IJmuider Courant | 1962 | 17 maart 1962 | pagina 14

11 H r'Ti i t 11 n i f rfejfcj

imfaaigg'iii n mimi

SIGNALEN

Het verdriet zonder-reden,
bron van de poëzie

oA.

<t?t lans grpl*gb! $ot UfeMtf

BOEKEN OVER VERRE
EN NABIJE LANDEN

ZATERDAG 17 MAART 1962

Erbij

PAGINA TWEE

toolbberflroijb/bcrjargtt tywlanflfoftarb gtfljgrti!
oofe faltwn al btetibfarb/ Voc lang bat quatb/bat enft«

mmmmz

Jos. de Klerk

Zamglust en muziekdruk in
onze Gouden Eeuw

DAT HAARLEM een Dorado geworden is van de 'orgelkunst, is in verband
te brengen met het wijze inzicht dat de vroede vaderen toonden ten tijde van
de alteratie door niet alleen het orgelbezit in het bèheer te houden toen de
Grote Kerk aan de hervormden werd afgestaan, maar ook door als van ouds
een organist in stadsdienst aan te stellen, die, al zou het dan tegen de zin zijn
van de kerkgemeenschap, de Haarlemse bevolking ih haar geheel zou laten
genieten van het orgelspel buiten de kerkdienst om. De laatste organist van de
katholieke tijd. Floris van Adrichem, had direct na de gewelddadige gebeurte
nissen van lo78 de wijk genomen naar het Rijnland en wist een nieuw bestaan
op te bouwen, uiteindelijk als gevierd domorganist te Mainz. Wat zou er nu te
Haarlem gebeuren? De hervormden wilden van geen orgelspel in haar diensten
weten en het heeft nog zeventig jaar geduurd eer in de St. Bavo het psalmgezang
met orgelspel werd begeleid. Wij moeten de oorzaak ,van deze tegenzin om
geen sterkere uitdrukking te gebruiken zien in de herinnering aan de plechtige
liturgische handelingen in de oude kerkgemeenschap, waarmee de uiterste sober
heid der nieuwe ordonantie het grootst denkbare contrast vormde. De orgelklank
was dus erg verdacht. Maar zo orthodox oordeelde de vroedschap niet. Vier
maanden na het ingebruiknemen vag de Grote» Kerk keken de kerkgangers
vreemd op, toen na het beëindigen van de dienst als van ouds het orgel weer
bespeeld werd. Het was een proefneming, die duurde van januari tot mei, en
wel met de dubbele bedoeling de reactie ervan waar te nemen en de capaciteiten

van de jonge organist Philips Jansz. van Velsen te testen. Na een half jaar onder
breking werd op advies van de wethouders Jan van Zuren (de bewoner van het
Oude Raadhuis op de hoek van de Smedestraat) en Jan Gael, de benoeming van
Ph. J. van Velsen een feit. Zijn dienstorder luidde: te spelen „naer (na) alle
nredicatiën ende avontgebeden". Het jaar daarop werd hij ook aangesteld tot
ldoksteller en beierman.

OF DEZE ORGELBESPELINGEN nu tegenstand ondervonden, blijkt niet.
Over de organist zijn betrekkelijk weinig gegevens; composities van hem zijn
niet bekend. Wij weten alleen, dat hij getrouwd was met een zuster van de vader
van zijn opvolger Cornelis Helmbreecker een oud-Haarlemse familie waaraan
nog de Helmbreeckerssteeg herinnert dat hij een zoon had die organist te
Leiden werd en dat hij katholiek was, wat in de eerste tijd der zegevierende
Hervorming lang geen uitzondering onder de organisten was. Op zijn 63ste jaar
kreeg hij in zijn neef Cornelis Helmbreecker een assistent en toen Van Velsen
in 1625 overleed werd deze zijn opvolger. Van de eerste organist na de alteratie
kan op zijn minst gezegd worden, dat hij in de kritieke overgangsjaren de liefde
voor het orgelspel bij een deel der bevolking wakker gehouden heeft en bij de
tegenstanders de mening over wat zij wel eens noemden „duyvels windt", ge
leidelijk verzacht heeft, aldus dat hij deel gehad heeft aan het proces, dat hen
van verstokte anti-orgelgezinden eenmaal tot de meest geestdriftige aanhangers
van het koninklijk instrument zou maken.

