Muiterij op het Vrouwenschip
TANTE PATENT
PANDA EN DE BEWOGEN BEWEGER
Patazzo
di Trevi
te hoop
Mens en machine: naar een
harmonischer samenwerking
door Hen riek Binder
NEGEN MUZEN
DONDERDAG 7 FEBRUARI 1963
9
Ons vervolgverhaal
Interessante experimenten in Delft
met elektronische fietsnabootser
Verkeersaspect
EWM
HET PALAZZO Dl TREV1 in Rome is
„Maar doet u me vooral het ge
noegen hem daar ftiets van te ver
tellen. Belooft u me dat, dokter Hol-
born?"
„Maar dat spreekt toch vanzelf. Ik
ben zelf nieuwsgierig, wanneer hij
eindelijk de moed zal vatten, om met
u over zijn gevoelens te praten."
Lil stond op. „Goede nacht, dokter
Holborn." Holborn stond op en reikte
haar hand. „Goede nacht, miss Lil.
Op onze vriendschap."
Lil ging naar beneden en ze voelde
zich, alsof het Kerstmis was. Ze had
het gevoel, alsof ze haar armen vol
geschenken had, hoewel ze toch niet
verder gekomen was dan dat ze nu
twee zekerheden had: Nicol hield van
haar en Holborn was niet Smasbury.
Nunham werd, precies zoals dokter
Holborn het voorspeld had, pas de vol
gende morgen wakker; hij had zes
endertig uur aan één stuk door gesla
pen. Het duurde een hele tijd voor hij
begreep waar hij was. Hij had het
gevoel of er, inplaats van zijn hersens,
een klomp lood in zijn schedel zat.
Het was een ontwaken, net als toen
in New Gate.
Als op dat ogenblik iemand hem zijn
levensgeschiedenis, van Lambeth
March, via New Gate, tot op de „Ju
lian" verteld had, dan had hij ernaar
geluisterd als naar een nog nooit ge
lezen roman. Zo moest hij al zijn ge
dachten en herinneringen met pijnlijk
hoofd, beetje voor beetje weer bij el
kaar zoeken. Pas na een kwartier
kwam de eerste heldere, logische ge
dachte hij hem op: hij had gedronken.
Hij was eerst blij met die vaststel
ling, want het was als een lichtstraal
in zijn verduisterde hersens. Van dit
punt uit kan hij weer naar het le
ven terugkeren. Nu pas begreep hij,
waarom hij gedronken had: hij zag nu
Gill voor zich! Heel tevreden knikte
hij. Gill was verdwenen. Was hij
verdwenen? Ja hij was verdwe
nen. Of was hij misschien met het
mes over boord gegaan? Ja, zo was
het: hij was met het mes over boord
gegaan.
De deur werd geopend, „Aha"! riep
Nicol, toen hij de luitenant op de rand
van het bed zag zitten.
„Hoe lang heb ik geslapen?" vroeg
George.
„O, het was maar een kortston
dige ziekte", zei Nicol, „maar ik zou
een beetje rust te houden. Zesender
tig uur schijnen te kort te zijn."
„Kan een mens nog meer onder
vinden?" vroeg George loerend.
„Bedoelt u, hoe ik u gevonden heb?
Bewusteloos, vlak voor het moment
waarop een golf zich gereed maakte
u ovep boord te sleuren."
„Ik moést me doodschamen", zei
George, om iets te verbergen wat hij
nog niet durfde vragen.
„We zijn allemaal zondaars", troost
te Nicol.
„Heeft iemand het al gemerkt?" Hij
vroeg het met een schuine blik.
„Dokter Holborne is de enige. Hij
was hier gistermorgen vroeg en heeft
u ziek verklaard. Het spijt de kapi
tein zeer, dat u zo hard met uw hoofd
op het dek terecht bent gekomen.
Hij wil later graag eens met u pra
ten, als u weer helemaal beter bent.
