VOORBEREIDEND WERK VAN METROBOUW
IN ROTTERDAM IS THANS IN VOLLE GANG
Geluidpers drukt in één uur 6000 „velletjes"
kelijks toegevoegd aan a^e edities
en IJ muider Courant
M
Metro om
het verkeer
mee te lijf
te gaan
r
ZE WETEN IN ROTTERDAM wel waaraan
ze begonnen zijn. In de hele binnenstad
zó als men het station uitkomt zitten
ze met een metro-werk voor de deur. Is
het geen honderden meters lange bouw
put, dan is het wel een wegomlegging
waarover het verkeer een vluchtroute
krijgt. Rotterdam's metrobouwers zijn
nog geen jaar bezig in november pas
maar overal ligt de stad overhoop. En
dan te weten, dat het nog maar een voor
proefje is van wat er nog gaat gebeuren
als ze bij voorbeeld in het najaar een
kanaal door de Coolsingel gaan graven,
tot vlak langs de trappen van het stad
huis, en als ze dwars door het Hofplein
gaan, drukste verkeerscarrousel van de
binnenstad, waarop niet minder dan drie
bruggen twee meter boven straatniveau
komen te liggen om de autostroom op
gang te houden. Negen maanden zijn ze
nu bezig zo lang wordt er al zeventig
mille per werkdag uitgegeven en dat zal
nog een dikke vijf jaar duren maar
opper-metrobouwer ir. G. Plantema kan
met een gerust hart zeggen: „In het voor
jaar is ons eerste ondergrondse metro
station, dat aan de Leuvehaven, klaar. Er
zit wel gang in dat metrowerkAls
een Rotterdammer dat zegt gaat het vlot.
:M? M
WTa
Sas Bange
Er
oooooooooooooooooooooooöoooooooooooooooooooooooooooooooo
WAT WIL ROTTERDAM met zijn
metro? Eenvoudig: in tien minuten van
hartje stad naar hartje zuid rijden.
Men doet er nu een uur over. De metro
heeft voornamelijk ten doel om Rotter
dams openbaar vervoer met één doel
treffende ingreep te verlossen van zijn
grootste zorgenkind: het vervoer over
de nieuwe Maas, het kilometerbrede
water tussen twee stedehelften. Dat kan
alleen, zeggen de deskundigen, door een
rechtstreekse, autonome verbinding
centrum-zuid. Dat kost 129 miljoen.
Daarvoor moet de stad zes jaar over
hoop. Maar de metro moet het goed
■maken: lengte 5 kilometer, frequentie:
2 a 2llt minuut, roltrappen, overstappen
op beschutte stations. Capaciteit 30 tot
40.000 passagiers per uur als het moet.
Er zijn tegenstanders van de metro. Ze
zijn voor een tunnel, maar willen er de
gewone trams doorheen sturen. Maar
die gewone trams zouden met een fre
quentie van één minuut moeten rijden
om dezelfde capaciteit te halen. En
speel dat maar eens klaar met een
voertuig, dat op alle bovengrondse
kruispunten onherroepelijk oponthoud
krijgt. Van de Mandeleplein, Coolsin
gel, Hofplein, juist dit traject breekt
in de stad het verkeer de nek.
MAAR ROTTERDAM wil meer met
die metro bereiken. Het wil het reizen
met de metro zo aantrekkelijk maken,
dat men van zuid naar de stad de auto
thuislaat, of parkeert op de grote par-
keerterreinen, die bij de latere stations
in Zuidwijk en Pendrecht worden aan
gelegd. Dat moet ook, want de stad
raakt potdicht en het kost enorm veel
tijd om een parkeerplaats te vinden.
Interlokale bussen zullen niet meer tot
in de stad rijden, maar hun passagiers
by een metro-station in zuid afzetten.
Rotterdam geeft die miljoenen ook
uit om die verschrikkelijke cirkel te
doorbreken: dat men op eigen vervoer
overgaat omdat het openbaar vervoer
niet snel en frequent is en geen gemak
geeft. De Maastunnel zit al zo vol! Er
gaan een dikke 25 miljoen voertuigen
per jaar doorheen, tot 70.000 per dag.