HELMBREECKER is een bijzondere
figuur geweest in de lange rij Haarlemse
stadsorganisten. Hij had zijn opleiding
genoten bij Jan Pietersz Sweelinck en
genoot in het hele land een opmerkelijke
faam. Waar nieuwe of herstelde orgels
moesten opgenomen worden, onder meer
te 's-Gravenhage, Delft, 's-Hertogenbosch.
Leiden, Alkmaar, was hij een der keur
meesters. Van niet minder belang is het
feit dat hij als genodigde op het Muider-
slot vertoefde en dat hij in alle kringen
der Haarlemse bevolking zeer gezien was.
ook onder de predikanten. Ds. Ampzing
loofde hem in zijn rijmkroniek aldus:

„Ik kan voor al dijn roem, Kornelis,

niet verswijgen,
Dien gij van dag tot dag staet meer

en meer te krijgen.
Want so men Hier van dij 't gemein

gerucht geloofd,
't Is wonder wat gij ons nog mettertijd

beloofd."

Het grote orgel was echter in een toe
stand van verval geraakt, zodanig dat het
een kunstenaar als Helmbreecker en ook 'n
stad als Haarlem niet waardig meer was.
Tezamen met zijn vriend, de stadsbouw
meester Salomon de Bray werd door de
organist alles op alles gezet om de vroed
schap te bewegen diep in de stadskas te
putten om zijn restauratieplannen te ver
wezenlijken. De later zo beroemde orgel
bouwers uit Amersfoort, de Haagebeers,

men tok

JjefitVet
Trinmpk'
beden ken»

mUe M«/V

ke met fes
Tftmmen
vtut Mr.
IsmPiettr-
fitnirt'

Het Triumph-Lied van ds. Ampzing, op d e wijze van psalm 68, met de marge-notitie
dat het ook gezongen kan worden „op d e volle Musyke met ses stemmen van mr.
Jan Pietersoon Sweling".

maard meester", dagelijks orgelbespelin
gen te doen plaatsvinden, bij voorkeur

zongen worden op de volle Musyke met
ses stemmen van mr. Jan Pietersz. Swe
ling. Men kan zich afvragen of Ampzing
hiernaar zou verwezen hebben indien hij
de mogelijkheid niet proefondervindelijk
ervaren had, namelijk in een zanggezel
schap, dat in staat was deze veeleisende
muziek te verklanken.

EN NU HELMBREECKER, als „Dritte
im Bunde". Ter gelegenheid van de ver
welkoming van de nieuwe rector, had
David Horenbeeck een versje gedicht op
de melodie „O nuit, jalouse nuit", die
destijds zeer populair was. Dit lied was
kennelijk bedoeld om door de leerlingen
van de Latijnse school gezongen te wor
den. Bovendien had Ampzing op dezelfde
wijs ook een tekst vervaardigd, die echter
voor vierstemmig koor gezet was, waar
schijnlijk door Helmbreecker. Het kost mij
moeite te geloven dat deze vierstemmige

lieke organist bereid was de psalmen op zetting ook door de knapen, zij het dan
het orgel te begeleiden, is in verband ge- met assistentie van docenten of anderen,

„des middaghs tenhalf twaelven, wanneer bracht met een anekdote (meegedeeld in kon worden uitgevoerd. Maar geheel on-

in de kercke ordinaris oock veel wande-
laers sijn." Op dit verzoek werd gunstig
beslist. Later vernemen wij, dat deze „ge
meentelijke orgelconcerten" plaats vinden
des avonds van zes,tot zeven uur.