Dat vallen van u was immers de oor
zaak van uw bewusteloosheid."
„Inderdaad", zei George, „het was
ook een verschrikkelijke storm! Werd
er verder nog iemand gewond?"
„Van de vrouwen niemand alleen
de arme Gill heeft zijn portie gekre
gen".
„Dood?" vroeg Nunham.
„De hemel bewaar me", zei Nicol.
„Hij heeft een bloksplinter in zijn
schouder gekregen. Of een stuk hout,
of zoiets. Dokter Holborn heeft hem
verbonden. Hij moet nog een beetje
liggen. Maar hij hoopt morgen weer
helemaal in orde te zijn. Wacht u
maar even dan laat ik de kok wat
eten brengen."
George kon niet geloven, wat hij
gehoord had.
Gill leefde!
Hij begreep het woord bloksplinter
niet. Hij begreep alleen maar, dat
Gill leefde. Dat was te enenmale on
mogelijk: hij mocht immers niet meer
in leven zijn! Had hij daarvoor gedu
rende die hele zware storm op hem
geloerd. Zich met beide armen aan
de reling en vastklampend naar
boven geklauterd en achter de mast
verborgen strak naar boven jekeken,
waar Gill met de kapitein en Per
kins stond! Hij kon toch die klap
niet ongewroken laten! Vier uur lang
had hij gewacht, dikwijls was hij bij
na losgerukt door de storm en door
een breker over boord gespoeld! Ver
bitterd wachtte hij op het ogenblik
dat Gill zou afgelost worden en de
trap afkomen! Om hem dan achterna
te sluipen en over de reling te smij
ten! -
Hij staarde naar de plek, waar Ni
col gestaan had. Hij had niet eens
gezien dat die de hut verlaten had.
En nu leefde die Gill!
Wat? Wat had Nicol gezegd? Een
bloksplinter! Hij schudde zijn hoofd.
Als hij maar eenmaal een paar uur
verder was! Als die loodbrij in zijn
hoofd maar eens weg wilde smelten!
Er werd geklopt. James Millér
kwam binnen: „Goede morgen, luite
nant!" Hij lachte stralend. „Een pri
ma ziekensoepje!" Hij zette een soep
terrine op de tafel.
„Ik heb dorst", zei George. Miller
wees op de terrine.
„Eerst dit, luitenant. Over een half
uurtje krijgt u een flesje ale, maar in
deze terrine mag geen drupje over
blijven. Het is het beste recept van
alle zeven zeeën."
Die dag was het nog warmer dan
de vorige. De tijd scheen plotseling
stil te staan, maar ook de „Julian"
bewoog zich nauwelijks voort. Er
stond een zwakke, luimige oosten
wind, die steeds weer verdween juist
als hij de zeilen bereikt scheen te
hebben. Er was geen spoortje van
leven op zee. Geen schip kruiste hun
baan. De vrouwen lagen in hun vrije
tijd moe en hangerig aan dek. En
zelfs aan de beide tafels werd niet
meer gefluisterd. Als Edith Sharrow
zich naar Sarah Sabolah overboog,
luisterde de dikke vrouw volkomen
lusteloos.
„Mijn liefje", fluisterde ze, „wacht
tot het wat koeler wordt."
Nicol ging als een barmhartige Sa
maritaan langs alle door dé hitte
terneergeslagen meisjes. „Over een
dag of acht zijn jullie er wel aan ge
wend", zei hij, „over acht dagen is
die hitte van nu voor jullie winter
weer aan de Noordpool".
De enige die gelukkig was, was Lil.
Door de liefdesverklaring van Hol
born, en vooral door wat hij over Ni
col gezegd had, voelde ze de hitte
nauwelijks.
„Ziet u", zei Nicol, „u bent het
meest zeevast en u hebt de meeste
weerstand van ons allemaal, miss Lil".
„En jij, lieve John", dacht Lil, „bent
de meest argeloze van allemaal."
