In het duister van de oude mijn
DGOR ELIZABETH MORTON
HET LUIE KABOUTERTJE
MODERNE MEDICIJNMANNEN
IN DE JUNGLE VAN LAOS
1
Radiotoestel van de toekomst
I is niet Ëroter dan een erwt
PANDA EN DE DIENOMAAT
I.KAN
P olie
I
VERTAALD UIT HET ENGELS
v -
13
Ons vervolgverhaal
WONDEREN DER ELECTRONICA
QUdTsWaaTlc&fs hehfteM,
Een Kerstgeschenk
van KAN
4
VRIJDAG 15 DECEMBER 1961
TROPENKLEDING
ZIJLSTRAAT 71 - HAARLEM
47„Hef. roer dat we nu hebben, is veel beter, dan dat van de oude „Marif.
We worden steeds slimmer, Polle!" „Je hebt gelijk, Pingo, maar we moeten
nu eerst het schip afbouwen, zodat we weldra naar zee kunnen". „Pelli
heeft het steeds over een mast, Polle, het zal het beste zijn meteen er een
te maken
A
jfc J-
48)
5 Nog een laatste vraag. Weet u
soms waar Sir William zich momen-
teel bevindt?
1 Ik heb er geen idee van. Ik
denk in zijn huis aan Regent's Park.
H Nee, daar is hij niet.
S Dan weet ik het ook niet.
En mijnheer Marquand?
Ik heb hem het laatst gezien,
toen hij het licht in de mijn uitdeed
en ik ben bang, dat hij er bitter wei-
nig voor voelt om al te veel bekend-
heid aan zijn verblijfplaats te geven.
5 Daar kunt u wel eens gelijk heb-
5 ben, mijnheer Corrion.
1 Toen de mannen van Scotland Yard
s vertrokken waren, belde Corrion Sir
EE William's huis op. Er werd hem ver-
1 teld, dat de financier niet thuis was.
1 Een telefoontje naar het kantoor le-
verde hetzelfde resultaat op.
Toch gaan we naar zijn huis, zei
hij, en keek op z'n horloge. 't Is
nu elf uur. Gaan jullie mee?
Het huis in Regent's Park baadde
in 'n zee van licht, Corrion parkeer-
de de wagen en belde aan. Een dienst-
meisje opende de deur en zei op hun
vraag dat Sir William hen zou ont-
vangen. Zij ging hen voor naar de
studeerkamer, waar de financier bij
de haard zat.
't Spijt me, dat ik niet kan op-
staan, zei hij ter begroeting, maar
E ik voel me nogal ziek.
Het was hem aan te zien, dat hij
hevige pijn had. Zijn gezicht was lijk-
bleek en het was duidelijk, dat hij
zich tot 't uiterste moest inspannen
om niet in elkaar te zakken. Er pa-
E relde zweet op zijn voorhoofd.
Hoe gaat 't met je, Jane? En
met jou, Peter? vroeg hij.
E Ik hoop dat jullie 't weer heb-
ben bijgelegd en weer bij elkaar te-
rugkomt. Ik was graag met jullie
meegegaan naar Marriott, maar daar
kan nu geen sprake meer van zijn.
E De politie kan hier ieder moment ko-
men.
Ze waren alle drie blijven staan en
E zeiden niets, maar Jane kreeg plot-
seling medelijdenen met de oude man
die diep in z'n stoel weggezakt was.
Zijn lichaam scheen wel gekrompen
te zijn en van zijn autoriteit viel niets
meer te bespeuren. Hij was een oude
vermoeide en doodzieke man die wist
dat zijn tijd gekomen was.
Plotseling ging de deur open en tot
hun verbazing verscheen Geoffrey
Marquand. Hij had een overjas aan,
E een slappe hoed op en een klein kof-
fertje in de hand.
es Zo, zijn jullie komen kijken naar
het laatste vuurwerk?" zei hij ver-
achtelijk.
E Nu, dan moet ik jullie teleur-
stellen. Er komt geen vuurwerk meer.
Ik ga er vandoor.
E Is het daarvoor niet te laat ge-
B worden, Marquand?, vroeg Peter.
