t'A
Dagbladcommentaren
op de verkiezingen
Grote partijen veroverden in
totaal zeven restzetels
19
(Vervolg)
DONDERDAG 16 MEI 1963
m* j
m
If
■A -A. A J
De gekozen leden van de Tweede Kamer
MEJ. MR J.J.TH. TEN
BROECKE HOEKSTRA
V.V.D.
J.H. COUZY
V.V.D.
K& C. BERKHOUWER
V.V.D.
AM IR A. KUIPER-STRUIK
V.V.D,
IR L.G. CLDENBANNING
V.V.D.
1H, H. JOEKES
V.V.D.
J. SMALLENBROEK
A.R
H. VAN EYSDEN
A.R
MR B.W. BIESHEUVEL
A.R.
B. ROOLVINK
DR J. MEULINK
A.R.
J. VAN EIBERGEN
A.R.
MR IH.H. VERSTEEG
A.R.
MR W. AANTJES
A.R.
G.A. KIEFT
A.R.
J.A. BENNEKOM
A.R.
p.C. ELFFERICH
A.R.
Tj. WALBURG
A.R.
MEJ. MR J.C. RUTGERS
A.R.
MR H.K.J. BEERNINK
C.H.U.
C.F. VAN DER PEUL
C.H.U.
Cfi I.N.TH. DIEPENHORSI
C.H.U
J,T. MELLEMA
C.H.U.
DRS D.F. VAN DER MEI
C.H.U.
H. KIKKERT
I. TOLMAN
C.H.
MR C.A. BOS
P. DE GR OOI
C.P.N.
M. BAKKER
C.P.N.
Tj. JAGER
C.P.N
H.J. LANKHCRSÏ
P.S.P.
H. KOEKOEK
JKVR m C.W.I.WTTEWAAL-
VAN STOETWEGEN
C.H.
Sr*—-
MR J.W. VAN CXLCER
C.H.
DRS A.D.N. TIIANUS
C.H.U.
Eft H.A. SCHURING
C.H.
W. SCHOLTEN
C.H.
H.J. hoeksira
C.P.N.
Boerenpartij
Loting
.tussen
D. J. Berghegen
P. Voogd
IR C.N. VAN DIS
S.G.P.
D. KODDE
S.G.P.
DS H.G. ASMA
S.G.P.
H.H.P. MEIJER
P.S.P.
MR G.H. SLOTENMAKER
DE BRUINE
P.S.P.
E.J. HARMSEH
B.P.
8 zetels P v d A,
loting tussen
C. Brandsma; J. J. Voogd;
imévrouw H. Sirtgèr-£>ek"ker;
H. B. Engelsman; J. C. Wilmans
V. JONGELING
G.P.V.
4e zetel-PSP
loting tussen
H. Bovenkerk
A. J. Bruggeman
P. A. Burggraaf
De TELEGRAAF schrijft in een com
mentaar op de verkiezingsuitslagen, dat
de politieke gevolgen van deze verkiezings
uitslag nog niet geheel zijn te overzien,
maar wel eens belangrijk zouden kunnen
zijn.
De belangrijkste vraag waar het bij
deze verkiezingen om ging is immers of
het huidige regeringsbeleid zal worden
voortgezet, dan wel of er een rooms-rode
samenwerking zou ontstaan.
Blijkens het verkiezingsresultaat is er
geen enkele aandrang uit het Nederlandse
volk de Partij van de Arbeid in het nieuwe
kabinet op te nemen.
Indien het toch tot onderhandelingen
met de P.v.d.A. zou komen, zou deze par
tij haar eisen zo moeten matigen, dat zij
van haar specifieke verlangens toch geen
verwezenlijking kan verwachten. Van de
regeringspartijen heeft de K.V.P. zich het
krachtigst gehandhaafd, zodat er geen
twijfel aan hoeft te bestaan, dat een lid
van de K.V.P. als kabinetsformateur zal
worden aangewezen. De grote verrassing
is ongetwijfeld de aanzienlijke stemmen
winst, die de zogenoemde vrije boeren
hebben behaald.
