Rendez-vous met het verleden
PETERTJ E'S AVONTUUR
BOORKROON VAN DE MUNSTERLAND
OP WEG NAAR DUISTERE DIEPTEN
I
Pïosto
Juli de beste
vakantiemaand
r n6-5
Panda en
Polle
DOOR CLEMENS LAAR I
Einddoel 5 kilometer
misschien nog dieper
ein
Robbeklopper
De negen muzen
Pelli eo
Ons per volg ver haat
MAANDAG 2 6 FEBRUARI 1962
Boren bij 100 graden
V x Hu
S
I 58)
I Van de kant van de Krollopera
kwömen zwevende walsklanken. Lot-
I tida begon, met haar kleine, hoge
I gesha-stem te zingen:
I Komm tanz mit rnir
ins Himmelreich hinein....
I De wals der dorpskinderen van Kal-
I man. Wat een heerlijk pittig ritme.
Als zomerwind in lichte vrouwenha-
ren, als wapperdende rokken.
Het leven was mooi; 't mijne was
j voorbij.
j Een automaat zei iets, niet ik:
I ,.Dat is nu onze laatste avond, Lot-
1 tida."
I Zij zei niets. Het leek nu ineens ra-
j zend snel duister te worden en de
j geur van de linden was niet alleen zoet
j en vervuld van verlangen, maar ook
j smartelijk. Onverdragelijk pijnlijk.
Er scheen wel een eeuwigheid te
j zijn, toen zij eindelijk antwoordde:
j „Nu is het dus zo ver, Barry!"
Zij had ergens eens ontdekt, dat ik
in de kring van mijn kameraden. Par-
j ry genoemd werd. als afkorting van
Kaspar. Sommigen spraken het zelf
op zijn Engels uit. Maar Lottida maak-
j te er Barry van. en dat verleidde mij
j er steeds toe, mij gevleid te voelern
Als Lottida „Barry" zei, kwam 'ik
mezelf als een toonbeeld van trouw
en gelijkmoedigheid voor.
Wat een leugen! Kon ze het maar
laten. Barry te zeggen. Vandaag ge-
j loof ik er helemaal niet tegen te kun-
E nen.
j Iets dergelijks schoot mij door het
hoofd, maar Lottida maakte het mij
niet gemakkelijk.
j „Ik heb immers altijd geweten, Bar-
rv. dat het eens zou komen.
Ga je trouwen?"
„Nee, Lottida."
„Overgeplaatst?"
„Ja Lottida".
„Arme Barry. Natuurlijk linie-
giment en misschien zelfs naar West-
Pruisen. Of achter-Pommeren?"
Daar ik niets zei, vorste zij ver-
der.
E „Dus Oost-Pruisen. Heel erg. Heb
je dan zoveel domme streken uitge-
haald Barry'tje
Ondanks mijn sombere stemming
1 moest ik even lachten. Lottida speelde
het steeds klaar, mij af te leiden. Mis-
schien was dat bij haar een mengsel
van kinderlijke ondeugendheid en Ber-
lijnse geestigheid.
„Ik vrees van we, Lottida. En ik
weet nog niet, waar ik heenga."
Zij bleef zwijgen. Bij Kroll speelden
ze nog steeds de zonnige Kalmanwals.
Er kon dus nog niet zoveel tijd ver-
streken zijn. Vreemd, hoe men zich
I daarin kon vergissen.
Een merkwaardig betrekkelijk ding,
E het leven. Zo kwamen me bij voor-
beeld de paar uren, die ik nu nog te
I leven had, als een eeuwigheid voor.
Ik verbeeldde mij, dat Lottida een
beetje moeilijk ademde. Zou zij dan
1 toch.. - v
Maar zij was immers een Berlijns
meisje. Zoiets dat alleen maar hier
1 tussen asfalt en de Brandenburgse
i dennen opgroeien kan: veel gevoel,
1 een hart en een gezond verstand.
„Barry'tje, laten we vandaag nog
i eens prettig samen uitgaan."
