Middenstand, geestelijkheid en gemeenten
zitten nu tot over de oren in de schuld
Twee verloren illusies
Eerste gewin:
honderd ton
„VOOR JOU is het luie
leven ook gedaan
roept herbergier Harry
Aben uit Herkenbosch,
die ons bereidwillig tot
gids heeft gediend in
deze vergeten uithoek
van Limburg, tot de in de
groene verten starende
portier van wat op de
wegwijzers als STAATS-
MIJN BEATRIX staat aan
geduid. De ANWB stuurt
de weggebruikers daar
mee naar een zeldzaam
en ongerept brok natuur
schoon dat blijkbaar door
toeristische publicisten -
gelukkig - nog niet werd
ontdekt. Tot aan de ein
der golven hier de bos
sen en het enige gerucht
dat de stilte stoort is niet
afkomstig van een dyna-
misch mijnbedrijf, maar
van de pijlsnelle straal
jagers die omhoog schie
ten en neerduiken tussen
het geboomte dat een
half dozijn militaire vlieg
velden in het Westduitse
grensgebied verhult.
ONDERZOEK NAAR NORMEN BIJ
TESTEN VAN AANLEG
\v
Roerstreek nam voorschot op verwachte
welvaart door nieuwe staatsmijn Beatrix
DE TWEE VOORLOPIGE scliaclitbokken van de Staats
mijn Beatrix staan er in dit wijde landschap wat onwezenlijk
en verloren bij. Men moet wel over veel verbeeldingskracht
beschikken om in dit bescheiden terreintje met enkele ge
prefabriceerde kantoren, loodsen, werkplaatsen en lege
fietsenstallingen de kern te zien van een machtig mijncom-
plex waarvan het geweld al van ver waarneembaar is. Op
het moment dat de toegang tot het zwarte goud in de bodem
a raison van tien jaar hard werken en een investering van
een dikke tachtig miljoen gulden ontsloten is, vinden de
heren in Heerlen en Den Haag het toch maar beter de steen
kool voorshands in het Vlodropse veld te laten.
moeten ondernemen nu ze juist gewend
waren het. werk naast de deur te vinden.
Want de Staatsmijnen hebben voor het
werk in de BEATRIX bij voorkeur de in
woners van de Roerstreek uitgezocht. Het
leidinggevend personeel zal de rij keurige
villaatjes langs de Daelenbroekweg, waar
ook de jonge burgemeester drs. F. M. Fey
van Melick en Herkenbosch en van Vlo
drop woont, weer moeten verlaten. Daar
mee raakt de Roerstreek een maatschap
pelijke bovenlaag kwijt die men ginds
juist zo goed kon gebruiken.
Voor Melick en Herkenbosch is het al
de tweede keer dat de steenkool-ontgin
ning op een desillusie uitloopt. Vijftig jaar
daarbij op een rapport van het Econo-
misch-Technologisch Instituut van Lim
burg dat heeft voorspeld dat er in 1970 in
midden-Limburg vijfduizend arbeidsplaat
sen meer moeten zijn geschapen wil men
alle handen werk en alle monden brood
verschaffen. Daarin zou anders de BEA
TRIX hebben voorzien.
„Protesteren tegen het sluiten van de
mijn is zinloos", zo zegt hij, wanneer wij
de door de vak- en standsorganisaties be
legde protestvergadering in het café van
de weduwe Elmpt in Vlodrop ter sprake
brengen. „Maar wij moeten van Den
Haag gedaan krijgen dat wij als kernge
meente voor de industrievestiging worden
aangewezen". Samen met Roermond, dat
ook wel een kleine energie-injectie kan
gebruiken, zijn Melick en Herkenbosch,
Vlodrop, St. Odiliënberg en Posterholt be
gonnen met de aanleg van een industrie
terrein van tweehonderd hectare langs de
DE POMPEN, de luchtleidingen, de
elektrische kabels en alles wat er maar
verder aan technische voorzieningen bruik
baar is en te demonteren valt zullen uit
de twee zevenhonderd meter diepe schach
ten die met hun zeveneneenhalve dia
meter de grootste ter wereld waren welke
in één keer werden geboord worden
verwijderd om bij de uitbreiding van de
mijnen in Zuid-Limburg dienst te doen. De
twee gaten van ruim twintigduizend ku
bieke meter zullen vervolgens met water
worden gevuld opdat de druk ter weers
zijden van de cuvelageringen en de beton-
wanden der schachten gelijk zal zijn. Op
die manier hoopt men het werk van de
ervaren schachtbouwer ir. F. Voncken, die
bij de dagelijkse leiding heel wat nieuwe
vindingen toepaste, maar ook veel tegen
slag ondervond, zo doeltreffend te conser
veren dat men er op de dag dat de pro-
duktie van BEATRIX wel lonend zal blij
ken onmiddellijk profijt van kan trekken.
