ROTTERDAM LAAT ZIJN METRO TE WATER
DE VRIJHEID EN DE GEWOONTE
Uitbreiding van
het net
nu al in studie
Wekelijks toegevoegd aan alle edities van
Haarlems Dagblad/Oprechte Haarlemsche Courant
en IJmuider Courant
3
11!%
Betonnen tubes worden in dok gebouwd
en via kanaal op hun plaats gesleept
i/ciligU3|gP:t3Dl5GCgiqr
stadsuitbreiding in de Prins Alexanderpol-
der. Die plannen zijn zo reeent dat de
maquette in het pas geopende expositie
zaaltje aan het Weena al verouderd is.
DAT IS IN HET VERKEER een nor
male zaak geworden. Toen in 1942 de
in- en uitstappen naar buitenlands voor
beeld bij het Nederlands openbaar vervoer
is dat nog niet vertoond zal in de
hand worden gewerkt door de gelijke
hoogte van de perrons en vloer van de
trein, door de vele automatisch te openen
en te sluiten schuifdeuren, de verkoop
j(ps
Een overzicht van het bouwdok op Brie-
nenoord. Het schaap op de voorgrond
hoort evenzeer bij het werk als de beton
molens daarachter: het moet de taluds
afgrazen.
per automaat en via loket in de stations
hallen en dergelijke. Dat bij de bevei
liging en de exploitatie van de gemiddeld
om de twee minuten verkerende treinen
gebruik wordt gemaakt van de nieuwste,
voornamelijk Amerikaanse technische
snufjes is haast een overbodige mededeling.
ER ZAL STEVIG POOT-AAN moeten
worden gespeeld als de Rotterdammers in
derdaad in 1965 zich voor hun nieuwe
transportmiddel willen verdringen. Het he
le baanvak op de zuidelijke oever, waar
drie stations komen, moet nog de grond
uit. De metro wordt daar immers geen
diepspoor die door hardnekkige taal
zuiveraars uitgevonden term wil er ge
lukkig niet ih maar een hoogspoor.
Het viaduct zal slechts door één rij ko
lommen worden geschraagd, waardoor de
estetische schade beperkt blijft. Bovendien
wordt de energie door een derde rail en
niet door een bovenleiding toegevoerd. Zou
de metro ook op de linker oever geheel
ondergronds worden aangelegd dan zouden
ie kosten niet alleen dertig miljoen meer
hebben bedragen, maar de bouwtijd ook
twee jaar verlengd zijn. Zoveel geld en
geduld hebben ze daar in Rotterdam nu
ook weer niet. In die twee jaar hebben ze
hun metro al lang verlengd tot Hoog
vliet.
JOHN WAIN, ook op zoek naar de vorm
die hem de grootste natuurlijke bewe
gingsvrijheid biedt, is in zijn nieuwe ro
man in hoofdzaak teruggekeerd naar de
verteller die zijn eigenervaringen beschrijft
op een alledaagse praattoon. Dat was de
vorm waarmee hij tien jaar geleden in
zijn eerste roman, Hurry on Down, de
aandacht heeft getrokken. Het voornaamste
verschil is dat hij deze keer ook twee
anderen, de vader en de tante van zijn
held in de eerste persoon enkelvoud iets
van hun visie op de gebeurtenissen laat
geven, maar hun bijdragen zijn niet veel
meer dan tussenspelen. De figuur die de
toon aangeeft is Jeremy Coleman, die als
scholier van huis wegloopt om jazzpianist
te worden, een beroep waar zijn vader,
een stijve hoogleraar in de oude talen,
geen geduld mee heeft. Waar het tenslot
te om blijkt te gaan is dat er na vijftien
jaar, wanneer de zoon rijper en de vader
ouder en milder is geworden, een verzoe
ning tot stand kan komen. Intussen heb
ben wij dan gehoord hoe het met Jere
my's carrière in de jazz ging: eerst aar
dig, toen heel goed zolang hij met een
inspirerende negertrombonist samenspeel
de, en daarna een tijd lang op een slen
tergangetje totdat hij zich voor de twee
de keer bij de trombonist aansloot.
