DE DODENLIJST VAN
ADRIAN MESSENGER
Een vergeten hoekje Holland
onder de rook van Kopenhagen
Koning Christiaan II had liever
Hollandse dan Deense boeren...
te moeilijk
industrie
Het geheim van de vuurtoren
PANDA EN DE MEESTER-OPHEFFER
Polle
m
Maatsysteem ,,4D"
voor handel en
mm
Hollands museum
Schoon Duveke
DONDERDAG 5 OKTOBER 1961
15
PHILIP MACDONALD
Oorspronkelijke titel:
The list of Adrian Messenger
CURVEN"
Prins Philip publiceert
een reisbeschrijving
47. Als ze aan de deuringang beginnen, moet Bingo dienst doen als
steuntje. „Haal jij maar even alleen wat klei", zegt Polle tegen Belli. „Goed
stil staan, Bingo!", zegt Bolle, „en niet met je staart kwispelen, anders
krijgen we zo'n rare deur!" Maar Bingo püst netjes op, en als de klei droog
is, is er een prachtig poortje ontstaan!
ONBEGRIJPELIJKE
Een kunststoffenindustrie heeft on
langs in de Deense stad Herning in
Jutland deze plastic „bouwkoepel"
gedemonstreerd, waarmee in aan
bouw zijnde woningen en andere
bouwwerken van ten hoogste twee
etages kunnen worden beschermd
tegen vorst en overmatige regenval.
Volgens de fabrikant kunnen de
bouwvakarbeiders onder deze enorme
paraplu van doorzichtig plastic bij
alle weersomstandigheden door
werken. Het geval wordt overeind
gehouden door de blaaslucht van een
of meer grote ventilatoren, die zo
nodig voorverwarmd kan worden.
Vooral voor de hungalowbouw schijnt
de nieuwe vinding grote perspectie
ven te openen.
'y
EEN VLAK HOLLANDS LANDSCHAP. Kerken met zadeldaktorens, boerde
rijen met Nederlandse namen, kinderen die Dirk, Wybrand, Cornelis, Crilles,
Aaght of Trijn heten. Ja, zelfs de familienamen als Dirksen, Jansen, Pietersen,
Backer en Smith klinken overbekend op Amager, een Deens eilandje ten zuid
oosten van Kopenhagen. Goed, men spreekt er Deens maar pas sinds be
trekkelijk korte tijd. De betovergrootouders van de bewoners van Amager
spraken nog htm „moerstaal": de dialecten van Broek in Waterland, Monniken
dam en Volcndam, vanwaar zij eeuwen geleden naar Denemarken emigreerden
De mannelijke nazaten van die pioniers dragen zelfs nog wel eens de bekende
Volendammer pofbroek: een stukje Hollandse folklore in den vreemde!
53)
„Natuurlijk, vooral omdat hij, waar
hij tijd en geld genoeg had, altijd een
j nieuwe poging kon wagen als de eer
ste mislukte."
„Precies!" Anthony raakte steeds
meer verrukt. „Laten we het dus heb
ben over de moorden die anders van
aard waren. Francis Pomfret bij
voorbeeld verdronk toen de zeilboot
waarin hij naar men aannam alleen
was, door een windvlaag omsloeg. Ik
hoef wel niet te zeggen dat Smith-
Brown-Jones zoiets op honderd ver
schillende manieren voor elkaar kan
hebben gekregen. Ik noem maar één
mogelijkheid: dat hijzelf in een klein
vaartuig misschien een motorboot)
het water opgaat en daar voorgeeft
j pech te hebben. De niets vermoeden
de Pomfret komt hem dan natuurlijk
te hulp, neemt hem aan boord en
vindt zijn einde.Anthony kwam tot
de ontdekking dat hij weer aan het
ijsberen was, corrigeerde zichzelf, en
ging terug naar het haardvuur. „Dan
is daar die direnarts, Robert More-
ton," zei hij. „Hij is van de voetbrug
over een spoorlijn in een klein dorpje
gevallen. Óm drie uur 's ochtens. Dat
is een simpel geval van in hinderlaag
liggen, wachten, toeslaan en schui
ven. Hetzelfde systeem, plus een
opengewrongen liftkoker, is van toe
passing voor dr. Devitt. Wachten, toe
slaan en schuiven, en de arme duivel
ligt op de bodem van de schacht.