En dan te weten, dat men bij de bouw-
prognose voor de oorlog dacht, dat deze
zelfde tunnel in 1980 zijn topcapaciteit
coccoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooocxxjooooooooooooocooooiooooooooooooooooooocooooooooooooooooooxoooocc
Tweehonderd meter lang is op de Schie-
damsedijk de bouwput, waarin één van
de zeven stations wordt gebouwd. In het
voorjaar kan hier de straat al dicht.
cooocoooccoooocoocoooooocoooocoooocooocooooocooocooooooc
van 17 miljoen wel zou hebben ge
haald; twintig jaar eerder, acht mil
joen meer! Eerst metro, dan zo vlug
mogelijk een zesbaans Willemstunnel,
over twee jaar is de zesbaans Van
Brienenoordbrug klaar, bij Vlaardingen
had de bouw van de Benelux(tol)tun-
nel al in uitvoering moeten zijn. De
schrik slaat om het hart, als verkeers-
deskundigen voorspellen dat zelfs met
al die bruggen en tunnels het in 1982
weer net zo zal zijn als nu
DOOOOOOOOOOOOOOOCKX)OOOOOC)OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOpC
VLAK INMIDDELS de tegenslag
niet uit. Toen het bouwdok aan het
Weena moest worden gegraven, stuitten
de palentrekkers op vijfhonderd houten
heipalen, die helemaal niet in de stuk
ken voorkwamen. Dat was acht kilo
meter hout. Op het eiland Van Brienen-
oord, waar een bouwdok komt voor het
gieten van betonnen tunnelstukken, had
men enorm veel last van de regen. Maar
op het hele werk zijn dat maar kleinig
heden, die en passant worden meege
nomen. Want de bouwers zijn nu zo ver,
dat ze met het eigenlijke werk kunnen
beginnen: een metro bouwen, de eerste
in ons land, vijf kilometer lang, van het
Centraal Station - onder de één kilo
meter brede Nieuwe Maas door naar
het Zuidplein, het laatste stuk boven
gronds over een viaduct: kijkhoogte
negen meter boven straatniveau, wat
langs de drukke Rijnhaven en de schil
derachtige Maashaven met zijn lossende
schepen, graansilo's en elevatoren, een
fantastisch uitzicht moet opleveren,
waarheen de Rotterdammer zijn visite
sleept.
ER IS, AL IS HET maar een aanloop,
al zo enorm veel werk verzet. Weena: in
tien weken tijd werd een 2000 ton zware
stalen damwand 650 planken, die
meter diep zitten in de grond geslagen,
klauwden graafmachines onder wa
ter 80.000 kubieke meter grond uit tot
een diepte van twaalf meter min NAP.
en wordt er nu weer 40.000 „kub zand in
gereden om de bodem te verbeteren. Daar
op zal de betonnen plaat worden gestort,
waarop de tunnel- en stationsstukken wor
den gegoten. Zo gauw er twee klaar
zijn wordt het dok vol water gezet wa
ter, dat moet worden gekocht van een wa
terschap in de buurt - gaan de dokdeu
ren open en worden de tunnelstukken dooi
het inmiddels gegraven tien meter diepe
en 23 meter brede kanaal gevaren naar
de plaats waar ze moeten worden afge
zonken. Denk niet, dat dat een gigantisch
schouwspel wordt. Spectaculair is het
werk in wezen wèl, maar de 3000 tot
10 000 ton zware betonnen kolossen zullen
maar een klein stukje boven water uit
drijven. Daarna gaat de dokdeur weer
dicht en worden op de 90x45 meter-vloer
de nieuwe blokken van de metrobouwdoos
op stapel gezet. Eerst levert het bouwdok
Weena zijn segmenten af richting Coolsin
gel, daarna gaat de deur aan de andere
kant open en komt het Centraal Station
aan de beurt. Twee stations tegelijk ko
men er daar onder het 100 ha grote Sta
tionsplein dat in één waterplas zal ver
anderen. Eén voor deze metro, een voor
een andere metro in de richting Alexander
De bouwput aan het Weena staat nog vol
water om een tegendruk te vormen voor
de stalen damwand. Wanneer met ver
dicht zand de grondverbetering is uitge
voerd gaat het water er uit en kan het dok
worden afgemaakt. Naar links is het be
gin van het kanaal te zien, dat dwars door
de stad wordt gegraven.
stad. Dan ligt het station er maar vast,
hoeft de stad niet nóg eens open. Naar
oost een metro (over viaduct), en bij een
volgende verlenging dieper zuid in. Dat
staat nu al bovenaan op het „uitbreidings
plan."