De vierenveertig rekwestranten gooiden
ook een balletje op om tijdens de kerk
diensten niet alleen na, maar ook vóór
de predikatie het orgelspel aan te wenden,

,-De Navorscher", later ook in „Eigen mogelijk is dit toch niet.
Haard" en geciteerd door J. W. Enschedé

in „Caecilia") die een geval vermeldt van

„een konstig orgelspeelder in een der grote
steden van Holland", die een verzoek om

de canons van Dordt te ondertekenen zou

Doch een paar maanden nadien, op
nieuwjaarsdag 1629, werd rector Nieu-

hebben afgeslagen, maar zich wel bereid wenhuysen weer verrast met een zang-

zou verklaard hebben deze op het orgel hulde. Andermaal had ds. Ampzing een

te spelen indien ze hem, op muziek gezet, tekst geschreven (steeds op het „O nuit

voorgelegd werden, omdat dit tot zijn jalouse nuit") die door Helmbreecker als

waardoor zowel de „voorsanger als de ambt behoorde, terwijl de ondertekening een tweedelig motet kunstig op muziek

werden er bijgeroepen en mochten het luVden die ter kercke sijn te vaster wer- met zijn gemoed zou strijden. Diensvolgens gezet was voor vierstemmig koor; en
instrument een aanzienlijke vernieuwing den den t00n 9esteit> ende dies te meer- zou hij uit zijn ambt ontslagen zijn. Dit wanneer ik dit stuk in partituur gezet

H 0Y 1 M Ho CDM tf 11/IH m 11 OYtHo I l\ol 1 oofcfo tmlp nof a v*-\ Bof «rawti 1 Knf L»1.U1. »1. 11. 1.W J J_i J

doen ondergaan; het kreeg zelfs een ge- der in de c°nst v?n musycke ende wel
heel nieuw rugpositief. Pieter Saenredam sm9en de P^men geoeffent." Dat

laatste volstaat om het verhaal naar het bekijk, raak ik er van overtuigd dat deze
rijk der fabelen te verwijzen, althans ze- muzikale nieuwjaarsgroet door een gerou-

op Helmbreecker (door een der bericht- zijn gezongen.

li. Ptn.

Kiflu».

heeft deze aangelegenheid te baai geno- was 'n en men op d*' punt tot «en ker voor zover het betrekking zou hebben tineerd ensemble van volwassenen moet

men om het instrument picturaal te ver- akkoord geraakt .is kan ik niet zeggen. - -

eeuwigen. In het Haarlems Stadsarchief Indlen ,het gebeurde,, kon het reeds als
wordt bovendien een eigenaardige teke- een aanlo"p gelden teveps de Pwlmen
ning van Samuel de Bray bewaard, die maar, te begeleiden. Maar daar was men
betrekking heeft op deze restauratie. Het ,nog lang met aan toe' hoewel het ho?
is een project voor een in steen te hakken langer hoe meer de wens van velen werd'

cartouche, bedoeld om de herinnering aan
het herstelwerk levendig te houden. Men
ziet er onder de jaartallen 1632—1633 de
namen van de vroede vaderen die ertoe
besloten, verder die der orgelmakers en
onderaan deze tekst:

Een Heagelij Ic w oni hier in e«nl)mtf t Ut

ren. Geeft Heet:

DIT BLIJKT UIT een proefneming in
1641 op initiatief vande magistraat, om
zonder voorafgaande kennisgeving de
psalmzang te begeleiden tijdens de be
diening van het H. Avondmaal. Deze
„stoutigheid" veroorzaèkte groot protest
van de Kerkeraad en voorlopig bleef het
bij deze eene keer. En hoewel de knoop
in vele plaatsen reeds doorgehakt was ten
Het gedenkteken is echter niet tot stand gunste van het orgel en Huygens zijn ver-

AU dit

omaeidfchi flunf, tij: gt- bro-ken: ;ijj :ij: iey«k ter neer,

„op het noodtwendigh versoeck van
mr. Corn. Helmbreecker, organist."

gekomen.

DE KUNSTVAARDIGHEID van Helm
breecker stonden nu geen hinderpalen
meer in de weg en orgelminnend Haarlem
genoot van zijn bespelingen. Er ging zelfs
een verzoekschrift naar de vroedschap,
ondertekend door vier en veertig „musi- Tekening van Samuel de Bray, „op het
ciens ende liefhebbers der selve loffelycke noodtwendige verzoek van mr. Corn. Helm-

maard pleidooi in 1641; al gepubliceerd
had, duurde het nog tot 1649. en andermaal
op aanwijzing van de viroedschap, dat de
kerkeraad er zich, hoewel met tegenzin,
bij neerlegde. Het feit nu, dat de katho-

Ya-f»upfm de van hier, ver

hief, foo nopen t faera verkeerem*

van fitrmm ooj t ca uJ va

ra neer,

vin «K m»w ;ij:

Gedrukt te Haarlem met het muziekzetma teriaal van de grote Antwerpenaar Plantijn

gevers met name genoemd), want uit niets
blijkt dat hij zou zijn afgedankt.