Zich afvragend of hij teveel ineens
zei pauzeerde Anthony. Maar toen hij
een sigaret opstak en naar zijn toe
hoorster keek, zag hij dat haar ogen
even open waren als altijd, en dat ze
compleet begrip toonden. Hij zei: „Ik
kom nu dus bij twee afschuwelijke
massamoorden: dat spoorwegongeluk
in de Hooglanden en het vliegtuigon
geluk boven de Atlantische Oceaan..
Wat die Schotse trein betreft: ik heb
me laten vertelen dlat een uur werk
met een houweel onder de rails op die
heuvel voldoende geweest moet zijn.
Zoiets viel overigens nooit meer na te
gaan, want toen de trein ontspoorde
werd meteen een heel stuk van de
spoorbaan vernield."
Hij zag dat de schouders van zijn
toehoorster een huivering vertoonden
en ging snel verder om te voorkomen
dat ze zou vragen hoe de moordenaar
zeker kon zijn van zijn slachtoffer.
Hij zei:
„Nu komen we dus bij het vliegtuig.
„Een eenvoudige opgave voor onze
knappe lijder aan grootheidswaanzin.
Hij hoefde alleen maar te zorgen dat
er een tijdbom in de bagage kwam.
En daarvoor kan ik heus wel tien ma
nieren bedenken. Hij kan bijvoorbeeld
een week of zo van tevoren een kamer
nemen in een hotel zeg het Alsace
dat veel zorg besteedt aan komende
en gaande Amerikanen. Daar maakt
hij kennis met iemand die met het
zelfde vliegtuig meegaat als Adrian
Messenger en zorgt er vervolgens
voor dat hij a) een duplicaat in de
plaats stelt van een van de stukken
bagage van die man of b) lang genoeg
met zijn bagage alleen is om er het
dodelijke pakket in te stoppen.We
derom zag hij haar huiveren'. Hij
wierp zijn sigaret in het vuur en ging
weer zitten. „Meer hoef ik niet te zeg
gen", zei hij, „daar zult u het wel mee
eens zijn".
„Over het verleden niet", zei ze,
maar nu hebben we de toekomst nog.
En die heeft betrekking op Derek,
nietwaar?" Voor het eerst zag Antho
ny angst in haar ogen. Hij kwam tot
de ontdekking dat hij was gaan staan
en op haar neerzag en dat hij wenste
haar gerust te stellen", zei hij. „Sey
mour.." Hij vertelde haar over Sey
mour, wie en wat Seymour was, en zei:
„Denkt u dus alleen aan Seymour.
Concentreer u op hem en bid dat hij
uit Canada terugkomt met wat wij
nodig hebben. Dat wil zeggen met vol
doende materiaal om het mogelijk te
maken voor George-Swaab-Smith-
Brown-Jones een val te zetten, waar
hij nooit meer aan kan ontsnappen.
Toen Seymour echter zes dagen la
ter terugkwam was een blik voor An
thony genoeg om duidelijk te maken
dat noch de concentratie noch het bid
den had geholpen.
Ze ontmoetten elkaar op Scotland
Yard in de kamer van Lucas, en Lu
cas en Firth waren er ook. Seymour
was vermoeid en neerslachtig. Maar,
2627. Kijk 'es, Ben! zei Dolf. Meneer
Blok heeft het stormsein in de mast ge
hesen!
Ben knikte. Wat die kegel betekende,
wisten ze. De vuurtorenwachter had hen
de betekenis van de verschillende seinen
geleerd.
Dan zou 't weieens kunnen gaan spo
ken! meende Ben.
Dat kwam uit ook. Tegen de middag
dank zij de opleiding, bracht hij dui
delijk en bondig verslag uit.