Ze voelde zich innerlijk merkwaar
dig vrij. De kwestie Smasbury inte
resseerde haar helemaal niet meer.
Gèbrgei die zonder enige weerstand
over het dek sloop, had gelijk gehad
met wat hij toen beweerd had: als
die Smasbury zich hier aan boord
bevond, dan ging hij een uiteenzet
ting met Nunham angstvallig uit de
weg.
Maar toen - viel ze plotseling weer
uit de hemel. Dokter Holborn kwam
bij haar zitten, alsof het gesprek van
gisteren helemaal niet had plaatsge
vonden. En hij begon een nieuw op
windend gesprek. Het enige verschil
met vroeger was, dat hij nu miss Lil
tegen haar zei:
„Zeg eens, miss Lil het is goed,
dat mrs. Barnley er niet is die
heeft toch vroeger op grote voet ge
leefd?"
„Op zeer grote voet."
„Ik bedoel, heeft ze veel lakeien
en dienstboden gehad?"
Hoewel Lil boos was, vond ze het
toch prettig, aan Maud's vroegere
huishouden te dénken. „Ze had een
equipage met twee koetsiers, een
huisbewaarder, een kokkin, vier of
vijf meisjes en een kamenier. De bei
de tuinlieden en de deurwachter niet
meegerekend."
„En houdt u het voor mogelijk",
vroeg Holborn verder, „dat ze niet
ieder meisje, dat bij haar in dienst
was, persoonlijk kende?"
Een eigenaardig vermoeden kwam
in Lil op: „Druk u toch een beetje
duidelijker uit, dokter Holborn. Ik ben
nu langzamerhand al aan uw manier
van praten gewend geraakt, maar het
is toch onverdraaglijk, zoals u
iemand kunt kwellen."
(Wordt vervolgd)
te koop aangeboden. De beroemde Fontana
di Trevi die tegen het paleis is aange
bouwd, is echter niet bij de koop inbegre
pen. Volgens de legende zal men eens
naar Rome terugkeren wanneer men een
muntje in het fonteinbekken werpt en
daarbij de stille wens uitspreekt de stad
nogmaals te mogen bezoeken. Slechts
weinig toeristen laten zich de kans ont
gaan de traditionele wens bij de fontein
te doen.
Een makelaarsbureau in onroerende goe
deren biedt het Trevi paleis aan in een
advertentie waarin dit zeldzame object
aangeprezen wordt als „een waarlijk uniek
buitenkansje''. De eigenaars willen er 7,2
miljoen gulden voor hebben, maar hier
voor krijgt de koper dan ook: „5.338 vier
kante meter vloerruimte, twee indrukwek
kende ingangen, diverse grote pompeuze
salons, centrale verwarming, twee liften,
een schitterend uitzicht van het terras en
ruim voldoende water", gelijk in de ad
vertentie gespecificeerd wordt.
Van onder de zuidzijde van het paleis
vloeit dagelijks 70 miljoen liter water uit
spleten en kunstwerken naar buiten en
spuit in talloze stralen in een gebogen
bassin. Dit is de Fontana di Trevi, ver
sierd met een beeld van Neptunus in zijn
zegewagen.
Rondom. Neptunus staan andere beelden,
waaronder die van de overiüoed en de
gezondheid, in nissen in de muur van het
paleis. Het water komt sedert het jaar
19 voor Christus via een aquaduct uit een
bron in de heuvels bij Rome. De bron is
volgens de legende aangewezen door een
jong herderinnetje aan een soldaat van
keizer Agrippa. Ter ere van haar heet het
water dat uit de fontein stroomt nog al
tijd „maagdenwater" (aqua virgine).