I Waarom niet, dacht ik, als ik een
geschikt burgerpakje uitzoek.
Toch was ik een beetje teleurge-
steld. Ik had verwacht, dat zij zou
zeggen: „Laten we nu vandaag als af-
scheid alleen maar bij elkaar blijven.
Hier, bij jou, en zonder mensen
Maar zij wilde uitgaan.
Ik kon niet nalaten te denken: Zo
zijn ze nu! Willen profiteren zolang
1 het kan. Wie weet, wanneer de vol-
gende komt.
1 Dat dacht ik werkelijk. Het was niet
te geloven, hoe afgedwaald en ver-
Ij ward ik was. Queiss had wel gelijk,
alleen mijn paarden waren nog echt
aan mij, en van de officier was alleen
E het uniform echt. En zelfs dat was
niet eens helemaal in orde want de
kraag was ruim een centimeter te
hoog, het blauwe te zilverig en het
rood van de revers te fel.
E Ik moest proestend lachen, toen ik
het kostuum uit de kast haalde. En-
gels maatwerk, via de post besteld.
Het nieuwste van het nieuwste voor
de echte Lebemann. Praktisch was het
ding niets anders dan middelmatige
confectie, maar men kon er mee op-
E snijden: mijn Engels kostuum van
Curzon Brothers in Londen.
Bovendien geloof ik, dat het 't enige
kostuum was, dat betaald was, dat mij
dus inderdaad toebehoorde.
Op de Köningsplatz wilde ik een
taxi nemen, maar Lotte ging liever
E met de autobus. Het viel mij nu weer
H cp. hoe bescheiden zij was, bij al haar
S levenslust en bij al haar neigingen
om spontaan naar elk genot te reiken
Jarenlang was zij zo geweest. Van
E een eenvoudig ijsje kon zij evengoed
genieten als van een maaltijd met
kreeft. E
Wij zaten op het open bovendek van h
de bus. Berlijn werd wakker voor het
nachtleven. Ik had het idee, alsof van
alle kanten de wals van de dorpskin- Ej
deren tot mij doordrong. De lucht bo-
ven ons was als van donker brokaat, E
blinkend en schitterend, en van een |j
ondefinieerbare glans. Wij reden de
Potsdamer Platz over en de lichtre-
clames werden toneellichten voor mijn
kleine Lottida, die over enkele uren de
mijne niet meer zou zijn. E
Moët et Chandon, White Star Cham-
pagne, wierp een zilveren geflonker
over haar heen. Waldorf Astoria Clio s
en gele bloesems van licht naar bene- e
den en ik was een dodelijk bedroefde
verliefde nar.
Krampachtig vermeed ik het, haar
aan te kijken, maar midden op de e
lange kiezelweg van de Königsallee
naar de grote trap van het Lunapark
bleef ik toch staan. S
Nicoline was een eeuwige droom, E
het betoverende meisje van vanmor-
gen was een korte, brandende belofte, j|
maar Lottida hier naast mij was lich-
tende werkelijkheid. s
Hoe elegant, met smaak gekleed en
hoe fris zij er vandaag weer uitzag!
Zi.i speelde het klaar in haar nauwe
rok toch heel natuurlijk en elegant te
lopen en de strohoed met zijn brede e=
rand maakte bij haar niet de indruk E
van een wagenrad, zoals bij andere 5
vrouwen, maar stond haar uitstekend.
Zi.i had een onnavolgbare manier om Ej
werkelijk elegant te zijn door een
zuiver gevoel voor verhouding en
maat. Zelfs van de nagemaakte rozen 5
op haar hoed was er niet een te veel e
of een te weinig.
Ik bleef staan. Waarschijnlijk kwam E
bet door het rood-en-wit gestreepte
tentendak boven ons, dat haar gezicht
mij een beetje opgewonden en haar
ogen koortsachtig leken. s
Dit hier naast je is het leven,
schoot mij door het hoofd. Neem het,
ezel, en vlucht er ergens mee heen.
Laat de rest toch schieten.
