Organische bouwkunst der toekomst
maakt mens vrij van materie
ZATERDAG 29 DECEMBER
Erbij
PAGINA NEGEN
Vereenvoudiging
iïvnia
Ideale stoel
Trechterhuizen
Bouwen met toestanden
HET DAK VAN MORGEN
Pyramidegebouwen van Maymont
Vier op kolommen rustende drie
hoekige leefeenheden, als een Grieks
kruis tegen elkaar geplaatst, op het
snijpunt de trap, de lift, de ontmoe
ting, op diverse verdiepingen de ter
rassen, restaurant, postkantoor, win
kels, de kleine werkplaats, in de
grond het parkeren, de service- en
reparatieafdeling, de centrale ver
warming, de goederenopslag.
verdwijnen als hij niet wordt gebruikt,
en bovenal moet hij mooi zijn.
Zo'n stoel bestaat niet. Toch hebben
onderzoekingen steeds weer dergelijke
behoeften aangetoond.
We zouden een mechanisch apparaat
kunnen construeren dat al deze dingen
zou kunnen doen, maar de ervaring
met zulke zitmachines heeft geleerd dat
zo'n apparaat het oog van de toeschou
wer niet zou strelen en bekoren. Maar
die wordt mogelijk door de toepassing
van blaasvorm-methoden op dubbel
wandige plastics, die met stoffen van
verschillende dichtheid zouden kunnen
worden gevuld, waardoor het buiten
oppervlak van structuele ribben van
een fraai dessin zou worden voorzien,
waardoor de binnenvorm zou kunnen
doorbuigen om het lichaam van degene
die gaat zitten, op te nemen; een stoel
die door druk omhoog zou komen om
het lichaam op te vangen en vervolgens
zachtjes zou neerdalen om meer contact
met de vloer te krijgen; een stoel die
gemakkelijk door chemische werking
verkoeling of warmte zou brengen, die
zou kunnen trillen en meeaeven. en
waarin elektronische apparaten zouden
worden ingebouwd voor geluidsweer
gave en voor het creëren van de juiste
ionenvélden.
Een stoel, kortom, die de bevestiging
zou zijn van al het voorgaande en van
wat nu nodig is. Dit kunnen we doen
zonder mechanica, organisch, min of
meer op dezelfde wijze als ademhaling
of polsslag, die in vele natuurlijke vor
men voorkomen.
Wanneer we deze idee uitbreiden
van meubilair tot verpakking voor
voedingsmiddelen en vloeistoffen, ko
men we tot de ontdekking dat de dub
bele wand, structureel geribd van bui
ten en glas van binnen, de noodzaak
tot koeling zou kunnen opheffen door
chemische koeling van het verpakte
produkt, terwijl men bijvoorbeeld de
soep chemisch zou kunnen doen koken
door de verpakking te openen en tege
lijkertijd over een soepkom voor een
malig gebruik zou beschikken, zodat
het fornuis, de gootsteen en de bewaar
plaatsen zoals wij die thans kennen
overbodig worden.
Het organisch proces schept dus weer
een enorme vereenvoudiging en een
grote vrijheid wat betreft de ruimte
indeling van onze omgeving. In het
geval van stort- en kuipbad vinden we
weer de dubbelwandige kuip, die het
lichaam omsluit tot een de hals en de
gene die erin plaats neemt chemisch
reinigt, stoomt, zijn lichaam wast en
hem vervolgens droogt. Voortbordurend
op hetzelfde thema, zou iedereen zijn
eigen plastic kleding kunnen maken
door ze in een aantrekkelijk dessin
rondom in het voetstuk van een model
te gieten, te laten katalyseren en ver
harden tot aaneensluitende omhulsels
die op nieuwe wijze worden gedragen.
Een andere mogelijkheid is de che
misch verpakte w.c., die eerst zou op
rijzen tot een comfortabele hoogte om
op te gaan zitten en vervolgens zou
dalen tot een hoogte die wij het meest
geschikt vinden voor een volledige
ontlasting. Daarna zou het geheel weer
rijzen onder druk, zodat het gemakke
lijk te verlaten is, terwijl de faecaliën
en afvalstoffen chemisch worden om
gezet en verpakt, zodat er geen nood
zaak voor leidingen bestaat. Op die
manier hebben we dus de navelstreng
van 't huis doorgesneden, met het ge
volg dat we het overal kunnen neer
zetten, want het is een compleet che
misch organisme waarin men kan wo
nen en zijn levensbehoeften kan ver
vullen.
