslak in zekere
tjes van strekdammen en walglooiingen, zjn ook neteldier, zij het „uit de tweede
is zelfs al met het leggen van zijn eieren hand". Onderwijl zal u nu ook wel iets
begonnen. En nu weet ik niet of u zich duidelijk geworden zijn over de kleur der
geroepen voelt tijdens laagwater eens wat dieren. Eten ze voornamelijk de donker
te gaan rondscharrelen in de dan droog- kersrode paarde-anemonen, dan worden ze
dam, er naarstiglijk de platgevallen wier-
bossen om te keren en daaronder scherp
uit te kijken naar de wat glibberige slak
jes-zonder-huis, waarover het hier gaat.
Maar als u het doet, hebt u grote
kans op de ontmoeting met eén
van de merkwaardigste diertjes uit onze
gehele vaderlandse fauna, te weten de
vlekkige zeeslak, die cffic.eel Aeolidia pa
pulosa heet, hetgeen in het Nederlands
zru kunnen worden vertaald als „de vol
wratten zittende dochter van de god der
winden". En nu zou ik u toch willen raden
zoek haar eens op, deze huisloze slak van
niet te groot, maar cok niet te klein for
maat (doorgaans 3 a 6 cm. lang) en be
kijk haar eens aandachtig in een jampot
of een plastic zakje met wat zeewater.
Dan ziet u meteen hoe onwaar de letter
lijke vertaling van de wetenschappelijke
r.aam eigenlijk is. Want Aeolidia is een
schoonheid! Misschien lichtbeige, misschien
uit om de jongen te grijpen en de jongen boog, zachtkens ditmaal alsof hij een dun-
soep die onder de zijne stond, maar we dged mond gl Qpen yoor nog net ZQ,n scha]ig ei was; hij sprak sussende woord-
hadden warempel wel eens erger meege- R zodat de controleur ijlings zijn hand jes en hij voerde de knaap behoedzaam,
toen no^helemaal^nfet SAS^dft w^fu^k.Nu keek Ldefeen^en men -ar desalniettemin met on^rstaanbare
fruit geschild, kip gekloven, eieren gepeld, hiel° de adem in.
kelen geschraapt moesten worden, en dat
al die baby's en kleine kinderen in de ba-
Dames in wuivende draperieën van kant ^®kk®" JL
en gaas, fluweel en satijn. Kinderen in
meestal helemaal niets. Maar er waren
geen fauteuils meer beschikbaar en een
kracht, naar het balkon. Daar wees h.j
hem de vloer met een uitnodigend gebaar.
DE JONGEN was onbegrijpelijk zwaar De jongen keek naar het ruime plateau,
toen nog eens achterom naar mijn kmeen.
En toen liet hij zich zakken en maakte
hij het zich behaaglijk op de vloer.
Ik voelde een loodzwaar zorgenpaket van
me afglijden. Die bulderbast was een Sa
lomo, want had hij niet de knaap verwij
derd van waar hij niet hoorde, en hem
op de vloer van een balkon eerste klas
bulderbast van een zwarte conducteur
joeg alles weg, wat een plaatsje had ge
vonden op de vloer of de armleuningen.
Dit was de eerste klas en geen gekheid.
jes. Ik gaf de jongen een forse zet, maar
hij verwrikte niet. Toen verklaarde ik in neergelegd?
duidelijke woorden aan de controleur, dat
ik dit niet nam. Ik had betaald voor mijn
eerste klas, ik had een besproken plaats,
ik had recht om zonder blote jongens op
mijn knieën mijn reis af te leggen. De
Dat beviel ons We vonden de bulderbast bulderbast was het roerend met me eens.
een man naar ons hart, die waakte over En onverhoeds deed hij een .Ult^al n
het comfort van de hem toevertrouwde rei- de blote jongen Hij had hern in zijn ntk-
zigers. Vooral toen er een blote jongen op e£ J,r°kan"
mijn schoot ging zitten....
