Een aloud en
zeer gezond
volksvoedsel
Polle,
Pelli en
PinMo
In het duister van de oude mijn
Twintig eeuwen zuurkool
HET LUIE KABOUTERTJE
PANDA EN DE DIENOMAAT
Ons vervolgverhaal
I DOOR ELIZABETH MORTON
f\\oe is het ontstaan?^
WOENSDAG 6 DECEMBER 1961
7
39. Eindelijk is de schoorsteen uitgehold. Nu moeten we Pingo nog naar
buiten trekken en dat is waarschijnlijk gemakkelijker". „Piep-piep! Pingo!
Ach, wat gebeurt er nu weer! Gek nu toch, hij is er niet in! Waar kan
hij zijn?" „Aha! Hij gaat steeds verder, maar nu moet hij gauw uitscheiden,
anders komt hij bij de Chinezen uit!!"
Dit woord
PROVIAND
I J
VERTAALD UIT HET ENGELS
Zes miljoen toeristen
bezochten Spanje
Pillen zuigen inplaats
van tanden poetsen
y, J s, Af--
i- v
-•*■ y .V m, i&M: tt
34-35. De kabouters kwamen, beladen
met hun schoppen en schoffels en andere
werktuigen, bij de akker aan. Maar toen ze
aan 't werk wilden gaan, wachtte hun een
verrassing
Daar stond de burgemeester, en die
stak z'n hand omhoog.
Luister, vrienden! riep hij. Ik heb
vanmorgen een brief ontvangen met pret
tig nieuws voor ons allen!
De kabouters kwamen om hem heen
staan en keken nieuwsgierig naar hun
burgemeester.
Ik heb een uitnodiging voor ons al
len van de RivierkaboutersZij geven
een feest en daar willen ze ons graag bij
hebben! zei hij.
Onder proviand verstaat men
mondvoorraad, leeftocht, teerkost, spe
ciaal voor onderweg. Vroeger bestond
er een woord provande dat dezelfde
betekenis had en in de jaren tussen 1550
en 1650 telkens wordt gebruikt op plaat
sen waar men later alleen proviand
vindt. Men neemt wel aan dat het
woord proviand zijn i dankt aan invloed
van het woord viande: vlees. In ieder
geval hebben de oudste vormen die i
niet. Het woord gaat terug op het Oud
franse provende dat weer aan het La
tijnse praebenda is ontleend, een vorm
van praebére: verschaffen, die be
tekent: datgene wat verschaft moet
worden, dus: voedsel.
Zes miljoen buitenlandse toeristen heb
ben vorig jaar Spanje bezocht, dat is 45
percent meer dan in 1959, aldus heeft het
Spaanse toeristenbureau bekendgemaakt.
Het grootste continnent vreemdelingen
kwam uit Frankrijk, namelijk ruim 2,5
miljoen. De Atlantische oceaankust trok
de Fransebezoekers het meeste aan. De
Engelsen bezetten de tweede plaats en ga
ven, met de Scandinaviërs, de Duitsers en
de Nederlanders de voorkeur aan de
Spaanse Middellandse-Zeekust.
Tien jaar geleden bedroeg het aantal
toeristen dat Spanje bezocht 1,250,000. Vo
rig jaar bracht het toeristenverkeer de
schatkist meer dan 1,2 miljard op.
In augustus, de maand waaraan door
de toeristen de voorkeur wordt gegeven,
kwam vorig jaar meer dan een miljoen
buitenlanders Spanje binnen, een groter
aantal dan alle toeristen die in 1951 Spanje
bezochten.
Enorme hoeveelheden kool verwerken
de zuurkoolfabrieken. De aanvoer ge
schiedt, zoals hier, nog grotendeels pet
schuit precies zoals dat nu al
eeuwen gebeurt.
allerlei officiële medicamenten en kwak
zalversmiddeltjes. De therapie werd bo
vendien vereenvoudigd door het feit, dat
ingemaakte kool vrijwel in elke woning
aanwezig was.
In vele medische werken werd steeds
weer gewezen op de ontgiftende, bac
teriën-dodende werking van de zuren die
erin voorkomen. Tegenwoordig weten wij
dat het, naast deze zogenaamde melkzuren,
vooral het hoge gehalte aan vitaminen C
A en B zijn, die zuurkool zo'n ideaal volks
voedsel maken. Maar ook eiwitten, kalk,
ijzer en diverse minerale zouten zijn erin
aanwezig: alle kostelijke bouwstoffen voor
het menselijk lichaam.