TOT VOOR ENKELE maanden was het
paleis in gebruik bij een afdeling van het
ministerie van Financiën. Het is ontruimd
in het kader van een plan tot centralise
ring van dit ministerie in een enkel ge
bouw. De advertentie suggereert dat het
Palazzo di Trevi geschikt zou zijn voor
een ambassade of een hotel en wijst er
op, dat de koper zeker kan zijn van pres
tige en publiciteit wegens d,e fontein. Het
makelaarsbureau deelde mee dat het na
het plaatsen van de advertentie reeds door
150 personen was opgebeld, maar het
wilde niet zeggen hoeveel serieuze aspi
rant-kopers daarbij waren.
HET BUREAU 'Societa Safi mocht
niet onthullen wie de eigenaars zijn, maar
wel dat het palazzo het eigendom is van
een „belangengroep". De historische naam
is Palazzo Poli. De Trevi-fontein is eigen
dom van de gemeente Rome, die uit de
opbrengstvan de muntjes soms vele
tienduizenden lires per seizoen een deel
van haar sociale zorg voor de armen be
kostigt.
Persstemmen
DE VOORGESTELDE verkoop van het
paleis heeft inmiddels een reeks protesten
uitgelokt.
„Het meest verbazingwekkende aanbod
in jaren voor de wereld der Amerikaanse
magnaten. Het paleis, dat het wonder der
wonderen omvat, de grootste, mooiste en
meest bekende fontein ter wereld, kan
gekochte worden door elke willekeurige
vreemdeling die diK in de contanten zit"
aldus „II Messaggero".
Kroonprins Abdoellah van Jordanië is
een jaar geworden. Het naar hem ge
noemde bataljon van het Jordaanse
leger schonk hem een „passend" ge
schenk: een compleet uitgeruste speel
goed-pantserwagen met echt-ratelende
boordwapens en elektrische motor.
Hier bewondert het jarige prinsje, met
zijn ouders, koning Hoessein en prinses
Muna (de vroegere Toni Avril Gardi
ner, dochter van een Britse officier)
het grimmige verjaardagscadeau.
BINNENKORT ZAL in het laborato
rium voor werktuigbouwkunde van de
Technische Hogeschool in Delft een
onderzoek beginnen naar de leermoge-
lijkheid en het gedragspatroon van de'
gemiddelde mens bij het bedienen van
gecompliceerde technische apparaturen.
Bij dit onderzoek zal gebruik worden
gemaakt van een op een stilstaande fiets
gelijkend apparaat, waarop de proefper
sonen dienen plaats te nemen. Door mid
del van een vernuftige elektronische
apparatuur kan men de proefpersonen de
indruk géven" dat zij een geWbrie fiets;
een ouderwetse „draisienne", of welk
buitengewoon model rijwiel dan ook be
rijden. Ook kan men hun onder het ped
delen de impressie bijbrengen dat ze
tegen een sterke wind moeten optomen.
De reacties van de proefpersonen en hun
aanpassing aan zulke veranderende si
tuaties zullen daarbij nauwkeurig wor
den geregistreerd en bestudeerd. Dit
onderzoek zal worden verricht in samen
werking met enkele vertegenwoordigers
van het Instituut voor preventieve ge
neeskunde in Leiden en het Instituut
voor perceptie-onderzoek in Eindhoven.
IN EEN INTERVIEW heeft prof. ir.
R. G. Boiten, hoogleraar werktuigbouw
kunde aan de Technische Hogeschool in
Delft dezer dagen de bedoeling van dit
onderzoek toegelicht. Prof. Boiten doceert
aan de TH de z.g. regeltechniek. Dat is
een onderdeel van de wetenschap, die de
cybernetica wordt genoemd en die „ont
dekt" werd door de Amerikaanse hoogle
raar prof. dr. Norbert Wiener, van het
„Massachusetts Institute for Technology"
(MIT). Naar prof. Wieners definitie houdt
de cybernetica letterlijk vertaald
„stuurmanskunst" zich bezig met het
probleem van de uitwisseling van informa
tie tussen (en de besturing van) machi
nes en levende wezens. De samenwerking
tussen mens en machine of zo men wil
tussen een biologisch zelfstandig systeem
en een zelfstandig werkende machine of
een automaton vormt een belangrijk
deel van prof. Boiten's leeropdracht.
