Vrijdagochtend
FRIESLAND
wmm
m-mmr
JNDERDAG 17 JANUARI 1963
rfjiiiiiiiiHiiiiniiiiinniinniimiiniiiiiiiinnniiiinimiipiimniiimiii!*^
Birdaord
VAAtl I
WIJDEMDRK
,Beriicum
Mledum
rBONKESLOOT
BE III Et
■HARLINGEN SsiXBimMt*
VAART
Klmswerd
Arum
zeil vaart
KARL INDEN. BBLSWARO
osterwferum
Hlchtum
wbrkdher
VAAiT
WORKUM.L Immti
cfy zul
nBESSEN.
HINDE
LÖOPEN
INDIJK
LKoudui
■MOLKWERUMER
-—VAART
Oudega
/Balk
BE mis
SPCKEiSl
Morgen om half zes 's ochtends gaan ze van start, de
vele honderden wedstrijdrijders en de duizenden toer
rijders in de grootste schaatsmarathon ter wereld, de Elf
stedentocht. En we weten het al vooruit: deze elfde aan
val op de „alve stêdden" gaat er een worden die in de
geschiedenis van deze monstertocht zal worden bijge
schreven als een héél zware. Het ijs is niet best, er is veel
sneeuw, het zal vermoedelijk hard vriezen en als daar
dan nog een felle wind bij komt, ja dan wordt het moor
dend. Maar men weet het ook: de Elfstedentocht is een
traditie die als het maar enigszins kan in ere moet worden
gehouden en gehandhaafd. Vandaar ook dat er in deze
bar koude winter een Elfstedentocht uitgeschreven is.
Hoeveel rijders het zullen halen? Als de voortekenen niet
bedriegen dan zal het aantal uitvallers hoger zijn dan
ooit tevoren. Maar voor degenen die het wel zullen halen
op wat voor tijdstip zij dan ook in Leeuwarden terug
mogen zijn zal dat alleen maar een reden te meer zijn
om het verworven Elfstedenkruis te koesteren als een
kleinood van onschatbare waarde. Een kruis dat voor
alles zal getuigen van het doorzettingsvermogen, de taai
heid en de kracht van de drager.
Bij vorige gelegenheden hebben wij al vele kolom
men geschreven over de historie van de monsterrit op
de schaats, die wij hier te lande Elfstedentocht noe
men. Vandaar dat wij onze lezers aan de vooravond
van de elfde Elfstedentocht een veertiental foto's tonen
van belangrijke momenten uit vorige tochten. De bij
schriften vindt men hieronder. Op de volgende pagina
kan men in het kort het belangrijkste nieuws
lezen over de tocht van morgen.
1. Pim Muiier (1865-1954), de „vader" van de Elfstedentocht,
die op 21 december 1890 voor het eerst de barre tocht
langs de elf Friese steden ondernam. Hij deed 12 uur en
55 minuten over de tocht en maakte een gemiddelde
snelheid van 16,5 kilometer per uur. Een prachtig resul
taat, vooral als men bedenkt dat Muiier zich niet had
gehaast en zelfs in Dokkum bij familie koffie had ge
dronken. Naar Muiiers voorbeeld maakte nog diezelfde
maand ruim 500 Friezen de monsterrit. Muiier achtte toen
het bestaansrecht van de Elfstedentocht bewezen en
vroeg, als secretaris van de Nederlandse Bond voor
Lichamelijke Opvoeding, aan de Friese IJsbond voortaan
de organisatie van de tocht op zich te nemen.
2. Een unieke foto van de eerste Elfstedentocht, die door
de Friese IJsbond op 2 januari 1909 werd georganiseerd.
Links in kuitbroek en met pet winnaar dominee Melle
Hoekstra Azn. uit Scherpenzeel, die de 200 km lange
tocht maakte in 13 uur en 50 minuten. Er waren toen
22 deelnemers aan de wedstrijd waaronder de journalist
jhr. Feith, die hier in witte trui naast de winnaar staat.
Links van ds. Hoekstra landbouwer Gerlof van der Leij,
die voor de tocht drie minuten meer nodig had dan de
winnaar en eervolle tweede werd. Geheel rechts bestuurs
leden van de Friese IJsbond. Het was de eerste maar
ook de laatste maal dat zij een Elfstedentocht organi
seerden, want die taak werd overgenomen door de in
middels opgerichte Friese Elfsteden Vereniging.
3. Een juichende, maar bijkans bevroren Elfstedenwinnaar
uit 1929: de 39-jarige Friese transportarbeider Karst
Leemburg, die op de barre 12de januari de toen onge
lofelijke tijd..jnaakte van 11 uur en 9 minuten. .Leemburg
bewaarde jaren thuis op sterk water een stukje van zijn
grote teen, die tijdens de tocht bevroor. De Elfsteden
tocht van 1929 staat geboekt als de meest barre uit de
Friese schaatsgeschiedenis. Het vroor toen maar liefst
18 graden bij' een Siberische noordooster, die onbarm
hartig over de verstijfde vlakten joeg.