HET WAS GEEN KLEINE jongen. Hij
was minstens vijftien, dus in Afrika bijna
veel bruut geweld van mijn schoot. De
jongen deed zijn mond wijd open, maar
eer er nog een kik uitkwam had de bul
derbast zijn enorme zwarte hand voor de
PaR LAGERKVIST, lid van
en dan pelgrim wordt steeds er van
overtuigd, dat hij het recht heeft ver
beurd om het Heilige Graf te mogen be
zoeken; voorts Diana, de verpersoonlij
king van het natuurkind, dat gedoemd is
ten onder te gaan zodra het met de be
de de ziel, een visionair werk, vol rampen
i ,j i en rampzaligheden, als steeds leidend
oweedse academie (de achttien wijzen, ^aar fjg ondergang. Het werk vaak
ook zacht oudroze of bruinachtig van tint die niet in de laatste plaats tot taak heb- onaards maar is krachtig geschre-
en met aan beide lichaamszijden brede ,T i :.i - r ven- In „Ahasverus Dood" worden ons
ben de Nobelprijskandidaten voor Litte- drje fjguren ujt een pelgrimsstoet naar
ratuur te wegen en er elk jaar één of Jeruzalem vertrouwd gemaakt: de moor-
i m u«1» lrarv->
twee zwaar genoeg te vinden voor een
hele, onderscheidenlijk halve Nobelprijs)
is in 1931 zelf met die prijs bekroond. Hij
W °P^eVOerC^' me* Albert van Dalsum in
ffï ju hoogtepunten van het toneelleven in het
ÜOOfO.°r^S0 Nederland. Het stond mid-
anti-fascistische tendens bracht het Am-
CtJWir rierdamse Toneel nog in moeilijkheden.
Dat kon in die dagen. Achteraf mag Van
Essi 7-'- Dalsum er trots op zijn als artiest de
ALS TULPEBOOM staat de magnolia fc j fl eerder herkend te
bekend, doch dat is toch met de echte f
tulpeboom; dat is de Liriodendron tulipi- hebben dan vele anderen, die zijn uit-
fera en dat is een boom die wel een hoogte voerjnp veroordeelden,
van twintig meter kan bereiken en uie
bloeit in juli met groen-gele, doch tulp-
vormige bloemen. Het is wel een zeer LAGERKVIST IS sindsdien met tal
mooie boom; ook met mooi gevormde bla- van boeken gekomen: vrijwel alle novel-
deren, doch voor de kleine tuin niet zo aan jen 0f gedichten en maar één roman van
te bevelen; men heeft er te veel ruimte grootsere conceptie namelijk „De Dwerg".
voor nodig. Als men echter een grote tuin Ebc dezer prozawerken is gebouwd rond
heeft kan men wel een exemplaar aan- de figuur van een halve duivel of halve
planten en dan is het nu de goede tijd om heilige, een mystiek persoon, waar gewo-
te bestellen en direct na ontvangst kan de ne mensen geen raad mee weten: zijn
boom dan op de voor hem bestemde plaats meest bekende werk „Barabbas" en een
gepoot worden. Tulpebomen hebben veel ander „Sybille, priesteres van Delphi".
ruimte nodig, want ze groeien niet alleen En, zoals de uitgever vermeldt: hij schonk
in de hoogte, doch ook in de breedte; houdt jn i960 aan zijn lezers „Ahasverus Dood".
u er dus rekening mee. Het is opnieuw, en weer anders dan
G. Kromdijk Barabbas, de getuigenis van n verscheur-
staat blijkt tot de grootst mogelijke of- in het openbaar niet op. Hij is zelf al lang
fers voor anderer welzijn; en tenslotte
Ahasverus. De legendarische figuur wordt
nergens in het boek met name genoemd,
behalve in de titel. Het is de opgejaagde
eeuwige buitenstaander, die aan niets
adeel mag hebben wat hem met anderen
denaar Tobias, wiens beter ik boven komt zou kunnen verenigen, niets dan dat ene
als hij een gestigmatiseerde dode vindt onvermijdelijke, de dood.
HET LAND VAN ARTURO, een uitgave
van Meulenhoff, Amsterdam speelt zich af
bij Napels en voert als hoofdpersoon een
jongen op, die man wordt in een geleide
lijk zichzelf onthullende omgeving. De
schrijfster, Elsa Morante, slaagt er won
derwel in de transformatie van het poë
tisch zuivere naar het bijna diabolisch be
angstigende met fijne en sobere middelen
te schetsen, maar de minutieuze wijze,
waarop zij alle elementen tot hun recht
doet komen, vereist van de lezer een grote
concentratie: de spankracht van de ro
man boet erdoor in aan betekenis, hoezeer
men gevoels- en gedachtenwereld voor
zich ziet opengaan.