HOEWEL ER van oudsher tot nut van
de mens machines zijn gebouwd, aldus
prof. Boiten, heeft men tot voor kort maar
weinig aandacht geschonken aan de capa
citeiten van hen die deze werktuigen
moesten bedienen. Bij machines van een
voudige constructie was dit niet bezwaar
lijk. Maar de moderne ingewikkelde appa
raturen dreigen haar bediening vaak tot
een slavenarbeid te maken, omdat deze
niet aan de menselijke vermogens is aan
gepast. Dit bleek bijvoorbeeld bij de be
diening van een nieuwe elektrische cen
trale in Groot-Brittannië, waar alles zo
geautomatiseerd was dat men met twee
schakelwachters kon volstaan. Ofschoon
deze mensen fysiek geen zware arbeid
hadden te verrichten, werden ze geestelijk
zo zeer belast, dat ze vijftig percent loons
verhoging vroegen èh verkregen.
HET PROBLEEM van de samenwer
king tussen mens en machine heeft thans
in Delft de volle aandacht. Zo gaat men
op het ogenblik na, hoe de besturing van
draglines en vorkheftrucks dermate kan
worden veranderd, dat de bedienende ar
beider weet wat hij doet, en niet alleen
maar het gevoel heeft een „domme ma
chine" in handen te hebben, zoals de
technisch-geïnteresseerde Multatuli eens
zeide, toen hij staalwalsen metalen platen
zag pletten.
Daar in de techniek het menselijk as
pect systematisch is verwaarloosd, ont
breekt ons de specificatie van het mens
zijn, zodat men nog in het duister tast
onder welke omstandigheden iemand in
geestelijk en lichamelijk opzicht het best
en het aangenaamst kan werken. Dit is
volgens prof. Boiten ook de oorzaak waar
om men het vraagstuk van de verkeers
veiligheid niet afdoende heeft kunnen op
lossen. Bij de aanvatting van dit probleem
is het namelijk voor alles en boven alles
nodig, dat men een inzicht krijgt in het
gedragspatroon en in het reactievermogen
van de gemiddelde auto- en motorbestuur
der bij onverwachte en kritieke situaties.
Psychotechnische keuringen zoals die
waaraan bijvoorbeeld adspirant-piloten
worden onderworpen, kunnen hier niet van
nut zijn, omdat de bestuurders van vlieg
tuigen'zowel psychisch als fysiek tot een
élitegroep behoren. Daar over de capaci
teiten en gedragingen van de gemiddelde
mens tot op heden nog weinig bekend is,
hoopt men door het in de aanvang ge
noemde onderzoek hier meer inzicht in te
kunnen krijgen.
Een oorspronkelijk stripverhaal
door Annie M. G. Schmidt
en Fiep Westendorp
jager wierp een blik op de overige agenten, die schich
tig naar de levenloze beweger keken en een erg zenuw
achtige indruk maakten. „Ik kan moeilijk het hele po
litiekorps naar een rusthuis sturen," zuchtte hij, „maar
als ik zie wat jullie tegenwoordig arresteren, lijkt me
dat eigenlijk de enige oplossing!" Op dat moment droe
gen twee agenten de volkomen roerloze en verstijfde
Inertus Zielepopel binnen. „Wat is dit?" vroeg de com
missaris wanhopig, „wat hebben jullie nu weer mee
gebracht? Een standbeeld?!"
De stroom van bronwater, die de
Trevi-fontein nu al eeuwenlang voedt,
wordt slechts enkele dagen per jaar
gestuit. Dat gebeurt aan het einde van
het seizoen, als de duizenden lires van
de toeristen uit het bassin verzameld
zijn en de fontein zijn jaarlijkse
schoonmaak- en onderhoudsbeurt
krijgt.
een contract met twee aannemers voor de
bouw van een nieuw bureau. Het paleis
werd door de stad Rome als gedeeltelijke
betaling voor het nieuwe bureau aan deze
twee aannemers overgedragen.