„Wil je werkelijk naar al die rom-
mei van het Lunapark, Lottida?
Zouden we niet ergens anders heen- g
gaan?"
Maar.maar Barry, ik. ik heb me
daar zo echt op verheugd. Ik zou wer- e
kelijk heel graag willen.." 1
Zonder iets te zeggen liep ik verder
en deed mijn best er onverschillig
uit te zien. Ik was vreselijk teleurge-
steld. Zij was dus toch eigenlijk al-
leen maar een klein meisje, dat be-
gerig en onnadenkend naar ieder pret- e
tig uurtje greep, waar en hoe het zich e
ook aanbood.
Et) ik wgs een ongeneeslijke, hulpe-
loze stommeling. I
Wij gingen de grote trap af. Van E
het Hal'enmeer was niet veel te zien,
want het hele lunapark was één groot
fonkelend meer van plezier. Aan de e
rechterkant raasde en donderde de
glijbaan, als een opeenvolging van g
sneltreinen. Als het heel even stil werd e
hoorde men de zigeunerkapel uit het
wijnhuis met zijn terras. Die liet de
„Graaf van Luxemburg" onophoude- e
lijk csardassen dansen, die echter e
niet opgewassen was tegen de koper-
blazers aan de linkerkant, die schet-
terden:
„Puppchen, du bist mein Augen-
stern. Puppchen, hab dich zum Fres-
sen gern."
Moe en mechanisch liep ik m de e
richting van het wijnhuis, maar Lot-
tida trok mij bij mijn arm.
/Hierheen, Barry." E
Wat was zij nu weer van plan?
Plotseling stonden wij voor de grote j
schiettent. Lotte drukte zich een beet-
je tegen mij aan. j
Ik keek besluiteloos en verward m
hei rond, waar overal paartjes of een- j
zame wandelaars rondliepen De me- j
clianische schietschijven trommelden
en belden zonder ophouden. Een paar j
meisjes in Beiers kostuum keken ons j
nieuwsgierig aan.
„Je wil toch zeker niet.j
„Barry", fluisterde zij zachtjes en i
een beetje hees, „nu moet jij zeggen.
„Wat zal ik voor u schieten, senori-
ta? Een beer of een pop?"
Ineens begreep ik alles en ik schaam- j
de me.
In het lunapark, op een zogenaamd
kostuumfeest ik geloof dat het door
de bond van Berlijnse mode-indus-
triëlen op touw gezet was had ik
Lotte leren kennen. Zij had toen even
dwaas als verrukkelijk een Spaans
kostuum gedragen. Van toen af stam
de ook de troetelnaam Lottida.
Automatisch nam ik een geweer
aan. dat mij werd toegereikt en
schoot herhaaldelijk, ontelbare malen
zelfs, maar ik zag niets. Ik zag al
leen maar de stralende ogen van Lot
te.
(Wordt vervolgd)
DE MAN BIJ het instrumentenbord grijnst en drukt een hef
boom naar beneden. Een afgrijselijk gekreun klinkt onder
uit de boortoren. De wijzer van de „drillometer" springt zenuw
achtig heen en weer. De man kijkt ons aangrijnst weer en
roept iets. We verstaan het niet, het gekreun en geraas over
stemt alles metaalklanken die in een helse cacofonie samen
vloeien. Het is alsof onze trommelvliezen scheuren. Wat de man
riep, horen we later in het geriefelijke kantoortje aan de in
gang van het terrein met dreigende verbodsborden en vieze
regenplassen: de bedrijfsingenieur vertelt ons, dat de diep-
boring „Münsterland 1" op dat moment 3700 meter had bereikt.
Bijna vier kilometer heeft een stalen monster, aan alle zijden
gewapend met venijnig-scherpe en harde tanden, zich in de ge-
steentelagen gevreten, op weg naar steeds grotere diepte.
„Vijfduizend meter wordt het zeker", zegt de ingenieur, „en
daar zijn we nog wel een jaar mee bezig. Smerig en koud, zei
Dan is het goed; aan beide dingen kunnen we niets doen.
