Werkplaats en een laboratorium om de maatschappij
te doordringen van christelijke verzoeningsgedachte
ZEISS IKON
Subsidie kerkenbouw zal wel 30 pet worden
De kathedraal van Coventry, een nieuwe kerk
in een nieuwe wereld, wordt morgen geopend
Kathedraal met café, bibliotheek, t.v.-studio,
toneel- en muziekruimte en congresgebouw
COLORA
15
f 127.-
DONDERDAG 24 MEI 1962
Pater Pire komt
naar ons land
Kerkelijk nieuws
i
•v.w.x
LONDEN. De herrezen kathedraal van Coventry maakt alle
kans het Chartres van de twintigste eeuw te worden. Want hóe-
wel dit meesterwerk van Sir Basil Spence ondanks de solide,
massieve muren licht en zwevend is gehouden, heeft het door
de gebrandschilderde ramen in de vorm van lange, smalle
„film"-stroken over de gehele wandlengte een innerlijke,
mysterieuze gloed, welke ontegenzeglijk herinneringen oproept
aan de beroemde Franse kathedraal. Dit is speciaal het geval
in' de open doopkapel, met het grote licht gebogen raam van
John Piper, aan de voet waarvan een doopvont is aangebracht,
die bestaat uit een nog stoffig brok ruwe rotssteen uit de heuvels
van Bethlehem. Maar van al deze dingen wordt men zich pas
bewust, wanneer men zich na het binnentreden heeft losgemaakt
van de aantrekkingskracht van het monumentale wandtapijt,
het grootste ter wereld, van Graham Sutherland, dat tevens als
altaarscherm fungeert. Door afbeeldingen was men met Suther-
lands ontwerp al vertrouwd, maar het tapijt, dat op een afstand
op een schilderij lijkt, verwekt een schok, niet alleen door zijn
omvang, maar vooral door zijn in deze omgeving onnatuurlijk
vrolijke kleuren als van een kindertekening, een enorm gras
groen vlak, met in het midden het hardgele ovaal van dikke,
groteske en Van Gogh-achtige hardgele randen, als begrenzing
van de tien meter hoge figuur van „Christ in Glory", gezeten op
de troon, met ogen vol warm mededogen. Het zijn de felle,
primitieve kleuren, welke de, overwegend grijze, ruimte leven
dig maken.
SUTHERLANDS KLEUREN krijgen
hun tegenspel, behalve van Pipers mag
nifieke raam, van 195 abstract beschil
derde en ritmisch onderbroken ruiten, in
de vijf paar dubbele naar het altaar
gewende ramen, welke tussen de har-
monicawanden zijn verborgen. Elk paar
ramen, ontworpen door twee studenten,
die inmiddels veelbelovende kunstenaars
geworden zijn, symboliseren door een
bepaalde kleur of een kleurencombinatie
een van de levensperioden van de mens.
Pas voor hen, die na de communie van
het altaar welks enorme afmeting ge
baseerd is op het oorspronkelijke fresco
van Leonardo da Vinci's „Laatste
Avondmaal" terugkeren, worden zij in
hun volle pracht zichtbaar. Sutherlands
wandtapijt dat driekwart ton weegt,
waaraan door Franse wevers in Aubus-
son vier jaar is gewerkt, dat 200.000 gul
den heeft gekost en is geschonken door
iemand uit Coventry, die onbekend
wenst te blijven versmalt de ruimte
werking van deze overigens niet zo grote
kathedraal het gebouw is 90 meter
lang, ruim 26 meter breed en 26 meter
hoog waardoor een zekere intieme
sfeer is ontstaan, welke in scherp con
trast staat met die van de meeste andere
kathedralen.
COVENTRY HEEFT BANDEN aange
knoopt met andere steden, eveneens sym
bolen geworden van oorlogsleed Stalin
grad, Lidice, Arnhem, Dresden, Serajewo,
Caen, Warschau, Kiel en Hirosjima. Er is
een „Comité voor Internationale Vriend
schap" in Coventry gevormd. Naar de pro
voost van de kathedraal en ook de bis
schop van Coventry tegenover ons duide
lijk maakten, moet ook deze kerk vóór
alles symbool zijn van verzoening, niet
alleen internationaal, maar ook nationaal
en zelfs plaatselijk.
