DE DODENLIJST VAN
ADRIAN MESSENGER
HET GRUWZAAM BEDRIJF DER SANSONS,
DE SCHERPRECHTERS VAN FRANKRIJK
Zes generaties van beulen
vormden „dynastie des doods
PANDA EN DE MEESTEÏDOPHEFFER
Laat U strikken!
Polle
Ons vervolgverhaal
DINSDAG 3 OKTOBER 1961
PHILIP MACDONALD x
Oorspronkelijke titel:
The list of Adrian Messenger
Mode-parool uit Londen:
45. „Zodra het huisje klaar is", zegt Polle, „zou ik toch ook wel weer een
schip willen bouwen! We kunnen toch niet de rest van ons leven op een
eiland doorbrengenP" „Gaan jullie maar samen nieuwe klei halen, want
de slokop blijft hier maar rondhangen, en ik vertrouw hem nu niet meer!"
Gelukkig komen nu ook de kleintjes eens kijken, wat de groten uitvoeren; nu
heeft Polle bewaking genoeg, en dat mag ook wel, want de slokop zit
alweer aan de muurl
N s '- vv
51)
Onderweg moest hij op de een of
andere ongelukkige manier het stuk
je in The World of Books over het
onvoltooide werk van Adrian Messen
ger onder ogen hebben gekregen: het
betekende voor hem een onverwacht
gevaar, waarmee hij moest afreke
nen.. En als Madeleine Bixby die
zondagmorgen wat frisser was ge
weest zou het best hebben kunnen ge
beuren dat A. R. Gethryn meneer
Smith-Brown-Jones persoonlijk in de
flat van Messenger ontmoet had..
En dan zouden nu zowel Gwendolyn-
ne LaDoll als Roderick Fortescue
Swabborn, markies van Gleneyre,
nog in leven zijn.
Glidden sprak weer en Anthony
dwong zich terug te keren naar zijn
omgeving.
kregen een goed signalement."
Glidden keek in een notitieboekje.
„Dat hebben we ook nog bij dat hotel
in Birmingham gecontroleerd. Bron-
son was in de veertig. Middelmatige
lengte en bouw. Een beetje een hui
selijk type, hij liep wat schuifelend.
Volledig kaal. Een normaal regelma
tig gevormd gezicht zonder iets op
vallends. Zijn ogen waren bruin, maar
de meningen verschillen of het nu
licht- of donkerbruin was. Een rustig
type, aangenaam in de omgang.
Noemde zichzelf een „fabrikant".
Donkere een beetje ouderwetse kle
ren. Liefhebberij: fotografie.."
Hij was nog niet klaar, maar An
thony onderbrak hem. „Neem me
niet kwalijk," zei hij, „maar als u
denkt dat hij op de beschrijving ge
vonden kan worden, ben ik bang dat
ik u moet teleurstellen.."
Glidden zei: „Waarom niet? Hij
heeft een adres in Londen opgegeven
om zijn post na te sturen. En hij nam
inderdaad de trein naar Londen toen
hij wegging. Tientallen mensen hier
zijn in staat hem te herkennen. Ook de
dominee, die erg bevriend met hem
raakte.
„U moet niet vergeten," zei Antho
ny, „dat dit geen gewone huis- tuin
en keukenmoord is. Dit is een geval
dat maar heel zelden voorkomt: een
volkomen gewetenloze bijzonder
voorzichtige en uiterst intelligente
moordenaar. Ik ben bereid vijfhonder
tegen een met u te wedden dat mijn
heer Bronson heeft opgehouden te be
staan op het ogenblik dat de trein uit
Deyming vertrok. De man die in het
Waterloo Station uitstapte had waar
schijnlijk nog wel dezelfde kleren aan
afgezien van zijn hoofddeksel mis
schien maar hij zag er overigens
anders uit. Vijf jaar jonger in alle
opzichten, in zijn hele gedrag en wat
u maar wilt, en misschien wel met
een pruik op het kale hoofd.."
Anthony stopte plotseling. „Het ka
le hoofd," ging hij verder, „dat mis
schien binnen niet al te lange tijd zijn
natuurlijke haargroei terug zal heb
ben."
„Werkelijk iets bijzonders dus."