Het is allemaal maar matig in
teressant, met hier en daar een aardige
scène en verder eigenlijk niets dat de le
zer ophoudt bij de vlotte lezing. Er moet
langzamerhand iets meer gevergd worden
van Wain dan zo'n variatie op zijn debuut,
en hij is helemaal op een verkeerd spoor
met de toon van warme populaire kunst
zin die hij aanslaat over het jazzpiano-
spel. Hij lijkt op het ogenblik het slacht
offer te zijn van zijn manier van schrij
ven. die hem zo vlot afgaat dat hij geen
tijd meer heeft om na te denken over wat
hij gaat zeggen. Tijdgebrek zal hij trou
wens toch al wel hebben, met de litte
raire activiteiten die hij uitoefent; het is
te begrijpen, maar als het zo doorgaat
kan hij als romanschrijver genegeerd wor-
den- S. M.
ZOALS ALTIJD BIJ dergelijke ingrijpen
de ondernemingen zijn er al tientallen
miljoenen uitgegeven voordat met het ei
genlijke karwei een begin kan worden ge
maakt. Voor de bouwputten aan het Wee
na en op Brienenoord, waar de tunnel
stukken worden gegoten, moest om en bij
vijftigduizend kubieke meter grond woeden
uitgegraven. De bodem moest met een
vijf meter dikke zandlaag worden ver
zwaard om de betonnen kolossen van zes
tig meter voor het landtr ject en zeven
tig tot negentig meter voor de ondertunne
ling van de Maas te kunnen dragen. Bij
de derde bouwput, ook voor het maken
van tunnelstukken voor het traject krijgt
men het wat gemakkelijker. Die komt na
melijk in de kuil welke na het slopen van
de oude Bijenkorf overbleef. Met het hei
en van de damwand wordt binnenkort be
gonnen, nadat de stalen platen om het sta
tion Leuvehaven zijn weggetrokken.
Bij zo'n bouwdok behoort dan weer een
complete betonfabriek, die een slordige
veertig kubieke meter specie per uur in de
stortemmers spuwt. Er komt ook een sluis
deur met bijbehorende motoren aan te
pas, die geopend zal worden wanneer de
voltooide tunnelgedeelten naar hun plaats
worden gesleept. De dan volgelopen bouw-
dokken dienen ook weer leeggepompt te
worden, zodat een bemalingsinstallatie niet
ontbreekt. De mallen waarmee de tunnel-
segmenten vorm wordt gegeven hebben
alleen al een investering van een miljoen
per stel van binnen- en buitenmal ge
vergd en in elk bouwdok wordt steeds
met twee stel mallen tegelijk gewerkt, zo
dat, wanneer ook het bouwdok Blaak in
bedrijf is genomen, zes tunnelsegmenten
tegelijk onderhanden zijn.
HET DUURT NOG EVEN voor de eer
ste stukken tunnel de bóuwdokken zullen
uitvaren. Wat Brienenoord betreft zal de
ze tewaterlating omstreeks juli, augustus
kunnen gebeuren. Ze worden voorlopig in
een haventje opgeslagen en pas later op
hun fundering in de Maas neergelaten.
Eerst moet nog een cunet in de rivierbo
dem worden gebaggerd, een fundering van
betonpalen worden aangebracht die weer
verstevigd wordt door een zandlaag van
twee meter. De mannen van de water
bouw zullen vooral naar die palen komen
kijken. Dat in het water de fundering wordt
neergelaten in stalen schachten die latei-
worden weggetrokken is een normale
werkwijze geworden en ook het werken
met losse paalkoppen is niet onbekend,
doch de manier waarop deze losse paal
koppen tegen de tunnelstukken zullen wor
den gedrukt in plaats van het omgekeer
de is uitermate vernuftig. Men hoopt zo
doende beschadiging der paalkoppen te
voorkomen.
Een andere merkwaardigheid betreft de
wijze waarop de te zinken tunnelstukken
op elkaar worden aangesloten. De koppen
van deze waterdichte betonnen tubes, die
op hun beurt weer uit moten van vijftien
meter bestaan welke door rubber voegen
verbonden zijn, zijn van staal waarin een
rubber'kegel wordt geklemd. Elk volgen
de tunnelstuk drukt bij het zinken die
kegel naar binnen, waardoor er geen wa
ter in de pijp kan komen.
Twee foto's van het bouwdok Weena.
