'm
Tito's „verdunde Marxisme" brengt
Joegoslavië ongekende welvaart
„Volkseigen" bedrijven worden thans
op kapitalistische wijze bestuurd
PANDA EN DE MEESTER-KIEKER
J
PUZZEL NUMMER 41
ZEISS
IKON
O in de Hooglanden
Drie pond per dag
eraf met slappe
thee-dieet
ELEKTRONISCHE
FAMILIENAMEN
Samensmelting
Breuk met Marx
Winstdeling
Tito grijpt in
ZATERDAG 22 JUNI 1963
Mfloacoooooooooo
Ons vervolgverhaal
EEN SPEURDERROMAN VAN JOHN MARSH
9
12)
„Maar we kunnen hier niet voorgoed
blijven, al zou die mist blijven han
gen," zei hij. „Wij hebben geen voed
sel, om maar iets te noemen..."
Hij vernam haastige voetstappen en
keerde zich met een ruk om. Fazia
kwam naar hem toe met de revolger
in de hand. Zij keek hem verschrikt
aan.
„Wat is er?" vroeg Felton.
„Ik heb stemmen gehoord. Dat
kwam ik u zeggen.
„Zij zoeken dus nog naar ons,"
mompelde Sonja.
„Die zullen zich door een beetje
mist niet laten weerhouden. Fazia is
voor hen een te kostbare buit om haar
zo maar te laten ontsnappen."
Hij ging naar de rots, waarop Fa
zia de wacht had gehouden. De opper
vlakte was oneffen en betrekkelijk
vlot te beklimmen. Drie meter boven
de grond trof hij een vlakke richel
aan. De rots verhief zich daarboven
nog eens twee tot drie meter.
Bij helder weer zou het een voor
treffelijke uitkijkpost zijn geweest.
Maar nu kon Felton niets ontdekken
dan de vage omtrekken van andere
rotsen en daarachter mist.
Horen kon hij hier meer dan op de
grond. Ergens op de heide schreeuw
de een wulp. Het klateren van het
beekje klonk hier luid en duidelijk.
Terwijl hij aandachtig stond te luis
teren, hoorde hij ook stemmen. Aan
vankelijk kon hij niet bepalen, uit
welke richting het geluid kwam. Nu
eens leek het vlak voor hem te klin
ken, dan weer achter hem. Toen hij
de stemmen voor het eerst vernam,
leken de mensen maar enkele meters
van hem af te zijn, een paar tellen
later klonken de stemmen als uit de
verte. Het was de mist die hem par
ten speelde, naar hij wist, maar ver
ontrustend bleef het.
Hij voelde een lichte zucht langs
zijn wang strijken en trok een be
zorgd gezicht. Een begin van wind!
Als de wind nu ging opsteken, kon.'
dat maar één gevolg hebben: de
mist zou uiteengejaagd worden.
Daarna zou de bende vrij spel heb
ben.
Nog eens luisterde hij scherp. Ja,
de stemmen klonken toch uit de rich
ting van de bergkam, waarover hij
met de meisjes enkele uren tevoren
veiligheid had gezocht. Daar waren
de achtervolgens blijkbaar blijven
steken, toen de mist kwam opzetten.
Felton klauterde van de rots en
zocht Sonja en Fazia op.
„Wij moeten nu gaan," zei hij. „De
wind begint op te steken. De mist zou
daardoor kunnen optrekken en dan
zitten wij in de val."
„Maar begon Sonja al, tot zij
aan zijn onverbiddelijk gezicht zag,
dat hij zich niet van zijn plan zou la
ten afbrengen.
Hij volgde met hen de bedding van
het beekje. Dat beekje kwam van ho
ger gelegen heidegrond en door die te
volgen werd voorkomen, dat zij in
kringen zouden ronddwalen, om mo
gelijk de zoekpatrouille in de armen
te lopen. Zijn arm deed hinderlijk
veel pijn en hij had een onaangena
me smaak in de mond. Felton bukte
zich, schepte in de kom van zijn han
den water op en dronk. Daarvan
knapte hij op en grinnikend keek hij
achterom naar Sonja.
„Ik voel me alsof ik een nacht aan
de rol ben geweest," zei hij. Haar
somber gezicht klaarde dadelijk op.