Glidden wreef langs zijn kin. „En
hij zal wel een druk hotel genomen
hebben waar hij nooit eerder is ge
weest.
„Precies. En hij is een type gaan
uitbeelden dat hij nooit eerder heeft
uitgebeeld. Een type dat is begonnen
met heel voorzichtig een tweedehands
jachtgeweer zonder registratiepapie
ren te kopen, en vervolgens een As-
tall-Mostyn two-seater heeft gehuurd.
Anthony keek op zijn horloge. „Wel
ke auto waarschijnlijk, een paar uur
vóór Gleneyre werd gevonden, terug
was in Londen in zijn eigen garage."
Raoul sprak voor het eerst. „En nu
is onze vriend natuurlijk een heel an
dere Blanc-Dubois in een heel ande
re plaats..-' „Precies," zei Anthony
en keek weer naar Glidden. „Wij
gaan er weer vandoor. U weet nu dat
dê dood van markies Gleneyre geen
ongeluk is geweest en ik heb u het
bewijsmateriaal daarvoor gegeven".
Hij kwam bij het vuur vandaan. „Be
wijsmateriaal," zei hij, „dat niet
herhaal niet vrijgegeven mag wor
den. In geen geval, denkt u daarom!"
Glidden knikte. „Ik weet het, mijn
heer." Hij kwam achter zijn bureau
vandaan. „Sir Egbert Lucas heeft dat
de.commissaris ook op het hart ge
bonden."
„Goed." Anthony nam de man even
op en toonde zich tevreden over wat
hij zag. Hij zei: „Je zult je misschien
verbazen, en ik zal dus trachten het
je enigszins duidelijk te maken. Ten
zij we bepaalde inlichtingen uit Cana
da krijgen is onze enige kans om die
man te pakken te krijgen, Glidden
ik herhaal: onze enige dat we er
voor zorgen dat hij geen idee heeft
dat we enige argwaan hebben.
Het was half elf, en lord Saltmar-
che, gehuld in een reisplaid die hem
volledig onzichtbaar maakte, lag op
zijn rug op de achterbank van de gro
te Franse auto toen ze het park uit
reden. Op de vloer naast hem lag
zijn Stafford terrier, Firbank, wel wat
verbaasd maar zich keurig gedra
gend. Lord Saltmarche werd beheerst
door tegenstrijdige gevoelens; hij had
een leeg gevoel in zijn maag sinds hij
zich gerealiseerd had dat hij zijn
grootvader nooit meer zou zien, maar
hij had ook een alles doordringend
gevoel van opwinding. Hier werd hij
immers midden in de nacht naar Lon
den gesmokkeld, ja gesmokkeld. In
een enorme buitenlandse auto, die
werd gereden door zijn grote nieuwe
vri§nd Raoul Saint-Denis! Raoul Saint
Denis, de held van het vliegtuigonge
luk boven de Atlantische Oceaan!
Raoul Saint-Denis die iets enorm
hoogs was geweest in de Franse ver
zetsbeweging! Raoul Saint-Denis die
er nog groter en sterker uitzag dan
zijn nieuwe gymnastiekonderwijzer
op school!
En er was nog meer, bedacht lord
Saltmarche: hij ging logeren bij men
sen (ze heetten Cameron) die hij nog
nooit gezien had. Dat zou best leuk
kunnen worden, want dat had Jocelyn
verzekerd. En bovendien ging Joce
lyn daar ook logeren en dat maakte
alles nog veel leuker!.
Alles tezamen genomen kon wel ge
zegd worden dat de aangename op
winding van lord Saltmarche zijn ver
driet overtrof. Er waren echter twee
merkwaardige dingen in dit opwinden
de geheel. Om te beginnen was daar
de vreemde manier waarop zijn
vriendin Jocelyn zich gedroeg ten
opzichte van zijn nieuwe vriend Raoul
vriendelijk, maar ook weer niet en
dat tegelijkertijd, en met te veel on
echt lijkende lachjes. En in de twee
de plaats was daar het verhaal dat
men hem verteld had over de reden
waarom hij werd weggesmokkeld.
Het heette dat het was vanwege de
journalisten, maar dat vertrouwde hij
niet helemaal.
