HET WEER
Pantserwagens en volkspolitie snijden vluchtwegen af
Grensgangers z
ijn zonder werk
Buien
Incident aan de
sectorgrens
46e JAARGANG NUMMER 238 MAANDAG 14 AUGUSTUS 1961
Kantoor: Lange Nieuwstraat 427, IJmuiden. I I V "1 1 T TK^ T Verschijnt dagelijks beh. zon en feestdagen.
Geopend van 9-12.30 en 2-5 uur. Zat 9-1 uur. I TTl I T 1 ll Pf V ij li iCl 11 L Monnemen. p week 59 c, p. kwartaal 7,65,
Telef. adm 54S7, chef bezorging tot 7 7519. 1 \J 1 1 1 \JL 1 VA W 1 W V W 1 SmA. A, JL I» (ranco per poat 8,15. L»e
Telef redactie 5389, na kaotooru,® 5t»0. DAGBLAD VOOR VELSEN-IJMUIDEN, SANTPOORT, DRIEHUIS, BEVERWIJK EN OMGEVING verkrilgb^
Haarlem: hoofdred. en alle afd. Telef. 15295. r o jo
Hoofdredacteur: Simon Koster Adj. Hoofdredacteur: Jos L. Lodewijks Redactiechef te IJmuiden: J. Kosak Uitgave: Grafische Bedrijven Damiate N.V„ Grote Houtstraat 93, Haarlem Directie: P. W. Peereboom en Mr. H. C. van der Mije
fcW MORRIS 'êeforéijou Snif!
SUÈDE DAMES- EN HERENJASJES
Aan het strand:
Het woord is aan
In de krant van heden:
Weerrapporten I, 2
Agenda van IJ mond en Haarlem 2
Uit het binnenland2
Op de Praatstoel3
Buitenlands nieuws3
Horen en Zien4
In deVishal en op zee4
Kunst 4
Uit stad en omgeving4, 5
Panda en andere beeldverhalen.7
Feuilleton 7
Economisch nieuws8
Beurs
Scheepsberichten 8
Sport9, 10, 11
Dit nummer bestaat uit
twaalf pagina's
BARTEUORISSTR HAARLEM TEL 13439
LEIDSESTRAAT (BIJ KONINGSPLEIN) AMSTERDAM TEL 223596
Dat waren de besluiten, de uitvoerin
ervan liet niet op zich wachten. Van de
tachtig doorlaatposten tussen de sectoren
werden er slechts dertien opengelaten, de
anderen werden 's nachts door het opbre
ken van de straten en het plaatsen van
betonpalen en prikkeldraadversperringen
gesloten. Het verkeer tussen de westelij
ke en oostelijke sectoren met de U-Bahn
en de S-Bahn werd in feite afgesneden. Al
leen het station Friedrichstrasse in de
oostsector bleef voor verkeer tussen de
sectoren geopend. Maar men moest daar
overstappen en door een hele serie politie
controles gaan. Aangezien er nog geen
speciale toestemmingen door de volkspo-
litie wEiren verleend, kwam er geen enke
le Oost-Berlijner meer door. Tenslotte leg
de het Ulbricht-regime een ijzeren cordon
langs de sectorengrens van politie, infan
terie, artillerie, pantserwagens en „be-
triebskampgruppen", para-militaire strijd
groepen in grijs-bruine overalls, die offi
cieel tot taak hebben de volkseigen be
drijven te beschermen.
Dat was het beeld, dat de West-Berlij-
ners te zien kregen, toen zij opgeschrikt
door radioberichten over het afgrendelen
van de sectorengrens 's morgens naar de
doorlaatposten gingen. De Brandenburger
Tor was nog open, maar de Potsdammer -
platz was afgesloten en leek op een leger
kamp. In de loop van de dag stroomden
de West-Berlijners per auto naar Oost-
Berlijn. Want hoewel de maatregelen van
de D.D.R.-regering tegen westelijke sub
versieve activiteit gericht heette te zijn,
mogen „vredelievende" Westberlijners,
Westduitsers en buitenlanders wel naar
Öost-Berlijn. Het lucht-, weg- en treinver
keer van West-Duitsland naar West-Ber
lijn is evenmin aan beperkingen onderhe
vig gesteld. Alleen de Oost-Duitsers en
Oost-Berlijners wordt het dus met bajo
netten en prikkeldraad onmogelijk ge
maakt om zich in West-Berlijn aan „scha
delijke invloeden" bloot te stellen. Dat de
maatregel in werkelijkheid niet tegen wes
telijke agitators zijn gericht, maar uitslui
tend tegen de 50.000 grensgangers, Oost-
Berlijners die in West-Berlijn werken, en
vooral tegen de steeds zwellende vluchte
lingenstroom, is duidelijk. Van zaterdag
ochtend tien uur tot zondagochtend tien
uur kwam in het vluchtelingenkamp Ma-
rienfelde het record-aantal van 3190 vluch
telingen uit het oosten aan. Toen, in de
loop van de ochtend, slonk de stroom: tus
sen tien uur 's ochtends en vier uur 's mid
dags waren het er slechts 800. En die had
den moeilijke uren beleefd. Zij waren over
kanalen gezwommen, over de spoorlijnen
geklommen of tussen de ruïnes van de sec
torengrens doorgeslipt.