E Nee, nog niet. Het is veel ge-
vaarlijker je te haasten, dan je de
tijd te gunnen. De politie komt nooit
op 't idee, dat ik hier wel eens zou
kunnen zijn, zelfs al wille ze ook Sir
E William spreken. Maar die kan voor-
E lopig wachten. Het is Marquand, de
moordenaar, die ze het eerst te pak-
E ken willen krijgen.
E Hij keek naar de man in de stoel
en zijn lippen krulden zich verachte-
1 lijk.
H Je hebt dus niet de moed, om
E 't onder ogen te zien, Willans? Ach,
je bent eigenlijk altijd een lafaard ge-
weest. Waarom verman je je niet?
E Had ik je maar nooit uitgekozen! We
hadden geweldige zaken kunnen doen,
Als je maar wat meer moed had ge-
had.
E Hij keek glimlachend rond.
E Dat verbaast jullie, hè? Jullie
dachten natuurlijk, dat ik de onderda-
E nige betaalde employé van de grote
E Sir William Willans was, is 't niet?
E Waarom vertel je zelf niet, man, dat
jij de laatste twee jaar de vlag bent
E geweest, die mij dekte? Je ouwe heer
E zat aan de grond, Peter, toen ik hem
E ging gebruiken. Ik ben het geweest,
1 die Morriloe Court in stand hield. Ik
E stond op de achtergrond van het werk
E in de mijn! Sir William was een goe-
de naam, die ik kon gebruiken.
Hij keek op z'n horloge.
Ik denk, dat ik maar eens opstap.
E Jullie weten niet, waar ik heen ga,
zodat jullie me ook niet kunnen verra-
den. Tot ziens, Jane. Jammer, dat je
E met mij niet in zee bent gegaan. Ik
E had veel meer voor je kunnen doen,
dan Sir William of Peter. Maar je had
waarschijnlijk toch nooit geld aange- S
nomen, waar een luchtje aan zou zit-
ten. Tot ziens, allemaal. E
Het volgende moment was hij ver- E
dwenen. Geen van vieren bewoog zich.
Even later viel met een luide klap E
de voordeur dicht en toen heerste er E
weer stilte. Een luide schreeuw bui-
ten verbrak deze echter plotseling: E
Handen omhoog, Marquand! We E
hebben je onder schot!
De scherpe knal van een pistool E
verscheurde de stilte. Kort daarop E
volgden nog twee schoten.
Peter en Corrion renden naar de e
voordeur. Ze rukten haar open en E
zagen een groepje mannen gebogen
over het lichaam van Marquand staan,
dat op het grint van de oprijlaan lag. E
Inspecteur Baseldon richtte zich op. E
Over een paar weken zal hij er
wel weer bovenop zijn. e
Zijn stem klonk tevreden. E
Peter, kom vlug!, riep Jane van-
uit de kamer. Je vader is ziek ge- e
worden. E
Toen ze in de studeerkamer terug- E
kwamen, begrepen ze dat Sir William
stervende was. Hij opende zijn ogen, e
toen Peter naast hem kwam staan, en E
probeerde nog te glimlachen. Het werd
een vreemde grimas,
Zo is 't het beste, Peter, fluisterde e
hij moeilijk. Vergeet niet, wat ik S
je verteld heb, Corrion! Verder is er
niets meer't is goede
Z'n hoofd viel voorover. E
Baseldon was intussen ook naderbij E
gekomen.
Zo, vergif. Nu, 't is misschien
wel 't beste. Hij zat er tot z'n nek E
toe in, arme kerel. E
Peter stond vlak voor zijn vader.
Zijn gezicht was doodsbleek en er
lag een gekwetste blik in z'n ogen. E
Jane greep hem bij de hand.
Kom, Peter, we kunnen hier niets e
meer doen, fluisterde ze. E
Hij liet zich gewillig uit de kamer E
leiden. Corrion, die nog enkele woor-
den met de inspecteur gewisseld had,
volgde hen. Zwijgend reden ze terug E
naar Corrion's flat. E
E
Het was heerlijk weer in Port Mar- e
riott. De zon scheen, de bomen en s
struiken zaten nog onder de rijp en E
de hemel was wolkenloos. De rook,
die uit de schoorsteen omhoogkringel- e
de, werd meteen meegenomen door E
de frisse zeewind. E
De wagen kwam tot stilstand voor E
het bordes. Peter stapte uit >en- bood
Jane de hand. Timothy Corrion volg- e
de hen. Toen ze de treden van het e
bordes opliepen, werd de deur ge- E
opend.