In de bouw van de kathedraal komt de
haar toegedachte functie als waarlijk ge
meenschapscentrum tot uiting. Zeker, het
bittere verleden zal hier niet worden ver
geten. Op unieke wijze zijn de ruïnes van
de oude kathedraal organisch verbonden
met de nieuwe, welke op een iets lager
niveau er loodrecht tegenaan gebouwd is,
waarbij de bewaard gebleven toren en
spits centraal zijn. Het abstracte, als een
windwijzer bewegende „vliegende kruis'
ontworpen door Geoffrey Clarke, en de
dunne, opengewerkte metalen mast, waar
op hij balanceert, tezamen het uiterlijke
merkteken vormend van de nieuwe kathe
draal, zijn reeds het onderwerp van spot.
Iedereen spreekt meesmuilend over „Het
Ding". Maar de architect maakt er zich
geen zorg over. „Dit is beter dan klakke
loos aanvaarden".
IN HET SANCTUARIUM van de ruïne
staan de veelbetekende woorden „Father
Forgive" gegrift. Hier is in de open lucht
het kruis opgericht, gemaakt van gedeelte
lijk verkoolde en speciaal in deze toestand
bewaarde resten van balken van de zolde
ring van de oude kathedraal, welke op
14 november 1940 bij het geconcentreerde
bombardement van de Luftwaffe, dat der
tien uur duurde, vernietigd werd. Dit
kruis staat, als op de dag na het bombar
dement, in een van de asbakken welke
dienden om brandbommen in uit te doven,
en die is ingemetseld in het van brokken
puin geïmproviseerde altaar. De ruïne zal
door regelmatige diensten een levend
onderdeel van de nieuwe kathedraal zijn.
Wandelende door de holle kale ruimte,
welke eens het schip van de oude kathe
draal was, bevindt men zich plotseling
voor de brede trap, welke afdaalt naar de
enorme portiek van de nieuwe kathedraal,
welke uit dezelfde roze zandsteen bestaat
als de oude. De gehele voorwand is van
glas, waarin John Hutton op poëtische
wijze met diamant de transparante figuren
heeft gegraveerd van profeten, apostelen,
martelaren, evangelisten, en de historische
Engelse heiligen. Het glas ook de grote
deuren zfjn geheel doorzichtig accen
tueert de verbinding tussen heden en ver
leden (in de kathedraal ziet men de ruïnes
en van de ruïne uit kijkt men in het in
wendige van de kathedraal) alsmede het
contact met de buitenwereld. Bovendien
wordt hierdoor alle somberheid geweerd
HET „OPEN STAAN" komt eveneens
sterk tot Uiting in de merkwaardige plaat
sing van twee kapellen, als aanhangsels
buiten de muren van het gebouw. De ene,
de „Chapel of U^ity" (kapel der eenheid),
geïnspireerd op een kruisvaarderstent, is
inwendig van een bijzondere schoonheid,
vooral door de prachtige mozaïekvloer
van gekleurde steen uit de gehele wereld
een gift van het Zweedse volk en het
in de lucht zwevende ^jle hoge kruis. Deze
kapel is bedoeld als ruimte voor ontmoe
tingen van Christenen van elke richting
Zij zullen hier een kort gebed houden
voorafgaande aan discussie- en studie
bijeenkomsten met als doel het onderlinge
begrip en d aardoor de eenheid van het ge
loof te bevorderen. Wij willen hier de
vrede „voélen", zegt de provoost veelbe
tekenend.
De smalle, hoge ramen in deze kiosk-
vormige kapel zijn een geschenk van de
Duitse evangelische kerken, in 1958 door
de toenmalige bondspresident Theodor
Heuss aan Coventry aangeboden.