Haar ogen begonnen te glinsteren en
de volle rode lippen werden hem ver
leidelijk toegestoken.
„Ik hoop, dat ik bij een volgende
gelegenheid met je mee mag," zei zij
en ondanks hun hachelijke positie op
kilometers afstand van de bewoonde
wereld, met een troep misdadigers op
hun hielen, begon zijn bloed vlugger
te stromen. Maar toen ging zijn blik
van Sonja naar Fazia en keek hij
haar in de heldere ogen. Fazia lachte
tegen hem in het volste vertrouwen.
Inmiddels voelde Felton tegen zijn
linkerwang een constante lichte bries,
die overigens de mist nog niet uiteen-
joeg. Hij verhaastte zijn stap. Het
heideland liep nog altijd op. Als zij
het hoogste gedeelte van het terrein
konden bereiken en de daarachter af
lopende strook konden bereiken, zou
den zij misschien aan de blik onttrok
ken zijn, eer de mist optrok.
Hij keek achterom. Liep Fazia
kreupel? Hij bleef staan. Zonder zich
aan Sonja te storen, die hem vragend
aankeek, zei hij tegen Fazia„Is er iets
met uw voet?"
Zij schudde al te nadrukkelijk ont
kennend het hoofd.
„Welnee, het gaat uitstekend."
„Loop dan maar een. poosje voor
mij. Vooruit! Recht tegen de helling
op." Zij deed wat zij kon, maar het
duurde niet lang of zij liet zich in de
heide vallen en verborg het gezicht in
de handen.
„Het gaat niet meer. Mijn mijn
voet doet zo'n pijn."
„Laat mij die voet eens zien."
Hij moest aandringen, eer zij haar
schoen en kous uittrok. Hij moest een
kreet van schrik onderdrukken.
Er was een ferme blaar op haar
hiel onstaan. Door de druk van haar
schoen was het weefsel gaan ontste
ken, nadat zij de schuilplaats in de
rotsen verlaten hadden.
„Waarom hebt u dat niet eerder
gezegd?" vroeg hij boos.
Zij beet op haar lip.
„Ik ik dacht dat het wel zou gaan.
Die blaar heb ik opgelopen toen wij
tegen de berwand opkommen. Tijdens
het rusten had ik er weinig last van."
Voorlopig probeert u zonder schoe
nen te lopen", zei hij. „Wij hebben
nu geen tijd om eerste hulp te ver
lenen. Als we geluk hebben, bereiken
wij het hoogste deel van dit oplopend
terrein nu heel gauw en wie weet
kunnen wij daarna een poosje rus
ten."
Hij stak haar schoenen in zijn zak
en zij gingen verder. Fazia liep dap
per mee. Nu en dan keek Felton naar
haar om. Hij lachte grimmig in zich
zelf. Zij moest een harde leerschool
doorlopen hebben. De tocht over ruw
terrein moest haar tere voeten gru
welijk gepijnigd hebben, maar zij had
met geen zucht laten merken dat zij
het moeilijk had.
Felton bewonderde haar.
De windkracht nam toe. De mist,
die zo lange tijd als een blanke deken
op het heideland had gelegen, woei
uiteen tot lange flarden. Soms kon
den zij al een paar tellen lang ver
voor zich uit kijken, daarna daalde
de vochtige nevel weer neer en ont
nam hun alle zicht.
Felton, die tijdens een van die kor
te opklaringen in de verte had ge
tuurd, putte nauwelijks troost uit wat
hij te zien kreeg. Het heideland leek
ononderbroken tot aan de verre hori
zon op te lopen. De kans op dekking
in die eindeloze grauwe wildernis
scheen hachelijk klein.
Volkomen onverwacht en als door
onzichtbare touwen opgetrokken werd
de mist van de heide opgelicht.
Een bundel zonlicht drong door de
wolken en zette de wildernis in een
gouden glans.
„Liggen!" zei Felton gejaagd en
gaf het voorbeeld door zich voorover
in de hei te laten vallen.
De meisjes vielen direct neer. Ge
spannen wachtten zij op de schreeuw,
die hun duidelijk zou maken dat zij
gezien waren.
Het bleef evenwel stil. Behoedzaam
keek Felton om en gluurde langs de
glooiing omlaag.