Welkom thuis, mijnheer wel-
kom thuis, mevrouw Willans, zeiden E
John en Emily Pierce in koor. E
Jane bloosde. Het was voor het
eerst, dat zij de trouwe butler en zijn e
vrouw haar zo hoorde noemen. E
Uw kamer is in orde, zei Emily,
waarop Jane nog dieper begon te blo- e
zen en Peter's blikken probeerde te e
ontwijken.
Ze gingen naar binnen en keken
naar de zo bekende dingen om hen
heen. Toch scheen er een andere e
sfeer te zijn. In de zitkamer brandde s
vrolijk de open haard.
Ik blijf niet lang, zei Corrion.
Vanavond wil ik nog tot Truro ko-
men. Alles, wat ik nog heb te zeggen, E
had ik eigenlijk ook wel in Londen
kunnen vertellen, maar ik had er nu
eenmaal mijn zinnen op gezet om jul- e
lie samen thuis te brengen en hier E
het nieuws te onthullen.
Goed nieuws?, vroeg Jane gre- e
tig. Bedoelt u de mijn? E
De notaris schudde het hoofd. E
Nee, dat kan nog wel even E
wachten. Het is iets dat je vader mij e
ongeveer een week geleden verteld E
heeft, Peter, waarschijnlijk toen hij
besefte dat hij in moeilijkheden zou e
geraken.Je weet zeker niet, Peter, e
dat je moeder geld heeft nagelaten, E
hè? Nee? Ze was van zichzelf nogal
bemiddeld. Ze heeft jou haar ver-
mogen nagelaten, terwijl je vader er E
het vruchtgebruik van kreeg. Nu
komt jou dus alles toe. Je erft zoiets e
als honderdvijftig duizend pond. Je e
trekt er in ieder geval een inkomen E
uit van ongeveer tienduizend pond
per jaar. Van honger zul je dus niet e
om behoeven te komen. E
Het jonge paar keek elkaar met E
glanzende ogen aan.
Als we voorzichtig zijn, kunnen we
bijna al onze plannen uitvoeren, zei e
Peter. E
(Wordt vervolgd)
5051. Maar die vreemde stilte in het
kabouterdorp zou niet lang meer duren.
Opeens klonken uit het bos ongewone
klanken
Want ja.daar waren ze eindelijk, de
kabouters. Op het bospad naderden ze,
luid zingend en allemaal erg vrolijk en
uitgelaten. Tussen het gezang door klon
ken de snerpende tonen van papieren toe
ters.
Zo kwamen de kabouters terug van het
leuke feest, dat ze hadden gehad bij de
Rivierkabouters, hun vrienden. Wat had
den ze daar 'n pret gehad!
HET IS BESLIST geen ongewoon
tafereel, een oude, verschrompelde man
van een bergstam in Laos bezig te zien
met de platte kant van een mes rode
striemen op de buik van een patiënt te
slaan. Deze ceremonie, die volgens de
Amerikaanse sergeant Jerry Richard
son een routinehandeling is, dient om
de „boze geesten uit te drijven', en
wordt verricht door de medicijnman.
Richardson heeft de leiding van een
veldhospitaal van het koninklijke Lao-
tische leger. Het ligt op slechts vijftien
kilometer afstand van de pro-communis
tische Pathet Lao-posten in de vallei
bij Pha Khao. De dichtstbijzijnde civiele
dokter woont echter 150 kilometer van
dit hospitaal.
„AAN DE ENE kant ondervinden wij
concurrentie van de medicijnman, maar
aan de andere kant sturen zij ons patiën
ten die zulke verwaarloosde wonden heb
ben, dat je nauwelijks het verband er af
durft halen vanwege de verpestende
lucht," zegt Richardson.
In zijn ziekenhuis worden iedere dag
twee of drie nieuwe slachtoffers van de Pa
thet Lao-actie binnengebracht. Richardson
en zijn medewerker Allen Taylor staan
iedere dag opnieuw bloot aan de dreiging
van een aanval door de Pathet Lao. Be
halve aan deze bedreiging moeten zij ook
het hoofd bieden aan talloze medische pro
blemen, dezelfde overigens door welker op
lossing wijlen Tom Dooley, de „jungle
dokter", destijds vermaardheid verwierf.