Het is niet zozeer een uitspraak tegen
de regeringspolitiek als wel tegen een
semi-officieel lichaam, het landbouwschap.
De uitspraak is belangrijk genoeg en zal
voor de positie van het landbouwschap en
andere P.B.O.-instellingen zeker gevolgen
hebben, aldus de Telegraaf.
HET ALGEMEEN HANDELSBLAD con
stateert, dat de verkiezingen van 1963 in
de eerste plaats die van de splinterpar
tijen zijn geworden, in de tweede plaats
die van de V.V.D. De verliezer is de Partij
van de Arbeid. Een wonderlijke uitslag,
waardoor het politieke beeld van Neder
land betrekkelijk ingrijpend is gewijzigd.
Het immobilisme, zo schrijft het Handels
blad verder, werd volledig doorbroken. De
liberalen herwonnen de dynamiek, die bij
hun politieke opvattingen past. Afgezien
daarvan mag men in het liberale succes
ook een aanwijzing zien, dat een belang
rijke groep van het Nederlandse volk het
beleid, zoals dat de afgelopen vier jaar is
ievoerd, doorgetrokken wenst te zien.
Dat het conglomeraat van negen splin-
-■rpartijtjes bij elkaar bijna vijf percent
-m de stemmen op zich wist te vereni-
en, is op zijn minst bedenkelijk. Er blijkt
it dat Nederland een niet onaanzienlijke
roep kiezers telt, die aan werkelijke poli-
eke bewustwording nog niet toe is.
Triest is het gesteld met de Partij van
ie Arbeid. Vier jaar van oppositie blijken
ie socialisten slechts verlies te hebben op
geleverd. Kennelijk hebben zij onder lei
ding van de heer Burger een flink aantal
kiezers van zich vervreemd en het rusti
ger en zakelijker optreden van de heer
Vondeling heeft dit niet kunnen goedma
ken.
Over de P.S.P. merkt het Handelsblad
op, dat deze opnieuw heeft laten zien, dat
zij op een betrekkelijk geringe maar vas
te aanhang kan rekenen.
Het ALGEMEEN DAGBLAD vindt de
grootste winnaar bij deze verkiezingen
boer Koekoek. De belangrijkste echter is
het kabinet-De Quay in zijn geheel. De
boerenpartij mag het landbouwschap dank
baar zijn voor de uitzetting van drie boe
rengezinnen te Hollandsche Veld. Omdat
deze zaak zo veel opzien baarde vonden
duizenden malcontenten een uitklaatklep
voor hun wrevel in deze partij. Veel gro
tere invloed heeft het succes dat men het
kabinet-De Quay mag toekennen. De vier
regeringspartijen samen hebben dan wel
iets verloren, maaj- na vier jaren regeren
mag dit kabinet constateren dat de kie
zers het hun vertrouwen hebben doen be
houden.
De TIJD-MAASBODE noemt de twee
meest kenmerkende bijzonderheden van
deze verkiezingsuitslag het verlies van de
P.v.d.A. en de winst van de kleine par
tijen. Aangezien in de afgelopen vier jaar
de P.v.d.A. de oppositiepartij bij uitstek
was, betekent deze uitslag dat de ontevre
denheid, voor zover zij tegen het gevoer
de regeringsbeleid bestond, zich niet heeft
geuit in adhaesie aan de parlementaire
oppositie, maar zich op negatieve wijze
heeft afgewend van de grote partijen,
oppositie- of regeringspartijen, die hier
te lande de politiek uitmaken. Het zijn de
reactionair getinte splintergroepen, die
geen enkel vooruitzicht hebben bij de ka
binetsformatie of bij de bepaling van de
grote lijnen van het beleid een rol te spe
len, die zich de sympathie hebben ver
worven van dat deel van het kiezerscorps,
dat blijkbaar een afkeer gevoelt van wat
met zo weinig begrip voor de werking
van de democratie „het politieke gedoe"
wordt genoemd. Er is geen enkele reden
zich over een dergelijke negatieve instel
ling van dit deel van het kiezrscorps te
verheugen. Men hoeft nog niet met de
heer Suurhoff, voor wie de druiven wel
zuur waren, te dramatiseren en de demo
cratie de verliezer van deze stembusuit
slag te noemen, een gezond verschijnsel
is de vooruitgang der kleine partijen toch
niet.