Dat kan over tien of twintig jaar, wan
neer andere energiebronnen onder zwaar
dere omstandigheden moeten werken, best
het geval zijn.
Bij de Staatsmijnen vindt men het wel
een beetje vervelend dat het grote publiek
geneigd is het complex van economische
en sanerende maatregelen dat de laatste
jaren in de Europese kolenindustrie wordt
Bij het boren van de twee mijn
schachten werden vijf of zes kolenlagen
versneden. De daaruit vrijkomende op
brengst ongeveer honderd ton is
via de andere mijnen van het staats
bedrijf verkocht. Op een kleine hoeveel
heid na dieverkaveld in keurige cello-
phane-zakjes, wordt uitgereikt aan ge
wichtige bezoekers. Op menige schoor
steenmantel in burgemeesterswoningen
en pastorieën zal dit souvenir nog lang
de herinnering aan de mijn der ver
loren illusies levend houden.
uitgevoerd een veel verderstrekkende en
vooral negatiever betekenis te geven dan
de werkelijkheid rechtvaardigt. Het laat
ste uur van de kolen heeft nog lang niet
geslagen. Het verbruik stijgt in abso
lute zin nog steeds, de ontginbare re
serves zullen het langer uithouden dan die
van olie of aardgas. Het veld van de
BEATRIX bijvoorbeeld is goed voor een
eeuw bij een jaarlijkse produktie van bij
na twee miljoen ton. Maar ook in Zuid-
Limburg zijn de ondergrondse voorraden
nog lang niet uitgeput. In de jaren dat de
schachten van de BEATRIX in het Klips
bergplateau werden geboord ontstonden
tegelijkertijd wel drie of vier nieuwe
schachten bij de bestaande mijnen in Zuid-
Limburg. Dat duidt ook wel op de rela
tieve betekenis welke het voorlopig niet
exploiteren van de BEATRIX in zo'n wijd
vertakte onderneming als de Staatsmijnen
heeft. Het belangrijkste probleem waar
mee de mijnbouw wordt geconfronteerd is
dat van het opvoeren van de produktivi-
teit van elke mijn afzonderlijk. Er moe
ten juist meer en niet minder kolen per
man worden gedolven. In een voortdurend
gemoderniseerd bedrijf als dat van de
Staatsmijnen gaat het er daarom vooral
om voldoende personeel aan te trekken.
Men vreest in Heerlen wel eens dat al die
berichten over mijnsluitingen in het bui
tenland waar het ook uitsluitend om
onrendabele mijnen gaat die Nederland
niet kent de indruk zullen wekken dat
de kolenindustrie een aflopende bedrijfs
tak zou zijn, waardoor de animo om bij
de mijnen te gaan werken nog minder zal
worden.
Wanneer men weet dat er bij de Staats
mijnen een slordige tweeduizend vacatu
res bestaan, begrijpt men ook wel dat de
opschorting van de exploitatie van de
BEATRIX geen ontslagen met zich brengt.
Uit Midden-Limburg, waartoe ook deze
Roerstreek behoort, pendelen zo'n 5200
man dagelijks naar het zuiden en mis
schien wel evenveel naar Duitsland. De
honderdvijfentwintig man die nu nog op
de BEATRIX werken waarvan vijftig
ondergronds kunnen dus niemand
hoofdpijn bezorgen.
Voor de betrokkenen zelf is het natuur
lijk wel jammer dat ze weer de dagelijkse
tocht naar de MAURITS of de EMMA
geleden boorde de uit het dorp afkomstige
multi-miljonair Biermans, wiens vermo
gen volgens de dorpsverhalen zevenhon
derd miljoen zou hebben bedragen, niet
ver van het Klipsbergplateau ook naar
kolen. Hij vond slechts water. De gemeen
te heeft aan die bron een zwembad over
gehouden, zoals zij nu door de BEATRIX
een goed wegennet met verlichting en rio
lering rijker is geworden. Herkenbosch en
vooral de kerk van Herkenbosch is overi
gens aan Biermans niet tekortgekomen.
