Ongelimiteerde energiebronnen bieden
de mensheid grootse vooruitzichten
EEN BRIT OVER DE E.E.G.
Citaten uit een rede van
Nikolai Semenov, Nobel-
prijs-winnaar voor de
universiteit van Moskou
Erbij
PAGINA IV
Pauselijke vluchtgang
thans gerestaureerd
Drs. W. Langeveld
I
EEN OUDE overdekte vluchtgang
van het Vaticaan naar Castel Sant-
angelo in Rome is geheel hersteld.
Oude kogelgaten zijn als een herinne
ring aan het verleden niet dichtge-
pleisterd. De gang loopt van het St.
Pietersplein naar het kasteel aan de
oever van de Tiber, dat oorspronkelijk
is gebouwd als mausoleum van de
Romeinse keizer Hadrianus, maar dat
later tot fort werd verbouwd.
DE GANG wordt vaak als een tunnel
omschreven, maar loopt in feite hoog
boven de straten langs de top van een
muur. Vanaf de straat kan men aan de
kleine vensteropeningen zien waar de
gang loopt. De gang dateert uit de 13de
eeuw.
In 1527 maakte Paus Clemens VII
gebruik van de gang, toen Franse troe
pen onder Karei V Rome belegerden.
De Franse soldaten schoten met hun
haakbussen, wanneer ze achter de ra
men iets zagen bewegen. De gaten van
de loden kogels heeft men laten zitten
als een herinnering aan het stormach
tige verleden van Rome, aldus prof.
Adriano Prandi, die het restauratiewerk
heeft geleid.
ARBEIDERS van de technische dienst
van het Vaticaan hebben het puin uit
de gang verwijderd. Het was voor een
groot deel afkomstig van de ingestorte
binnenmuren. De muren werden her
steld en bepleisterd. Ook werd elek
trisch licht aangelegd in de gang.
De restauratie geschiedde op histo
rische gronden. Het werk is gereedge
komen op het laatste stuk na, het stuk
bij het kasteel. De reden dat het laatste
stuk nog niet gereed is is gelegen in
een geschil over de kosten.
Er is nog niet uitgemaakt of de kosten
van de restauratie van het laatste deel
door het Vaticaan of door de Italiaanse
regering moeten worden gedragen.
DE HOEVEELHEID ENERGIE, die een land produ
ceert en zijn elektrische capaciteit spelen een beslis
sende rol in zijn ontwikkeling op industriëel, agrarisch
en huishoudelijk gebied. Als er overal ter wereld een
onbeperkt kwantum energie beschikbaar was, zouden
de levensomstandigheden en het welvaartspeil van
ieder lid van onze samenleving tot vrijwel elke ge
wenste hoogte kunnen worden opgevoerd. Thans heeft
ieder mens ter wereld naar schatting 0.1 kilowatt ener
gie tot zijn beschikking. Zolang de beschikbare elek
trische stroom op dit peil blijft, is zware lichamelijke
arbeid onvermijdelijk, vooral in de onderontwikkelde
landen. Natuurlijke krachtbronnen maken het wel
degelijk mogelijk deze hoeveelheid enige malen te
vermenigvuldigen (in de Sovjet Unie bijvoorbeeld is
de hoeveelheid opgewekte elektriciteit in de laatste
vijfenveertig jaar verzestigvoudigd, terwijl de totale
hoeveelheid beschikbare energie vierhondeitd maal zo
groot werd). De moderne krachtbronnen, zoals elektri
citeit, alsook de reserves aan kolen, olie, uranium
en thorium zijn echter niet onuitputtelijk. Hierdoor
is het noodzakelijk geworden nieuwe krachtbronnen
aan te boren, die vrijwel onbeperkt zijn en betrekkelijk
gemakkelijk aan te wenden. Er zijn echter op 't ogen
blik drie mogelijkheden om dit ernstige probleem op
te lossen:
1. Door gecontroleerde thermo-nucleaire reacties;
2. Door de zonnewarmte als krachtbron te gebruiken;
3. Door de ondergrondse hitte van de magmatische
aardlaag te gebruiken.
