Nu Sp
verstarde economie op gang komt
is
anjes
politieke modernisering met te stuiten
sneeuwbal
dodelijk voor
rolt: sociale opbloei
verwelkt Falangisme
en Aj
EUROPA
BECCARI
Waarnemers zijn meer dan
eregasten ter concilie
VAN NIEL
Meredith heeft
het moeilijk
Hongerig en werkloos Algerije
wil kapitaalvlucht stuiten
d.%.9aiOunU
Zweedse koning en
mr. J. J. Hage
ereleden
Pleitbezorger van protestanten in 1870
voor nieuwe Lutheruitgemaakt
Geen voorwaarden voor
herstel der betrekkingen
met Djakarta
Vice-admiraal Brouwer
naar de Antillen
vSf
DONDERDAG 2 2 NOVEMBER 1962
11
De sneeuwbal rolt
Drie jonge mannen
a V*
nxuui
I
Bijzondere wijnaanbieding:
Cötes-du-Rhöne Chateau Saint
Pierre f 3.25 per fles elke tweede
fles slechts f 2.25 per fles
wijnhandel
van 1823
Maar: voorzichtig aan
Moeizaam ontwaken
Wonder voltrekt zich
Remmende invloeden
Revolutionair
OMEGA
HORLOGES
edelstaal vanaf 125.—
Lof
Samenwerking
Ben Bella: Geen omvangrijke nationalisaties
Dorpen bouwen
Zijlstraat 90 Haarlem Tel. 11161
Minder Rooms
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
MADRID. De econoom, die ziet
dat Spanje's inflatiespiraal door het sta
bilisatieprogram van 1959 goeddeels is
afgebogen, dat de peseta hard is, dat
de Spaanse betalingsbalans een jaarlijks
overschot heeft, knikt goedkeurend. Hij
noteert dat de Spaanse economie een
jaarlijks groeicijfer van 3,7 percent toont,
lager dan in de meeste andere Europese
landen, maar toch een groeicijfer.
Hij ziet dat een rapport van de
Wereldbank het zeer wel mogelijk acht
die jaarlijkse groei tot 5 percent te ver
hogen en zo het inkomen in de indu
striële en dienstensector binnen tien jaar
te verdubbelen. Dat ook het inkomen in
de agrarische sector aanzienlijk kan stij
gen, dat er werkgelegenheid voor een
miljoen mensen méér kan komen. De op
timistische conclusie s an de zeer voor
zichtige Wereldbank: Spanje kan sneller
veoruitkomen dan Griekenland.
Onze econoom werpt een blik op de
aanzienlijke privé-investeringen van bui-
'eiilandse consortia, op de liberalisering
van de starre staatseconomie, op de ver
melde polsslag van de middenstandshun-
del. Hij ziet in Ma
drid en Barcelona de
uiterlijke tekenen
van een nieuwe wel
stand, het half mil
joen scooters dat in
Spanje knetterend de
opleving inluidde, de
nieuwe bioscopen, de
winkels vol elektri
sche gebruiksartike
len.
De Londense „Eco
nomist" meent: na de
Italiaanse, Duitse en
Nederlandse „Wirtschaftswunders", is
ook het Spaanse economische mirakel ge
boren.
Europa het op geheel Spanje zou kunnen
doen).
Een voorbeeld: de expansie van de lichte
industrie vereist een binnenlandse afzet
markt, die slechts is te verwezenlijken
door een stijging van het loonpeil. De trek
van geschoolde arbeiders naar het buiten
land heeft hetzelfde effect. Die trek wordt
deels opgevangen door de migratie uit de
arme landbouwgebieden naar de steden.
Die migratie verlicht de bevolkingsdruk
op de onderontwikkelde agrarische stre
ken. ve'-mindert er het aanbod op de ar
beidsmarkt, verhoogt er de lonen van de
landarbeiders en dwingt op den duur tot
modernere methodes.
Men hoeft geen marxist te zijn om in te
zien dat. die economische ontwikkeling die
z-ich niet zal laten remmen door gezeur
over het verlorengaan van „de Spaanse
ziel" onvermijdelijk sociale verbeteringen
met zich mee zal brengen, hogere ontwik
keling, bewustwording van mogelijkheden
door contact met een nieuwe wereld. En
dat op haar beurt die sociaal-economische
ontwikkeling vérstrekkende politieke con-
seouenties voor Spanje zal hebben, conse
quenties die weinig gemeen zullen hebben
met. de verwelkte visies uit de dertiger
jaren, die het Franco-regime nog steeds
doen spreken van de „organische democra
tie".