Het tweede nummer van „PERSPEC
TIEF", het nieuwe filosofische tijdschrift
dat ook voor leken toegankelijk wil zijn,
LAGERKVIST IS ook in dit boek zich
zelf. Hij dingt niet naar de gunst van zijn
een buitenstaand waarnemer en te den
ken, dat hij een boek in een warenhuis zou is van november 1960 en behandelt de
signeren is ongerijmd. wijsgerige fenomenologie en in het bijzon
der Edmund Husserl. Dit nummer is bij-
ER KOMEN IN ZWEDEN veel oor- zonder interessant vooral door de bijdra-
spronkelijke verzenbundels op de boeken- gen van prof. dr. Ludwig Landgrebe „Ed-
markt. Dit seizoen kwam Harry Martin- mund Husserl, Europees Denker" en prof.
son met „Vagnen" (de wagen), een bun- dr Hidding „Godsdienstfenomenolo-
del waarin onder meer de auto, de dicta- gje en wijsgerige fenomenologie". Het der
tor van onze tijd, de slaaf van de moder- de nummer van januari 1961 heeft tot cen-
ane mens, wordt uitgebeeld en uitgeschol- traal thema het marxisme dat zowel filo-
publiek. Hij is een extreem ongenaakbare den. meer dan bezongen. Harry Martin- sofisch als sociologisch benaderd wordt
schuwe figuur en het is ons inziens meer son, wiens roman „De weg naar Klockri- Het iaatste in een artikel van dr. E. V. W.
ren onaer ie gaan zuura de uitgever dan de auteur, die zijn publiek ke" hat eP°® over een landloperook yercruijsse, „Marxisme en sociologie". Op
schaving in aanraking komt maar dat in het boek schenkt. Lagerkvist zelf treedt |n Ncderiandbekendheidkreegtwanneer de verhouding tussen Hegel en Marx gaat
5 komt de pocket?), is sedert enkele jaren prof dr R F Beerling in, en naast het vele
lid van de achttien dat deftige gezel- an^ere goede dat dit nummer bevat, zou-
schap „onsterfelijken", waar ook Lager- ^en we bijzonder willen wijzen op
kvist deel van uitmaakt. Toen hij gekozen de bijdrage van dr. Kwee Swan Liat „Ver-
-werd, ging er een golf van verwondering vreerndjng jn de anthropologic van Marx",
maar ook van voldoening door het Zweed- zeer verhelderend werkt.
se volk. Voor het eerst was een arbei
dersjongen, een gewezen kolentremmer
van oceaanboten, tot deze hoge post ge
roepen en had hij, bij het innemen van
zijn genummerde zetel
voorganger op deze stoel te herdenken en
aldus een eeuwige plaats in het boek der
geschiedenis te verlenen.
IN DE ONLANGS met veel waardering
besproken serie „DE BIJBEL OVER...."
ri'Ó'"UwprlpHpn (uitgeverij J. J. Romen en zn., Roermond)
is het vijfde deeltje verschenen. In dit
boek geeft drs. L. Hermans een toelichting
op hetgeen de Bijbel zegt over Jezus' ge
boorte en jeugd. Dit boekje is evenals de
Toen kort daarna een litteraire avond voorgaande werkjes een goede bijdrage tot
ter gelegenheid van zijn vijftigste ver- de heroriëntering in r.k. kring op de Hei
jaardag in zijn geboorteplaats Gothenburg lige Schrift.
werd gegeven, zat er ergens iri de zaal
een oude vrouw zachtjes te huilen. De Paul Jacques Bonzon. „Het waaierverkoop-
heer die naast haar zat, vroeg deelne- stertje". Vertaling Alice Koopman (uit
mond wat er aan scheelde. En zij ver- geverij H. J. ten Brink, A'dam).
telde hem dat zij moest denken aan ruim Een aardig verhaal, dat zich afspeelt in
veertig jaar geleden toen ze een huilen- Zuid-Spanje en waarin wij kennismaken
de jongen op de stoep van het spoorweg- met een jonge Spanjaard Pablo, die koele
station aantrof. De negenjarige knaap ver- dranken verkoopt en een mooi maar ver
telde haar dat zijn ouders, met duizenden drietig meisje, dat aan de toeristen An-
anderen uit het toenmaals doodarme Zwe- dalusische waaiers, de meest romantische
den naar Amerika vertrokken waren. De die er bestaan, verkoopt en Juanita heet,
boot was weg Hij had gedacht, dat ze en die samen, op zoek naar de ouders van
hem mee zouden nemen maar dat hadden het meisje, die zij op jeugdige leeftijd is
ze niet gedaan. Hij was eenvoudig achter- kwijt geraakt, een reeks spannende avon-
gelaten en hij had geen dak boven het turen beleven, die op boeiende wijze naar
hoofd. Zij had hem toen meegenomen en een gelukkige ontknoping voeren. Het boek
opgevoed. Ze was deze avond uitgenodigd, werd bekroond met de Franse jeugdboe-
nu welvaart-Zweden ter ere van de grote kenprijs van 1958. De uitvoering is aan-
proletarische dichter een feestavond gaf: trekkelijker gemaakt door enige bijzonder
Harry Martinson. aardige tekeningen van Clementine.