Een toekomstbeeld dat werkelijkheid
geworden is: de atoomcentrale in
Calder Hall, Engeland die als sinds ge
ruime tijd electriciteit produceert.
maanoppervlak drie maal zoveel zon
newarmte dan dat van de aarde. Dit
betekent, dat met betrekking tot de ab
sorptie van solaire energie, het maan
oppervlak gelijk is aan één vijfde van
dat van de aarde en dat het ongeveer
dezelfde hoeveelheid zonnewarmte ont
vangt als het vaste land van de aarde.
Indien de mens er dus in zou slagen
het gehele aardoppervlak te bedekken
met halfgeleiders en fotocellen met een
grote efficiëntie en men de middelen
vond om het aldus geproduceerde elek
trische vermogen te geleiden bij
voorbeeld door radiogolven dan zou
de maan een geweldige krachtbron
kunnen worden voor de gehele aarde
en vele triljoenen kilowatts produceren.
De maan zou dan de zetel kunnen wor
den van thermo-nucleaire- en atoom
centrales, waardoor de aarde volledig
gevrijwaard zou zijn voor radio-actieve
besmetting.
VOLKOMEN NIEUWE en buitenge
woon gunstige vooruitzichten zouden de
mens kunnen worden geboden, als wij
erin zouden slagen gecontroleerde ther
mo-nucleaire reacties op te wekken.
Theoretisch liggen deze reacties tegen
woordig binnen ons bereik, maar in de
praktijk kunnen ze nog niet worden
verwezenlijkt. Ik ben echter van me
ning, dat dit probleem nog vóór het
einde van deze eeuw zal worden opge
lost, want de moderne wetenschap
heeft aangetoond, dat wat theoretisch
mogelijk is vroeg of laat ook in prak
tijk zal worden gebracht.
Een van de manieren om thermo-
nucleaire reacties op te wekken is door
de synthese van helium uit deuterium.
Gedurende deze reacties zou de conver
sie van één gram deuterium tien mil
joen maal meer energie opleveren dan
de verbranding van een gram steen
kool. De bron van de energie is in dit
geval water, een natuurlijke grondstof,
waarover wij ongelimiteerd kunnen be
schikken.
Gewoon water bevat een hoeveelheid
deuterium gelijk aan 2/700 van het ge
wicht van het waterstofgehalte en
1/6300 van het' gewicht van water zelf.
Dit wordt aan het water onttrokken
volgens methodes, die al ontwikkeld
zijn. Zo bevat één liter water een po
tentiële energie gelijk aan die van 160
kilo kolen; derhalve bevat een kubus
gewoon water met een zijde van 230
meter een energiebron, die overeen
komt met de totale steenkoolproduktie
van een jaar.
Zal de produktie van een elektrische
centrale onuitputtelijk zijn, wanneer wij
er eenmaal in geslaagd zijn gecontro
leerde thermo-nucleaire reacties tot
stand te brengen?
Hoe vreemd het ook schijnen moge,
hier is een grens. Deze grens wordt
gesteld door het gevaar van overver
hitting van de atmosfeer en van het
aardoppervlak als gevolg van de hitte,
die bij de reacties vrijkomt. Daarom
zullen wij waarschijnlijk niet meer
thermo-nucleaire energie kunnen pro
duceren dan 5 of hoogstens 10 percent
van de zonnewarmte, die wordt geab
sorbeerd door aarde en atmosfeer.
Maar zelfs deze energie is enorm. De
hoeveelheid warmte- en elektrische
energie zou enige honderden malen
groter worden dan die waarover wij
thans beschikken, dankzij de bestaande
brandstoffen als hout, kolen, turf, olie,
gas Dit wat betreft de energie uit
gecontroleerde thermo-nucleaire reac
ties.
ENERGIE UIT zonnewarmte biedt
zelfs nog grotere mogelijkheden, mits
we er doelmatig mee weten om te
ER IS NOG STEEDS onzekerheid over de toetreding van Engeland tot
de Europese Economische Gemeenschap. In de eindeloze onderhandelin
gen over de talrijke vraagstukken die met het Britse lidmaatschap verbon
den zijn moeten zo veel schier onoverkomelijke hindernissen genomen
worden, dat het eigenlijk verbazingwekkend is, dat het gesprek vordert.