Het is niet uit onhoffelijkheid, dat ik de
woorden van de minister van Economische
Zaken, Ullastres, tot het laatst bewaar. De
globale schets van Spanjes economische
ontwikkeling is noodzakelijk, om de
draagwijdte van zijn voorzichtige woorden
te beseffen. Minister Ullastres behoort tot
de invloedrijke katholieke leken-organi-
satie „Opus Dei", die het regime zeer ver
heeft „geïnfiltreerd", religieus en politiek
conservatief is, maar er naar Spaanse
maatstaven sociaal en economisch nogal
De algemene vergadering van de Ko
ninklijke Nederlandse Maatschappij voör
Tuinbouw en Plantkunde heeft tijdens haar
in Utrecht gehouden vergadering koning
Gustaaf VI van Zweden benoemd tot ere
lid van deze maatschappij wegens de
grote liefde die de Zweedse koning voor
de levende natuur heeft en zijn uitge
breide botanische kennis, in het bijzon
der van orchideeën.
Het diploma voor het erelidmaatschap
en een speciale oorkonde zijn inmiddels
met enkele orchideeënplanten van varië
teiten, die nog niet in de collectie van
dê koning waren opgenomen, naar Hal-
singborg, de zomerresidentie van koning
Gustaaf, gezonden. De Koninklijke Maat
schappij voor Tuinbouw en Plantkunde
heeft momenteel ruim 15.500 leden, ver
deeld over 81 afdelingen. De vergadering
benoemde voorts mr. J. J. Hage, voor
zitter van de afdeling Haarlem en om
streken, tot erelid. Mr. Hage gaf onder i
meer de stoot tot oprichting van de la
gere tuinbouwschool, de Zocherschool in
Haarlem.
vooruitstrevende denkbeelden op nahoudt.
Ullastres, de minister van Financiën,
Rubio, en de commissaris voor het ont
wikkelingsplan, Rodo (beiden eveneens lid
van Opus Dei), zijn de drie betrekkelijk
jonge mannen onder wier leiding de
Spaanse economie haar transformatie is
begonnen. Met Franco's goedkeuring.
Dit is wat minister Ullastres mij ervan
zei: „Spanje heeft structurele economische
wijzigingen, landhervormingen, liberali
sering, volledige werkgelegenheid in ieder
geval nodig, of het zich nu bij de E.E.G.
mag aansluiten of niet. Ondanks de eerste
afwijzing blijven wij streven naar die
associatie en naar een later lidmaatschap.
Als Spanje zich bij Europa kan aansluiten,
zal die noodzakelijke ontwikkeling uiter
aard veel sneller gaan".
De arme boeren uit Andalusië en
Estremadura, die naar de steden trek
ken omdat zij hebben gehoord, dat
daar iedere dag een warme maaltijd is
te krijgen, wonen in het Madrileense
district Puente de Vallecas in krotten
en rotswoningen. Maar boven die mod
derige misère verrijzen moderne
woonblokken: voor het eerst sinds de
republiek wijdt de Spaanse regering
zich aan de problemen der,i minder
bedeelden.
Advertentie
Kleine Houtstraat 57 (hoek Ged. Oude
Gracht) Tel. 10078. Snelle bezorging
De herauten van een nieuwe welstand:
de scooters, waarvan er nu al meer
dan een half miljoen door Spanje rij
den. Zij geven de verkeerspolitie
hoofdpijn, maar voor de econoom zijn
zij het onafwijsbare teken van het op
komen van de middenstand.
Een vraag: „Zal die economische ontwik
keling politieke consequenties hebben die
piet stroken met dé politieke filosofie van
het regime?". Het antwoord: „Die econo
mische ontwikkeling zal ongetwijfeld poli
tieke consequenties hebben in een moder
ner, zo u wilt liberaler richting. Onder de
huidige vormen van het regime verandert
alles al. Europa hééft in feite al invloed op
de gebeurtenissen in Spanje: door het toe
risme, door de migratie van Spaanse arbei
ders, door de dwang van zijn concurrentie.