Het weer hebben we niet in de hand en een boring is altijd
smerig."
IN DRIE PLOEGEN een vierde heeft bij toerbeurt een
week vrij wordt dag en nacht gewerkt aan dit project, waar
bij waarschijnlijk de grootste diepte zal worden bereikt, die ooit
bij een diepboring in Europa mogelijk is geweest. Een uitermate
kostbaar project de kosten worden op ruim zeven miljoen
mark begroot. De regering "ian de deelstaat Noordrijnland
Westfalen draagt hierin 1,5 miljoen bij. De rest wordt gefinan
cierd door acht ondernemingen, die in de Westduitse Bonds
republiek werkzaam zijn op het gebied van opsporing en win
ning van aardolie en aardgas.
Münsterland 1" staat in een mooi glooiend heuvelland, aan
de noordelijke rand van de „Baumberge" een kleine 20 km.
ten westen van Munster.
Het doel van de boring ligt zowel op we
tenschappelijk als op economisch terrein,
verklaart de chef-geoloog van een der
maatschappijen, die aan dit project mee
doen. „We verwachten bij een boring op
zo'n grote diepte tal van waardevolle ge
gevens omtrent de structuur van de lagen
en de samenstelling ervan.
Daarmee zullen we voor eventuele nieu
we boorprojecten in deze buurt, maar dan
met rechtstreeks economisch doel, onge-
Diepboring „Münsterland 1" in het
glooiende Noordwestfaalse landschap
een stalen toren van ruim 50 meter
hoogte. Eens de diepste boring van
Europa?
|||i: lyiiiililllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII'MIIIIIIIII'IIIIHIIIIIIIIIII""""""""!""""""""""""""""""""""""""""""""""""""
14-15. Maar ik ben toch veel te groot?
zei Petertje. Hoe kan ik dan op die teke
ning komen?
Habiboe lachte en stak z'n hand op.
riaoiuue (,u.Lfn>e en ouw-rv
O, dat is heel eenvoudig hoor! zet was als Habiooe.
hij. Kijk, hier heb ik een boontje; eet
dat maar eens op!
Verwonderd deed Petertje dat. En op
eens voelde hij, dat hij kromp.Klei
ner en kleiner werd hij, tot hij even groot
twijfeld ons voordeel kunnen doen.
Deze boring zal ons misschien kunnen
vertellen, of het zin heeft, het exploratie-
werk op zulke grote diepten voort te zet
ten dan wel uit te breiden. Want een bo
ring tot zo'n diepte is nu nog een grote
uitzondering. Tot dusver is slechts een
maal, bij Hamburg, bij een diepboring de
5000 meter-grens overschreden. Doorgaans
gaan we bij onze routine-boringen, in zo'n
geval gericht op aardgas, niet dieper dan
een dikke 3000 meter".
Deze boring, zo wordt ons nader uit
eengezet, is niet in de eerste plaats ge
richt op aardolie of aardgas. „Vinden we
zoiets dan is het meegenomen. Weten
schappelijk onderzoek is nummer een.
„Münsterland 1" van dichtbij. Een
machtige haak met een draagvermo
gen van meer dan 5 00 ton torst ruim
150.000 kilo staal: voortdurend draai
ende boorpijpen met een totale lengte
van bijna vier kilometer.
Daarom doet de staat ook mee, „en die
lui zijn erg lastig, want voor hun geld
willen ze alles direct weten". En dat de
oliemaatschappijen belangstelling hfbben,
spreekt vanzelf. Daarom hebben we alle
maal meegedaan, en de kosten drukken I
dan natuurlijk niet zo zwaar als een bo-
ring door een onderneming zou doen".
kroon, waarbij het aangeboorde gesteente
als een massieve kolom van 17 meter leng
te in de holle hoorbuis schuift. „Kernen"
heet deze wijze van monsters nemen. Voor
het overige neemt men genoegen met
kleine brokjes steengruis, die in de spoe
ling naar boven komen. Nu zit men in
„silt" een zandige leilaag, en dan? Dan
krijgen we kolenkalk misschien, of wat
anders. En daarna de Devoon-formatie,
maar daarvan weten we helemaal niets",
zegt de bedrijf singenieur. En daarom
boort „Münsterland 1", eens misschien de
diepste boring van Europa, gestaag door
gehuld in wolken van dampende spoeling
dag en nacht.