De andere „buitennissige" (letterlijk en
figuurlijk) kapel is gewijd aan Christ,
the Servant" (Christus, de dienaar) en
was aanvankelijk bedoeld als herinnering
aan de oude gilden van Coventry; in over
eenstemming daarmee is zij gewijd aan
de noodzakelijke band tussen christendom
en de moderne industrie. De leiding hier
bij heeft de bekende jonge geestelijke
Simon Phipps, met wie Prinses Margaret
sinds vele jaren bevriend is. De ramen
in dit hoge, ronde uitbouwsel zijn met op
zet onbewerkt gelaten, opdat men kan uit
zien op de fabrieken en kantoren, met wel
ker problemen men zich op deze plaats
gaat bezighouden. „Alle economische en
sociale problemen, zijn in wezen religieuze
problemen", merkte de provoost op toen
hij bij ons bezoek dit deel van de kathe
draal toelichtte.
„DE VERNIETIGING van de oude ka
thedraal heeft haat en verdeeldheid ge
bracht. De nieuwe kathedraal zal de ver
zoeningsgedachte moeten dramatiseren.
Wij willen trachten het Christendom op
nieuw tot levende werkelijkheid te maken
door speciaal hen die in de industrie, op
de kantoren en in de warenhuizen werken,
te bereiken. Er is een heleboel herontdek
king voor nodig", aldus provoost Wil
liams. Ook op het gebied van de liturgie
zullen nieuwe wegen worden ingeslagen
De enorme glazen wand waarop door
John Hutton transparante heiligen
figuren en engelen zijn aangebracht
en waardoor de ruïne en de bewaard
gebleven toren en spits van de ver
woeste kathedraal zichtbaar zijn.
Dr. Cuthbert Bardsley, bisschop van
Coventry, prijst zich gelukkig omdat
hij de eerste bisschop is, die ten tijde
van zijn episcopaat de eerste steen
van een kathedraal heeft zien leggen
en de consecratie daarvan ook mee
maakt. Voor de bouw van de kathe
draal was zeven jaar nodig. Het is
de eerste maal in drie eeuwen dat
de constructie van een kathedraal in
Engeland als één enkele operatie werd
uitgevoerd. Er waren 125 jaar nodig
om de op 14 november 1940 verwoeste
kathedraal te bouwen (van circa 1375
tot 1500). De nieuwe kathedraal heeft
15 miljoen gulden gekost. Hiervan wer
den 10 miljoen door de staat als oor
logsschade betaald. Men komt thans
nog 850.000 gulden tekort. Het gebruik
van de kathedraal kost ongeveer 1000
gulden per dag. Toen Sir Basil Spence
nog een jong architect was, voelde hij
dat zijn kunstenaarschap alleen dan zou
zijn voltooid wanneer hij een kathe
draal zou bouwen. In de oorlog was
hij het die als stafkapitein van de in
lichtingendienst de verwoesting van Co
ventry's kathedraal rapporteerde. Zijn
gedachten gingen onmiddellijk uit naar
de herbouw. Toen hij in juni 1944 op
D-day in een loopgraaf lag en zag hoe
volgens hem nodeloos twee prachtige
Normandische kerken werden vernield
om er enige Duitse scherpschutters uit
te verdrijven, werd zijn verlangen cm
een kathedraal te bouwen nog sterker.
Hij beschouwde de vernietiging van zo
veel historische architectuur als een
persoonlijke uitdaging en hij was dan
ook buiten zichzelf van vreugde toen
hij later de winnaar bleek te zijn van
de prijsvraag, voor de herbouw van de
kathedraal van Coventry, waaraan 219
architecten mededongen. Wat Coven
try's oorlogsleed betreft kan er nog
aan worden herinnerd, dat van augus
tus 1940 tot augustus 1942 er bij 43
luchtaanvallen op Coventry 1252 perso
nen werden gedood en meer dan 16000
gewond. Er werden 54.373 huizen ver
woest of beschadigd. B™ de zware
luchtaanval in de nacht van 14 op 15
november 1940, waarbij de kathedraal
werd verwoest, wierpen 450 Duitse Jun
kers 1200 springbommen, 50 luchtmij-
nen en meer dan 30.000 brandbommen
op de stad. Er waren 600 doden en
meer dan 850 zwaargewonden. Het cen
trum werd geheel uitgewist. Van de
opening van de kathedraal, morgen
25 mei, zal de Nederlandse televisie
's middags een reportage geven.
om de bedoeling hiervan zo duidelijk mo
gelijk te maken en de kerk dichter bij de
gewone mensen te brengen. Bijzonder aan
grijpend is de fijnzinnige kunst waarmee
de „Chapel of Gethsemane", bestemd voor
meditatie, is uitgevoerd; vooral het door
Sir Basil Spence ontworpen traliewerk in
de vorm van een gestyleerde doornen
kroon. Het gouden mozaïek en de engel
zijn het werk van Steven Sykes.