Maar wij moeten oppassen: in een zo on
evenwichtig ontwikkeld land, met een tra
ditie van hardheid, strijd en dominatie,
moeten de politieke ontwikkelingen niet
vooruitlopen op de economische. Wij
mogen geen kansen en energie verliezen
door bittere sociale en politieke strijd"
Voor de arme, ongeletterde'boer uit, An
dalusië of Estremadura, die zijn gezin met
mandjes en kisten met bezittingen op de
trein zet, omdat hij gehoord heeft dat er
in Barcelona en Madrid zoveel te verdie
nen is (men, kan er iedere dag een warme
maaltijd krijgen) is Spanjes economisch
wonder van andere aard. Hij gaat de plaats
innemen van de geschoolde arbeider die
naar onze streken is geëmigreerd omdat
daar zijn bekwaamheid naar werkelijke
waarde wordt gehonoreerd. De mijnwer
kers in Asturië (Spanjes best betaalde ar
beiders) moeten het aanzienlijke risico
flemen van een verboden staking, omdat
hun lonen écht niet hoog genoeg zijn. Het
jonge echtpaar dat de comfortabele levens
standaard van Noordwest-Europa wenst,
moet zijn inkomen putten uit vijf betrek
kingen: drie voor de man, twee voqr de
vrouw. Hun werkdag duurt van 's ochtends
acht tot 's avonds elf. Alleen op zondag
kunnen zij van hun verworvenheden ge
nieten.
De conclusie ligt voor de hand: de
Spaanse economie is aan een proces van
gezondmaking begonnen dat vruchten be
gint af te werpen, maar die vruchten wor
den nog slecht verdeeld. Het wonder
blijft, dat Spanje economisch eindelijk
wakker is geworden.
In zijn imperiale periode heeft Spanje
Zuid-Amerika leggehaald zonder die rijk
dommen in de opbouw van eigen economie
te investeren, door landbouw, mijnbouw
en industrie te ontwikkelen. Onder de mo
narchie is Spanje een feodale staat geble
ven, die roofbouw op zichzelf pleegde. On
der de republiek zijn sociale verlangens
bevredigd zonder economische basis. Tij
dens de burgeroorlog is het land verwoest,
tijdens de wereldoorlog was het geïsoleerd.
Dat isolement is nog vijf jaar voortgezet
door een blokkade, die ten doel bad Franco
ten val te brengen, maai' waarvan het
enige gevolg was, dat de levensomstandig
heden van het Spaanse volk er nog beroer
der door werden.
Gaat men ervan uit dat Soanjé weinig
goede grond bezit, met slecht verdeelde
regenval en nog veel slechter verdeeld
grondbezit hier te groot, daar te klem
dat de opbouw van de Spaanse econo
mie aanvankelijk werd geleid volgens de
corporatieve princioes van amateur-econo
men als Mussolini en aanverwante war
hoofden, dan mag men vandaag inderdaad
van een wonder spreken.
Het op gang komen van de Spaanse eco
nomie gaat nog met horten en stoten.
sectoren stagneren door slechte verbindin
gen, door monopolies en door archaïsche
gewoontes. Van die laatste werkt het tra
ditionele eigendomsrecht op de betrek
king" het meest verlammend: het is in
Spanje onbeschrijflijk moeilijk een baan
te krijgen, maar het is bijkans onmogelijk
eruit ontslagen te worden. De man dient
niet zijn functie, de functie dient de man.
Die situatie en het dominerend karakter
van de bureaucratie geven een extra rigide
karakter aan een economie, die al zoveel
andere flessenhalzen kent en die verstard
is door het traditionele protectionisme van
de lange isolatie. En toch maken hele ge
bieden en sectoren zich los uit die starre
structuur. Zij beginnen als locorrm+ief te
werken op de stagnerende rest (zoals
(Van onze correspondent)
ROME. Een concilie, de geschiedenis
leert het, is nooit een rustige bijeenkomst.
De hartstochten laaien er hoog op en de
meningsverschillen gaan soms zo ver, dat
scheuring en strijd er het gevolg van zijn.
Wij behoeven slechts te herinneren aan het
eerste Vaticaanse concilie van 1869/1870,
waar verscheidene heel belangrijke kwes
ties onopgelost bleven omdat de concilie
vaders zich eigenlijk alleen interesseer
den voor één zaak: het voornemen van de
Romeinse Curie om de onfeilbaarheid van
de Paus in de geloofszaken tot een dogma
te verheffen. Vele bisschoppen uit Cen-
traal-Europa waren daar met grote be
slistheid tegen. Bij de stemming bleken
451 „patres" het voorstel te hebben goed
gekeurd, 88 waren er tegen en 62 wensten
beperkingen. Van tevoren hadden reeds 55
bisschoppen Rome verlaten omdat de Paus
had geweigerd een clausule toe te voegen,
die de onfeilbaarheid van de Pausen af
hankelijk maakte van die der kerk (dat
wil zeggen van Paus en concile tezamen).