Plotseling haalde een hand de plaid
van zijn gezicht vandaan en hij zag
Jocelyn, over de voorbank leunend op
hem neer kijken.
„Al klaar," zei ze. „Je mag weer
zitten."
Hij grinnikte tegen haar, draaide
zich zo dat zijn voeten weer op de
grond kwamen en Firbank sprong
naast hem op de bank.
Anthony was om elf uur nog steeds
in Deyming Abbey. Hij was, zoals
hij zijn vrouw een paar dagen later
schreef, verliefd geraakt. „En niet
zomaar op zo'n gewoon meisje,"
schreef hij, „maar op een echte mar
kiezin!"
De markiezin had hem ongeveer
anderhalf uur nadat Raoul en hij van
het gesprek met Glidden waren te
ruggekeerd, laten roepen; en op dat
moment had hij gebaad en gegeten,
alsmede geleende schone kleren aan
getrokken, zodat hij zich weer zeer
behaaglijk voelde. Raoul en Derek,
die bezig waren bij een partij biljart
vriendschap te sluiten, had hij bene
den achtergelaten, terwijl hijzelf naar
boven was gegaan naar een gezellige
zitkamer, waar Jocelyn hem voorstel
de aan een dametje in een grote rol
stoel, in het grijs gekleed, met witte
haren, een volmaakt persoontje, dat
hem met een persoonlijke ongeveisde
hartelijkheid begroette, die hem bij
zonder weldadig aandeed.
Ze zei: „Jocelyn heeft me gewaar
schuwd dat ik u geen „generaal"
mag noemen, mijnheer Gethryn. Dat
zal ik dan ook niet doen. Speciaal
niet, omdat ik een verzoek aan u
heb.
En toen had ze tegen hem gelachen.
Een glimlach, die zijn onderwerping
volooide.
„Ik wil dat u me alles vertelt," zei
ze. „Jocelyn zegt dat ze die verant
woording niet durft te nemen, maar
u zult daar hopelijk geen bezwaar te
gen hebben.
(Wordt vervolgd
2223 Ze keken de man met de baard na,
tof hij in het dorp verdwenen was. Me
neer Blok haalde z'n schouders op.
Een rare snijboon! vond hij. Nou
ja eigenlijk gaat het ons niet aan wie
hij is, zolang hij geen kwaads in de zin
heeftKom zullen we maar weer eens af
dalen? 't Wordt zo langzamerhand etens
tijd.
Zo, knapen kom maar gauw
weer eens buurten! lachte de vuurtoren
wachter. En droom vannacht maar niet
van rare mannen met zwarte baarden,
hoor!
Dolf en Ben zwaaiden naar meneer Blok
en daalden het pad door de duinen af.
Ik heb honger gekregen! zei Dolf. Zou
dat van de hoge lucht komen, daar boven
op de toren?
TWEE EEUWEN ACHTEREEN regeerden de Bourbons over Frankrijk. Toen
viel het hoofd van de zestiende Lodewijk onder de guillotine. De beul, die de
keten van het koningschap onderbrak, behoorde op zijn beurt tot een erfelijke
dynastie: het geslacht der Sansons, beulen van vader op zoon. Maar geen bewind
vermocht een einde te maken aan hun gruwelijke heerschappij. Zelfs konden zij
niet vrijwillig afstand doen van hun ambt. Hun hand velde Danton en Robes
pierre, die hun werkgevers waren geweest. Zij overleefden het rijk van Napo
leon 1, van Lodewijk XVIII en van Karei X. Welke lots-wisselingen de tijd ook
bewerkstelligde, geen aardse macht ondermijnde het bloedige rijk van de San
sons. Het duurde voort zolang er erfgenamen waren, zes generaties achtereen.
HET BEROEP VAN BEUL geldt bij
geen enkel vol!', ter wereld als een ere
ambt. Het wordt bijna overal veracht.
Toch stamden de Sansons uit een oud
Frans geslacht, welks middeleeuwse ver
tegenwoordigers een roemrijk aandeel
hadden in de kruistochten.