ONDANKS de opmars van de ge
conserveerde groente hêeft de zuurkoo.
zijn vooraanstaande plaats op ons dage
lijks (winter)-menu weten te handhaven
en als de voortekenen niet bedriegen,
dan is haar nog een lang en voorspoedig
bestaanbeschoren. Weliswaar zijn de
vaten met „kelderinmaak" bijna overa'
verdwenen, maar daar staat tegenover
Britse onderzoekers hebben een eenvou
dig tablet samengesteld dat de tanden
even doeltreffend reinigt als een .tanden
borstel. Deze pil is de oplossing voor het
reinigen van de tanden tussen maaltijden
wanneer het niet altijd mogelijk is ze te
borstelen. Het tablet stimuleert de wer
king der speekselklieren, en is vooral ge
schikt voor kinderen die voortdurend gro
te hoeveelheden suiker in koekjes, puddin
gen, snoepjes, ijs e.d. consumeren. Zuur
is de beste stimulans voor speeksel, maar
kan niet alleen worden ingenomen. De
Britse onderzoekers gingen uit van appel-
zuur dat inneembaar werd gemaakt door
er een grote hoeveelheid sorbitol, een
niet-gistbare zoete substantie, aan toe te
voegen. Dit mengsel werd tot tabletten
verwerkt, die ongeveer vijf minuten no
dig hebben om in de mond te smelten en
dan voldoende speekselafscheiding veroor
zaken om ongerechtigheden tussen de tan
den te verwijderen. Het eerste tablet had
een gemiddeld reinigingseffect van 62 per
cent minstens even goed als het nor
male tandenpoetsen; het eindprodukt had
een reinigingseffect van 74 percent tegen
tandenborstels 71 percent. De fabrikant
heeft verklaard dat het tablet niet is be
doeld als vervanging voor de tandenbor
stel, maar als aanvulling voor gevallen
waarin regelmatig poetsen niet mogelijk
is. De tabletten zullen afzonderlijk in fo
lie verpakt in de handel worden gebracht
om de tanden „tussentijds" na lunches
en hapjes te reinigen.
•genwoordig
ereid wordt
dat de fabriekszuurkool tea
heel wat hygiënischer toebereid
dan vroeger het geval was en door be
paalde toevoegingen ook lichter verteer
baar is dan de „eigen teelt" uit vroeger
dagen. Doe er uw voordeel mee en
breng eens wat vaker zuurkool op tafel,
in een van de vele smakelijke variaties
Een steenbok y- een der schuwste die
ren uit het hooggebergte heeft op een
alpenweide ergens aan de Zwitsers-
Oostenrijkse grens vriendschap geslo
ten met een doodgewone huisgeit, het
geen volgens de biologen nog nooit
eerder voorgekomen is. De steenbok,
die van zijn soortgenoten was afge
dwaald werd zonder meer door de
geiten geaccepteerd, waarschijnlijk in
het vaste vertrouwen, dat ook zo'n
bok wel niet van steen zal zijn
Er staat iemand voor de deur,
antwoordde hij brommend. Ik denk
de jonge Peter Willans. Als hij niet
wat erg belangrijks heeft, zal ik hem
de waarheid eens zeggen. Op dit uur
iemand uit bed bellen!
Hij schoot snel een kamerjas aan en
repte zich naar de voordeur.
Toen hij deze geopend had gekre
gen, verdween zijn geïrriteerdheid
als op slag. Met een krijtwit gezicht
en van top tot teen bevend stond Sir
William Willans voor hem.
Mag ik binnen komen, Corrion?
't Spijt me, dat ik je op dit uur ge
wekt heb, maar ik moet je spreken.
Er is iets afschuwelijks gebeurd. Ik
weet niet hoe ik 't zeggen moet, maar
ik kan het ook niet verzwijgen.
Komt u binnen. Hier, mijn ka
mer maar. Daar kunnen we rustig
praten antwoordde de notaris.
Hij draaide zich om en zag toen
dat zijn vrouw in de gang stond.
't Is in orde, Lizzie, 't Is Sir
William. Ga maar weer naar bed.
De financier ging in de stoel zitten,
die Corrion aanbood. Zwijgend volgde
Sir William de notaris met zijn blik
ken, toen deze een whiskey voor hem
inschonk. Hij dronk het glas in één
teug leeg.