Hij was in Ottawa geweest op het
hoofdkwartier van de lichte infante
rie van de hertog van Athlone..Hij
was ook in Regina geweest, waar Ge
orge Swaab onmiddellijk na zijn de
mobilisatie landerijen te gelde had
gemaakt, die zijn in de oorlog overle
den vader William Swaab hem had
nagelatenHij was ook in Montreal
geweest waar George Swaab (kenne
lijk op aandringen van zijn Frans-Ca-
nadese moeder) op school was ge
weest. .En tenslotte was hij in Winni
peg geweest, waar hij het bewijs had
gevonden dat George Swaab inder
daad de kleinzoon was van Arthur
Swaab, die oorspronkelijk Arthur
Swabborn had geheten. .Al deze acti
viteiten hadden echter niet meer op
geleverd dan:
1. Een verklaring van de staf van
de lichte infanterie van de hertog van
Athlone, waaruit bleek dat sergeant
George Swaab tijdelijk ingedeeld was
geweest bij de Britse legereenheden
in India, en dat hij bij het speciale
onderdeel van generaal Dalton in Bir
ma had gediend. Oorspronkelijk was
hij als „vermist, waarschijnlijk ge
sneuveld" geregistreerd, maar nader
hand was gebleken dat hij alleen maar
ernstig gewond was geraakt en dat
vriendelijke Birmezen hem verpleegd
hadden; na de beëindiging van de vij
andelijkheden was hij naar Rangoon
teruggekeerd. Het consulaat had daar
zijn passage terug naar Canada gere
geld, waar hij zich bij zijn regiment
had gemeld en was gedemobiliseerd.
2. Een afschrift van het demoboli-
satiebesluit van sergeant George
Swaab.
3. Een afschrift van de geboorteak
te van George Swaab.
4. Fotocopieën van de aktes van over
dracht bij de verkoop van de eigen
dommen van George Swaab.
5. Een beëdigde verklaring van de
Regina Bank, waarover George Swaab
de verkopen had laten lopen. Daar
uit bleek dat hij na aftrek van belas
ting dlrs 97.000.- had ontvangen, ge
deeltelijk in reischèquues aan toon
der.
6. Drie vergeelde en nauwelijks her
kenbare pasfoto's van George Swaab
op de leeftijd van naar schatting vijf,
zeven en twaalf jaar.
Anthony keek met sympathie naar
Thomas Gainsford Seymour. „En ver
der niets?" vrcfèg hij.
„Nee mijnheer", zei Seymour. „Ten
zij u nog een nutteloze mededeling
mee wilt rekenen, die ik kreeg van
een meisje, dat Swaab in zijn jongens
jaren had gekend. Ze zei dat hij als
hij ergens opgewonden over raakte
een kleine tic had bij zijn rechteroog".
„Zooooo", zei Anthony. „Hetzelfde
dus als onze Onbekende Samaritaan
in de Hooglanden". Hij schudde zijn
hoofd. „Maar je hebt gelijk dat het
nutteloos is. We kunnen moeilijk alle
twintig miljoen mannelijke bewoners
van het Verenigd Koninkrijk oproe
pen voor inspectie en ze vervolgens
in een staat van opwinding brengen
om te zien wie een tic heeft".
Lucas keek naar Seymour: „Hoe
staat het met zijn paspoort?"
„Ook niets, mijnheer. Er is nooit
een paspoort uitgegeven aan George
Swaab".
Nu was het Firth' beurt. „En een
signalement?" vroeg hij. „Er moét
toch wel iets van dien aard zijn. Wat
heb je kunnen vinden?"
„Het bleef zinloos, mijnheer". Sey
mour haalde vermoeid zijn schouders
op. „Ze liepen zoveel uiteen, dat het
gemiddelde zinloos was".
Anthony glimlachte grimmig. „Een
sprekende gelijkenis, neem ik aan,
met Smith Brown-Jones".
Er volgde een stilte, die tenslotte
loor Sir Egbert Lucas verbroken werd.
Deze zuchtte en zei: „Waar blijven
we nu? Wil iemand me dat misschien
vertellen? Of vraag ik teveel?"
Firth keek naar het plafond, Sey
mour naar de vloer. En Anthony zei:
„Ik heb het antwoord niet. Het enige
wat ik zeggen kan is: daar waar we
begonnen zijn, Lucas, ergens in nie
mandsland, waar we niet weten wel
ke deur van welke lege stal we moe
ten sluiten.
„Niet weer dat college over de func
tie van de politie!"