Charles, een der zoons van Nicolas San
son de Longval, werd in 1635 geboren
Een ongelukkige liefde voor zijn nicht Co-
lombe Brossier dreef hem naar zee. Jaren
later liep een Frans oorlogsschip de haven
van Dieppe binnen. De officieren gingen
aan wal, om zich in de herberg „L'ancre
dérapée" te vermaken. Onder hen bevon
den zich de Chevalier de Blignac en de
toen 27-jarige Charles Sanson de Longval.
Noodlottige voorspelling
De feestvreugde had een hoogtepunt be
reikt, toen een grote, benige man binnen
trad. Diens ongewone uiterlijk prikkelde
de aangeschoten zeelieden tot allerlei op
merkingen, die ermee eindigden, dat de
magere gast de twee officieren uit de lij
nen van hun hand de toekomst voorspel
de: Charles Sanson zou beul worden en
De Blignac zou door de hand van zijn
vriend aan de galg sterven! Deze lugu
bere voorspelling wekte evenveel conster
natie als ongeloof. Ze zou echter onont
koombare werkelijkheid blijken.
HET VERDERE VERLOOP der ge
schiedenis klinkt onwaarschijnlijker dan
een stuiversroman. De feiten staan echter
historisch vast. Een halfjaar na het drink
gelag in de herberg keerde Charles San
son de Longval te paard naar Dieppe te
rug van een bezoek aan zijn familie in
Abbeville. Hij werd overvallen door een
hevig onweer. Naast hem sloeg de bliksem
in en zijn paard schrok daarvan zo, dat
het zijn berijder afwierp.
Bewusteloos droeg men hem een huis
in Dieppe binnen. Het was het huis van de
man, die hem in „L'ancre dérapée" de
toekomst had voorspeld. De man zelf
was de beul. Niemand deelde dit
vooreerst aan de jonge Sanson mede. Aan
zijn ziekbed zag deze de bekoorlijke doch
ter van zijn gastheer, Marguerite. Hij vat
te een hartstochtelijke liefde voor haar op.
Zó onstuimig was deze liefde, dat Char
les Sanson de Longval er alles voor prijs
gaf, toen hij na vele weken de waarheid
vernam. Zijn keuze besliste over het lot
van vele generaties. Want de beulen en
hun gezin waren uitgesloten uit de samen
leving der burgers. Zij huwden gewoon
lijk slechts met de dochter van een beul
uit een der andere Franse steden. Charles
Sanson de Longval had slechts één alter
natief: afzien van Marguerite of voor al
tijd de „cirkel des doods" binnengaam Hij
koos het laatste, trouwde met Marguerite
en werd de opvolger van zijn schoonvader
in diens gruwelijk ambt. Ook de tweede
helft van de voorspelling werd bewaar
heid. De Chevalier de Blignac, wegens
drankmisbruik als zee-officier ontslagen,
viel van de ene misdaad in de andere.
Sanson legde hem de strop om de nek.
LA VERITABLE GUILLOTINE ORDINAERE
ha lebon soutien pour la uberte
De guillotine waarmee Charles Henri
Sanson, beul van Parijs, tijdens het
Schrikbewind duizenden onthoofdde.
(Naar een tekening uit de tijd van de
Franse revolutie).
De dynastie begint
Charles Sanson de Longval liet het twee
de deel van zijn naam, dat hem tot een
edelman stempelde, vallen. Veel vreugde
beleefde hij overigens niet van zijn stap.
Zijn vrouw, Marguerite Jouanne, stierf
reeds na weinige jaren aan tuberculose.
Maar zij liet hem een zoon na, die reeds
op zeventienjarige leeftijd het beroep van
zijn vader overnam. De jongen, die ook
Charles genoemd was, had trouwens geen
keuze. Niemand zou immers de zoon van
een beul als leerling in dienst willen ne
men!
Deze Charles junior werd slechts 45 jaar
oud, maar zijn weduwe bereikte een hoge
leeftijd. Hoezeer de beulen van Frankrijk
in die dagen één grote familie vormden
waarbinnen men zich bijna steeds zijn le
vensgezellin koos, bewijst het feit, dat
Marthe Dubut éénmaal per jaar voorzat
aan een familiedis, waaromheen zich niet
minder dan acht beulen groepeerden uit
verschillende Franse steden.