Ik heb ellendig nieuws, Corrion
ze: de financier tenslotte. Ik heb zo
juist bericht gekregen, dat de Alexan
der Benjamin, een van mijn sche
pen, in het Kanaal door pen Pana-
rnees overvaren is. Ze is waarschijn
lijk met man en muis vergaan.
Corrion's hart begon zo hard te bon
zen, dat hij nauwelijks meer adem
kon halen. Hij wist wat hij zo dade
lijk zou horen, maar toch dwong hij
zich rustig te blijven.
En waarom vindt u het noodza
kelijk mij om drie uur in de nacht
te wekken en dit te vertellen?, vroeg
hij.
Omdat., omdat mijn zoon's..
mijn schoondochter. Jane Marriott
aan boord was. Ik heb haar ontvoerd,
Corrion, om te voorkomen, dat zij zou
rapporteren wat er in de mijn gevon
den is. Ze werd aan boord keurig be
handeld. Je moet niet denken, dat ik
haar kwaad heb willen doen.maar ik
moest de autoriteiten nog enige tijd uit
de mijn weghouden. Dat was mijn eni
ge kans. En nu is ze dood. Ik heb
haar vermoord! Hoe moet ik het Pe
ter zeggen? Wat moet ik doen?
Even werd de notaris overvallen
door een gevoel van minachting, maar
zijn medelijden met de man won het
tenslotte. Sir William leed kennelijk
zwaar. Misschien was het wel voor
't eerst van zijn leven dat hij zijn
gevoelens niet meer de baas was. Cor
rion kon het zelfs niet over zijn hart
krijgen hem verwijten te maken.
Weet u zeker, dat er geen overle
venden zijn?
Voor zover ik het. begrepen heb,
is er zelfs geen tijd meer geweest om
een reddingsboot over boord te zetten.
Dat Panameese schip heeft de Benja
min doormidden gevaren en liep zelf
zo veel averij op, dat ze aan de grond
gezet moest worden. Ze konden daar-
I door niet snel genoeg naar overleven-
den zoeken.
Arme Peter, mompelde Corrion.
Snikkend zat de oude man tegenover
i hem. Zijn adem ging stotend en zijn
i schouders schokten. Het duurde gerui
me tijd voor hij zichzelf weer wat
I in bedwang had. Zuchtend zei hij
steeds maar weer:
Hoe moeten we 't hem zeggen?
U zult dat zelf wel moeten doen,
I zei Corrion. Zijn stem klonk zacht.
Maar ik kan dat niet, dat kan ik
j niet! Daarom ben ik bij je gekomen.
Ik weet trouwens niet eens waar hij
woont. Zou jij.zou jij het hem
j niet kunnen vertellen? smeekte de fi-
nancier.
I U bent geen lafaard, Sir William!
Ik heb altijd gemeend dat er
I niets was, waar ik bang voor zou
j kunnen zijn. Maar dit durf ik niet
aan. Ik zou er nog liever een einde
I aan maken!
Als u dat maar uit uw hoofd
ZGt
Sir William Willans knikte slechts.
1 Maar wat zijn nu eigenlijk de
moeilijkheden? vroeg Corrion in een
j poging zijn gedachten enigszins af te
leiden. Waarom wilde u de vondst
van het uranium geheim houden?
i Ach, ik maak me helemaal geen
zorgen om dat uranium. Die dwaas
i van een Geoffrey Marquand heeft 't
gevonden, maar het was me veel ie-
ver geweest als hij zich daar buiten
had gehouden. Ik heb de mijn voor
iets heel anders nodig. Ik gebruik
haar, eerlijk gezegd al jaren.
Maar wat voert u daar uit? vroeg
de notaris met scherpe stem.
Sir William aarzelde even.
Ik zal je alles vertellen, zei hij
ten slotte. I
Het volgende halfuur luisterde Cor-
rion zonder een woord te zeggen. Toen
Sir William ten slotte weer achterover
in z'n stoel ging leunen, bleef Cor-
rion zwijgen.
Dat is de hele geschiedenis.
Corrion haalde diep adem.
Ik kan niet zeggen, dat ik ver-
baasd ben.
De financier onderbrak hem nijdig. 1
Doe niet zo verduiveld pedant,
Corrion! Ik heb je de waarheid ver-
teld. Ik heb het welbewust gedaan. Ik E
zat aan de grond. Alles, wat ik aan-
pakte, liep verkeerd. Ik heb dit ten
slotte aangegrepen en het heeft me e
tot nu toe geen windeieren gelegd. E
Heeft het u niet gehinderd, dat
het tegen de wet is?