IN HET SCHIP van de kathedraal valt
de openheid, eenvoud en vooral de licht
heid sterk op, vooral door de toepassing
van smalle, naar onderen bijna spits toe
lopende, pilaren van getrokken beton. De
architect schiep dank zij nieuwe technie
ken de kathedraal als één grote ruimte,
zonder onderverdeling en zonder dat er
iets aan het oog onttrokken wordt. Elke
overdaad is tegengegaan, maar er is ge
lukkig geen sprake van monotone zakelijke
strakheid. Ook het plafond is in licht ma
teriaal met een spoor van middeleeuwse
waaiertracering uitgevoerd.
DE KOORBANKEN geven misschien
aanleiding tot bedenkingen. Ook hier heeft
sir Basil Spence alle hevigheid en pom
peusheid willen vermijden, maar het ef
fect van de lichte „koffiebar"-betimme-
ring en de gedurfde overhuiving van hou
ten uitsteeksels, kapstokken of een vlucht
vogels, overgaande in iets dat veel weg
heeft van een kerstboom (wat een „avenue
van doornen" moet suggereren), lijkt voor
een kathedraal iets te luchtig en te fees
telijk
Men zal ook moeten wennen aan de te
gen de muren aangebrachte grijze „schóól-
lei» panelen met erin gegrift bijbeltek
sten in primitieve, onregelmatige „hane-
poten" van letters. Dit is gedaan om de
fundamentele waarheden te onderstrepen.
Een belangrijk kunstwerk is het door
Geoffrey Clarke ontworpen surrealistische
altaarkruis, geïnspireerd op het halfver
teerde en kromgetrokken kruis, dat na de
brand in de ruïnes werd gevonden. De
preekstoel is van licht metaal en georna
menteerd met een bronzen adelaar van de
hand van de beeldhouwster Elizabeth
Frink uit Chelsea. Zij ontwierp ook de bis
schopsmijter, hoog boven de bisschops-
troon van verguld geslagen koper aan
weerskanten voorzien van eruit stekende
gewone bouten en moeren, alweer een ver
wijzing naar de industrie.
HEEL VERRASSEND is, dat het wijde
portaal van de kathedraal als toneelruim
te kan worden gebezigd, waarbij het bor
des van de „Chapel of Unity", afgedekt
door een kleine luifel, als podium zal die-
nen. Men wil vooral ook drama en muziek
gebruiken als communicatiemiddel met de
gemeenschap. De provoost heeft reeds 200
speciaal voor opvoering in deze kathedraal
geschreven toneelstukken ontvangen. Het
is hem niet in de eerste plaats te doen
om kerkspelen en andere religieuze stuk
ken; hij hoopt op nieuwe, algeméne pro
blemen'behandelende stukken op behoor
lijk niveau. Ook in de grote buitenportiek
wil men in lunchtijd korte toneelstukken
opvoeren. De grondgedachte is om de
nieuwe kathedraal tot ontmoetingsplaats
voor allen te maken. „Een jongen moet
hier met z'n meisje kunnen afspreken en
een kopje koffie drinken in het kathedraal
restaurant", zegt provoost Williams. Dit
restaurant dient ook om de congregatie
na de dienst samen te brengen. Men be
schikt reeds over een bibliotheek, waar
van de inrichting werd geschonken door
de stad Kiel, waarmee Coventry op voet
van uitwisseling staat, en een lezingen
zaal.
ER ZIJN OOK RADIO- en t.v.-studio's.