De laatste grote tegenstander, monseig
neur Strossmayer, de strijdhaftige Kroa
tische bisschop van Diakovo (Zagreb) was
de laatste die zich tenslotte bij de wil der
meerderheid neerlegde. In Duitsland en
Zwitserland hebben zich groepen gelovigen
afgescheiden en verenigd met de oud-
katholieke kerken van Nederland en
Frankrijk.
Na die onfeilbaarbéldsverklaring van de
Paus leek het dat er nooit meer een con
cilie zou worden gehouden. In elk concilie
immers werd altijd weer stelling genomen
tegen de neiging van Rome tot steeds gro
ter centralisatie. „Rome" had gewonnen
en in zekere zin leek er geen plaats meer
voor een concilie. Maar de geschiedenis
staat niet stil en ook de kerk moet reke
ning houden met, en zich aanpassen aan,
de grote veranderingen, die het gevolg zijn
van de dekolonisatie en de emancipatie der
rooms-katholieken in de missielanden.
Toen op 3 januari 1870 de bisschop van
Savannah (U.S.A.), monseigneur Verot, bij
de discussie over het schema inzake „de
oorsprong van de mens" voorstelde daar
een clausule aan toe te voegen, inhouden
de dat ook kleurlingen een ziel hebben en
de gelijken zijn van blanken, vond men
die opmerking revolutionairNu ne
men tientallen zwarte, bruine en gele bis
schoppen en zelfs kardinalen aan het con
cilie deel. En toen op 22 maart de Kroa
tische bisschop Strossmayer protesteerde
tegen de opmerking dat alle ketterij der
laatste eeuwen zijn oorsprong zou hebben
Advertentie
GROTE HOUTSTRAAT 86, HAARLEM
Speciaalzaak sinds 1888
Er bestaat tussen de secretaris-gene
raal van de Verenigde Naties. Oe Thant,
en minister Luns geen verschil van me
ning over de „proefballonnetjes", die van
verschillende Indonesische kanten zijn op
gelaten over een mogelijke, vervroegde
overdracht van Nieuw-Guinea aan Indone
sië en over voorwaarden, die door Indo
nesië zouden kunnen worden verbonden aan
't herstel van de diplomatieke betrekkingen
met Nederland. Een woordvoerder van het
ministerie van Buitenlandse Zaken ver
klaarde, dat Nederland bij verschillende
gelegenheden heeft doen weten te willen
meewerken aan het herstel van normale
betrekkingen, maar dat elke voorwaarde,
die men van Indonesische zijde daaraan
zou willen koppelen wordt afgewezen. Wij
vernamen officieus een officiële beves
tiging daarvan was niet te verkrijgen
dat de Indonesische regering bereid is de
diplomatieke betrekkingen te herstellen
zonder dat er voorwaarden worden ge
steld.
De secretaris-generaal van de Verenigde
Naties beschouwt het herstel der diploma
tieke betrekkingen als een wezenlijk deel
van het akkoord over Nieuw-Guinea. Hij
heeft dat duidelijk doen blijken tan de
Indonesische autoriteiten.
MEMPHIS (Tennessee) (AP) James
H. Meredith, de eerste neger die tot de
universiteit van Mississippi in Oxford is
toegelaten, zegt dat oe druk waaraan hij
blootgesteld wordt vrijwel ondraaglijk is.
Steeds vaker wordt dan ook de klacht ge
hoord dat hij geen college loopt. Hij mist
zeker 60 procent van de lessen.
In zijn weekeindverblijf in Memphis, waar
de zwijgzame Meredith spraakzamer is dan
elders, verklaarde zij zijn studie te willen
voltooien, maar naar zijn zeggen hebben de
gebeurtenissen hem een veteraan van
de luchtmacht in een staat van per
soonlijke crisis gebracht.
Wat hem dwars zit is het feit, dat hij
voortdurend in het brandpunt van de be
langstelling staat de constante surveil
lance van journalisten, politie-ambtenaren
en soldaten. „De aandacht die ik daaraan
moet besteden, leidt mij zeer van mijn stu
die af", zegt hij.