4. Coen de Koning (links), de vermaarde Elfstedenwinnaar
van 1912 die het ongelofelijke presteerde door in 1917
nogmaals te winnen, kwam in 1929 winnaar Karst Leem
burg gelukwensen. Nimmer stond zoveel Nederlandse
schaatsglorie zo dicht bijeen.
5. Welke moeilijkheden een Elfstedentocht voor de rijders
kan meebrengen toont deze opname uit 1929 waar de
tweede aankomende Cor Jongert uit Ilpendam de brug
van Woudsend passeert. Dergelijke obstakels kunnen
een wedstrijdrijder volkomen uit zijn cadans brengen.
Het heeft Jongert die tocht overigens niet aan moeilijk
heden ontbroken: vijfmaal reed hij op de Fluessen naar
een verkeerd dorp er. tussen Stavoren en Sneek tornde
hij 4</t uur alleen tegen de ijzige wind op, zodat hij
tenslotte .et een oevroren rechterhand in Leeuwarden
aankwam. Van de 103 vertrokken wedstrijdrijders be
reikten er in 1929 maar 54 de finish.
6. Twee winnaars kende de Elfstedentocht van 16 december
1933: de Friezen A. de Vries uit Dronrijp en S. Castelein
uit Warga. De lauwerkrans die in de „Groene Weide"
gereed stond omsloot hen broederlijk. De tocht van
1933 werd gemaakt op goed ijs, bij zacht vriezend weer
zonder wind. De rijtijden getuigen van die gunstige
omstandigheden: 9 uur en 5 minuten. Het record van
Coen de Koning uit 1917 werd toen maar liefst 48 mi
nuten verbeterd.
7. Twee schaatsreuzen uit de Elfstedentocht van 6 februari
1941. Winnaar was Auke Adema uit Franeker (met siga
ret); Joop Bosman uit Breukelen werd tweede. Hun
tijden waren respectievelijk 9 uur 19 minuten en 9 uur
22 minuten. Dit was de eerste Elfstedentocht tijdens de
bezetting. Ondanks allerlei beperkingen waren er toch
2.200 deelnemers aan de toer en 600 aan de wedstrijd.
De Friese schaatsrace werd toen overigens een verkapte
anti-Duitse demonstratie, waarbij het oranje-rood-wit-
blauw overvloedig waaide. Nimmer was echter bij een
Elfstedentocht zoveel eerste hulp nodig als in 1941. Ruim
400 deelnemers moesten zich onder behandeling stellen
van de EHBO-posten, terwijl drie boerenknechten later
wegens opgelopen infecties overleden.
8. Als een schilderij is de aanblik van het besneeuwde
Hindelooen tijdens de zevende Elfstedentocht van 22 ja
nuari 1942, toen Sietske de Groot uit Weidum als eerste
over de eindstreep ging in de fraaie tijd van 8 uur en
44 minuten. Het vroor hard, maar de deelneming aan
tocht en wedstrijd was met 5.500 schaatsliefhebbers
ongekend groot. Hindelopen, de zesde stad in de route
van de elf steden, zag in 1942 ook 153 dames aan de toer
tocht passeren met Antje Schaap uit Wijtgaard voorop.
9. De prestatie, die de Elfstedentocht voor de meeste deel
nemers is, trekt schaatsliefhebbers van alle rang en stand.
In 1956 zag men onder de ruim 5.000 deelnemers mr.
H. P. Linthorst Homan, commissaris der koningin in
Friesland (links) en de toenmalige minister van Land
bouw S. L. Mansholt rechts). Na een succesvolle toer
lieten zij zich in Leeuwarden de hete koffie goed smaken.
10. Twee trofeeën van de Friese Elfstedentocht: de W. J H.
Muiier-Wisselprijs, die in 1954 na het overlijden van de
gelijknamige schaatspionier door de vereniging „De
„Friese Elf Steden" werd ingesteld. Dit is een prijs voor
de wedstrijdwinnaar. De trofee kon wegens het ont
breken van één enkele winnaar in de laatste Elfsteden
tocht (1956) niet worden uitgereikt. Dat zal dus nu bij
de komende Elfstedentocht voor het eerst geschieden
Het bekende Elfstedenkruisje hier op ware grootte
weergegeven is het begeerde ereteken van alle rijders
die de toer binnen de gestelde limiet hebben uitgereden.
11. De Elfstedentocht van 30 januari 1940 leverde vijf win
naars op. Zij werden ex aequo geklassificeerd op 11 uur
en 30 minuten. Het was een uiterst zware tocht geweest
dOkKUM
M Oudkerk
*o>GI«kerk
POKKUM
LEEUWARDEN
LEEUWARDEN
ZWETTÏ
TREKVAART
SNEEK-LEEUWARDEN
HARL1NGEN FRANEKER
Schamegout um
SNEEK
fBEEBW
IJLST
BOLSWARD IJLST
SNEEK
WIJDE WUHERTS
NAB WE EE
Woudsend
um' WORKUM HINDE- STAVOREN SLOTEN
LOOPEN
V w y^ri n'"