Door een vernuftige techniek kunnen bo
vendien zonder rompslomp t.v.-lampen,
Het grote wandtapijt van 23 bij 12
meter dat Graham Sutherland heeft
ontworpen voor de nieuwe kathe
draal van Covehitry (architect Sir
Basil Spence en dat in Aubusson in
midden-Frankrijk door vijftien wevers
en ververs in zeven jaar is vervaardigd.
verborgen in de zoldering, worden neerge
laten om speciale uitzendingen uit de ka
thedraal mogelijk te maken. De kathe
draal, op een van welks buitenmuren Ep
steins machtige beeldengroep „St. Michel
en de Duivel" prijkt, wil vooral ook mid
delpunt zijn van Engels-Duitse verzoening.
Hiervan getuigen niet alleen de talrijke
Duitse geschenken (ook de standaard voor
het altaarboek door de stad Hamburg),
maar in het bijzonder het „Internationale
Centrum voor Christelijke Verzoening" in
de oude ruïnes gebouwd door zestien jonge
Duitsers. Door middel van kerkcollecten
en individuele giften is er in Duitsland
hiervoor 10.000 pond bijeengebracht. Ook
voorzag de „Aktion Versöhnung", welke in
Israel een kibboets heeft gebouwd en ook
in Nederland, Frankrijk en Griekenland
liefdewerk heeft verricht, het centrum van
;eri bi
een boekerij. Het bestaat uit twee gezelli
ge discussiezaaltjes, een bibliotheek en een
kamer voor stille aandacht, alsmede een
keukentje en twee slaapzalen. Het is voor
namelijk bestemd voor studenten en jon
geren, maar ook anderen zijn er welkom.
Overnachten is alleen mogelijk in groeps
verband. Het centrum wil bezoekers ook in
contact brengen met Engelse gezinnen en
dus niet alleen een soort jeugdherberg
zijn.
Van het grote Coventryfestival hebben
wij op 5 maart jongstleden een gedetail
leerd overzicht gepubliceerd.
Het schip van de kathedraal.
De Belgische Nobelprijswinnaar voor de
vrede, pater Dominique Pire, zal van 27
tot en met 30 mei een bezoek aan Neder
land brengen. Hij is daartoe uitgenodigd
door een comité van hoogleraren en af
gevaardigden van studentenverenigingen
van de universiteiten van Nijmegen,
Utrecht, Leiden en Amsterdam. In deze
plaatsen zal pater Pire voor hoogleraren
en studenten lezingen houden. Zondag
avond zal hij in de Nijmeegse schouwburg
spreken over „Twee hedendaagse wereld
rampen: onehigheid en honger". Maan
dagavond zal hij in de senaatszaal van
de Utrechtse universiteit spreken over
„Honger en aarde". Dinsdagavond zal hij
in het Leidse universiteitsgebouw het on
derwerp behandelen: „Hoe de vrede te
scheppen in een wereld die honger heeft."
Woensdagavond in de Lutherse Kerk in
Amsterdam, spreekt hij over „Vrede aan
de mensen van goede Wil". De lezingen
van pater Pire zullen in het Frans ge
houden worden. Een tolk zal zijn woorden
echter vertalen.
Advertentie
camera van klasse
Ned. Herv. Kerk
Beroepen te 's-Hertogenbosch (vac. dr.
K. Strijd) J. W. Mazurel te Heerewaarden;
door de Proujnciale Kerkvergadering van
Gelderland te Putten (Kring Andreas-
Kerk) G. M. Haitjema te Souburg; te
Zwijndrecht (vac. L. Emmerzaal) T. Lange-
rak te Vinkeveen. Bedankt voor Sint An-
naland Jac. Jongerden te Bruchem en
Kerkwijk. Beroepbaarstelling: de heer W.
A. Hage, kand. te Dordrecht, is beroepbaar.
Geref. Kerken
Beroepen te Spijk (Gron.) N. J. Goris te
Barchem (Geld.); te Roosendaal P. van der
Veen te Sibculo; te Mildam en te Vianen
C. van der Woude, kand te Kampen; te
Hoogvliet (3de pred.pl.) G. ter Steege te
Amsterdam-Buiksloot, Bedankt voor Kla-
zienaveen (vac. M. N. de Wolf) D. Barten
te Appelscha (Fr.).