De voortdurende aanwezigheid van zijn
beschermers is een bron van spanning.
Noch Meredith noch de federale politieman
nen willen ook maar met een woord rep
pen van eventueel tussen hen bestaande
spanningen, maar Meredith heelt verklaard
gaarne het einde van zijn bewaking te zul
len zien.
Meredith heeft erop gewezen dat zijn
succes als student weinig te maken heeft
met het doel van zijn aanwezigheid op de
universiteit. „Ik heb nimmer verklaard
dat ik alleen belangstelling had voor de
studie", zegt hij. „Al dat gepraat over
graden is onbelangrijk. Wij strijden voor
het recht om onderricht te krijgen. Het
recht om te falen is even belangrijk als
het recht om vooruit te komen".
in het protestantisme fn opmerkte dat vele
protestanten Christus waarachtig liefheb
ben, „te goeder trouw" dwalen en dat men
naar „zedelijke eenheid" met protestanten
en orthodoxen moest streven, ontstond een
ongehoord tumult. Onder de kreten: „Maar
dat is een nieuwe Luther! De zaal met hem
uit!" werd het hem belet verder te spre
ken.
En ditmaal zijn orthodoxe en protestant
se waarnemers de eregasten van het con
cilie. Die waarnemers, evenzeer gebon
den door de belofte van geheimhouding
als de concilievaders, kunnen geen bijzon
derheden vertellen over de besprekingen,
maar hun persoonlijke kijk op de gang van
zaken is toch wel van groot belang. Een
stemmig is hun lof over de organisatie.
De voorbereidende commissie heeft aan
het concilie een werkschema voorgelegd,
waarin juist die onderwerpen aan de orde
komen, die op dit ogenblik door een con
cilie besproken kunnen worden en wier
oplossing leiden kan tot wat de PaUjS voor
ogen staat: verdieping van het geloof en
vernieuwing der kerk.
Er is een ander punt, waarover allen het
eens zijn: de centrale figuur bij dit alles
is Paus Joannes. Onder geen zijner voor
gangers zou het mogelijk zijn geweest dat
waarnemers van vrijwel alle andere chris
telijke kerken niet alleen aanwezig zijn,
maar alle beschéiden ontvangen precies als
de concilievaders, hun op- en aanmerkin
gen, hun raadgevingen, schriftelijk bij het
secretariaat kunnen indienen, wetende dat
ook die opmerkingen en eventuele voor
stellen tezijnertijd onder ogen zullen wor
den gezien. Dit feit alleen is voor dc
rooms-katholieke kerk reeds een grote
„vernieuwing".
Piet Kee. De Haarlemse stadsorgamst
Piet Kee is uitgenodigd zitting te nemen
in de jury van het concours voor orgelspel
en -improvisatie, dat volgend jaar juni ge
houden zal worden in de St. Albans kathe
draal bij Londen.
ALGIERS Premier Ben Bella van Al
gerije heeft de Europeanen in zijn land
verzekerd, dat zijn politiek programma
niet voorziet in veelomvattende nationali
sering van particuliere ondernemingen. Op
een persconferentie zei hij, dat alleen
basisindustrieën zoals stroomvoorziening en
mijnen zullen worden genationaliseerd. In
sommige andere ondernemingen zal de
staat een belang nemen, maar de meeste
zaken zullen in particuliere handen blij
ven.
Ben Bella's verklaring weerspiegelt de
groeiende bezorgdheid over de vlucht van
Europeanen en kapitaal uit Algerije. Hij
verklaarde, dat hoewel Algerije uitziet
naar het socialisme, dit socialisme niet
in enkele maanden en ook niet in enkele
jaren tot stand kan worden gebracht.
Ben Bella deelde nog mee, dat de Al
gerijnse minister van buitenlandse zaken,
Mohammed Chemisti, binnenkort naar Pa
rijs gaat om over kwesties van Frans-Al
gerijnse samenwerking te spreken.
Ben Bella ontkende berichten, dat zijn
regering van plan was de oliebronnen van
de Sahara te nationaliseren.
De Algerijnse regering zal aan het eind
van de maand een actie beginnen tot het
wederopbouwen en stichten van dorpen in
het hele land. Het Algerijnse volksleger,
vrijwilligers en plaatselijke dorpelingen zul
len deze omvangrijke taak ter hand nemen.