I oOOOOeOOODOOOCOOOOGOOC.^^
Augustus heeft de laatste jaren
blijkbaar veel van zijn zomers
karakter verloren. Moeten we
deze uitdaging van ons klimaat
aanvaarden en de grote vakan
tie een maand eerder plaatsen?
Voor de meeste leerlingen van
middelbare scholen en zeker
voor de lagere schoolkinderen
vallen de zomerse vakantieweken
in de tweede helft van juli en
in augustus. Zou de tweede helft
van juni en heel juli een betere
tijd zijn?
We zullen vier faktoren onder
de loep nemen: Temperatuur,
zonneschijn, regenval en lucht
vochtigheid.
De temperatuur. Het gemiddeld
dagelijks maximum schommelt in
juni (in de laatste halve eeuw
en in De Bilt) rond de 20 graden,
in juli rond de 22 en in augustus
rond de 21. Dat geringe verschil
legt weinig gewicht in de schaal.
Wel treedt er eind of half-juni
dikwijls bij noordenwinden een
koude-periode op die bekend
staat als de „Europese moesson".
Aan de kust kan een koude zee-
Men verwacht bijvoorbeeld bijzonderhe-
den over watervoerende afzettingen („wa
teraders", zegt het publiek). Over de sa
menstelling en structuur van gesteentepak
ketten, die een aanwijzing voor mogelijke
aanwezigheid van aardolie of aardgas el-
ders in de omgeving kunnen zjjn, en over I
■|i, i steenkolenlagen, die reeds zijn aangetoond, j
I en waarvan de monsters nu worden on-
derzocht.
i i Het „steenkolengebergte" werd name-
i lijk op circa 1800 meter diepte bereikt en
Was bij 3000 meter geheel doorboord. Daar
bij zijn verschillende kolenlagen aange
troffen, die echter" geüien de grote diep
te vooralsnog niet voor exploitatie vol
gens de thans gebruikelijke methode in
aanmerking komen.
Regelmatig worden temperatuurmetin-
gen in het boorgat verricht, want bij dit
werk geldt ook de wet van de „geother
mische dieptemaat", volgens welke de tem
peratuur stijgt naarmate men dieper
komt. Men is daarbij het kookpunt van
water al gepasseerd op 3000 meter
werd 100 graden c. gemeten en dat
is duidelijk te zien aan de koelvloeistof,
de s.g. „spoeling", die bij zijn kringloop
grote stoomwolken uit de bezinkingsbas-
sins doet opstijgen. Die temperatuur mo
ge hoog lijken, zij is het niet. Stijging
van ongeveer 1 graad per 30 meter diepte
is normaal.