In de wijde ruimte beneden hem
kon hij evenwel geen spoor van ach
tervolgers ontdekken.
(Wordt vervolgd)
De wat vreemde vrije ondernemingsvorm, die in het
communistische Joegoslavië bestaat, maakt een periode door
van fusies die het kapitalistische Amerika niet zou misstaan.
Vele industrieën in Tito's paradijs moeten kiezen tussen
samensmelting met andere of faillissement. Zij kunnen
voor hun voortbestaan niet langer op subsidies van de staat
rekenen. Deze toestand, die vooral in de exportbedrijven,
de scheepvaart en sommige takken van nijverheid tot uiting
komt, is een rechtstreeks gevolg van Joegoslavië's unieke
vorm van communisme, die gebaseerd is op collectieve
eigendom met individueel of corporatief initiatief. Dit stelsel,
dat van het strikt marxistische Moskou nooit een goed woord
gekregen heeft, gaat uit van „de onderneming"' als basis
eenheid voor de produktie of voor het drijven van handel.
Het systeem eist op de meest harteloze kapitalistische wijze
dat de onderneming financieel gezond is, anders moet zij
een natuurlijke dood sterven.
EEN HOTEL in Belgrado is bijvoorbeeld
een onafhankelijke onderneming en moet
volgens de economische spelregels zich zelf
staande houden. Indien het zijn rekeningen
niet kan betalen loopt het theoretisch de
kans, een parkeergarage of een studenten
tehuis te worden.
DE EIGENDOM van een dergelijke
onderneming is een uiterst nevelige aan
gelegenheid. Juridisch heeft het hotel feite
lijk geen eigenaar; het is gewoon publiek
eigendom. Maar in werkelijkheid oefent
de gemeente Belgrado de eigendomrechten
uit. De gemeenteraad zal althans dat be
sluit over de afbraak of de transformatie
tot parkeergarage moeten nemen, als het
hotel niet meer rendeert.
Geen enkel hotel behoeft zich echter
zorgen te maken nu zovele buitenlandse
toeristen en zakenlieden het land bezoeken.
Maar in tal van takken van nijverheid zijn
de problemen groot.
REEDS EEN JAAR geleden heeft presi
dent Tito in een rede richtlijnen gegeven
om het bedrijfsleven te saneren. Hij stelde
fusies voor als een mogelijke oplossing van
de problemen en beperking van het aantal
nieuwe ondernemingen als een andere.
Tito sprak in het bijzonder over de uit
voerhandel. Hij wees erop, dat ruim 500
Het oude, armelijke Joegoslavië en het
welvarende nieuwe ontmoeten elkaar:
ook in de provinciesteden, waar mo
derne flatgebouwen, winkelgalerijen en
hotels getuigenis afleggen van Tito's
succesvolle geschipper met de strenge
economische dogma's van Marx
en Moskou.
De „nachtclub" van het jubilerende
Artis is weer met enkele exclusieve
nieuwe leden uitgebreid. Een daarvan
is dit Maleise Schubdier, een veel
eisende nachtbraker wiens menu be
staat uit fijngehakt vlees, melk, eieren
en mierenzuur. Oppasser Jan Veld
huis is al de beste maatjes met de
nieuwe kostganger.
13. „Wat heb ik nu aan foto's van handen en een gezicht
als niemand kan zien wat er eigenlijk gebeurtvroeg
de hoofdredacteur getergd. „Hier is een totaalfoto van
het huis," antwoordde de Meester-Kieker op een toon,
waarin duidelijk minachting te bespeuren viel, „met een
kruisje kunt u de plaats aangeven waar ze aan het bal
kon hingen. Dit ten behoeve van lieden die even weinig
oog voor detail hebben als u." „Dat doet de deur
dicht!" riep de hoofdredacteur woedend, „nog brutaai
ook, hè? Dat neem ik niet! Eruit!" En zonder zijn
bezoekers een kans te geven het vertrek op eigen kracht
te verlaten, verwijderde hij hen met grote ruwheid. „En
neem de waardeloze foto's mee!" zo riep de hoofdre
dacteur hen na, maar toen viel zijn oog op een detail
dat hem van kleur deed verschieten. „Maar dit is
fantastisch.hijgde hij, de foto van Huize Hobbel
donk oprapend, „dit wil ik hebben!!"