Een dergelijk huis zou kunnen uit
dijen tot een bepaalde grootte, zich
onderverdelen of samensmelten met
andere. Men zou grote gewelven kun
nen vormen door parabolische stralen
die katalyseren wanneer ze met de
lucht in contact komen. Uitdijende
lichamen, onmiddellijk ontstaande uit
een architectuur van transformaties, in
alle gewenste dichtheden. In bekende
richtingen en gedurende voorafbereken-
de tijdsduren.
Voorsteden zouden 's morgens zich
kunnen verenigen tot stadscentra en
's avonds als muziek verder zweven
naar andere aanlegplaatsen, voor cul
turele behoeftenbevrediging of om de
socio-politieke structuren te vormen
die het nieuwe leven vereist."
Morgen wonen wij anders dan gisteren, leder maakt zijn eigen woon
vorm, met de bouwelementen van de toekomst. Wonend in de stad van
morgen op terrassen met een daktuin „voor hem alleen". Een vrij mens
in zijn vrije tijd levend in de VERENIGDE STATEN VAN EUROPA in
een wereld waarin ieder mens is opgenomen in het totaal van de cul
tuur van morgen.
Het principe, dat men zou kunnen
wonen en leven in een blok étagewo
ningen dat vrij van de grond op
kolommen rustend en daarboven be
staande uit een skelet, dat overeen
komstig de mogelijkheden wordt in
gevuld met bouwelementen in zeer grote
variatie, gebaseerd op een internatio
naal aanvaarde moduulmaat, vervaar
digd van glas, staal, plastic en andere
nog te ontdekken materialen, met dich
te en open delen, met kastelementen
in verschillende kleuren, structuren en
varianten voor binnen en buiten, en
dat alles in droge montagebouw, heeft
in een viertal andere maquettes in
verschillende variaties gestalte ge
kregen.
Ieder mens kiest een eigen woonvorm
en monteert een eigen ruimte, die ka
rakteristiek is voor zijn gezin. Uitgangs
punt voor deze montage is de maat-
eenheid die voorwaarde is voor de uit
wisselbaarheid der elementen. Indien
ih de gesuggereerde woonvormen iedere
hoger gelegen woonlaag naar achter
wordt geschoven ten opzichte van de
eronder gelegen laag zodat het dak
voor de één weer daktuin voor de an
der wordt, kan dit mogelijk compensatie
betekenen voor het verlangen van -selen
naar een „tuin voor hem alleen".
Project P. Blom eengezinswoningen in blpkjes van
twee de wanden vormen en twee
Het „huis" dat de vorm van een keer veertien woningen de torens
vesting kreeg, waarin twee keer tien van deze vesting zijn.
haar gang moeten laten gaan. Er zijn
mogelijkheden die verder gaan dan
bouwen, zoals het beginsel van golven,
parabolische banen en loodlijnen ook
bestaat zonder de stoffelijke lichamen
die er aan gehoorzamen. Op dezelfde
wijze moet de architectuur zich vrij
maken van de traditionele vormenleer
en organisch worden.
Nieuwe ontdekkingen van de chemie
hebben geleid tot de produktie van poe-
dervormige en vloeibare stoffen die,
wanneer ze worden behandeld met be
paalde activerende agentia, zich sterk
uitzetten om vervolgens te katalyseren
en een vaste vorm aan te nemen.
Onze kennis omtrent de moleculaire
structuur van deze stoffen neemt snel
toe, tezamen met de nodige technieken
voor de produktie van materialen die,
terwijl zij zich nog in het submicrosco
pische stadium bevinden, van een
„ingebouwd" gedragspatroon worden
voorzien. Evenzo zal het mogelijk wor
den minieme hoeveelheden poeder te
nemen en deze te doen uitzetten tot van
te voren bepaalde vormen zoals bollen,
buizen en ringen.