De dorpen zullen bestaan uit eenkamer
woningen, die per stuk 1.000 gulden zul
len kosten. De nieuwe dorpen komen te
liggen bij grote landbouwbedrijven die
door de staat worden beheerd, aldus Ben
Bella.
Reizigers door westelijk Algerije mel
den dat zij in steden en dorpen honger-
demonstraties hebben gezien. In Guelma,
ten oosten van Constantine, zouden enke
le duizenden demonstranten door het le
ger met geweerkolven zijn uiteengesla
gen.
De onrust in het land is groeiende. „In
de meeste delen van het binnenland heerst
een toestand van gedeeltelijke hongers
nood", zei een hoge vakbondsfunctionaris.
Er zijn twee miljoen werklozen in Al
gerije. (Reuter, AP).
Advertentie
Grote sortering in de nieuwste
INKTPATROON-VULPENNEN
De chef van de-marinestaf, vice-admiraal
L. Brouwer, is van Schiphol naar de Ne
derlandse Antillen vertrokken. Hij zal daar
met de minister van Defensie, ir. Visser,
en de Antilliaanse regering de wenselijk
heid van versterking der defensie bespre-
Vice-admiraal Brouwer wordt reeds
sinds de vorige week in de West.
Vice-admiraal Brouwe? wordt reeds
maandag op Schiphol terugverwacht, mi
nister Visser precies een week later.
En niet voor niets noemden wij de naam
van monseigneur Strossmayer, een der
grootste kerkvorsten van alle tijden. Paus
Joannes heeft met die Kroatische bisschop
iets gemeen. Strossmayer leefde als Kroa-
tisch geestelijke in een door Hongaren
overheerst land en stond aan het hoofd
van een bisdom, waar hij nauw contact
had met protestanten, orthodoxen en zelfs
mohammedanen. Al naar het karakter van
de persoon leidt zulk een grenspositie tot
onverdraagzaamheid of tot; een brede tole
rantie en Strossmayer onderkende de mo
gelijkheid tot samenwerking met anders
denkenden. Paus Joannes heeft een be
langrijk deel van zijn leven doorgebracht
in een der meest rooms-katholieke steden
van Itali, Bergamo, maar daarna was hij
gedurende veie jaren nuntius. Eerst te So
fia, later te Constantinopei en Athene,
steeds dus in l„nden, waar een geringe
minderheid van rooms-katholieken (meest
al volgen zij een oosterse ritus) leeft te
midden van orthodoxen en mohammeda
nen. Zijn meest intieme vriend en raad
gever is kardinaal Giobbe, die bijna een
mensenleven lang nuntius was in 's-Gra-
venhage en hem stellig heeft ingelicht over
het geloofsleven der protestanten. De hori
zon van een man als Paus Joannes is daar
door oneindig veel breder dan die der
Curie-kardinalen.
En zoveel hebben wij wel begrepen uit
de gesprekken met verscheidene waarne
mers. dat de bisschoppen van de landen
ten noorden van de Alpen er tot nu toe in
slagen de al te „Roomse" (iets anders dan
rooms-katholieke) instelling van de Curie
het hoofd te bieden. Vandaar dat men van
dit concilie belangrijke vruchten mag ver
wachten. ook al zal *r enige tijd verlopen
voor men daar iets van bemerkt. Een te
rugkeer tot de eenheid van alle christenen
is uitgesloten, omdat er nu eenmaal be
paalde dogma's zijn (en dogma's zijn ge
openbaarde waarheden, waarop de kerk
van Rome niet terug kan komen), zoals de
suprematie van de Paus, de Maria-verering
en nog andere, die de orthodoxen, maar
vooral de protestanten, niet kunnen aan
vaarden. Maar dat er op den duur op som
mige- gebieden samenwerking ontstaat is
niet uitgesloten.
Het is natuurlijk al prettig voor de
waarnemers dat zij in de vergaderzaal een
ereplaats innemen onmiddellijk naast de
troon, die voor de Paus is gereserveerd en
vlak bij de tafel van de raad van voor
zitters. Maar dit is tenslotte slechts een
vriendelijk gebaar van de Paus. Heel wat
anders is het dat telkens weer een der
sprekers na in het statige Latijn te hebben
aangekondigd dat hij zich richten gaat tot
de „eminentissimi" en de „excellentissimi"
daarop volgen laat: „carissimi fratres sepa-
rati". De waarnemers worden er dus on
middellijk bij betrokken; ze hebben deel
aan wat er gebeurt.