(Wordt vervolgd)
woei er een stevige wind en de zee, die
eerst nog rustv en glad in de zon ge
legen had, werd roerig. De golven werden
ruwer en hoger en ze kregen witte schuim
koppen.
Toen Ben en Dolf op de strandmuur
stonden en naar de zee keken, zagen ze
de lucht en het water steeds grauwer wor
den
NEDERLANDSE TOERISTEN die Dene
marken bezoeken komen niet op Amager.
Zij trekken naar de hoofdstad Kopenha
gen, „het Parijs van het Noorden". Daar
menen ze een treffende overeenkomst met
Amsterdam te zien, want ook Kopenhagen
is een stad van fietsers! „Het heeft wel
iets van Nederland," zeggen deze toeristen
bij hun thuiskomst, maar zij beseffen niet
dat ze in werkelijkheid heel dicht bij een
hoekje „oud-Holland" geweest zijn.
Daarvoor hadden ze moeten oversteken
naar Sundby, de voorstad van Kopenhagen,
op het eiland Amager, dat het „westland"
van Denemarken is. Óp 11 november lo
pen daar de kinderen met lampions, zoals
bij ons in de Zaanstreek. Tegen 5 decem
ber kan men er Sinterklaas op zijn witte
schimmel zien, vergezeld van Zwarte Pie
ten. Op hoogtijdagen ziet men er de wijde
Volendammerbroek en ontbreekt zelfs de
oud-Nederlandse korenblauwe hoed van
kameelhaar niet....
Op de boerderijen leest men Hollander -
gaerden", „Hollands Minde" of „Holland"
en op het kerkhof van Store Magleby staan
grafstenen met opschriften als: „Anno 7
febr.1695 sterff in den Heere den Eer-
waerde Crilles Willemsen" of „Anno 26
mrt. 1728 sterff syn wyff Gneth Teunis-
sen".
Boven de deur van dat witte kerkje kan
men lezen: „Anno 1731 is deze kerck ge-
bouwet up onse eigen bekosting. Dit selve
.jahr op den 6. juny is koning Christian
de VI gekroont" en „F. C. Schmitto, was
de laste dominus die Godes Wordt in de
Hollandske tael hefft bediend 1786-1833".
IN STORE MAGLEBY vindt u zelfs een
Hollands museum. Dit schathuis van Ama
ger is al 250 jaar oud. Het werd ingericht
ter ere van de Hollandse pioniers die zich
in 1521 op Amager vestigden. In dit mu
seum is een schat aan antiek te zien: in
terieurs van boerderijen, schilderijen en
portretten van voorouders, borduurwerken,
tegels, kostuums en allerlei gebruiksvoor
werpen, wat alles een onmiskenbaar Ne
derlands karakter heeft. Men herkent er
direct Noordholland en speciaal het Wa
terland in. Zelfs het symbool van Water
land, de zwaan, ontbreekt in Store Magle
by niet!
De museumbewaarder heet Petersen,
maar zijn overgrootvader schreef nog Pie
tersen. Die overgrootvader luisterde zon
dags in de kerk nog naar de Hollandse
preken van ds. Schmitto!
Soms komen er Nederlanders naar het
museum. Hun aantal is nog geen procent
van het aantal dat Kopenhagen bezoekt!
Vol trots weet Petersen hen te vertellen
dat, in tegenstelling met de doorsnee-Ne
derlander, ons vorstenhuis Amager niet is
vergeten. Op 7 september 1922 kwamen ko
ningin Wilhelmina en prins Hendrik naar
Store Magleby en op 7 april 1946 waren,
het Prinses Juliana en Prins Bernhard die
het museum bezochten.
DE MENSEN VAN Amager weten vrij
nauwkeurig hoe hun voorvaderen naar De
nemarken kwamen. Zij weten zelfs van
welke pionier zij afstammen. Men kan u
vertellen dat de familie Cornelissen met
10 en de familie Claes met 13 kinderen
de tocht van Waterland naar Amager on
dernam. Onder de 184 emigranten waren
er 27 die de echt Hollandse naam Jan
droegen. De herinnering aan de emigratie
is bewaard gebleven, de stambomen van
1521 tot heden zijn tamelijk compleet en
door het levendig houden van deze herin
neringen en het behouden van vele oude
tradities, voelt men zich nog steeds nauw
verbonden met Holland.