Dit betreft natuurlijk vooral economische belangen, maar in de bespre
kingen spelen nog een aantal minstens zo belangrijke, hoewel meer impon-
derabele, factoren mee, zoals het verschil in culturele achtergrond, nationale
ressentimenten, tradities en niet te vergeten politieke en staatsrechtelijke
tegenstellingen in opvattingen. Nu is opmerken, dat in onze tijd economie
en politiek op zeer gecompliceerde wijze met elkaar zijn verweven, niet
anders dan het debiteren van een gemeenplaats, maar daarom is een onder
zoek naar de preciese samenhang misschien juist extra geboden. Een prach
tig voorbeeld van de zinvolheid van een dergelijke studie geeft ons het
onlangs verschenen boekje van Roy Pryce, „The political future of the
European Community" John Marshbank Ltd. (Londen 1962), dat jammer
genoeg hier te lande niet die aandacht heeft getrokken, die het toekomt.
De auteur die bij de Hoge Autoriteit van de Kolen- en Staalgemeenschap
heeft gewerkt en thans hoofd is van het voorlichtingsbureau der Europese
gemeenschappen te Londen, is er in geslaagd in een beknopt betoog, dat
uitmunt door overzichtelijkheid en helderheid, aan te tonen hoe het proces
van de Europese economische eenwording noodzakelijkerwijs leidt tot
grotere politieke samenwerking.
NATUURLIJK HEBBEN overtuig
de „klein-Europeanen" nimmer aan
een dergelijke gang van zaken getwij
feld, toch zullen zij verheugd zijn hun
mening door een buitenstaander
als Pryce bevestigd te zien. De „zes"
kunnen tal van beslissingen in het
economisch vlak niet meer op eigen
houtje nemen, de nationale souverei-
niteit is duidelijk ingeperkt, men den-
ke maar eens aan de landbouw! Via
het „spill-over" effect, zoals Pryce
het noemt, heeft deze economische
samenwerking ook gevolgen op ande
re gebieden zoals: bedrijven zoeken
internationale coöperatie en de Euro
pese lichamen zelf krijgen er grotere
betekenis door; tot een vrije arbeids
markt behoort ook een vrije uitwis
seling van arbeidskrachten die pas
mogelijk is als diploma's en graden
internationaal erkend zijn; in de gro
tere economische eenheden als GATT
en OESO treedt de EEG als een een
heid op en dan is uiteraard heel
moeilijk vast te stellen of de „zes"
nu een politieke of een economische
groep vormen.
PRYCE HEEFT een aantal bezwa
ren tegen de werkwijze van de Euro
pese instellingen, die met het oog op
een eventuele Britse toetreding extra
belangwekkend zijn. De schrijver te
kent vooral verzet aan tegen de ta
melijk ongecontroleerde macht van
de Europese Commissies en de daar
mee scherp contrasterende prakti
sche machteloosheid van het Euro
pees Parlement. Inderdaad zou een
Engelse participatie en de daarmee
samenhangende versterking van de
democratische krachten in de EEG,
wel eens kunnen leiden tot ook door
vele vastelanders gewenste hervor
mingen. Daarbij behoren o.a. Europe
se verkiezingen, door Pryce kenne
lijk als vereiste gesteld, waaraan na
de toelating van Engeland spoedig
voldaan zal moeten worden. Impliciet,
maar ook expliciet, rekent hij af met
de Franse plannen, voor een Euro
pe des patries," maar dit betekent
niet, dat de Britten er niet bepaalde
gedeelten van kunnen onderschrijven.