Waarom? Ik heb mij nooit veel
aan de wet gelegen laten liggen, Cor-
rion.
Weet Peter hier iets van af? E
Hemelse goedheid nee! Die jon- E
gen heeft altijd gemeend, dat ik mijn ji
geld op eerlijke wijze verdiende. j
Op een toon, waar de notaris onder e
andere omstandigheden om gelachen e
zou hebben, voegde hij er echter aan E
toe.
Een 'deel van m'n geld verdien
ik natuurlijk wel op eerlijke wijze!
't Zal Peter toch verteld moeten E
worden.
Sir William zuchtte zwaar.
Later.... niet nu, Corrion. Laat
ik eerst deze zaak afhandelen. Dan
kunnen ze hem vertellen, dat z'n va- j
der een oplichter is geweest. Ik moet j
je echter nog iets zeggen. Maar dat is j
goed nieuws. Ik kan 't beter nu ver-
tellen, voor 't geval.eh.ik er geen
gelegenheid meer voor zal hebben.
Hij boog zich weer naar Corrion j
over en sprak enkele minuten lang op i
ernstige toon. Toen hij uitgesproken
was, lag er een verbaasde blik in de i
ogen van de notaris. Hij stond op.
Het heeft geen zin, dat ik nu naar j
Peter ga, zei hij. Na het ontbijt
za! ik het hem vertellen.
Sir William Willans stond eveneens
op.
Dank je wel, Corrion. Mocht ik
je niet meer zien, weet dan dat ik je
erg dankbaar ben. Meer dan ik kan
zeggen. Peter kan ik het onmogelijk
vertellen. Ik zou hem niet meer in de
ogen kunnen kijken als hij het zou
weten.
't Beste met je, Corrion
Zwijgend liep hij naar de deur.
Spijt me. Je moet Peter zeggen,
dat ik nog nooit in m'n leven zoveel
spijt over iets heb gehad als nu.
Het volgende ogenblik was hij ver
dwenen. Langzaam en in gedachten
verzonken liep Corrion naar z'n slaap
kamer. Het begon al licht te worden
toen hij eindelijk de slaap kon vatten.
Ergens ver weg in Kent had Jane
de nacht op een klein kamertje vlak
onder de dakpannen doorgebracht,
terwijl Ben een provisorisch bed in de
woonkamer had gekregen. De zon
stond al hoog aan de hemel toen zij
haar ogen opende. Ze liep naar het
raam en zag dat het een prachtige
dag was. De hemel was op een enkel
wolkje na strakblauw. Recht voor
haar, achter de velden, zag ze het wit
te schuim van de branding.
Ze voelde zich hongerig en hoewel
iedere beweging haar pijn deed, trok
ze zo snel mogelijk de broek en het
overhemd aan, die ze aan boord had
gedragen en die nu droog naast haar
bed op een stoel lagen. Toen liep ze
vlug naar beneden.
Mevrouw Becher was de keuken
vloer aan het boenen, maar van de
beide mannen viel geen spoor te ont
dekken.
Goede morgen, mevrouw, zei
Jane. Ik ben bang, dat ik erg laat
ben. Waar is., eh, Ben?
Die zeeman, juffrouw? Hij is vrij
vroeg weggegaan, maar nog steeds
niet terug. Mijn man is naar zijn
werk. U wilt zeker wel ontbijten, hè?
(Wordt vervolgd) E
ZUURKOOL MET SPEK of worst is een uitgesproken winterkostje. De één is
er gek op, de ander verfoeit het. Maar bijna niemand weet, op welk een roem
ruchte en aloude historie dit populaire volksvoedsel kan bogen. Al ruim twee
duizend jaar geleden, in het oude Rome, was het een bekend gerecht, zoals de
alwetende Plinius de Oudere in zijn „Naturalis Historia vermeldt: Reeds in het
jaar 130 voor Christus prijkte de zuurkool zowel op de dis van de Romeinse
patriciërs als op de schamele tafels van proletariërs en slaven. En meer dan dat:
het werd ook verstrekt aan de legioenen te velde en aan het scheepsvolk op de
galjoenen bij wijze van voorbehoedmiddel tegen de scheurbuik en andere
slopende kwalen. Toen al had men dus ontdekt, wat pas de wetenschap van
onze dagen heeft kunnen bewijzen: dat zuurkool, door zijn rijkdom aan onmis
bare vitaminen, een kostelijk vervangingsmiddel is voor verse groente en vers
fruit. Ja, die oude Romeinen waren heus zo dom nog niet
LANGE TIJD is de zuurkool daarna
goeddeels van het tapijt verdwenen. Of al
thans van de tafellakens der welgestelden,
die de kool minachtten om zijn goedkoopte
en om zijn weinig-verfijnde smaak. Maar
telkens keerde het gerecht terug en door
de eeuwen heen is het een van de meest-
geliefde-volksvoedsels gebleven. In Duits
land bijvoorbeeld is het leven zonder
Sauerkraut" niet denkbaar.