In de toren van de door de als koffie-
jongen begonnen oliemagnaat en spoor
wegbouwer bekostigde Sint Sebastianus
hangt een gedachtenisklok waarop de
plaatselijke pastoor een gevoelig rijmpje
heeft laten griffen:
„Waar ik mij ook op aard' bevind
tot in mijn laatste stond,
neen. Herkenbosch vergeet ik nooit,
,,'t Is mijn geboortegrond
Burgemeester Fey hoopt nu maar dat,
bij gebrek aan een plaatselijke wonder
doener, minister De Pous aan de gemeen
ten in de Roerstreek enige compensatie
zal schenken voor het verlies van de
BEATRIX. En hij betreurt het dat, anders
dan in de jaren dat de mijn werd voor
bereid, thans uitsluitend de economische
en niet de maatschappelijke motieven de
doorslag hebben gegeven. Hij beroept zich
Een foto uit de dagen dat men de com
merciële kansen van de Beatrix nog
gunstig beoordeelde. De (toenmalige)
minister van Economische Zaken, prof.
dr. J. Zijlstra, brengt een bezoek aan
de in aanbouw zijnde schachten. In het
midden de president-directeur van de
Staatsmijnen, ir. H. H. Wemmers, die
binnenkort afscheid neemt.
Een overzicht van het boorplateau, waar
op de boren in alle maten liggen uitge
stald. De schachten van de Beatrix wer
den geboord volgens het systeem-Honig-
man-De Vooys, dat hier op ongekend grote
schaal werd toegepast.
spoorlijn naar Duitsland. Samen met de
toegangsweg is dat een project van maar
liefst twaalf miljoen gulden, een fikse last
voor gemeenten van om en bij de vijfdui
zend inwoners. En gegadigden zijn er nog
niet. Ford, waarmee men in serieuze on
derhandeling was, is naar Genck in Bel
gië gegaan, waar mogelijkheden werden
geboden waar zelfs de Nederlandse kern
gemeenten met hun reductie van vijftien
percent op de grondprijs en een premie
van veertig tot zestig gulden per vierkan
te meter industriehal niet aan konden
tippen.
Burgemeester Fey noemt nog andere
cijfers waaruit blijkt dat Melick en Her
kenbosch minder welvarend is dan de vele
nieuwe woningen en winkels en de voor
treffelijke wegen doen vermoeden. Het ge
middeld vermogen per hoofd van de be
volking bedraagt in Nederland 3025, in
Limburg 1609 en in Melick en Herken
bosch slechts 883 gulden, het gemiddeld
inkomen in Nederland 1707, in Limburg
1523 en in Melick en Herkenbosch maar
1273 gulden.
„De gemeente is inderdaad visueel wel
varend, 't ziet er allemaal mooi uit, maar
't is niet betaald!", zegt burgemeester
Fey. De Limburgse gouverneur, die jaren
geleden in het café van Aben op een bil
jart ging zitten en de middenstanders van
de Roerstreek eens ging vertellen dat ze
de nieuwe tijd die met de BEATRIX zijn
intrede zou doen vóór moesten blijven en
dat ze hun winkeltje moesten moderni
seren en vergroten als ze wilden voorko
men dat Piet de Gruyter of Albert Heijn
zich in de Roerstreek zouden gaan vesti
gen, heeft met dat betoog groot succes
gehad. Overal nieuwe panden van midden
standers die soms tot een ton toe hypo
theek hebben genomen in het vooruitzicht
van de komende welvaart.
Niet alleen middenstanders trouwens. De
geestelijkheid heeft zich ook geen kompel-
ziel willen laten ontgaan. Vandaar een
Ir. F. Voncken (links) daalt met een op
zichter in de „ton" af in de zevenhon
derd meter diepe schacht van de Bea
trix. Er zijn nog geen liftkooien in de
schachten. Die komen pas wanneer de
mijn in exploitatie wordt genomen en
de steengangen naar de kolenlagen wor
den geboord. Volgens mijndeskundigen
is zo'n ton nog veel veiliger dan een
lift.
gloednieuwe kerk in Melick met negen
honderd zitplaatsen, vandaar vier paters
Assumptionisten, die inhun nieuwe klooster
in Herkenbosch met de handen in het
haar zitten, vandaar een nieuw Groene
Kruisgebouw in Vlodrop, dat een ton heeft
gekost en waarop zestig mille moet worden
afgelost, vandaar de eerste failliet gegane
textielhandelaar die deze dagen als werk
loze hoofdarbeider moest worden inge
schreven.