Gisterochtend zag ik nog een vijftal
mensen vluchten in het park tussen de
Potsdammerplatz en de Brandenburger
Tor. De volksarmee was bezig daar een hek
van kippegaas en prikkeldraad op te rich
ten. Oost-Berlijners, die zich als zondags
wandelaars voordeden, drentelden voor
zichtig door de open plaatsen, tussen de
Verwachting tot morgenavond:
Veranderlijke bewolking met op
de meeste plaatsen enkele buien.
Matige tot krachtige wind tussen
zuidwest en noordwest. Aanhou
dend koel
Volledige weerrapporten op pagina twee
Een sombere en teleurstellende
zondag bracht overdag van Hoek van
Holland tot Bergen aan Zee 1 tot
2 mm regen, in Den Helder 12, op
Texel 8 en op Vlieland 15 mm regen.
Ook morgen is het wisselvallig weer
met opklaringen, maar ook enkele
buien bij een te koele, vrij krach
tige westenwind. Overdag 17 a 18
graden. Zeewater 17 graden.
Vooruitzichten: De onstabiele wes
telijke luchtstroom duurt voort.
soldaten door, naar de overkant van de
Ebertstrasse, waar een menigte West-
Berlijners stond te wachten. De Oostduit-
se soldaten deden of zij er niets mee te
maken hadden, hun ijver bij het' oprichten
der versperringen en bij het controleren
was trouwens opvallend gering. Zij lieten
zich ook stoicijns door sommige West-Ber-
lijnse jongemannen uitjouwen, grinnikten
alleen een beetje schaapachtig terug.
Maar sommige Oost-Berlijners merkten
het gat in deze afzetting te laat. Een
jongen in een regenjas wandelde doodze
nuwachtig heen en weer en wiste voortdu
rend met zijn zakdoek het zweet van zijn
handen. Op twintig meter afstand was
voor hem de vrijheid. De West-Berlijners
aan de overkant van de straat wilden hem
wel naar zich toe kijken, maar niemand
durfde te roepen: „Kom toch". Toen ging
vlak voor hem opeens het gaashek omhoog
en een compagnie van de volkspolitie met
machinepistolen posteerde zich op afstan
den van twintig meter van elkaar midden
op straat. Voor die jongen, zoals voor dui
zenden anderen, was het te laat.
In Oost-Berlijn zelf, waar ik gisteren de
hele dag heb rondgereden, werd het af
snijden van de ontsnappingskansen met
voorzichtigheid en gelatenheid ontvangen.
Aan de grens van de oostzone en de oost
sector, in Schönefeld, was de bewaking
niet versterkt. De Oostduitse bevolking gaf
gehoor aan het verzoek van haar regering
om voorlopig Oost-Berlijn niet te bezoe
ken, zulks niet zozeer uit gehoorzaamheid
aan Ulbricht alswel uit de overweging, dat
de luchtwegen in Berlijn zelf toch afgesne
den zijn. De stad bood verder het norma
le beeld van de zondag, weinig politie,
weinig troepen, geen speciale maatregelen
en normaal wandelende gezinnen. Maar
helemaal zonder tegenspraak van de be
volking ging het toch niet: voor het sta
tion van de voorstad Schöneweide hoorde
ik een heftige woordenwisseling tussen een
paar jongemannen en twee S.E.D.-ers. De
jongens zeiden openlijk dat zij deze nieu
we maatregelen een aanslag op hun vrij
heid vonden en zij spraken als hun me
ning uit, dat het in West-Duitsland beter
was dan in Oost-Duitsland. Maar zo gauw
zij rake argumenten gebruikten, werden zij
door de partijmannen van provocatie be
schuldigd. Het laatste woord had een po
litieman, die tenslotte de namen en adres
sen van de jongens opschreef.