Links het storten van de vloer der tunnel-
stukken, rechts een tunnelstuk in aanbouw.
fVan onze r
DE DIAGONAAL DIE VIER JAAR geleden door de ingenieurs van de
Rotterdamse Tunnelbouw op de stadsplattegrond tussen Centraal Station en
Zuidplein werd getrokken tekent zich hoe langer hoe duidelijker en steeds
ongemakkelijker in het stadsbeeld af. De ondergrondse spoorweg, die het lokale
verkeer tussen rechter en linker Maasoever moet ontlasten, is voorlopig boven
gronds een geweldig, dagelijks groeiend obstakel. Van de drie kilometer onder
gronds traject op de linkeroever zal de metro over een viaduct rijden is nog
geen honderdvijftig meter ter plaatse aanwezig: een mootje van vijftien meter
in de Coolsingel en het station Leuvehaven. waar de trein zijn duik onder de
Maas zal nemen. Maar in twee, straks drie bouwdokken wordt er aan de be
tonnen buizen gebreid waardoor over drie jaar de Rotterdammers van hun
woning naar hun werk en omgekeerd zullen pendelen. Met uitzondering van
de twee genoemde fragmenten wordt namelijk het ondergrondse gedeelte in
geprefabriceerde elementen vervaardigd, stations inbegrepen. De tunnelstukken
voor de Maastraverse worden natuurlijk heel wat robuuster dan die voor het
landtraject. De reizigers zullen het onderscheid kunnen zien, want terwijl de
beide* sporen op het stuk tussen Centraal Station en Leuvehaven door een reeks
zuilen is gescheiden, wordt de tunnel onder de Maas door een wand in twee
Naatuurlijk deden zich bij het maken
van de eerste twee tunnelstukken kinder
ziekten voor, die men langzamerhand on
der de knie heeft gekregen. Duurde het
storten van de eerste moot nog 36 uur,
op het ogenblik heeft men die tijd al tot
twaalf uur teruggebracht.
DAT DE VOOR DE MAAS bestemde
tunnelfragmenten door het water op hun
plaats worden gesleept zal niemand ver
wonderen. Maar met het landtraject zal
dat net zo gaan. Van de bouwdokken aan
het Weena en bij de Blaak uit worden
kanalen gegraven waardoor de tunnelstuk
ken op hun plaats worden gebracht. Van
het Weena uit werkt men eerst in de rich
ting van de Coolsingel en daarna naar het
Centraal Station, van de Blaak uit wordt
in de richting van de Coolsingel en het
station Leuvehaven gewerkt. Het graven
van dat kanaal betekent dat de Coolsin
gel meer dan twee jaar voor het verkeer
verloren is en dat de Rotterdamse bruids
paartjes 't Stadhuis slechts langs een ach
terdeurtje kunnen binnengaan. Het moei
lijkste punt is het drukke Hofplein. Reeds
denderen auto's en trams op de ene helft
van deze rotonde over een stalen brug
over het metrokanaal. Dezer dagen is de
heistelling in actie gekomen om ook de
damwand voor de doorsnijding van de an
dere helft te slstan. Ook daar zal "het ver
keer dus via een brug het kanaal over
steken.
DE PLEK WAAR MEN zich nu al in
de toekomstige metrosfeer kan inleven is
het station Leuvehaven, waarvan de ruw
bouw vrijwel is voltooid. Aan het eind van
de maand wordt met de afwerking begon
nen. Het is het kleinste station op de
rechter oever en heeft dan ook slechts
twee toegangstrappen en een kleine hal
dwars boven de baan. Werkelijk grote sta
tions worden Centraal Station en Beurs
met wel acht of negen trappen, waarvan
een gedeelte roltrappen die naar behoefte
omhoog of omlaag zullen draaien. Omdat
Rotterdam ervan houdt de tijd voor te
zijn wordt het station Beurs al direct in
drie verdiepingen uitgevoerd met het oog
op de aan te leggen west-oostlijn naar de
HET IS GROTENDEELS heel geniet
baar, alleen al door het plezier dat de
schrijfster zelf in haar bewegelijkheid
heeft.' De ontwikkeling van de meisjes
door de jaren heen, in intelligentie en in
conversatie, is goed geobserveerd en kor
te scènes beschreven die vaak grappig
zijn; ook de twee mannelijke personen, de
muziekleraar en de tekenleraar, komen in
hun bijrollen goed tot leven. Toch kost het
de lezer tenslotte meer aandacht dan hij
zou willen om zijn aandacht van de gaten
in het verhaal af te houden. Het is dan
voornamelijk de figuur van Miss Brodie
zelf die lacuneus blijkt, niet bepaald on
samenhangend daardoor, maar ook niet
soliede genoeg om de positie van centra
le figuur te verdienen. De grap met de
„prime" wordt te lang volgehouden: het
woord, dat zoals men weet „kracht van
het leven" betekent, wordt zoveel door
haarzelf gebruikt en dan ook 'door de meis
jes overgenomen, dat men het tenslotte
liefst door zou willen schrappen. Het geeft
niets anders aan dan dat Miss Brodie be
zeten is van het idee van profiteren van
haar goede jaren. Als wij dat eenmaal
door hebben, na een paar pagina's al, krij
gen wij behoefte aan meer begrip dan ons
gegund wordt van de gevoelens die zij er
bij had.