Zij wensen evenmin voorlopig een fe
deratie met een sterke centrale macht
als die niet gecontroleerd en beperkt
kan worden door een democratisch ge
kozen en goed functionerend Euro
pees parlement. Maar zelfs als dit er
is blijven er de typisch monarchale
staatshoofdelijke problemen. Pryce
ziet in de EEG, Euratoom en KSG
gemeenschappen sui generis hij
sluit zich aan bij het Nederlandse plan
tot snelle combinatie van de uitvoe
rende instanties en meent, dat zij
zich ook een staatshoofdsloze vorm
zullen kunnen permitteren. Om tal
van redenen zal men op den duur een
boven alle partijen staande instantie
niet kunnen missen.
TYPISCH ENGELS is ook de angst
voor een Europese, lees continentale,
reglementering van het gehele maat
schappelijke leven. Pryce staat pal
voor grotere vrijheid van lokale en
nomisch verantwoorde boormethoden
worden gevonden. Hoewel de boortech
niek de laatste tijd aanzienlijk is ver
anderd, moeten nog ernstige moeilijk
heden worden overwonnen. In een aan
tal landen zijn plannen uitgewerkt,
waarvan sommige al in uitvoering zijn.
Het is echter waarschijnlijk, dat in de
nabije toekomst nieuwe diepteboortech
nieken de oude zullen vervangen, bij
voorbeeld door het smelten van rotsen
en het verwijderen van de gesmolten
massa.
Tevens zullen nieuwe methodes moe
ten worden gevonden om de enorme
hoeveelheden energie op lange afstan
den over te brengen. Het ziet er naar
uit, dat dit gaat gebeuren door het uit
zenden van electrische golven door on
dergrondse pijpleidingen. Toch geloof
ik, dat uiteindelijk de verbetering van
golfgeleiders ons in staat zal stellen de
energie door de lucht te vervoeren in
de vorm van nauwe photons of ultra
korte radiogolven.
ER ZIJN DUS, naast steenkool, ijzer
uranium en thorium, veel krachtiger
energiebronnen beschikbaar en wan
neer wij eenmaal in staat zijn deze aan
te wenden, zullen wij gemakkelijk in
de behoefte van de snel toenemende
wereldbevolking kunnen voorzien. Het
wordt dan niet alleen mogelijk het kli
maat te beheersen, maar ook zal de
wereld tot een bloeiend, vruchtdragend
paradijs worden; zelfs kunnen nog
grootsere plannen worden gesmeed. Al
lijkt het vandaag nog zeer fantastisch,
laten wij bijvoorbeeld eens even stil
staan bij de mogelijke rol van de ther
mo-nucleaire energie bij de verovering
van andere planeten uit ons zonnestel
sel, in de eerste plaats van Mars.
WE WETEN, dat Mars een atmos
feer heeft, doch dat deze veel meer
verdund is dan die van de aarde en
bovendien wat veel belangrijker is
dat zij weinig zuurstof bevat. Waar
schijnlijk is er wel water op Mars,
maar in betrekkelijk kleine hoeveelhe
den. Verder mag worden aangenomen,
dat het „klimaat" op deze planeet kou
der is dan op de aarde.
Wellicht komt er een tijd, dat ther
mo-nucleaire reactoren zullen worden
gebruikt om de atmosfeer en het kli
maat op deze planeet zo te maken, dat
menselijke wezens er enige tijd la
ten we zeggen enkele tientallen jaren
kunnen vertoeven.
Eerst en vooral is het noodzakelijk,
dat er ongeveer honderd triljoen ton
zuurstof wordt geproduceerd. Zuurstof
kan worden verkregen uit het op Mars
aanwezige water en mocht dit onvol
doende blijken, dan kan de uit water
geproduceerde zuurstof gebruikt wor
den om de zuurstofhoudende metalen
op Mars te herleiden, waardoor tevens
water wordt verkregen.
Men heeft berekend, dat wanneer er
op Mars enkele thermo-nucleaire cen
trales zouden worden gebouwd, deze
naar schatting 10.000 maal meer elek
triciteit zouden produceren dan thans
op aarde beschikbaar is en dat wan
neer deze energie zou worden gebruikt
voor de elektrolyse van water het mo
gelijk wordt de hoeveelheid zuurstof zo
op te voeren, dat de mens enige tien
tallen jaren op Mars kan leven.