Soortgelijke discussies kon men in Oost-
Berlijn ook horen langs de sectorengrens,
waar de bevolking was samengestroomd
om naar de militaire afzettingen te kijken.
Op iedere straathoek hadden agitators van
de S.E.D. het in debatten aan de stok met
mensen, die hun kritiek niet konden be
dwingen. Het waren vooral zeer jongen
en zeer ouden, die de niet geringe moed
hadden om te protesteren, de mensen van
middelbare leeftijd luisterden doorgaans
somber en zwijgend toe. Maar de partij
had getrainde debaters, die als doorslag
gevend argument nog altijd de volkspolitie
achter zich hadden.
De Westberlijnse reacties zijn tot nu toe
zeer bezonnen geweest. Er werd hier en
daar tegen de Vopo's gejouwd, maar de
Westberlijnse politie, die met luidspreker
wagens langs de sectorengrens patrouil
leerde, maande de bevolking met succes
tot kalmte. Ook de officiële Westberlijnse
houding getuigt van tact en voorzichtig-
Berly'n is thans definitief in
twee stukken gesneden
Ds. Peter Marshall:
Help ons Heer, wanneer wij het goede
willen doen maar niet weten wat het
is. Maar help ons vooral, wanneer wij
heel goed weten wat wij zouden moe
ten doen en er geen zin hebben.
De „kwestie-Berlijn" is in een nieuw
stadium gekomen; het Oostduitse regime
heeft, ongetwijfeld met goedvinden en wel
licht op last van het Kremlin, de con
sequenties getrokken van de voor Oost-
Berlijn en Oost-Duitsland politiek èn eco
nomisch funeste ontwikkeling die voort
vloeide uit de massa-emigratie naar het
Westen. Dat dit voor het communisme, en
in het bijzonder voor het regime-Ulbricht,
een ernstige nederlaag betekent valt niet
te ontkennen. En terecht kan het Wes
ten er dus een overwinning in zien voor
de democratisch-kapitalistische vorm van
samenleving, die voor zóveel Oostduitsers
zóveel aantrekkelijker bleek dan het com
munistische systeem dat er tenslotte bar
ricades moesten worden opgericht om hen
thuis te houden.
Het belang van die overwinning voor
het Westen moet danook, vooral wat het
psychologische effect ervan betreft, beslist
niet worden onderschat. Maar dat wil
hoe vreemd dit ook moge klinken
toch niet zeggen dat het Westen nu veel
reden tot juichen heeft. Want de nieuwe
situatie heeft de spanning in en om Ber
lijn opnieuw verhoogd en die verhoogde
spanning schept ook weer niéuwe gevaren
voor de wereldvrede.
De „demonstraties" die na de sluiting
van de sector-grens aan beide kanten van
de versperring hebben plaatsgevonden,
hebben tot dusver niet veel om het lijf
gehad. Maar als de bevolking van Berlijn,
hetzij van de oostelijke óf van de weste
lijke sector, haar kalmte zou verliezen
en daarvoor is juist bij Berlijners niet
zo heel veel nodig dan zouden er wel
eens emotionele uitbarstingen kunnen ko
men die tot ernstige incidenten konden lei
den. En bij de nu heersende spanning is
het zeer de vraag of de toestand, in zo'n
geval de regeringsleiders niet uit de hand
zou lopen en of zelfs de in Washington en
Moskou aanwezige afkeer van een nieuwe
wereldoorlog nog zou kunnen verhinderen
dat de twee machtigste mogendheden in
een gewapend conflict werden betrokken.
Maar in dit nieuwe stadium zijn er ook
nog andere gevaren. De communistische
schending van de vier-mo^endheden-over
een komst inzake het vrije verkeer in Ber
lijn zal de bereidwilligheid van de Wes
telijke regeringen om nieuwe onderhande
lingen met Moskou te beginnen bepaald
niet hebben verhoogd. Anderzijds was de
noodzaak om zo demonstratief een einde
te maken aan de massale uittocht van
Oostduitsers ontegenzeglijk een bittere
pil voor Kroesjtsjev en onder die omstan
digheden zal hij minder dan ooit geneigd
zijn, inzake zijn eisen betreffende de
„kwestie Berlijn" en de erkenning van het
Oostduitse regime water in de wijn te
doen.