WIJ TREFFEN in 1628 Helmbreecker te
same met de rijmlustige geschiedschrij
ver van Haarlem ds. Ampzing en met de

DS. AMPZING moet het dus in ernst
gemeend hebben toen hij rijmde over „de
lieve wetenschap van singen". Maar er is
nog een aardig staartje aan dit verhaal.
De zangpartijen van deze drie begroetin
gen zijn gedrukt met de Plantijnse typen

conste" met het voorstel om, vermits men breecker, organist", voor een in steen te voorzanger van de Grote Kerk. David van nnvirt Hnrenheerk- het staat er na

nu een zo fraai orgel rijk was en „dewyle hakken cartouche, bedoeld om de her- Horenbeeck, en wel ter gelegenheid van de drukkelijk bit vermeid- Gedruckt tot
deze Stadt tegenwoordigh is versien van innering aan de orgelrestauratie 1632- - •- - 3 °v vermeLd- Gearucict tot

een goed ervaren ende zonderlingh ver-

1633) levendig te houden.

V, V,

verwelkoming van de nieuwe rector van Haerlem, bij Adriaen Rooman, Ordinaris
de Latijnse School in de Jacobijnestraat. stadts- Boeck-drucker inde vergulde

Parsze/Met de noten van D.V. Horenbeeck
Anno 1629.

De aard van dit samentreffen heeft mjj
in mjfn vermoeden gesterkt, dat er in die
jaren te Haarlem ender de burgerjj ern
stig aan kunstige samenzang gedaan werd.
Ik was daarbij uitgegaan van de madri
galen van Padbrué, die toch wel aan de
praktijk zullen getoetst zijn, eer de com
ponist ze liet drukken. Maar we maken
hier in gezelschap van Helmbreecker en
Ampzing kennis met David van Horen
beeck, een gangmaker op zanggebied die
niet te onderschatten is. Dat Ampzing
hem in zjjn rijmkroniek prjjst als „gewel
dig musicyn, geschapen om te singen!"
zou men nog met een korreltje zout kun
nen nemen, doch waar hy niet van rept
en wat toch uiterst belangrijk is; deze
David van Horenbeeck heeft het aange
durfd op eigen kosten het vierde boek
van de polyfone Psalmen van Sweelinck
(43 nummers in acht stemboeken) uit te
geven en daarna nog een herdruk van'het
eerste boek (50 psalmen) te bezorgen. Hij
was nochtans geen drukker, maar de
geestdrift voor deze geniale scheppingen,
wekte hem tot buitengewone dingen. Hij
kocht namelijk te Leiden van de drukker
Raphelingius, een kleinzoon van de be
roemde Antwerpse drukker Plantyn, diens
muziekzetmateriaal op toen deze zyn zaak
ophief. En met de muziektypen, nog af
komstig van Plantijn, liet onze hartstoch
telijke vereerder van „l'unique Phoenix de
notre Pays" zoals hij Sweelinck betitelt,
diens werken drukken by Herman Craene-
poel in de Korte Begijnestraat.

DEZE BELANGSTELLING voor Swee-
lincks koorwerken kon slechts 't resultaat
zijn van praktische ervaringen, opgedaan
in een zangkoor; partituren die aan een
vakman een overzicht van alle stemmen
mogelijk maken, bestonden niet. Hij moet
de composities dus van uitvoeringen ge
kend hebben. En dan gaan we Ampzing
op zijn woord geloven, waar hij betreffen
de Haarlem zegt: „De lieve wetenschap van
singen bloeyd hier mede."

Verder vind ik nog een andere aanwij
zing met Ampzing als getuige. Deze dichtte
namelijk een „Triumph-Lied" op Piet
Hein's verovering van de Zilvervloot, het-

De geestdriftige „voorzanger" hield zijn
kostbaar zetmateriaal dus in eigendom en
achtte zich niet gebonden aan een en de
zelfde drukker. Dit keer was het Rooman,
maar meestal was Craenepoel die er ge
bruik van maakte. Sterk is mijn vermoe
den dat deze laatste ook de drukker was
van de beroemde „Nederlandsche Ge-
denckclanck" van Valerius, zonder naam

Tristesse est Poésie, toutes les fois que tristesse est sans cause.