Evenals Dooley werken de beide sergeants
met een zwaar-besmette bevolking, die
nauwelijks een idee heeft van hygiëne.
Zij moeten ook patiënten behandelen, die
geloven dat alle ziekten veroorzaakt wor
den door geesten. Zij denken dat een rode
draad, om hun pols gewonden, een beter
geneesmiddel is dan penicilline.
„Het grootste probleem waarmee wij te
kampen hebben is het vaststellen van de
diagnose," zegt Richardson. „Het is heel
moeilijk uit te vissen wat een patiënt eigen
lijk .scheelt, als je door taalmoeilijkheden
niet eens de eenvoudige vraag kunt stel
len: „Waar doet het pijn?"
De Amerikaanse sergeants worden in
hun moeilijke taak gelukkig bijgestaan
door een 23-jarige „dokter", die een jaar
lang in dienst is geweest bij dokter Doo
ley. Maar zelfs deze Engelssprekende Dou-
ang Chunh moet vertrouwen op helpers,
wanneer hij een landgenoot, die geen Lao-
tisch spreekt, moet onderzoeken.
„Wij hebben de vertaling nodig uit de
Meo-taal In de Lao-taal en vandaar in het
Engels, voordat wij een aanwijzing kun
nen krijgen over de ziektesymptomen," zei
Taylor.
ONGEACHT deze moeilijkheden, sterven
in het Pha Khao-ziekenhuis slechts weini
gen van de vijftig soldaten en vluchtelin
gen. die zich hier dagelijks voof behande
ling melden. „Hoe ziek zij ook zijn, zodra
de patiënten zich een beetje beter voelen
staan zij op en lopen het ziekenhuis uit,"
zegt Taylor. „Zij zijn er dan van over
tuigd, dat wij de boze geesten uit hun li
chaam hebben verdreven en dus bestaat
er geen enkele reden meer om nog langer
in het ziekenhuis te blijven." En Richard
son vult aan: „De helft van de patiënten
die bij ons binnenkomen met de bruine
plek op hun voorhoofd, daarop aange
bracht door de medicijnman, en de rode
draad om hun pols gewonden, heeft net zo
lang gewacht met bij ons om hulp aan te
kloppen, tot de medicijnman er geen raad
meer mee wist."
Het ziekenhuis, dat twintig bedden telt,
ziet er niet indrukwekkend uit. De muren
zijn opgetrokken uit rode, witte en blau
we parachute zijde, die overdekt zijn door
een dak van riet en zeildoek. Mijnwer
kerslampen verlichten de ziekenzalen,
want er is geen electriciteit en ook geen
waterleiding. Afgedankte ammunitie-kis-
ten dienen als opbergplaatsen voor genees
middelen.
Ondanks alle primitiviteit zijn de beide
Amerikanen trots op hun ziekenhuis, dat
in juni van dit jaar werd ingericht. Sinds
dien hebben Richard en Taylor meer dan
duizend patiënten behandeld, van wie het
merendeel uit vluchtelingen vrouwen en
kinderen bestond, die door de Pathet
Lao uit hun huizen waren verdreven.
Maar ook buiten het ziekenhuis heeft het
werk van de beide Amerikanen bekendheid
gekregen. Soms komen vrouwen van de
stam al uit zichzelf naar het ziekenhuis
om behandeld te worden of om vitamine
preparaten te vragen. Kinderen met af
zichtelijke zweren, waarvan men eens
dacht dat zij uit een normale kinderziekte
voortkwamen, worden in steeds groter ge
tale voor behandeling naar het ziekenhuis
gebracht.
Een opmerkelijke staaltje van moderne
Russische architectuur is in Leningrad
te zien: een woonhuis dat geheel van
plastic vervaardigd is.
DE KERNFYSICA heeft het wonder gewrocht: de „Steen der Wijzen" is
gevonden. De mens kan nu de ene stof veranderen in een willekeurige andere:
de mystieke dromen der middeleeuwse alchemisten zijn waarheid geworden.
Ieder goed-toegeruste geleerde zou thans inderdaad goud kunnen maken, maar
niemand vindt het meer de moeite waard. De wetenschap heeft belangrijker
doelen. In de retorten, die nu staan te borrelen onder het licht van de t.l.-buizen
der moderne laboratoria worden dingen geboren die wonderlijker zijn dan goud.