BIJ OPGRAVINGEN in oude Romeinse
nederzettingen zijn, óók in ons land, di
verse malen kuipen gevonden, waarvan de
geleerden aannemen dat ze dienst gedaan
hebben als zuurkoolvaten. Op vrijwel alle
schepen, die in de afgelopen eeuwen de
wereldzeeën bevoeren, behoorde zuur-
of „pekelkool" tot de vaste kost en wee
de bemanning, als de meegenomen voor
raad niet toereikend bleek te zijn! Colum
bus nam duizenden kilo's zuurkool mee
op zijn ontdekkingsreis naar de Nieuwe
Wereld en James Cook beweerde later
zelfs, dat zijn successen voor een groot deel
te danken waren aan de „bloedzuiverende
werking van de pekelkool". Zestig vaten
voerde hij mee op een van zijn grote ont
dekkingstochten die drie jaar en achttien
dagen duurde. De 119 koppen tellende be
manning van zijn schip kreeg gedurende
deze reis twg,e maal per week een pond
zuurkool, die, rauw genuttigd, „allen voor
de tandvleesziekte en andere pestilentieën
beschutte".
Ook in de militaire historie heeft de
zuurkool een belangrijke, vaak een be
slissende rol gespeel^. In vele steden of
burchten, die een langdurig beleg
moesten doorstaan, was het zuurkool-
vat van grotere betekenis dan de wa
pens of de hechtheid der muren, wan
neer de honger zich deed gelden. Want
behalve zijn vitaminenrijkdom bezit
zuurkool ook een bijzonder hoge voe
dingswaarde, die het uitermate ge
schikt maken als noodrantsoen.
IN DE GENEESKUNDE veroverde de
zuurkool zich eeneens een vaste plaats.
Vooral in de middeleeuwen diende het sap
van de uitgeperste kool als grondstof voor
26. Panda was niet te vermurwen; hij nam kort en
goed afscheid en sloeg met Jolliepop de thuisweg in,
wat de wanhopige geleerde zeer verdroot. „Je kunt me
zo niet in de steek laten!" riep hij hen klagend na. „Le
ver me niet over aan mijn Dienomaat! Met zijn nieuwe
karakter is hij erger dan toen hij nog op Tante Char
lotte leek! Dit experiment is mislukt! We moeten een
nieuw ondernemen!"
Panda weifelde nu een ogenblik, maar Jolliepop maak
te zich volstrekt geen zorgen over de uitvinder en sprak
op geruststellende toon: „De hooggeleerde heer schijnt
wat nerveus te zijn, als ik zo vrij mag zijn het op te
merken. Zonder twijfel is dit de zogenaamde ongewoon
te, die vaker bij verwaarloosde heren optreedt als zij
voor het eerst onder goede bediening komen te staan.
Het is echter een voorbijgaand iets."
Professor Kalker leek echter niet van zins zich te
schikken. Toen hij even later door zijn automatische be
diende een nachtmutsje ingeschonken kreeg omdat men
zoals de Dienomaat het uitdrukte met het oog op
het vergevorderde uur aan de nachtrust moest gaan
denken, toen kwamen al zijn opgekropte gevoelens tot
uitbarsting. „Wat nachtrust!" riep hij. „Ik moet den
ken! Ik moet werken! Ik moet dht karakter van jou
corrigeren dus verdwijn! Smeer hem! Stoor me
niet!"
Wie wel aan nachtrust dacht was Panda, die door alle
gebeurtenissen pan de drukke dag flink slaperig was
geworden. Hij begaf zich, thuisgekomen, dan ook onmid
dellijk naar zijn slaapkamer, en zei vriendelijk: „Wel
terusten dan maar, Jolliepop. Droom prettig!"
Zijn bediende vatte deze wens een beetje eigenaardig
op. „Verschoon mij," sprak hij. „Hopelijk verwachten
wij niet van iemand, dat men zal dromen! Dromen is
een hoogst lichtzinnige bezigheid van de mindere stan
den, als ik zo vrij mag zijn!"
i
U