„Voor de Partij van de Arbeid is de
uitslag van de verkiezingen een zeer gro
te teleurstelling geworden. Winnaar is de
K.V.P. De balans is in haar voordeel
doorgeslagen", aldus het commentaar van
HET VRIJE VOLK Dit blad vindt het
opmerkelijk dat de P.S.P. in vele gemeen
ten na de staten-verkiezingen niet meer
heeft gewonnen. Het schijnt dat deze par
tij voorshands haar hoogtepunt heeft be
reikt.
Het spreekt vanzelf dat de Partij van
de Arbeid zich op de uitslag zal moeten
bezinnen. Met name zal haar tegemoet
worden gevoerd dat het Nederlandse volk
niet gediend is van politiek op langere
termijn.
Het komt ons voor dat de socialisten
hun taak niet zouden verstaan als zij voor
deze kritiek zouden terugwijken. Want al
leen politiek op langere termijn zal in de
komende jaren de naam van politiek waard
zijn".
„De uitslag van deze verkiezingen legt
de eerste verantwoordelijkheid voor de
vorming van een nieuwe regering in eer
ste aanleg bij de K.V.P. Voor de socialis
ten gaat het erom zoveel mogelijk te ver
werkelijken van hun structuurpolitiek. Bij
een betere uitslag hadden zij zich ern
stig moeten beraden welke initiatieven zij
hadden moeten ontplooien. Nu zij een zo
ernstig zetelverlies hebben moeten incas
seren moet worden afgewacht in welke
richting de confessionele partijen het den
ken te zoeken".
TROUW heeft de verkiezingsuitslag niet
met een onverdeelde vreugde ontvangen,
maar toch is er bepaald reden tot dank
baarheid. De A.R.P. liep iets achteruit,
maar minder dan velen hadden verwacht.
Gezien de stormen die er in de A.R.P.
gewoed hebben, was enige achteruitgang
wel te verwachten, maar de trouw aan en
de liefde voor de beginselen heeft het bij
de A.R. gewonnen van de irritatie. Als
geheel mogen we constateren, dat de
christelijke partijen, die volgens prof.
Vondeling funest voor de democratie zijn,
een blok vormen, dat beslissend is voor
de politieke toekomst van Nederland.
„Deze verkiezingen hebben nog iets an
ders bewezen en dat is, dat er een boe-
ren-probleem is. Dat is niet het probleem
van het landbouwschap, maar dat is het
vraagstuk van een in de Nederlandse eco
nomie passende levensvatbare boerenstand.
Het is duidelijk, dat het nieuwe kabinet
dit vraagstuk op radicale wijze zal moe
ten aanpakken en dat wij in Nederland
tot een duidelijke structurele hervorming
op agrarisch gebied moeten komen", al
dus het commentaar van Trouw.
Het was ook en vooral de K.V.P. die in
de afgelopen verkiezingsstrijd opnieuw
haar bestaansrecht als levensbeschouwe
lijke partij tegenover de Partij van de
Arbeid moest verdedigen, zo schrijft DE
VOLKSKRANT, die vervolgens vast stelt,
dat de K.V.P. de aanvallen van de socia
listische oppositie uitstekend heeft weer
staan. Het doet vooral deugd dat de K.V.P.
ook in de grote steden, waar haar per
centage eerder wat terug liep, weer dui
delijk mag spreken van een opgaande
lijn. De komende formatie zal wellicht
niet gemakkelijk zijn omdat eerst in de
komende dagen kan blijken hoe de
V.V.D. en vooral de P v.d.A. hun terug
gang politiek zullen verwerken.