Xavier Forneret (1809-1884)

FORNERET BEHOORT tot de zoge
naamde romantieken. Hij was zonder
twijfel begaafd, maar verdeed zijn ta
lent (en zijn leven) met opzichtige
dwaasheden, welke hij zich door zijn
rijkdom kon veroorloven. Hij schreef
niettemin enige verhalen en een aantal
aforismen, die voortreffelijk zijn. André
Breton, die tenslotte weet waar hij over
spreekt, noemde de vertelling „Le Dia
mant de l'Herbe", ronduit een meester
werk. Deze schrijver behoorde tot de
petits romantiques niet alleen door zijn
uitbundige buitensporigheden, door zijn
vaak dwaas gezwollen toon, door de
buitennissigheid van zijn gedrag, zijn
kleding en zijn werk, maar bovenal
ook door zijn door en door echte en
natuurlijke belangstelling voor het Ver
driet. En als al zijn fnedestanders, ook
de grote figuren onder hen, legt hij
een onverbrekelijk verband tussen
smart en dichtkunst.

IK HEB wel enig gevoel voor min of
meer lachwekkende rijmelaars en ben
geen vijand van de schoolmeester of
Piet Paaltjens. Een gedicht dat echte
hoge poëzie en tegelijkertijd grappig
(of platter: lollig) is, ken ik niet en
ik betwijfel of zulk een eenheid van
tegendelen denkbaar is.

LACHEN IS ALTIJD en waar ook
een minderwaardige bezigheid. Een
Arabisch spreekwoord is mij bij ge
bleven sinds ik het in 1911 in Algiers
hoorde aanhalen: „L'abondance du rire
ruïne le coeur." Ik geloof dat deze for
mulering nog te optimistisch is, want
niet slechts de overdaad van vrolijk
heid. doch ook zeer geringe hoeveelhe
den ervan brengen ons terug naar onze
laagste staat van ontwikkeling. De lach
bederft de liefelijkste gezichten en ont
neemt alle waardigheid aan elk wezen
dat er zich aan overgeeft. Hij dringt
ons tot verdraaiingen van het lichaam
en het luidruchtig klappen van de han
den op de knieën. Het brengt een goed
koop soort namaaktranen te weeg.

De lach komt nooit voor als een na
tuurlijk verschijnsel. Hij moet met
kunstmiddelen gewekt worden. Deze zijn
onbetamelijke anecdoten en aanzienlij
ke hoeveelheden alcohol. Men lacht ook
gul om buurmans' ongeluk. Het is een
veelvuldig waargenomen verschijnsel
dat de gelaatsvertrekkingen in strijd
met de meest aanvankelijke goede
smaak, in hoofdzaak, wellicht uitsluitend
worden uitgeoefend door primitieve we
zens. Bij de werkelijk beschaafden komt
hij niet voor, omdat die meer dan ge
noeg hebben aan een zeldzame en bij
na onmerkbare glimlach

FORNERET als een gecultiveerd en
bovenal romantisch man kent, waar het
de lach betreft, genoegen noch eerbied,
alleen verachting. Hij leefde in de af
zonderlijke wereld, welke in deze we
reld bestond en waarschijnlijk altijd be
staan zal, de wereld waarin alleen het
leed als een geestelijke waarde erkend
wordt. Allen die de onwaarheid van de
waarheid (de valse, de aardse) erkend
hebben, bezitten geen enkele reden
meer tot geluk, laat staan tot hoorbare
en zichtbare vrolijkheid. Zij worden ge
boren met in zich de kiem van het
verdriet en de afschuw van de lelijk
heid van alles wat op welke wijze ook
op „pret" lijkt. Het verdriet groeit met
en in hen op en vereenzelvigt zich met
hen tot het allerlaatste ogenblik.