Mensen, die vermageren willen, voe
len zich zo gelukkig bij een betrekkelijk
nieuw „hongerdieet" van veertien da
gen, dat zij soms vragen om dit dieet
voorgoed te mogen houden, aldus heeft
de Amerikaanse arts dr. Garfield Dun
can op een persconferentie tijdens de
jaarvergadering van de Amerikaanse
Medische Associatie in Atlantic City
verklaard. Hij zei dat ongeveer 400 pa
tiënten, die dit dieet in een ziekenhuis
hebben gevolgd, gemiddeld 13,5 kilo
zijn afgevallen.
„Na de eerste dagen hebben de pa
tiënten geen honger meer en zij ontwik
kelen een behaaglijk gevoel van al
gemeen welzijn".
„Na twee weken vragen zij ons, te
mogen doorgaan met vasten, hetgeen in
houdt dat zij absoluut niets mogen nut
tigen. Zij mogen wel water, slappe thee
en idem koffie zonder melk of suiker
vloeistoffen dus die geen voedings
waarde hebben naar hartelust
drinken".
Volgens dr. Duncan verdwijnt bij de
patiënten het minderwaardigheidsge
voel, wanneer zij beseffen dat zij per
dag een a anderhalve kilo aan gewicht
kunnen verliezen.
Hij wees er echter op dat een der
gelijk dieet te streng is om zonder dok
terscontrole en voor langere tijd te
worden voortgezet en dat de patiënten
na twee weken kuren uit het ziekenhuis
worden ontslagen met de opdracht een
dagelijks dieet te blijven houden, dat
voor vrouwen 1300 a 1500 calorieën en
voor mannen 1500 a 1900 calorieën
e/MK
Joegoslavische exportondememingen in
felle concurrentie elkaar de kleine buiten
landse orders afhandig proberen te maken.
Sinds hij deze kwestie aansneed is het
aantal exportbedrijven geslonken tot 254.
SOORTGELIJKE problemen doen zich
voor in andere takken van nijverheid, zo
als de textielindustrie en de scheepvaart.
Ook de luchtvaart kent zijn problemen.
Evehals de luchtvaartmaatschappijen der
kapitalistische landen zijn de twee „volks
eigen" luchttransportbedrijven van Joego
slavië tot de ontdekking gekomen dat er
niet voldoende passagiersaanbod is.
De vrijwel failliete „Avio Adria" streeft
naar beste kapitalistische zede naar een
fusie met „Yat", de Yugoslavian Air Trans
port. Maar Yat heeft voor een dergelijke
samensmelting geen belangstelling. Het
ziet er het nut niet van in, de schulden
van Avio Adria over te nemen, omdat zij
door het verdwijnen van deze Sloveense
maatschappij eigenlijk in een monopolie
positie zou komen te verkeren Bovendien
moet de „Yat" op zijn eigen solventie let
ten. Een te grote schuldenlast zou fataal
kunnen blijken te zijn bij de huidige moei
lijkheden op de luchtvrachtmarkt.
DE KAPITALISTISCHE inslag van Joe-
goslaviës economische stelsel ontstond tien
jaar geleden toen president Tito de decen
tralisatie van de economie gelastte. De
bureaucratische topleiding van het produk-
tie-apparaat in Belgrado werd vervangen
door-een leiding in de ondernemingen zelf.
Fabrieken, rederijen, luchtvaartmaat
schappijen en hotels werden onafhanke
lijke ondernemingen met een eigen direc
tie. Gemeenten en provincies stichtten zelf
ondernemingen, waarvoor directies be
noemd werden, wie echter bij het bepalen
der bedrijfspolitiek de vrije hand gelaten
werd.
In theorie berust de leiding der bedrijven
bij de arbeidersraden, gekozen door het
gehele personeel. In de praktijk is er een
klasse van directeuren ontstaan, wier ver
antwoordelijkheden steeds groter worden.
ruim 7,2 miljard gulden, vertoont In de
meeste sectoren een gestadige groei. Het
levenspeil stijgt snel en ononderbroken. In
Belgrado en andere steden worden de laat
ste jaren tal van moderne flatgebouwen
neergezet. Honderden andere zjjn in aan
bouw. Het parkeerprobleem in de steden
de beste graadmeter voor de welvaart!
is groot en de winkels liggen vol aan
trekkelijke goederen van uitstekende kwa
liteit. Zo werd Tito's „rode paradjjs" een
oase van welvaart en fleur in de commu
nistische woestijn van soberheid en kleur
loosheid.