Slechts omtrent de reden van het weg
trekken der voorouders uit Waterland zijn
de overleveringen verward. Er is een ver
haal, volgens hetwelk een grote overstro
ming de mensen dwong hun woonsteden in
Holland te verlaten. Dit kan echter niet
juist zijn daar vóór 1521 geen andere wa
tersnood Waterland teisterde dan de grote
vloed van 1541.
MEER GELOOF IS er dan ook te hech
ten aan de hierna volgende overlevering,
al ontgbreken ook hieromtrent bewijsstuk
ken.
Koning Christiaan II van Denemarken
was gehuwd met Isabella van Oostenrijk.
Hij was een ruwe en wrede vorst, die zijn
eega vele malen ontrouw was. Op een goe
de dag maakte deze koning een tocht door
Noorwegen, dat toen nog Deens was. Hij
stapte af bij, een herberg en dronk een
glas bier. Nog nimmer had de koning zulk
lekker bier gedronken. Ook kreeg hij wa
fels en die smaakten zo verrukkelijk, dat
de koning meer wilde weten omtrent de
kokkin die tevens de waardin was. Hij ver
nam dat zij de weduwe was van een Hol
landse reder en met haar dochter de her
berg beheerde. De koning wilde nu ook de
dochter zien en na het bier en de wafels
viel ook zij bijzonder goed in de smaak bij
de vorst.
Daarna eiste koning Christiaan dat de
waardin, Sigbrit Willemsdr., en haar
knappe dochter Duveke meegingen naar
Kopenhagen om hem te verwennen met
haar exquise lekkernijen en hare bevallige
aanwezigheid". De legende zegt verder dat
Duveke 's konings minnares werd „alhoe
wel niet voor langen tijd".
Van beide vrouwen léerde koning Chris
tiaan zoveel over de Hollandse keuken,
dat hij zijn Deense leveranciers uitschold
HET NIEUWE maatsysteem voor heren
kleding „4D", dat in het begin van dit
jaar gelanceerd werd en toen „een uitda
ging aan, de Nederlandse herenkledingsin-
dustrie" iverd genoemd, is te moeilijk ge
bleken. „Een groot deel van de industrie
en de handel bleek", aldus is ons door
het „Nederlands Economisch verbond voor
de confectieindustrie meegedeeld, „te
conservatief om het 4D-systeem te kun
nen begrijpen."
DIT 4D is op wetenschappelijke wijze
wijze uitgewerkt en langs matematische
weg op grond van antropologische metin
gen tot stand gekomen. Men is tot de con-
en een gezant naar Holland stuurde om
boeren te werven die hem van betere bo
ter en landbouwprodukten zouden kunnen
voorzien.
De koning kreeg zijn zin. Honderdvieren
tachtig Waterlanders bezweken voor het
vorstelijk aanbod en gingen naar Amager.
In hoeverre dit alles juist is kan niet
meer worden achterhaald. Wel staat vast,
dat de liefde van Christiaan voor Duveke
zich afspeelde in dezelfde tijd als de emi
gratie van de Waterlandse boeren naar
Amager.
HET HEEFT LANG geduurd voordat de
Hollandse „indringers" in de Deense ge
meenschap waren opgenomen. Deels was
dit eigen schuld, daar zij hun taal en tra
dities lange tijd behielden, maar deels
kwam dit ook door de afgunst der Denen-
De boeren op Amager waren woedend
over de komst van de Hollanders en het
feit dat zij in ongenade waren gevallen
bij de koning. Zij raakten zelfs slaags met
de immigranten, daardoor moest het land
verdeeld worden. De Denen op Amager
kregen het noordelijke deel toegewezen, de
Hollanders het zuidelijke deel van het
land. Later zijn de getrokken grenzen ver
vaagd en heeft de Hollandse kolonie zich
over heel Amager uitgebreid. Door de goe
de naam die hun produkten hadden, wer
den zij de leveranciers van Kopenhagens
élite. Alles gingen ze verbouwen waar
vraag naar was en zo ontwikkelde het
Hollandse Amager zich tot de groentetuin
van de Deense hoofdstad.