Forneret en allen die zich aandach
tig met het wonder poëzie hebben be
ziggehouden, weten dat het leed, als
mogelijkheid waar poëzie uit ontstaan
kan, volkomen onafhankelijk is van al
le wereldse aangelegenheden. Er be
staat een vorm van verdriet, die wij
misschien tastbaar mogen noemen en
die wij leren kennen bij het verlies van
een geliefd wezen, bij een zware tegen
slag of teleurstelling. Maar hoe hevig
ook in den aanvang, deze aandoening
gaat voorbij, omdat alle menselijke ge
voelens onderworpen zijn aan een pro
ces van afsterving en vernieuwing: de
ontroostbare weduwe bestijgt na één,
twee jaar weer de huwelijkskoets. Maar
een verdriet, zei Forneret, sans cause,
kan niet vergeten worden of vergaan.
Doordat het geen oorzaak hééft kan er
geen oorzaak verdwijnen en het heeft
dus verleden, heden noch toekomst.

JAN GRESHOFF, journalist en letterkundi
ge, is op 15 december 1888 te Nieuw-Helvoet
geboren. Hij wordt dus eind volgend jaar
vijfenzeventig. Na de h.b.s. te hebben door
lopen kwam hij in de journalistiek en was
onder meer buitenlands correspondent van
De Telegraaf, hoofdredacteur van De Nieuwe
Arnhemsche Courant, correspondent te Brus
sel van Het Vaderland, Haarlems Dagblad en
De Locomotief. Een twintigtal jaren geleden
vestigde hij zich in Kaapstad, dat hij boven
Curasao verkoos, om een redelijke studie
mogelijkheid voor zijn twee zonen te vinden
(de ene is er thans een vooraanstaand archi
tect, de ander waarnemend hoogleraar in
Kaapstad). Hij leidde het maandblad „De
gulden Winckel". Van 1936 tot 1940 was hij
redacteur van het maandschrift Groot Neder
land, sinds 1945 redacteur van het tweemaan
delijkse tijdschrift „Standpunte", dat hij met
N. P. van Wijk Louw, D. J. Opperman en
Elisabeth Eybers (die sinds kort in Amster
dam woont) oprichtte in Kaapstad. Hij ver
zorgt sinds 1948 de letterkundige kroniek van
Het Vaderland. Enkele van zijn voornaamste
werken zijn: Gedichten, Latijnse Lente, Men
gelstoffen op het gebied der Franse letter
kunde, Geschiedenis der Nederlandse Letter
kunde, Critische Vlugschriften, De wieken
van de molen, Steenen voor brood, Fabrieks
geheimen, Voor volwassenen, Volière. Zijn
oeuvre is in 1948 in vijf delen verzameld, het
jaar waarin hij zijn zestigste verjaardag
vierde ter gelegenheid waarvan zijn „Mijn
vriend Coster" werd uitgegeven. Bij zijn ze
ventigste verjaardag in 1958 werd de dichter,
essayist, criticus en journalist om zijn unieke
verdiensten gehuldigd, onder andere met een
expositie van boeken, brieven en autobiogra
fisch materiaal in De Waag in Amsterdam.
Een cheque stelde hem toen in staat een reis
te maken die hem langs New York voerde,
Rome, Lugano. Wenen en Parijs en tenslotte
weer naar Kaapstad. Op geregelde tijden
neemt hij ;n Amsterdam deel aan het „se
niorenconvent": Roland Holst, Bloem, Bes-
nard, Van Vriesland, Franeois Pauwels en
Hans Keuls.

HIJ DIE MET HET verdriet-zonder-

reden geboren is, kan uiterlijk een nor
maal bestaan leiden. Hij voltooit zijn
studies, legt een voorbeeldige loopbaan
af, wordt rijk en overladen met eerbe
wijzen, is gelukkig getrouwd, zijn kin
deren schenken hem alle voldoening
welke hij maar wensen kan, hij is ge
lijkmatig van humeur, bereid te helpen,
kortom hij heeft alles waar een ander
de koning te rijk mede zou zijn. Maar
hij, de uitverkorene, wordt langzaam
uitgehold door de wrede en heerlijke
macht welke hijzelf niet noch enige
psychiater kan overwinnen: la tristesse
sans cause.