De NIEUWE ROTTERDAMSE COU
RANT. schrijft ondermeer dat het betrek
kelijk succes van de nieuwe lijsten op het
eerste gezicht het opmerkelijkst lijkt.
Maar van meer betekenis voor vhet toe
komstige landsbestuur acht dit blad toch
de achteruitgang van de P.v.d.A. Al is het
wel vaker voorgekomen dat een verliezen
de partij belangrijke posten in een kabi
net kreeg, anderszijds kan de vraag rij
zen, of een verliezer een aantrekkelijke
partner bij een kabinetsformatie is.
Na de staten-verkiezing verleden jaar is
het verlies van de V.V.D. minder onver
wacht. Percentueel lijkt deze partij in her
stel.
Het gedrag van de kiezers nader bezien
de zegt de N.R.C. dat zij zich in ruime
mate hebben laten lokken door nieuwelin
gen van wie weinig constructiefs is te ver
wachten. Het blad meent dat de kiezers
daarvoor allerminst een compliment ver-
dienen.j-
In het commentaar van DE WAARHEID
op de uitslag van de Tweede Kamerver
kiezingen wordt gezegd, dat de C.P.N. het
dieptepunt van 1959 definitief achter zich
heeft gelaten. Verder wordt opgemerkt:
„Dit neemt echter het feit niet weg, dat
de verkiezingsuitslag als geheel niet die
slag tegen het kabinet-De Quay is ge
worden, die noodzakelijk was".
Het blad merkt verder op: „De vooruit
gang van de P.S.P. is tot staan gekomen,
heeft zelfs in Amsterdam reeds een scher
pe keer genomen, terwijl in het bijzonder
de P.v.d.A. zware teruggang heeft geboekt.
Vooral wanneer men de stemmenuitslag
vergelijkt met die van de statenverkiezin
gen van vorig jaar kan men spreken van
een zekere teruggang van de arbeidersbe
weging."
„De politiek, die de P.v.d.A. heeft ge
voerd," aldus De Waarheid, „is een fiasco
geworden en heeft zich tegen haarzelf ge
keerd." Volgens het blad heeft de P.v.d.A.
juist datgene gedaan wat de reactie in
de kaart speelt, namelijk het anti-com-
munisme zo mogelijk nog opgevoerd.
„Er is weinig in de verkiezingsuitslag
dat tot voldoening stemt," constateert HET
PAROOL in zijn commentaar. „Het is
geen voordeel dat het overwicht van de
K.V.P. nog is versterkt." Beschamend
noemt het blad het feit, dat de P.v.d.A.
niet minder dan vijf zetels heeft verloren.
Dat de P.S.P. haar zeteltal heeft verdub
beld kan volgens Het Parool niet to vreug
de stemmen. „Het moest haast een schok
geven," zo vervolgt het blad, „dat de Boe
renpartij van de heer Koekoek in één slag
drie zetels heeft verworven."
„Wat de P.v.d.A. betreft, die heeft met
haar activiteiten zeer duidelijk niet tot de
verbeelding kunnen spreken. Daar komt
vermoedelijk bij, dat ze naar schijn en
inhoud in haar oppositie ook niet altijd in
de roos heeft geschoten."
Ons kiesstelsel werkt, zoals men weet, met het systeem van de grootste ge
middelden. Dat heeft als gevolg dat eventuele restzetels vooral aan de grote
partijen ten goede komen. Zo op het oog lijkt dat misschien niet helemaal billijk
maar met een eenvoudig rekensommetje kan worden aangetoond dat van on
billijkheid geen sprake is.