Geref. Kerken (Vrijgemaakt)
Aangenomen naar Leens (Gron.) B. van
Zuijlekom te Wetsinge-Sauwerd.
Chr. Geref. Kerken
Beroepen te Nieuwe Pekela K. J. Velema
te Hoogeveen. Aangenomen naar Rotter
dam-West H. van Leeuwen te Arnhem.
Bedankt voor Broek op Langendijk D. H.
Biesma te Lisse.
Baptisten Gemeenten
Aangenomen naar Hoogeveen (vac. J. H.
Blenkers) E. J. Huizing te Deventer.
(Von onze parlementaire redacteur)
Minister Van Aartsen heeft gisteren
vrijwel geheel vastgehouden aan zijn
opvattingen over het wetsontwerp „Pre
mie Kerkenbouw", waarover dinsdag in
de Tweede Kamer nogal wat verschil
van mening bestond. Slechts op één punt
deed de bewindsman, zij het aarzelend,
een concessie: hij zou zich niet verzetten
tegen een kleine verhoging van het aan
deel dat het rijk in de stichtingskosten
van een kerkgebouw zal bijdragen. Het
subsidiepercentage is volgens het wets
ontwerp 25 percent, maar indien de
Kamer een door dr. Lucas (K.V.P.) in
gediend amendement aanneemt zal het
worden verhoogd tot 30.
De minister betoogde dat het beter zou
zijn indien de kerken zichzelf zouden kun
nen bedruipen, maar gezien de bestaande
financiële problemen is een tijdelijke wet
telijke regeling gewenst. De wet zou tot
1971 moeten gelden. De achterstand zal
dan wel zijn ingelopen. De minister voel
de niets voor terugwerkende kracht tot
1956. Ook h'ad hij bezwaren tegen de ge
dachte, een gunstiger regeling in de be
lastingsfeer mogelijk te maken ten behoe
ve van giften aan kerkelijke instellingen.
Wat de „bezinningscentra" van buiten
kerkelijke genootschappen betreft gaf de
minister aan de critici uit de C.H.U. en
de S.G.P. ten antwoord, dat men deze or
ganisaties in beginsel niet van subsidiere
geling mag uitsluiten.
De bewindsman zei, dat het wetsont
werp geen onbillijk onderscheid inhield tus
sen kerken en andere geestelijke instellin
gen. De heer Scheps (P.v.d.A.) had op
dit punt meer duidelijkheid gevraagd.
Het betoog van de minister schonk de
critici geen voldoening. De heer Scheps
had de vorige dag reeds een amendement
ingediend om ook voor niet-kerkelijke or
ganisaties het subsidiepercentage in de
wet vast te leggen en dit niet over te
laten aan een nadere algemene maatre
gel van bestuur. Tevens zou in het wets
ontwerp niet alleen over kerkgenootschap
pen maar ook over niet-kerkelijke orga
nisaties sprake moeten zijn. De socialisti
sche fractie zal haar houding ten opzichte
van het wetsontwerp laten afhangen van
de aanvaarding van dit amendement.
Dr. Diepenhorst kwam ook met enkele
amendementen. Subsidiëring zou ook moe
ten plaatshebben bij uitbreiding van een
bestaand kerkgebouw indien het aantal zit
plaatsen daardoor ten minste wordt ver
dubbeld.
Mr. v. Dijk (V.V.D.) legde 'n nota ter tafel
om de regering uit te nodigen voorstellen
in te dienen tot verruiming van de be
lastingfaciliteiten voor giften ten behoeve
van kerkenbouw en wat daarmee ver
want is. De heer Van Dijk is van oor
deel dat financiering van kerkenbouw uit
particuliere middelen dient te geschieden.
Minister Van Aartsen gaf de Kamer in
overweging deze motie niet aan te nemen.
(^eooxeoceooaxxxxxxoooooooooooooooooceooooocraxMOooixoMooocooocooocooooooooooooooaxmx!^^