Men stelle zich voor hoe de nieuwe
stad opgroeit als vormen op een zee,
grote cirkels van een olieachtige sub
stantie waarin plastics worden gegoten
om een netwerk van strepen en schijven
te vormen die zich uitzetten tot ringen
en bollen en waarin voor alle mogelijke
doeleinden gaten ontstaan. Dubbele
wanden op revolutionaire wijze voor
zien van ramen en gevuld met chemi
caliën voor verwarming, koeling en rei
niging, plafondstructuren vormen zich
als kristallen en oppervlakken met
struct.urele ornamenten die zich als
zichbare spanningspatronen gewicht
loos boven onze hoofden uitstrekken.
De vaste vloeren verschaffen ons de
benodigdheden coor het wonen, met
een grote verscheidenheid van omhul
sels voor eenmalig gebruik in meer per
manente celroosterstructuren.
duidelijk woongebied vormen, terwijl
daarnaast te denken valt aan soortge
lijke of andere vormen - een volledige
pyramide, een kegel, een afgeknotte
kegel, een halve bol enz. waarin een
duidelijk andere functie werken, re
creatie plaats zou kunnen vinden.
De hierboven beschreven ideeën kun
nen gezien worden als een weliswaar
min of meer fantasierijk, doch goed
herkenbaar levenspatroon, waarin de
vier functies wonen, werken, ver
keer en recreatie op al dan niet ge-
integreerde wijze hun plaats kunnen
vinden, echter steeds nog geënt op de
traditionele vormenleer.
In het Bouwcentrum Rotterdam kan
men deze uitspraak lezen aan het einde
van de tentoonstelling „1.000.000 wo
ningen", welke aldaar tot het eind van
dit jaar wordt gehouden ter gelegen
heid van het gereedkomen van de mil
joenste woning in Nederland na 1945.
Na 1 januari zal deze tentoonstelling
een rondreis dom- ons land maken en
waarschijnlijk ook in Haarlem te zien
zijn.
Bovengenoemde uitspraak is ge
plaatst bij een zestal onder plastic koe
pels geplaatste maquettes welke een
indruk geven van de denkbeelden die
er thans reeds zijn om morgen anders
te wonen dan gisteren.
Men zal bijv. een beschouwing van
deze bijzondere woonvormen tot de
conclusie komen dat enkele gesugge
reerde beelden vandaag reeds mogelijk
zouden zijn, doch dat het wonen van
morgen een geheel ander levenspatroon
zal vereisen. J
Wanneer men de maquette beziet van
een deel van een woonwijk, waarbij
eengezinswoningen in blokjes van twee
als schakels van een ketting om bin
nen- en buitenruimten worden gepro
jecteerd in een uiterst moeilijk maar
boeiend samenspel met meergezinswo
ningen met variërend aantal verdiepin
gen waarbij op vele plaatsen het
dak van de een, terras voor de ander
wordt dan is deze wijze van woner
nog goed herkenbaar.
architect Le Corbusier geponeerd zijn.
Als verschijningsvormen hiervan kun
nen worden genoemd: een blok etage
woningen dat de vorm aanneemt van
een op de zon gesitueerde rechte dan
wel gebogen stadion-tribune.
Indien het gebogen cirkelsegment met
meerdere segmenten tot een volledige
cirkel wordt gesloten, ontstaat een vol
ledige stadionvorm van een enorme
omvang, waarin men naar believen een
plaats kan kiezen en daarvoor moet
betalen op de zon- dan wel de scha
duwzijde van de ring gesitueerd, of op
de grens daarvan.
Een interessant voorbeeld van deze
woonvorm zijn de „trechterhuizen",
bouwlichamen op een klein grondvlak
aanvangend en zich naar boven ope
nend als de kelk van een bloem. Ze
kunnen de elementen vormen van een
nederzetting, bestaande uit enkele van
deze trechters, door viaducten met el
kaar verbonden, ieder plaats biedend
aan ongeveer 600 gezinnen, voorzien
van winkels en bioscoop, diensten en
andere voorzieningen.
Een ander idee voor „La ville verti
cale", geënt op dit principe, is er één,
De vrijheid die verkregen wordt door
de niet „ingevulde" begane grond,
die volkomen andere functies dan al
leen wonen toelaat is tevens dan ook
duidelijk geworden.
Het beschreven principe borduurt
overigens verder op de ideeën die in de
twintiger jaren reeds door de Franse
Woningen, ondergebracht in een
rechte dan wel gebogen en naar de
zon gekeerde vorm (Alison Peter
Smithson).