Jawel, in het retort van nu wordt ook de radio der toekomst ontwikkeld, die
niet groter is dan een erwt. Misschien zal het nog een jaar duren, misschien
nog een decennium voordat deze experimenten een deugdelijk technisch procédé
zullen opleveren. Nuchtere experimenten, geen toverij met wat omgesmolten
stukjes glas en metaaldeeltjes, maar exact werken volgens de regels van de
elektronica.
WAT IS ER dan eigenlijk aan de hand in
de radiotechniek en wat is het doel van
die nieuwe methoden?
Onze apparaten of het nu gaat om
radio's, t.v.-toestellen, of bandrecorders
zijn lomp en zwaar. Bovendien gebruiken
ze veel te veel stroom :n vergelijking tot
de prestaties die ze leveren. Vroeger speel
den omvang en stroomverbruik niet zo'n
bijzonder grote rol, maar toen men in
vliegtuigen steeds meer toestellen moest
meenemen, werd het steeds belangrijker, de
afmetingen der radio-apparatuur zo klein
mogelijk te maken. Dit werd van nog gro
ter betekenis toen de ruimtevaart zich be
gon te ontwikkelen. Want daar spreekt
ieder stukje extra materiaal een hartig
woordje mee Voor elke kilo meer, die de
ruimte moet worden ingeslingerd is im
mers een veëlvoud van dat gewicht ad)i
meer brandstof nodig.
En toch willen de geleerden steeds meer
instrumenten aan hun „Verkenners",
„Ontdekkers" en „Spoetniks" meegeven.
Advertentie
Dat verlangen is een van de sterkste
drijfveren bij het zoeken naar mogelijk
heden tot het vervaardigen van miniatuur
apparaten. Maar niet alleen het ruimteon
derzoek is hierbij gebaat, ook de genees
kunde zal ervan kunnen profiteren, bijvoor
beeld voor het onderzoek van inwendige
organen, en voorts zal ook de industrie er
op allerlei gebied haar voordeel mee kun
nen doen.
Eerste stap
Een eerste stap in de richting van meer
compacte bouw werd gedaan, toen men
de conventionele radiobuizen ging vervan
gen door transistors. De radio in uw huis-
kamer kail met behulp, van transistors
v\#rdCT, nagebouwde en wordt dan zo klein,
dat 'hij in.uw binnenzak past. Maar naar de
allernieuwste principes vervaardigd zal
een gelijkwaardige ontvanger niet groter
dan een erwt behoeven te zijn waarbij
we dan de luidspreker even buiten be
schouwing laten. De vele draadverbindin
gen in het inwendige van uw toestel, zul
len voor het grootste deel verdwijnen. Het
zelfde geldt voor de vele weerstanden en
condensatoren.
„Functieblokken"
WIE NOG DE radio in het begin van
de dertiger jaren heeft meegemaakt, zal
zich de loodzware en omvangrijke gelijk-
richters en plaatstroomapparaten herinne
ren, die de stroom van het lichtnet ge
schikt moesten maken voor de voeding
van het ontvangtoestel. In de meeste ge
vallen bestaat een conventionele gelijkrich-
ter nog uit vijf bouwelementen: transfor
mator, diode (de eigenlijke gelijkrichter),
smoorspoel en twee condensatoren. Zijn
COf
34. De nieuwe wijziging die zich aan de Dienomaat
had voltrokken, was wel heel wonderlijk. De robot trok
zich ruw los van de geleidingen die hem nog aan de
defecte karaktertransformator verbonden hielden, en
begaf zich zelfverzekerd naar de deur. „Dit vervelend
gezanik heeft lang genoeg geduurd en ik heb genoeg
van jullie. Jullie zijn stommelingen!" riep hij daarbij
uit. „Ik smeer hem. Ik ga mijn eigen leven leiden een
leven van sensatie en avontuur! Joechee!"
„Weerzinwekkend!" prevelde Jolliepop bleekjes, en
ook Panda voelde zich door dit onverwacht gebral uit
het veld geslagen. De enige van het gezelschap die tot
daden overging was professor Kalker. Dat komt er
van, Pamka!" zei hij dreigend. „Polliejops verborgen
verlangens en dromen zijn in hem overgeheveld en die
leeft hij nu uit! Als jij niet zo kinderachtig met die
wekker was aangekomen, had hij er door een geleide
lijk ontwaken enige zelfbeheersing aan toe kunnen voe
gen, maar nu kan er van alles gebeuren! Hoogst merk
waardig! Ik moet er onmiddellijk achteraan om obser
vaties te maken!"