DE FRANSE REVOLUTIE zou later de
„guillotine" voortbrengen, die de uitvoe
ring van de doodstraf voor alle slacht^
offers gelijk maakte. Maar voordien eiste
het beroep van beul een veelzijdige en bij
zondere „vakkennis". Misdadigers van
adel moest hij met het zwaard onthoofden,
minder aanzienlijke boosdoeners kwamen
aan de galg. Nog vaker veroordeelde men
tot „radbraken". Het geselen en het
brandmerken waren „kleinigheden", die
eveneens tot de taak van de beul behoor
den. Dit alles moest in de gruwelijke prak
tijk zelf geleerd worden en als vanzelf
werd daardoor het beulsambt erfelijk,
want niemand beter dan de zoon van de
beul kon bijtijds de nodige ervaring op
doen die hem tot een bruikbare opvolger
maakte.
Beul
van zeven jaar
IN 1719 WERD Charles Jean-Baptiste
Sanson geboren, de eerste zoon van San
son II. Toen zijn vader stierf, was de jon
gen nog pas zeven jaar oud, maar Marthe
Dubut wist, dat een ander beroep voor
haar kinderen niet openstond. Zij spande
al haar krachten in, het gruwelijke ambt
voor haar gezin te behouden. En met suc
ces: de autoriteiten benoemden de zeven
jarige Jean-Baptiste op 2 oktober 1726 of
ficieel tot beul van Parijs. Natuurlijk kon
het kind zelf nog geen terechtstellingen
uitvoeren, maar de benoeming geschiedde
onder nadrukkelijk beding, dat de knaap
bij elke executie persoonlijk tegenwoordig
zou zijn.
De oudste zoon van Jean-Baptiste, Char
les-Henri, werd geboren toen zijn vader
nog maar 18 jaar was. Toen Jean-Bap
tiste in 1752 door een verlamming zijn be
roep niet meer kon uitoefenen, werd de
actieve dienst door de 15-jarige Charles-
Henri Sanson overgenomen. Andermaal
was een kind tijdens de regering van Lo
dewijk XV beul van Parijs.
Duizenden executies
DEZE CHARLES-HENRI, de vierde
beul in de dynastie der Sansons, heeft
waarschijnlijk het grootste aantal terecht
stellingen op zijn naam van alle beulen
der wereldgeschiedenis. Alleen reeds in de
revolutie-jaren deed hij onder de guillo
tine 2918 hoofden vallen. Van deze slacht
offers der terreur waren 370 vrouwen, 319
priesters en monniken, 22 kinderen bene
den de achttien jaar, 9 grijsaards boven
de tachtig. Lodewijk XVI, Marie-Antoi
nette, Madame Du Barry, Danton en
Robespierre behoorden tot de tientallen
■NV JX
63. De gebeurtenissen, die zich afspeelden in het ge
bouw van het Genootschap tot Opheffing van Overont-
wikkelde zaken, begonnen een bijna gewelddadig ka
rakter aan te nemen, en uiteraard gingen zij ook met
enig gerucht gepaard. Opvallend was vooral het krakend
lawaai, waarmee de voordeur onder de drang der dien
ders bezweek en dit drong dan ook oorverdovend door
tot in de ellendige kerker waar Panda in de boeien ge
klonken lag. Hij sprong, zijn ketenenvergetend, van
schrik overeind om van de ene verbazing in de an
dere te vallen toen hij merkte, dat al bij deze geringe
krachtsinspanning het staal in papiersnippers uiteen
viel. Maar ja natuurlijk! Panda kon zichzelf wel om
de oren slaan om zijn domheid! Die boeien, die hem
niet te slaken hadden geleken, waren niet anders dan
toneel-boeien en dus uit karton samengesteld. Het
moest maar een kleine moeite zijn om zich geheel te
bevrijden en dan zou hij Joris Goedbloed en al die an
deren eens laten zien. dat ze rekening met hem te hou
den hadden! Of hij dit nog aan Joris zou kunnen verto
nen werd echter sterk de vraag, want deze genootschaps
voorzitter besloot, toen hij zich aan alle kanten opge
jaagd zag, tot het inslaan van een nieuwe koers. Hij
repte zich rechtstreeks naar de blinde muur, die het
verre einde van de hal afsloot, zonder zich er blijkbaar
om te bekommeren, dal daar geen enkele deur hem een
veilige aftocht beloofde.