De „leefruimte" los van de bodem
gemaakt, rustend op kolommen,
daarboven bestaande uit een skelet
dat wordt ingevuld met reeds be
kende of nog te ontdekken elementen
in zeer grote variatie, gebaseerd op
een internationaal aanvaarde
moduulmaat.
die uitgaat van vier op kolommen rus
tende driehoekige woonblokken die in
de vorm van 'n Grieks kruis tegen el
kaar worden geplaatst, met op het snij
punt van het kruis een centrale ruimte
met leidingkokers, liften, trappen, ont
moetingsruimten enz., het geheel be
kroond met een centrale t.v.- en radio
antenne. Op diverse plaatsen in dit
„pyramidevormige" woongebouw zijn
verdiepingen ten dienste van de be
woners' publieke terrassen, restaurants,
postkantoor, winkels, kleine reparatie-
werkplaatsen enz.
De hier geschetste opbouw kan zich
verder in de grond voortzetten in een
aantal kelderverdiepingen voor auto
parkeerplaatsen, service- en reparatie
station. centrale verwarmingsruimten,
goederenopslag enz. Geplaatst in een
streng geometrisch gesitueerd plan
zouden enkele van deze gebouwen een
Zo zou een stad eruit kunnen zien
gebouwd volgens de principes van
Maymont (zie tekening rechts bo
ven). Behalve de piramide voor
enige woongebouwen ziet men ook
kegelvormige bedrijfsgebouwen. In
dian men zich de laatste omgekeerd
denkt, krijgt men een idee van de
in dit artikel genoemde trechter
huizen van Walter Jonas-
Een volkomen nieuwe benadering
van en gedachte óver het probleem
van het maken van beschermende
omhullingen voor de mens wordt
denkbaar indien we niet meer denken
aan het bouwen in materialen, doch
aan het bouwen met toestanden.
De ontwikkeling van de chemie
kan er toe leiden dat een organische
architectuur als vanzelf vanuit de
materie ontstaat.
De Amerikaanse filosoof-ontwerper
William Katavolos, lector aan verschei
dene scholen voor vormgeving in de
Verenigde Staten, schrijft in een uit
gave van de steendrukkerij en offset
drukkerij De Jong Co. te Hilversum
over „Organics" in de vormgeving. Zijn
ideeën waren te zien op de tentoonstel
ling Visionary Architecture in het Mu-
William Katavólos. Organische
architectuur
Architectuur die zich vrij maakt van
de traditionele vormleer en orga
nisch wordt. De nieuwe stad groeit
op als vormen op een zee, met grote
cirkels van een olieachtige substan
tie, waarin plastics worden gegoten
om een netwerk van strepen en
schijven te vormen die zich uitzet
ten tot ringen en bollen en waarin
voor alle mogelijke doeleinden gaten
ontstaan. Dubbele wanden, op revo
lutionaire wijze van ramen voorzien,
gevuld met chemicaliën voor ver
warming. koeling en reiniging.
(„Organics". William Katavólos.)
seum of Modern Art te New York in
1960.
Hier laten wij zijn filosofische be
schouwing volgen, een filosofie die op
alle denkbare en ondenkbare wijzen
kan worden aangevuld dan wel uitge
breid:
„Op de grondslagen der scheikunde
kan een nieuwe architectuur worden
opgebouwd. De mens zou moeten op
houden met maken en manipuleren, en
in plaats daarvan de architectuur zelf
Wij zullen de principes van de orga
nische scheikunde eens nader bezien in
verband met hun invloed op iets dat
tegelijk zo eenvoudig en gecompliceerd
is als een stoel. Om gemakkelijk te
zitten, moet een stoel vibreren, mee
geven en masseren, hij moet voldoende
hoog van de vloer zijn om er gemak
kelijk in en uit te komen. Aan de
andere kant moet de stoel ook weer
laag zijn, teneinde bij het zitten de
druk af te nemen van die gedeelten van
het lichaam die gemakkelijk bekneld
geraken. De stoel moet ook degene die
er in zit kunnen opvoeden en er voor
zorgen dat stereo fonische geluiden zijn
oren bereiken; hij moet de juiste ionen-
velden opwekken en in staat zijn te