En voordat iemand het hem had kunnen belemme
ren draafde ook de geleerde het vertrek en tenslotte
Huize Hobbeldonk uit, achter de ongeremde Dienomaat
aan, die intussen g.1 een behoorlijke voorsprong had.
Geen van beide hardlopers schonk aandacht aan de
lichten van de politie-jeep die in de verte naderde.
moderne tegenhanger is een zg. „functie-
blok", dat uit drie lagen (zones) is opge
bouwd. De netspanning aan zóne 1 ver
warmt deze; de warmte passeert zóne 2,
die zóne 1 en 3 elektrisch van elkaar iso
leert. In zone 3 wordt door deze warmte
een lagere, gelijkgerichte spanning opge
wekt, die dus aan een verbruiktoestel kan
worden toegevoerd.
Een ander voorbeeld: een „electrisch
oog", zoals dat b.v. wordt gebruikt om in
grote warenhuizen het aantal bezoekers te
tellen, bestaat als het met behulp van
radiobuizen wordt gebouwd uit zestien
onderdelen en bij de samenstelling zijn
achttien soldeerverbindingen nodig. Ge
bouwd met transistors, worden de afmetin
gen al heel wat kleiner, maar het aantal
onderdelen bedraagt dan nog altijd veer
tien en er moeten vijftien verbindingen
worden gemaakt. Volgens de nieuwste me
thode door de Amerikanen aangeduid
als „molectronics" vervaardigd, is de
eigenlijke teller slechts een plaatje met
een volume van niet meer dan 0,02 cm3, en
er blijven maar twee soldeerverbindingen
over. Het stroomverbruik van deze teller
bedraagt bij de oude uitvoering vijf Watt.
De moderne uitvoering vraagt niet meer
dan 0,06 Watt.
Op zonne-energie
EEN AANMERKELIJKE besparing van
energie dus. Die besparing kan ook wor
den bereikt bij apparaten die in ruimte
vaartuigen worden geplaatst en dat bete
kent dan dat men zulk een apparatuur
veel gemakkelijker op zonne-energie kan
laten werken.
Het geheim van de nieuwe techniek moe
ten we zoeken in de zg. halfgeleiderstoffen
die de elektrische stroom in de ene rich
ting wei, in de andere niet doorlaten. De
ze eigenschap vertonen bijvoorbeeld de ele
menten germanium en silicium. Beide
stoffen worden reeds bij de vervaardiging
van transistors gebruikt, maar door de
kristallen van deze stoffen, op een bepaal
de manier chemisch en metallurgisch te
bewerken (waarbij twee stoffen tot één
„functieblok" worden verwerkt) kan men
ze alle eigenschappen meegeven, die bij
voorbeeld een versterkertrap uit een ra
diotoestel heeft. Uit enkele van de zo ver
kregen functieblokjes kan men nu een com
pleet apparaat opbouwen, waarbij de sol
deerbout nog maar een zeer bescheiden
rol vervult.
BIJ ALLE voordelen die we al hebben
opgesomd, biedt de nieuwe techniek ook
nog een belangrijk grotere bedrijfszeker
heid dan bij de oudere systemen bereikt
kan worden. Doordat er veel minder draad
verbindingen zijn, is b.v. de kans op be
schadiging van de apparaten door stoten
of schokken aanmerkelijk geringer gewor
den. Dit is ook weer van bijzonder belang
voor de ruimtevaart, maar levert ook voor
deel op bij draagbare toestellen. De werk
wijze voor het vervaardigen van functie-
blokken is voor een groot deel nog geheim.
Ze is ook voor de leek omgeven met een
waas van geheimzinnigheid. Want een
klein brokje materie, dat ons in staat stelt,
enorme afstanden te overbruggen spreekt
ook in deze tijd van technische toppresta
ties nog zeer sterk tot de verbeelding.
Advertentie
HARTVEROVEREND
BARTELJORISSTRAAT 2, HAARLEM
HORLOGER
JUWELIER