Deze aannemers, Achille Talenti en
Mario Tudini hebben een maatschappij
Societa Abitazione Moderne (S.A.M.) opge
richt, de huidige eigenaresse van het pa
leis.
Talenti heeft aan Italiaanse verslagge
vers verklaard dat hij de verkoop niet
goedkeurt, maar dat andere functionaris
sen van de S.A.M. dit misschien wel ge
daan hebben. De S.A.M. weigerde com
mentaar te geven.
De Italiaanse communistische senator
Luca de Luca heeft in het parlement van
de regering Fanfani een onderzoek van
deze transactie geëist om te garanderen
dat de bepalingen over de fontein nage
leefd worden.
Het eerste bericht over de verkoop van
het historische paleis verscheen in een
advertentie in het Engelstalige blad,
Rome Daily American.
53. „Als ik ze naar mijn flat kon vervoeren." zucht
te vriend Kwikstaart, „dan zouden we ze ontdooien
bij mijn centrale oliestook. Maar ik durf niet met
deze diepvries-spionnen de stad door. We zouden on
middellijk aangehouden worden." ..Dan doen we het
buiten!" zei tante Patent. „We maken een vuur in
de open lucht. Een kampvuur!" Met primitieve mid
delen maakten ze een soort spit. En toen begon het
ontdooiings-proces. Langzaam draaiden tante r at ent
en vriend Kwikstaart het spit om en om. Het ijs
begon hevig te druppelen, de vlammen knetterden
en sisten en de blokken werden kleiner en klei
ner. „Ik denk toch dat het te laat is,zei tante
Patent. „Ze zeggen niets meer." Maar op dat moment
slaakte neef Boordevol een diepe zucht. En ze hoor
den de zwakke stem van juffrouw Tuttema roe
pen: „Hebt U een kleinigheidje over voor de on
derontwikkelde planeten?" „Ze leven nog.riep
tante Patent. „Hoe is het mogelijk. Ziet u wel.
het leven is zo gemakkelijk als je maar gewoon
doet."
28. „Is dit een dief?" vroeg commissaris Vleesjager,
verbijsterd op de restanten van het roersel wijzend.
„Nou en of," riep de agent, „hij heeft een hele win
kel leeggeroofd! Hij is volkomen gewetenloos, als u het
mij vraagt, en bovendien zeer gespierd!" „Stop!" riep
commissaris Vleesjager, „je bent overspannen man.
Dit is een hoop oud roest en geen diefachtige kracht
patser! Ga ogenblikkelijk naar huis en kruip onder de
wol!" De agent haalde hulpeloos zijn schouders op
en slofte ontmoedigd naar de deur. Commissaris Vlees-
„Giornale d'Italia." schrijft: „Het zou
hetzelfde zijn als morgen in Parijs een
bericht zou verschijnen dat de Eifeltoren
aan een particulier verkocht zou worden."
De fontein is een „eeuwig bezit" van de
stad Rome, het aangrenzende paleis niet.
Het Romeinse bureau voor statistiek is
van 1870 tot 1939 in het paleis van Trevi
gevestigd geweest. In 1939 sloot de stad
Oud paleis ontdekt. In Oezbekistan,
het zuidwestelijke gedeelte van de Sovjet-
Unie, is een oud Grieks paleis blootgelegd.
Sovjet oudheidkundigen menen, dat het in
de eerste eeuw voor Christus is gebouwd.
Onder de in het paleis gevonden beeld
houwwerken bevonden zich standbeelden
van Athene, Apollo en Mitra. Ook werden
beelden van koningen en van een krijger
met een Griekse helm gevonden. Op de
muren van het paleis bevonden zich over
blijfselen van sierkunst, waèrin planten-
figuren domineerden.