Aldus zijn Oost en West nog weer scher
per en onverzoenlijker tegenover elkaar
komen te staan dan tevoren. De mogelijk
heid tot onderhandelen is kleiner geworden
en de kans op succes van zulke onderhan
delingen, als ze al zouden worden gevoerd,
nog geringer dan die een paar dagen gele
den was.
En toch, ondanks dit alles, blijft onder
handelen de enige methode waarmee de
huidige spanning kan worden bezworen.
Noch protesten, noch dreigementen kunnen
de „kwestie Berlijn" uit de wereld helpen
of zelfs maar de spanning doen afnemen.
Onderhandelen heeft onder de huidige om
standigheden echter alleen zin indien het
Westen zich niet weer bepaalt tot een hou
ding van „laten we eens horen wat
Kroesjtsjev te zeggen heeft" (waarop dan
altijd weer volgt: „hij had niets nieuws
aan te bieden"), maar als het Westen zelf
met frisse ideeën, met eigen initiatieven
die onderhandelingen aanpakt. Helaas
heeft men tot nu toe in het Westelijke kamp
nog weinig omtrent frisse ideeën en eigen
initiatieven horen verluiden.
Van het allergrootste belang bij dit al
les is ook, dat de Duitsers (ook en vooral
de leidende Duitsers) zich nu eens reali
seren dat alle moeilijkheden van nu voort
komen uit de door Duitsland ontketende
oorlog en dat de „kwestie Berlijn" groten
deels een uitvloeisel is van de welwillende
houding die de overwinnaars ten aanzien
van de verslagen vijand hebben aangeno
men. Als Oost èn West de volledige conse
quenties hadden getrokken van Duits-
lands onvoorwaardelijke overgave zou er
thans geen Berlijns probleem bestaan. In
dien de Duitse politici daar in deze dagen
eens aan wilden denken, zouden zij zich
wellicht minder laten verleiden tot het
misbruiken van de huidige situatie voor
verkiezingspropaganda, die onder deze
omstandigheden gemakkelijk in (zij het
dan indirecte) oorlogspropaganda kan ont
aarden.
Advertentie
(Van onze reisredai
BERLIJN, 14 augustus. Aan beide kanten van de
Brandenburger Tor, symbool van de gespleten stad Berlijn,
hebben gisteren twee mensenmenigten elkaar de hele dag
aan staan staren. Aan de kant van de Tiergarten de West
berlijners in hun zondagse kleren: nieuwsgierig, veront
waardigd, bezorgd. Op Unter den Linden stonden de Oost-
berlijners: verlaten, somber, hun woede af en toe even de
vrije loop latend in gesprekken op de straathoeken. En tus
sen die twee menigtes in stonden de pantserwagens, de
prikkeldraadversperringen, de met machinepistolen en kara
bijnen gewapende volkspolitie en volksarmee, waarmee het
Oostduitse regime van zijn staat sinds zondagnacht twee uur
een concentratiekamp heeft gemaakt. Wat gevreesd werd,
maar niet werkelijk verwacht, was gebeurd: Oost-Berlijn en
Oost-Duitsland zijn afgegrendeld. West-Berlijn is voor de
ar W. L. Brugsma)
Oostduitsers een verboden stad geworden. Vijftigduizend
grensgangers zijn van hun werk in West-Berlijn afgesneden.
Voor de vluchtelingen is de deur op slot gegaan. West- en
Oost-Berlijn hebben gisteren een verbijsterd ontwaken ge
kend. De Oostberlijners kregen eerst twee proclamaties te
zien. Eén was een verklaring van de staten van het verdrag
van Warschau: het oostblok stelde de D.D.R. voor om maat
regelen te nemen, die de „westelijke subversieve acties"
tegen de socialistische landen onmogelijk zouden maken en
om Berlijn een betrouwbare bewaking zouden leggen. De
andere was een besluit van de regering van Oost-Duitsland
om inderhaast op dat voorstel in te gaan: zolang West-Berlijn
niet tot „een vrije gedemilitairiseerde stad" is geworden,
mogen burgers van de D.D.R. er niet meer zonder speciale
toestemming van de volkspolitie naar toe.
Berlijn is vanochtend ontwaakt onder
een troosteloze motregen, die neerdruipt
over de versperringen, die oost en west
van elkaar scheiden. Nadat gisteravond
bij de Brandenburger Tor incidenten
hadden plaatsgegrepen, die een moment
uit de hand dreigden te lopen, hebben
de Oostduitsers de bewaking van de
sectorengrens nog verscherpt. In de
grijze straten van Oost-Berlijn staan nu
ook tanks van de volksarmee, Russische
T-34, hun lange lopen naar het westen
gericht. De stad was vanochtend rustig.