Van tijd tot tijd wordt de harde stalen
rotsbeitel, die het gesteente vergruist en
verpulvert, vervangen door een diamant-
Gemiddelde
weergegeven»
Regendagen
12
1Zonuren per dag|
8
Zomerse dagenl
JUNI
V PEl.Tlm.5l
JULI
AUGUSTUS
w
CO». MMTEN TOONOEl
5. Panda holde zo hard, dat het wagentje de voort
vluchtige zeeman begon in te halen en bijna konden de
grijpende handen van de kapitein de kraag van de ma
troos te pakken krijgen. Maar die maakte loeiend van
angst op het laatste ogenblik een scherpe bocht om te
proberen uit het vaarwater van zijn tierende achtervol
ger te komen. „Bakboord, maatje," bulderde de gezag
voerder driftig, „acht streken bakboord!" Nu wist Pan
da niet precies wat bakboord betekende en hij kon het
ook niet vragen, want hij hapte naar adem. „Bak
boord?" dacht hij. „Waarom zegt hij niet gewoon links
of rechts? En wat zou de kapitein met die acht streken
bedoe Verder denken kon hij niet, want op het
zelfde ogenblik klapte het wagentje met een luide knal
t?gen een muur en de kapitein en Panda smakten tegen
de hobbelige keien van de kade. „Wat ben jij voor een
stuurman?" raasde de kapitein teleurgesteld. „Ik zei
toch bakboord? Waarom bleef je dan recht vooruit koer
sen, recht op deze klip af, voor de drommel?!" „Tja,"
antwoordde Panda suf. Hij begreep wel, dat hij hele
maal geen goede indruk gemaakt had en omdat de kapi
tein zo boos was, durfde hij niet te zeggen, dat hij niet
wist wat bakboord eigenlijk betekende
wind met mistbanken dan een
zomerdag grondig bederven. Wat
het aantal zomerse dagen betreft:
juni telt er gemiddeld 5, juli 8
en augustus 6 (gem. over 1921-
1950). ri ny/Trjlb jrox *v "to
Zonneschijn. Juni heeft na
tuurlijk de langste dagen, maar
is het ook de zonnigste maand?
Dit is inderdaad het geval. De
zon schijnt dan gemiddeld 7 uur
per dag. In juli is dit ongeveer
6,5 uur en in augustus 6 uur.
Neerslag Van de drie zomer
maanden is augustus de natste,
direct gevolgd door juli. Juni is
gemiddeld tamelijk droog,' vooral
aan de kust doordat het zeewater
nog relatief koud is. Nu is het
waar dat de zomerse neerslag
dikwijls tijdens onweersbuien
valt, zodat een vakantiedag nog
niet totaal bedorven behoeft te
zijn. Kijken we naar het aantal
dagen waarop minstens één mm.
regen valt (laatste halve eeuw)
dan blijken er dat in augustus 12
te zijn, in juli 11 en in juni 9.
Luchtvochtigheid. Ogenschijn-
is dit punt niet van belang, maar
dit is onjuist. Droge lucht kunnen
we veel beter verdragen dan
warm en vochtig weer, dat wij
als broeierig, drukkend en be
nauwd ervaren. Augustus is de
slechtste maand, dan volgt juli.
Drukkend weer komt het minst
in juni voor.
De beste perioden van de zomer
vallen dus in juli (vanouds:
„zomermaand"). Is er dus niet
veel voor te zeggen niet langer te
praten en te mopperen, maar de
knoop door te hakken en de
vakanties en examens een maand
vroeger te stellen?
>DÓOOGOC>OOGOOCOGOOCOOOCOOCOC<XX>X>COOOCOOCOOOOOOCOOOOOOOO
Architectenprijs ingesteld. Het Neder
lands Architecten Genootschap (N.A.G.)
heeft besloten een driejaarlijkse kleine
architectuurprijs in te stellen. Door de in
stelling van deze prijs wil het genootschap
het goede bouwen in stad en land stimu
leren. De prijs zal worden toegekend aan
die architecten die in een periode van drie
jaar voor het kleine woonhuis het beste
ontwerp tot uitvoering brengen. Dit heeft
de voorzitter van het Nederlandse Archi
tectengenootschap, de heer E Reitsma uit
Deventer, op een te Utrecht gehouden ver
gadering van het N.A.G. bekend gemaakt.
6 CopenKos»"
Copy-'oM P B
46. „Zeg vrienden, mijn beste oom, nodigt jullie allen uit, om met hem
te gaan vliegen, wat zeg je daar wel van?" Pingo springt omhoog van
plezier, Zeerob zegt niet veel. „Nee, nee, Polle, ik ga niet mee. Ik ga
alléén door dromenlandZeerob loopt de andere kant uit!
„Ik wens
jullie heel veel plezier, hoor", roept hij nog! „En ik wil ook niet mee",
zegt Slokop, „daarginder, ruikt het zó verrukkelijk naar eten, daar ga
ik naar toe!"