GAAT U DAN NU even mee naar de
Coolsingel. Daar gebeurt op het oog niet
zoveel. Middenop een fors gapende put;
stukken zijn er van de brede trottoirs ge
nomen en het verkeer gaat er zonder enige
hinder te ondervinden langs. Daar begint
over een paar weken het grote karwei. De
duwdammen zitten in de grond en men
gaat nu diep graven om er een stuk tun
nel in de grond te zetten om houvast te
hebben voor de aangevaren aansluitingen
en om hier het transformatorstation te
bouwen, dat de hele metro van energie zal
voorzien. Dan bent u meteen vlak bij de
plaats waar de oude Bijenkorf heeft ge
staan. Dat wordt bouwdok nummer twee,
dat een meevallertje heeft gegeven. Het
zou minstens een jaar hebben gekost om
de honderden heipalen weg te halen, die
er onder het warenhuis stonden, dat een
miljoen ton puin heeft opgeleverd. Maar
die palen worden nu de fundering voor de
vloer van het bouwdok. Mooier kan het
niet. Daar duurt het overigens nog even
voor er wat gebeurt.
Omwenteling op het gebied van de grammofoonplaat
DANK Zl] EEN FRANSE UITVINDING kunnen thans ook in Nederland
grammofoonplaten als massa-artikel vervaardigd worden. Een speciale, vol
automatische apparatuur, die 6000 (zesduizend!) platen per uur afdrukt, maakt
van een grammofoonplaat een gebruiksvoorwerp dat voor nieuwsverspreiding,
onderwijs en reclame geheel nieuwe mogelijkheden opent. In ons land wordt
deze fabrikage ter hand genomen door de n.v. Sonopresse te Rotterdam, die de
licentie voor het Benelux-gebied bezit. Door de enorme produktiecapaciteit
50.000 platen per dag per machine kan de kostprijs ongekend laag ge
houden worden.
MAAR EEN PAAR HONDERD meter
verder, op de Schiedamse Dijk, kennen de
bewoners ze worden van tijd tot tijd
per circulaire met de stand van zaken op
de hoogte gehouden hun eigen straat
niet meer terug. Daar is 40.000 kubieke
meter grond weggegraven, (met al die
grond zijn plantsoenen aangelegd en tuin
tjes in de nieuwbouw opgehoogden is
een droge bouwput ontstaan van tweehon
derd meter lang, twintig meter breed en
tien meter diep. Stalen wanden worden
omhoog gehouden door honderd,vijftig
dwarsliggers, waartussen het station in
den droge wordt gebouwd. De paalfunde-
ring zit er al in; de eerste kubieke meters
beton voor het station het eerste van
de zeven zijn al gestort. In het voor
jaar is dit kwarwei al klaar.
In een enorme loods hebben de metro
bouwers een heel stuk van het station van
hout op ware grootte, schaal 1:1, vooruit-
gebouwd om aldus de zekerheid te kopen
de goede verlichting te kiezen, de beste,
gemakkelijkste schoon te houden, tegel-
soort. de juiste (rol) trapbreedte, de meest
aantrekkelijke pilaarvorm.
ER GEBEURT VEEL meer hier. Ir.
Plantema heeft het water, waarvan hij de
grootste last dacht te hebben, tot zijn bond
genoot gekozen. Een diepe sleuf gaat hier
het land in, waarin de eerste tunnelstuk
ken van het rivierkruisende gedeelte wor
den afgezonken. De rivier moet worden uit
gebaggerd en er zal een paalfundering moe
ten worden geslagen. Dat werk moet ook
opschieten, want in het vroege voorjaar
heeft het bouwdok op het eiland Van Brie-
nenoord de eerste twee tunnelstukken al
klaar. Dat is de grootste knaap van alle
maal, dat dok op een eilandje „buiten de
stad", dat helemaal op zijn kop is gezet.