De 50.000 grensgangers zagen echter de
weg naar hun werk in West-Berlijn af-
Oost-Berlijners debatteren met S.E.D.-
propagandisten over de juistheid van
de afsluiting van hun stadsdeel. De
dreigende Vopo's hebben het laatste
woord.
gesneden. De Westberlijnse ochtend
bladen hadden zes tot acht pagina's ad
vertenties van grote bedrijven, die om
nieuw personeel vragen
De grootste spanning heerste gister
avond aan de Brandenburger Tor, waar
een menigte van 30.000 Westberlijners zich
verzameld had. Zij moesten toezien hoe
VOPO-commando's met de bajonet op het
geweer de Oostberlijners tot Unter den
Linden terugdreven.
De Westberlijners, waarvan sommigen
fakkels droegen, zongen het Westduitse
volkslied „eenheid, recht en vrede" en
hieven spreekkoren aan: „Berlijn blijft
vrij", „Hang Ulbricht op". Toen de mas
sa Westberlijners begon op te dringen,
openden de Vopo's de kranen van hun wa
terkanonnen, gepantserde voertuigen met
grote watertanks, die in Oost-Duitsland
worden gebruikt om relletjes de kop in te
drukken.
Knuppelaars
Een Oost-Berlijner, die gisteren op de
dag het geweer van een Vopo had afge
pakt, kreeg op Westberlijns gebied een ba
jonetsteek van een achtervolger. Bij de
Warschauer Brücke werd een groep protes
terende Oost-Berlijners met geweerkolfsla
gen uiteengejaagd. Een Vopo, die zich op
Westberlijns gebied waagde, werd door
een menigte Westberlijners neergeslagen.
Elders joegen Vopo's een groep jonge
Westberlijners, die tot aan het prikkel
draad was opgedrongen, met traangas,
knuppelslagen, en oefenhandgranaten uit
een. Een half uur later schoten Vopo's een
Oostberlijner neer die probeerde te vluch
ten. Tot laat in de avond moest de volks
politie in Oost-Berlijn steeds weer prote
sterende groepen Oostberlijners met gum
miknuppels en kolfslagen uiteen jagen.
Oostduitse Vopo's bezig met het oprichten van prikkeldraadversperringen op de Potz-
dammerplatz, een van de doorgang en tussen Oost- en West-Berlijn.
Een vader, wiens zoontje in West-
Berlijn logeerde, en die toestemming
kreeg van de Vopo's om hem op te
halen, rent met zijn kind over de
sectorgrens terug naar Oost-Berlijn.
heid. Burgemeester Willy Brandt, gister
ochtend vroeg in allerijl van zijn verkie-
zingstoernee door West-Duitsland terugge
keerd, confereerde eerst met de Westber
lijnse senaat en vervolgens met de ge
allieerde commandanten. In de namiddag
had hij, duidelijk vermoeid en gedepri
meerd, een persconferentie bijgewoond en
in de vroege avonduren presideerde hij
een bijzondere zitting van het Berlijnse
Huis van Afgevaardigden. Brandt sprak
van de verontwaardiging van Berlijn over
het feit, dat Ulbricht van de D.D.R. een
gevangenis heeft gemaakt door een fla
grante schending van de vier-mogendhe-
denovereenkomsten over Berlijn en de be
sluiten uit 1949 van de grote vier over het
vrije verkeer na de Berlijnse blokkade.
Hij zei dat een energiek protest van de
westelijke geallieerden zeker nodig, maar
tevens niet genoeg zou zijn en hij ge
waagde van de noodzaak tot progressieve
represailles. Hij achtte het niet uitgeslo
ten, dat hij zelf een bezoek aan Oost-
Berlijn zou brengen en kondigde ook een
massale protestbijeenkomst in West-Ber
lijn aan voor de komende dagen. Op de
zitting van het Huis van Afgevaardigden
begroette hij de daar aanwezige geallieer
de commandanten met de woorden: „Zij
zijn onze vrienden, die met ons in een en
hetzelfde schuitje zitten". Hij vroeg om de
solidariteit van West-Duitsland en zei ten
slotte: „De betonnen palen met de prik
keldraad-versperringen zijn midden in het
hart geramd van de Duitse eenheid. Het
westen moet eisen, dat deze wederrechte
lijke maatregelen ongedaan worden ge
maakt".
i