De valse oorzaak verblindt de omge
ving waar het een dichter geldt. Als
liefdesongeval of ontevredenheid met de
staat van 's werelds zaken hem droef
geestig stemmen geldt dit vrij opper
vlakkige en voorbijgaande aangelegen
heden, welke geen wezenlijke invloed
op zijn poëzie uitoefenen en hem alleen
enige thema's verstrekken.

De poëzie, buiten de wereld om en
los van het menselijk lot, ontstaat al
léén door en uit die staat, zonder
oorzaak, zonder verklaring, zonder doel
welke men tristesse sans cause noemt.
Dat poëzie door zo weinigen gelezen,
door nog minder doorleefd wordt is dus
te verstaan. De omgang er mede is al
leen toegestaan aan de zeer weinige
ingewijden in de permanente staat van
tristesse sans cause.

Het orgel getekend door Pieter Saenredam.

van de drukker uitgegeven „tot Haerlem"
in 1626, en zulks met de Plantijnse typen
van Van Horenbeeck. Dat dit ook het ge-

welk moest gezongen worden op de wijze voel is met de eerste druk van Padbrué's
van Psalm 68. Hij liet dit lied drukken „Kusjes" (1631) kan veilig aangenomen
met de psalmmelodie, maar als kantteke- worden.

ning merkte hij aan: dat het ook kon ge-

(Vervolg van pagina 1)

waarderen en naar onze mening is dit
de enig juiste methode van „landbeschrij
ving" is het boek even fascinerend als
de maatschappij die er in wordt beschre
ven.

DE BANANENOORLOG, van Karl Heinz
Poppe, uit het Duits vertaald door Johan
Winkler, is verschenen bij Moussaults' Uit
geverij N.V., Amsterdam.

Een fel realistische „historische" roman
tegen de achtergrond van de korte bur
geroorlog die in 1954 in de Middenameri-
kaanse staat Guatemala werd gevoerd. Wat
uit de verte een burgeroorlog leek en wat
door de Verenigde Staten als een burger
oorlog werd voorgesteld, was in feite een
oorlog van de Amerikaanse United Fruit
Company en de grote plantagebezitters te
gen het communistisch getinte regime van
Jacobo Arbenz Guzman, dat eerst vervan
gen werd door een militaire junta en la
ter door de dictatuur van Castrillo Ar
mas. Het eigenlijke verhaal gaat over en
kele vertegenwoordigers van de niets-be-
zittende landarbeiders en kleine boeren,
die verdrukt en uitgebuit worden en die
hoopten op herverdeling van de grond na
de nationalisatie van de United Fruit Com
pany, wier aandeelhouder Henry Cabot
Lodge tevens de Verenigde Staten in de
Veiligheidsraad vertegenwoordigde. Inter

nationale intrige en nationale tragedie spe
len in dit schrijnende boek door elkaar
heen.

CARNAVAL DER TEGENSTELLINGEN
en Palet van Zuid-Amerika, door Wim
Horman, uitgegeven door A. W. Sijthoff,
Leiden.

Dit prachtig uitgevoerde en uitstekend
geïllustreerde werk beschrijft het leven in
een elftal Latijns-Amerika landen van de
zonnige zijde. De schrijver heeft een gron
dige voorstudie van het gebied gemaakt
voor hij zijn reis begon. De neerslag daar
van is wel te merken in zijn boek, dat
naar vorm pn inhoud evenwel niet anders
is dan een bundel reportages van hoog
journalistiek gehalte.

SURINAME EN ZIJN BUURLANDEN,

Lichtplekken in het oerwoud van Guyana,
door dr. G. Kruijer, is verschenen in de
Terra-Bibliotheek van J. A. Boom Zn.,
Meppel.

Dit is de derde herziene druk van dit
degelijke boek, waarvan de eerste druk
verscheen onder redactie van professor dr.
R. A. J. van Lier, hoogleraar in de socio
logie en de cultuurkunde van Suriname en
de Nederlandse Antillen aan de Rijksuni
versiteit te Leiden. Het is een handboek
voor de drie Guyana's, waarbij zeer veel
aandacht wordt besteed aan volkenkunde
en de economische ontwikkeling. Vrijwel
alle wetenswaardigheden zijn er in samen
gevat en waar nodig treft men uitgebrei
de verwijzingen aan naar verdere litte
ratuur. Het boek bevat vele goede illustra
ties, kaarten, grafieken en tabellen.