Daar hebben vrachtauto's 150.000 kubieke
meter grond uit de honderd meter lange,
vijftig meter brede en tien meter diepe
bouwput gebanjerd. Met wegenbouwma-
chines is er een 35 centimeter dikke beton
nen vloer gestort een stuk vijftienbaans-
rijksweg, honderd meter lang en een de
zer dagen zijn de stalen mallen aangeko
men, waarin de betonnen kolossen worden
gegoten, mallen, die een miljoen kosten.
Er staat een eigen betonfabriek, capaci
teit 60 kubiekemeter per uur. Twaalf tun
nelstukken worden hier gebouwd, achthoe
kige giganten, 75 tot 90 meter lang, tien
meter breed en zes meter hoog. Gewicht:
vlug gezegd 5000 ton, wat indrukwekken
der omschreven: 5.000.000 kilo.
DE DOKDEUR LIGT er nog niet. Die
dobbert ergens in de Waalhaven. Weer
zo'n handigheidje van de metrobouwers,
die alles verzinnen om de kosten zo laag
mogelijk te houden. Voor de bouw van
de kademuren in de Waalhaven waren zes
tig caissons nodig. Wat was gemakkelij
ker dan een 61e etage te bouwen en die
als dokdeur te gebruiken. Er is trouwens
nog een nieuwtje toegepast bij dit dok.
Om het grondwater te keren heeft men
rondom de gehele put tot een dikke twin
tig meter in de grond een twee millime
ter dunne blikken plaat gespoten, die, als
de wanden van een sigarendoos, om de put
zit en het water tegenhoudt. Men had dat
foefje ook op de Coolsingel willen toepas
sen, maar daar moest men tot een diepte
van 35 meter gaan om het water te ke
ren.
Het werk voor de Rotterdamse metro
geeft wonderlijke beelden. Recht op het
Hofplein toe de fontein blijft in takt
gaat het kanaal. Het baggeren met de
draglines is intussen klaar.
Men heeft die diepte bereikt, maar het
werk gaf toch te veel moeite om het uit
te voeren. Nu wordt het grondwater weg
gepompt. Geen gevaar voor droogvallende
funderingen van de omliggende gebouwen,
want de tijd van drooglegging is te kort
om gevaar op te leveren. Bedrijven, die
hun koelwater uit de grond halen, krij
gen van de metrobouwers extra pompen
om dieper te kunnen komen. Maar nog
even terug naar Van Brienenoord.
De maten van de gigantische kuip zijn
zo gekozen, dat ook de segmenten van de
zesbaans Willemstunnel, die Rotterdam zo
snel mogelijk na de metro ter vervanging
van de Willemsbrug wil gaan bouwen, hier
kunnen worden gemaakt. Voor men daar
mee klaar is is het op zijn minst 1970.
En dankan men van het bouwdok
nog een zwembad maken
INTUSSEN WORDT de ene straat na
de andere opgebroken om vluchtwegen te
maken voor de dag, dat Weena en Cool
singel helemaal dicht gaan. Naast het
Weena komt een andere weg, zodat deze
verbinding niets aan capaciteit inboet. Pa
rallel aan de Coolsingel komen wegen, die
nu zijn verbreed, zoals op een van de
kruispunten, van twee tot vijf banen. Sin
gels worden gedempt, buizen en leidingen
stadsverwarming en telefoon worden'om
gelegd; bijkomende werken, die miljoenen
kosten. Maar het verkeer hoeft niet bang
te zijn. Het zal zich ongetwijfeld iets moe
ten behelpen, maar in de praktijk zal het
meevallen. Zoals het verkeer, dat al weer
een tijdje van de Schiedamsedijk is weg
gehaald; nu veel beter marcheert dan
voor de afsluiting.