Voor het gemak stellen wij de kiesdeler even op 40.000 en nemen wij aan dat er
tien zetels zijn te verdelen. Een partij heeft, om voor een zetel in aanmerking te
komen, dus 40.000 stemmen nodig. Nu behaalt partij A 330.000 stemmen en partij B
70.000. Partij A krijgt dan in elk geval acht zetels en partij B in elk geval één zetel.
Partij A houdt dan nog 10.000 stemmen over en partij B nog 30.000. Wie van beiden
krijgt de tiende zetel? Niet partij B maar partij A.
Men kijkt namelijk niet naar het grootste overschot maar naar het gemiddeld aantal
stemmen per zetel dat ontstaat als men aan beide partijen de nog te verdelen restzetel
toekent. Geeft men partij A de restzetel, dan krijgt partij A voor zijn 330.000 stemmen
negen zetels. Dat is 36.666 stemmen per zetel. Geeft men partij B de restzetel dan
krijgt deze partij voor haar 70.000 stemmen twee zetels. Dat zijn dus 35.000 stemmen
per zetel. Het gemiddelde van partij B zou dan lager liggen dan dat van A. De rest
zetel gaat derhalve naar de partij met het grootste gemiddelde en dat is, zoals wij
zagen, partij A.
De hieronder volgende staatjes laten zien hoe de zetels in 1959 en nu werden ver
deeld en hoeveel stemmen er in 1959 gemiddeld om een zetel bij de verschillende
partijen nodig waren en hoeveel in 1963.
Aantal malen
Plus een Aantal
de kiesdeler
rest van
zetels
K.V.P. behaalde in
47
16.055
49
47
36.166
50
P.v.d.A. behaalde in
45
21.420
48
1963
41
40.411
43
V.V.D. behaalde in
18
12.712
19
1963 I,,.,,*,,,,.
15
17.481
16
A.R. behaalde in
1959
14
3.133
14
13
3.177
13
C.H.U. behaalde in
1959
12
6.465
12
12
35.917
13
C.P.N. behaalde in
1959
3
24.551
3
1963
4
6.589
4
S.P.G. behaalde in
1959
3
9.687
3
1963
3
18.382
3
P.S.P. behaalde in
2
30.505
2
1963
4
22.152
4
G.P.V. behaalde in
1963
1
4.550
1
Boerenpartij in
1963
3
7.943
3
Voor één zetel
in 1959 gaf de
Voor één zetel in 1963 gaf de
K.V.P
38.692 stemmen
K.V.P.
39.937 stemmen
Voor één zetel in 1959 gaf de
Voor één zetel in 1963 gaf de
P.v.d.A
37.943 stemmen
P.v.d.A.
40.716 stemmen
Voor één zetel
in 1959 gaf de
Voor één
zetel
in 1963 gaf de
V.V.D
38.561 stemmen
V.V.D.
40.202 stemmen
Voor één zetel
in 1959 gaf de
Voor één
zetel
in 1963 gaf de
A.R
40.221 stemmen
A.R
41.957 stemmen
Voor één zetel
in 1959 gaf de
Voor één
zetel
in 1963 gaf de
C.H.U
40.536 stemmen
C.H.U.
41.271 stemmen
Voor één zetel in 1959 gaf de
Voor één
zetei
in 1963 gaf de
C.P.N
48.181 stemmen
C.P.N.
43.364 stemmen
Voor één zetel
in 1959 gaf de
Voor één
zetel
in 1963 gaf de
S.G.P
43.266 stemmen
S.G.P.
47.843 stemmen
Voor één zetel in 1959 gaf de
Voor één
zetel
in 1963 gaf de
P.S.P
55.250 stemmen
P.S.P.
47.255 stemmen
Voor één zetel
in 1963 gaf het
G.P.V.
46.267 stemmen
Voor één
zetel
in 1963 gaf de
Boerenpartij
43.365 stemman