Ik weet niet of het nodig is, dat de
mens Mars verovert. Misschien kunnen
we de vermeerderde energie beter ge
bruiken. Ik heb slechts een voorbeeld
willen geven van de grootse vooruit
zichten, die ongelimiteerde energiebron
nen de mensheid bieden.
EEN ANDERE toekomstdroom is de
maan als energiebron voor de aarde te
gebruiken. De maan is 16 maal kleiner
dan de aarde. Aangezien de maan ech
ter geen atmosfeer heeft, ontvangt het
regionale besturen en meent dat
om het gevaar van een centralistische
bureaucratie te voorkomen aan
plaatselijke organen de bevoegdheid
zal moeten worden gelaten om de
gestelde regel tot op zekere hoogte
naar eigen idee en aangepast aan
plaatselijke verhoudingen toe te pas
sen. Deze Britse behoefte aan „local
government", in scherp contrast
staand met het Franse en Italiaanse
centralisme en de Duitse ambtenarij,
strookt nauwelijks met de nu een
maal niet op locale barrières te stui
ten ontwikkeling van handel, verkeer
en communicatie, die de onverbidde
lijke consequentie heeft dat regionale
verschillen verdwijnen en internatio
nale regelingen steeds verfijnder zul
len worden en het plaatselijk „eige
ne" zullen gaan verdringen.
Maar dit zijn slechts verschillen
in opvatting en tenslotte ondergeschik
te punten.
gaan. De zon zendt per seconde 40 tril
joen calorieën naar de aarde. Gezegd
dient te worden, dat het grootste deel
hiervan verloren gaat door versprei
ding in de atmosfeer en vooral door
de wolken. Per jaar bereikt slechts 30
percent van de totale energie het aard
oppervlak. Als deze 30 percent ten vol
le in energie zou kunnen worden omge
zet, kunnen wij veel meer stroom op
wekken dan langs thermo-nucleaire
weg. Dit is echter onmogelijk, aange
zien men dan het gehele aardopper
vlak, de oceanen incluis, zou moeten
bedekken met foto-cellen en thermo-
eenheden of andere energie verzame
lende elementen.
Een tiende van de zonnewarmte, die
de aarde bereikt, zou echter al voldoen
de zijn om duizenden malen meer ener
gie te produceren dan thans het geval
is. Bovendien is deze krachtbron abso
luut onuitputtelijk.
De ontwikkeling van foto-elektrische
en thermo-elektrische wetenschap zal
het ongetwijfeld mogelijk maken in de
komende tien jaar nieuwe foto- en ther-
mo-elementen te creëren en nieuwe ka
talysatoren te vinden van het foto-
chemische proces, dat op zijn beurt
ons in staat zou stellen de zonnewarm
te in elektriciteit om te zetten met een
efficiëntie van 30 of 40 percent (de hui
dige efficiëntie bedraagt iets meer dan
10 percent voor fotocellen en 7 percent
voor thermoeenheden.
DE DERDE POTENTIëLE en vrij
wel onuitputtelijke energiebron is de
ondergrondse hitte van de magmatische
aardlagen, die zich ongeveer 30 km.
onder de vaste grond bevinden, maar
veel minder diep onder de bodem van
de oceanen. Voordat deze energie kan
worden benut, moeten echter eerst eco-
De uitgevers van „De politieke toe- s
komst van de E.E.G." in volmaakt
verleden tijd.
PRYCE IS EEN WARM verdediger
van de Europese samenwerking en
een kenner van de tot dusver ge
groeide verhoudingen. Zijn boek is
vooral voor de Britse markt geschre
ven, dat is duidelijk, maar het zou
hier best vertaald mogen worden. Het
is een goede evaluatie van het be
reikte, een critisch betoog waar no
dig en een prognose voor de toe
komst, die de auteur beperkt tot de
komende vijfjaar, hetgeen alleen
maar van werkelijkheidszin getuigt.
Pryce zet een duidelijke koers op
korte termijn uit en verliest zich
daarbij niet in idealistische plannen.
Het is deze pragmatische benadering
van de Europese vraagstukken die
dit boekje zo prettig leesbaar maakt.