ZOALS UIT ENKELE toegezonden plaat
jes blijkt, is de weergave van zowel ge
sproken woord als muziek (bijvoorbeeld de
moeilijk te registreren orgelklank) van
zeer behoorlijke kwaliteit. Het is nog af
te wachten of de grammofoonplatenbran
che een sterke repercussie zal ondervinden
van de nieuwe wijze van fabriceren. In de
sector van de amusementsmuziek, en zeker
in het teennager-repertoire, lijkt het niet
uitgesloten dat de nieuwe plaat een ge
duchte concurrent 'al betekenen.
De plaatjes zijn uiterst soepel, slechts
één-tiende milimeter dik, ze kunnen in
ieder gewenst toerental geleverd worden,
dus: 78, 45, 33 of 16 omwentelingen per
minuut. Het meest voorkomend is tot nog
toe de 33-toerenplaat van 17 centimeter
met een speeltijd van 6)4 minuut (één
kant). De fabrikanten verzekeren dat de
gebruiksduur vrijwel onbeperkt is en dat
de plaatjes in opvallende mate tegen kras
sen en andere beschadigingen bestand zijn.
DE COMBINATIE van een uiterst ge
ring gewicht bij grote duurzaamheid maakt
dat deze plaat bijzonder geschikt is voor
doeleinden op reclamegebied; voor wer-
vings- en propaganda-acties, als giftarti
kel, als onderdeel van de verpakking, als
gesproken gebruiksaanwijzing, als bijlage
in programma's of tijdschriften, met dit
laatste komt men al op het gebied van de
pers en uitgeverij, en dus kunnen wij ver
der gaan: als actualiteitenblad, waarbij
interviews, redevoeringen, reportages en
zovoorts in geluid worden vastgelegd, als
geluidsillustratie van boeken op tal van
terreinen (de „gewone" 45-toerenplaat
kwam hier al sporadisch voor, maar was
voor veelvuldige toepassing toch te kost
baar), als bijlage bij de uitgave van to
neelstukken en boeken over muziek, zie
hier nog maar een greep uit de vele ge
bruiksmogelijkheden die door de Neder
landse Sonopresse in een circulaire ge
noemd worden.
DAARBIJ DIENT het onderwijs niet
vergeten te worden, vooral het schriftelijk
taalonderwijs: hele cursussen met gespro
ken voorbeelden kunnen nu eenvoudig in
een enveloppe per post verzonden worden.
Bijzonder profijt van de nieuwe vinding
zullen tenslotte de blinden hebben, want
de gesproken week- of maandbladen, die
tot nog toe op tape werden vervaardigd
en na verloop van tijd moesten worden
teruggezonden, kunnen nu in ongelimi
teerd aantal „gedrukt" warden, en door de
geadresseerde behouden.
IN FRANKRIJK BESTAAN al periodie
ke uitgaven die zich van het procédé van
„geluidsdruk" bedienen. Men kent daar
Sonorama, een maandelijks actualiteiten
blad in gesproken vorm, en Théatrorama,
met live-opnamen van belangrijke toneel
producties. De Amerikaanse Sonopresse
maakt via de plaat propaganda voor het
beoefenen van baseball en het bezoek aan
de Zondagsschool. Of men het wil of niet
onze wereld, die aan lawaai ten onder
gaat, is verrijkt met een geluidsbron die
onder de pick-up aanzwelt tot een spraak
waterval die u de oren van het hoofd
praat over de voortreffelijkheden van onze
oploskoffie, X-Y-Z-polissen, nylonkousen,
plastic eierdopjes, 600 cc-vierdeurs, toilet
papier, hefvorktrucs en tuinameublemen-
ten. Dit soepele velletje (van een „schijfje"
kan men niet meer spreken, bij gebrek aan
dikte) verhoudt zich tot de grammofoon
plaat als de pocket tot het „echte" boek.
Een massa-communicatiemiddel van de
eerste orde. Straks krijgt u, met uw lijf
blad, de stem van een of andere Big Bro
ther, gelardeerd met aantrekkelijke mu
ziekjes, door de brievenbus in huis. De
Opregte Haarlemmer die ruim driehonderd
jaar geleden deze courant zijn huidige
ondertitel gaf, zal zich in zijn graf om
draaien.
Een vouwbaar plaatje.