„La dernière charrette", een litho
grafie van Raffet, de wagen voor
stellende waarmee de tot de guillotine
veroordeelden naar het schavot wer
den gevoerd, omstuwd door een op
dringende, joelende menigte.
persoonlijkheden die door zijn hand de
dood vonden.
Vergelegen bij zoveel bloedige activiteit
verbleekt de loopbaan van zijn zoon en
opvolger Henry Sanson, die overigens zélf
bijna door beulshanden aan zijn eind ge
komen is, toen men hem tijdens de Franse
revolutie arresteerde onder verdenking
van „daden tegen de veiligheid van de
staat". Hij wist zich nog bijtijds te recht
vaardigen. Ware hij daarin niet geslaagd,
de meedogenloze machthebbers der ter
reur zouden zich wellicht niet ontzien heb
ben, de terechtstelling aan Henry's eigen
vader op te dragen.
De tweede Henry, zoon van de voor
gaande, sloot de rij van de Sansons, die
beulen van Parijs waren. Gedurende 27
jaar, van 1820 tot 1847, verrichtte hij
„slechts" 111 terechtstellingen.
De laatste beul
HENRY II VROEG en kreeg op 48-jarige
leeftijd ontslag en trok zich onder een
aangenomen naam uit de openbaarheid
terug. Waarschijnlijk zou men in zijn ont
slag niet zo spoedig bewilligd hebben,
wanneer hij een zoon had gehad voor de
opvolging. Maar Henry Sanson bezat al
leen dochters en dus stond het bij voor
baat vast, dat de beulen-dynastie in hem
een einde zou vinden. Wonderlijk genoeg
legde deze laatste van zes generaties beu
len zijn ambt neer als een overtuigd te
genstander van de doodstraf. Van de ja
ren die hij als ambteloos burger in alle
stilte sleet, maakte hij gebruik tot het op
schrift stellen van de gedenkschriften der
Sansons. Men kan zich moeilijk een gru
welijker document voorstellen dan deze
mémoires. Want van vader op zoon heb
ben de Sansons steeds van al hun terecht
stellingen uitvoerige aantekeningen gehou
den en Henry II beschikte dus over de
documenten van 162 jaren beuls-bedrijvig-
heid.
In de najaarsmode van vele Britse en
Franse couturiers worden dit jaar legio
strikken en linten verwerkt, zo is deze
week in Londen bekendgemaakt.
De herfstmode van verleden jaar bracht
de eerste strikken. Zij werden aangebracht
ter hoogte van de verlaagde heuplijn die
toen het nieuwste en belangrijkste op mo
degebied was.
Dit jaar zullen de strikken en linten die
nen ter accentuering van de nieuwe
vloeiende" lijnen. Mantels en japonnen
zullen wijd uitstaan en langs diagonale of
gedraaide lijnen worden gedrapeerd.
De linten en strikken die dit jaar wor
den gebruikt hebben vrijwel steeds dezelf
de kleur als de kleding, dus zwarte linten
bij zwart, bruine linten bij bruin, enz.
De Londense ontwerper Michael heeft
een dubbele rij lussen aangebracht aan
de benedenkant van twee losse panden die
vanuit het midden diagonaal naar de zij
kanten van een rok zijn gedraaid.
Worth heeft twee plooien van de klokrok
van een korte avondjurk met een fluwelen
lint opgesmukt. De plooien bevinden zich
aan de voorkant van de rok. Het lint is
losjes vastgemaakt aan de zijkant van de
japon.
In Parijs heeft de ontwerper Guy La-
roche onlangs in zijn „spiraallijn" de strik
reeds in ere hersteld. Op iedere plaats
waar de stof is gedraaid is een fluwelen
strik aangebracht.
Ook Laroche en Balmain hebben tulle
jurken over de gehele lengte met fluwelen
linten versierd. De linten lopen diagonaal.
Op de linten zijn platte strikjes aange
bracht.
Oqqq
fi5'(9