Maastunnel werd geopend dacht men dat
de maximumcapaciteit van twaalf miljoen
voertuigen per jaar per richting in 1972
bereikt zou zijn. In het afgelopen jaar
passeerden echter al meer dan 24 mil
joen wagens de tunnel en met name op
de spitsuren wordt de geraamde capaciteit
van 1162 voertuigen per uur per richting
ver overtroffen, want in 1961 slopen er
2800 voertuigen per uur per richting on
der de Maas door. Met de bruggen is het
niet anders gesteld.
Door dit soort ervaringen wijs gewor
den hebben de ontwerpers van de metro
een flinke marge genomen. Uitgaande van
een bij slecht weer te verwachten
vervoerbehoefte tijdens de middagspits van
twintigduizend reizigers zijn de plannen ge
baseerd op een capaciteit van veertigdui
zend personen per uur. In vergelijking
met de honderd miljoen gulden welke
neergeteld moeten worden voor de bouw
van een autotunnel met zes rijstroken,
waarvan de maximale uurprestatie 3.600
auto's óp z'n best vijftienduizend per
sonen bedraagt, krijgt Rotterdam voor
de 135 miljoen welke met de bouw van
de metro is gemoeid dus wel waar voor
z'n geld.
Overigens zijn we nog lang niet zover
dat het rollend materieel is besteld. We
weten dat er dertig eenheden van twee
rijtuigen komen van het gelede type, dat
tijdens de spitsuren met formaties zal
worden gereden van vier van zulke twee
lingrijtuigen, waarin 870 mensen kunnen,
voornamelijk staande. Er zal met tachtig
tot honderd kilometer per uur worden ge
reden, waardoor de overtocht niet langer
dan tien, twaalf minuten behoeft te du
ren. De stoptijden op de tussenstations be
dragen even zoveel seconden. Een vlot
De ruwbouw van het station Leuvehaven is vrijwel voltooid.
MURIEL SPARK, The Prime of Miss Jean Brodie - Macmillan, London
JOHN WAIN, Strike the Father Dead - Macmillan, London
MURIEL SPARK wijkt in haar nieuwe
boek weer af van de gewone romanvorm,
zo te zien uit pure ongeduldigheid zonder
bepaalde theoretische overwegingen. Die
ongeduldigheid zou niet verrassen van een
schrijfster die in haar vorige roman, The
Bachelors, de indruk wekte dat het ver
haal haar op den duur verveelde en dat
zij het tegen het eind half-mechanisch
schreef; haar natuurlijke voorkeur kwam
waarschijnlijk beter tot uitdrukking in het
boekje Voices at Play dat zij sindsdien
nog gepubliceerd heeft, een verzameling
korte stukken in verschillende vormen.
Het zou als een soort onvriendelijkheid
klinken om van haar te zeggen dat zij op
haar best is in klein werk; omdat dat niet
de bedoeling is, kan het beter zo gefor
muleerd worden dat haar mentaliteit
te ondernemend is om maandenlang met
hetzelfde bedenksel opgescheept te willen
zijn.
DE VORM VAN The Prime of Miss
Jean Brodie geeft haar een grotere vrij
heid, of tijdelijke illusie van vrijheid, dan
de conventionele vorm zou kunnen doen.
Jean Brodie is een lerares aan een Schotse
meisjesschool, in de jaren dertig; zij geeft
haar onderwijs volgens een stelsel van ge
avanceerde ideeën dat deels malligheid is
maar deels niet slecht, en in ieder geval
vitaal genoeg om aan haar leerlingen een
eigen type op te leggen dat zich onder
scheidt van de rest van de school. Wat wij
te horen krijgen, is in hoofdzaak .hoe zes
van die meisjes reageerden op haar on
derwijs en persoonlijkheid. Het karakter
ervan is zoiets als van een informeel ge
denkschrift, met veel indiscrete bijzonder
heden en met alles weggelaten dat de
schrijfster niet onderhoudend vond. Een
belangrijk voordeel is bovendien dat de
chronologische regelmaat makkelijk gene
geerd kan worden; al vroeg in de roman,
wanneer wij nog nauwelijks weten hoe het
op de school was, worden wij telkens in
gelicht over het leven van de meisjes in
latere jaren en over de dood van Miss
Brodie na de oorlog.