De afgunst van de Denen verdween
naarmate de indringers het Deens als taal
gingen gebruiken en zich met de oorspron
kelijke bevolking vermengde, een assimi
latieproces dat al in de eerste jaren der
vorige eeuw voltrokken was. Sindsdien is
het langzamerhand ook in Denemarken in
het vergeetboek geraakt dat er op Ama
ger een stukje Holland te vinden was.
Vergeten in Holland, vergeten in Dene
marken, zijn alleen de Amagers zelf zich
nog levendig bewust van hun afkomst uit
de streken aan de oude Waterlandse Zee
dijk, de omgeving van Broek in Water
land, Edam, Monnikendam en Volen-
dam
clusie gekomen, dat de curven waarmee
industrie en détaillisten te maken kregen,
voor hen soms onbegrijpelijke begrippen
waren. De overgang van het traditionele
naar het nieuwe systeem is te radicaal ge
bleken en daarom zal men nu enkele stap
pen terug moeten doen om toch de ver
kregen resultaten, waar immers 90 procent
van de Nederlandse mannen mee gebaat
is, in de praktijk te kunnen toepassen.
Een nieuw systeem dus, gebaseerd op
zeven jaar research en uitgaande van de
ervaringen, die men met het 4D-systeem
heeft opgedaan. Want tenslotte is er an
derhalf miljoen gulden besteed om iets
meer te weten te komen over de maten van
de Nederlandse mannen.
MEN ZAL NU op een meer geleidelijke
manier naar het nieuwe systeem moeten
toegroeien, hetgeen betekent dat het be
grip maatnormalisatiesysteem niet over
boord wordt gezet. Tot het moment waarop
het nieuwe systeem in gebruik zal wor
den genomen, zal het 4D-systeem nog wel
worden toegepast, althans voor zover de
handel er belangstelling voor heeft- De hui
dige conjunctuur is er min of meer
schuld aan dat het 4D-systeem geen suc
ces is geworden. In 1953, toen het idee
werd geboren, was de fabrikanten er alles
aan gelegen om de markt te verbreden.
Thans nu men tot over de oren in de
orders zit, raken de fabrikanten en de dé-
taillistèn hun goederen toch wel kwijt, of
deze nu volgens een conventioneel of een
nieuw systeem worden gemaakt.
(Van onze correspondent)
LONDEN Prins Philip zal éen boek
publiceren, verlucht met door hem op twee
reizen door het zuidelijk deel van de At
lantische Oceaan genomen foto's. De her
tog van Edinburgh beschrijft in bijzonder
heden de exotische vogels en de gelegen
heden waarbij zij werden gefotografeerd.
65. De deurwaarder en de dienders leverden een ver
drietige aanblik op na hun botsing en de goedige Panda
maakte zich dan ook ernstig bezorgd over hen. „Hebt
u zich zeer gedaan, mijnheer de deurwaarder?" vroeg
hij medelijdend. „Kan ik u helpen? Zal ik misschien
een glaasje water voor u halen?" Deurwaarder Wron-
gelsma, die even aan een lichte daasheid had geleden,
kwam langzaam bij misschien ook wel door de opwek
kende invloed van Panda's medeleven. Men zou nu
toch veronderstellen, dat zo iemand dankbaar zou zijn
of tenminste iets vriendelijks terug zou zeggen maar
neen, hoor! Hij barstte uit in kwade, hese kreten: „Dat
kereldtje is er één van de oplichtersbende! Pak hem!
Een medeplichtige!"
Dat was niet aan dovemansdeur geklopt. De agenten
wilden graag hun gezag herstellen en hun dienstijver
tonen en gingen dus kordaat tot arrestatie over. „Ik
heb er niets mee te maken!" riep Panda nog „Ik ben
onschuldig! Ik heb juist ruzie gemaakt met die Joris!"
„Smoesjes", zei de deurwaarder, die zijn krachten
aardig begon te herwinnen. „Als je mij voor de gek
wilt houden moet je vroeger opstaan. Na dertig jaar
deuren waren laat ik me niet meer voor het lapje
houden. Je bent medeplichtig, en daarmee uit!"
Het is zielig voor Panda. Zou er dan niemand zijn
die hem kan helpen?