Het is waar: men heeft in de Roerstreek
de klap al twee jaar zien aankomen. De
zelfde interdepartementale commissie die
aanvankelijk een regeling had uitgedok
terd voor de financiële bijstand om de ge
meenten in staat te stellen de gevolgen
van de nieuwe mijn op te vangen advi
seerde toen de bouw van het nieuwe dorp
Berkenrode maar achterwege te laten en
het bij het afronden van de onderhanden
zijnde werken te laten. Nu zal diezelfde
commissie zeggen hoe het rijk de verplich
tingen jegens de Roerstreek het best kan
afkopen. Men ziet dat allemaal met een
bang hart tegemoet, want men blijft zitten
met een in onderhoud kostbaar wegennet,
met scholen die te groot zijn, met een sa
mengevoegde dienst van Gemeentewerken
die nog niet eens een gebouw heeft.
„Als de Duitsers hier niet hun inko
pen kwamen doen, zou het er voor de
middenstand nog veel slechter uitzien",
zegt burgemeester Fey. De stalletjes met
bloemen en groenten bij de grenspost
Rothenbach bewijzen dat zijn gemeente
naren hun bakens tijdig hebben weten te
verzetten.
Anderzijds wordt een tamelijk voor de
hand liggende bron van inkomsten maar
mondjesmaat aangeboord: het toerisme.
Voor bungalowparken in de achthonderd
hectare gemeentebos voelt men niets. Er
zal een camping worden gemaakt bij het
zwembad, dat met nog een paar andere
recreatiemogelijkheden zal worden uitge
breid. Maar veel reclame zal men er
niet voor maken. Men wil de streek rus
tig houden. Het is een opmerkelijke op
vatting in een land dat het vreemdelin
genverkeer als een van zijn belangrijkste
economische pijlers heeft ontdekt en daar
voor eigen rust en welzijn op het spel
zet. Maar wij weten waar we voortaan
onze vakanties gaan doorbrengen.
H. Bartman
Van de hand van prof. dr. S. D. Fok-
kema en drs. A. Dirkzwager is een pu-
blikatie verschenen over de resultaten
van het normeringsonderzoek ten behoe
ve van een Nederlandse bewerking van
de „differential Aptitude Tests (de dif
ferentiële aanleg-tests) van de New York-
se psychologen Bennett, Seashore en
Wesman. Prof. Fokkema is koogleraar
inde algemene psychologie en methoden-
leer aan de Vrije Universiteit in Amster
dam en directeur van het psychologisch
research laboratorium dezer acdemie,
drs. Dirkzwager is wetenschappelijk amb
tenaar.
In totaal zijn 2885 meisjes en 3750 jon
gens op hun aanleg getest. Het doel van
dit onderzoek was om betrouwbare nor
men te verkrijgen voor de verschillende
facetten van intelligentie, daar deze ge
gevens bij de keuze-bepaling van het
voor een leerling meest geschikte type
van onderwijs van bijzonder belang zijn.
Aan dit onderzoek ging een Nederlandse
bewerking van de „differential Aptitude
Tests vooraf, een arbeid, die meer dan
twee jaar heeft geduurd. Reeds de ver
taling bracht veel onderzoek op het ge
bied van de tests en aanpassing aan Ne
derland met zich mee. De bij het nor
meringsonderzoek verkregen antwoorden
zijn op ponskaarten gebracht en met een
elektronische rekenmachine machinaal
verwerkt. De resultaten zijn thans gepu
bliceerd.
In dit handboek zijn ook de onderlinge
betrekkingen tussen de uitkomsten van
de tests en de schoolcijfers berekend,
waarbij de veronderstelling dat met
behulp van deze testbatterij aanwijzingen
gevonden zouden kunnen worden op wel
ke vakgebieden de leerlingen realtief de
beste prestaties zouden kunnen leveren
werd bevestigd. Ter aanvulling van deze
correlatieve gegevens proberen prof.
Fokkema en zijn medewerkers de getes
te leerlingen zo veel mogelijk in hun
schoolcarrière te volgen.
De heer Dirkzwager is thans nog be
zig om andere facetten van het onderzoek
nader uit te werken.
(Van onze reportageredacteur)
l