Een elektronisch brein van het Centraal
Bureau voor de Statistiek in Stockholm
is er kort geleden in geslaagd om in één
nacht bijna 900.000 namen bij elkaar te
fantaseren, met behulp waarvan de Zweed
se Jansens, Pietersens en Gerritsens (An-
dersson, Petterson en Svenson) zich eer
exclusiever achternaam kunnen kiezen
wanneer ze daar prijs op stellen. Uit de
gehele produktie van het elektronische
brein is kort geleden een selectie gepu
bliceerd, waarin 50.000 nieuwe namen zijn
opgenomen.
i
JZweden is waarschijnlijk het enige land
ter wereld, dat beschikt over een speciale
rijkscommissie bestaande uit taalkun
digen en rechtsgeleerden die het pu
bliek behulpzaam is bij het veranderen
van achternaam en die daartoe regelma
tig bepaalde naam-catalogi publiceert. Het
elektronische brein, dat bij de produk
tie een tempo had van 4.000 namen per
minuut, „fantaseerde" oorspronkelijk niet
minder dan een miljoen namen. De ma
chine was evenwel zodanig geprogram
meerd, dat de 125.000 achternamen, die
reeds voor 1957 in Zweden bestonden, wer-
tfen geëlimineerd. Bovendien had de ma
chine de opdracht om alle namen te eli
mineren, die bestonden uit gecompliceer
de samenstellingen van medeklinkers of
die bestonden uit twee of meer lettergre
pen met dezelfde klinker(s).
De onafhankelijke ondernemingen zijn
onderworpen aan zware plaatselijke en
federale belastingen. De winst na aftrek
van de belastingen komt geheel aan het
personeel ten goede.
Maar de grote vrijheid van directieleden
en arbeidersraden leidde tot geheel andere
problemen. Herhaaldelijk werd besloten,
zoveel mogelijk winst uit te keren ten koste
van noodzakelijke vernieuwingen.
In sommige takken van nijverheid werd
te weinig gereserveerd om het produktie-
proces te moderniseren en de buitenlandse
concurrentie het hoofd te kunnen bieden.
Toen dat stadium bereikt was hield Tito
verleden jaar zijn donderrede. Hij zei onder
meer: „In ons land zijn de maximale lonen
en salarissen buitensporig verhoogd. In
sommige gevallen is het hoogste salaris
twintigmaal groter dan het laagste. Het is
gewoon ongelooflijk hoe deze misstanden
zich als een olievlek uitgebreid hebben.
Wij moeten thans iets doen om hieraan
een einde te maken".
Tito gaf onverbloemd te kennen dat hier
en daar corruptie gepleegd werd.
Maar ondanks deze problemen is Joego
slavië's experiment met de vrije onder
nemingsvorm over het algemeen een suc
ces. De economie, die op poten gezet is
door Amerikaanse hulp ter waarde van
Horizontaal: 1. de douane vond de drank
die men in een visbak verborgen had, 3. wij
zagen in die plaats een wild zwijn, 4. 't is
vreemd, hoe men het ook keert het blijft
zonderling, 5. de ton is prima, 7. zij gaan
maar een dag naar die Spaanse plaats, 9.
Sam heeft pret met dat werktuig, 12. in de
spoel zit een groene kleur, 15. Toen Ria de
Maas overstak, kwam zij in een ver land
schap, 17. maar Samuel werd toch in die
plaats geboren? 18 nadat hij een slok ge
nomen had bekeek hij de beugelbal, 19.
„Ma, Ko heeft een geestesstoring", 20. het
zij bijwoord, hetzij voorzetsel maar een
kleur zit er in.
Vertikaal: 1. Ka en Marie gingen naar een
werelddeel, 2. als de pers na de kar komt
zien we vissen, 4. Horn in Limb, is geen
kaal en ruw hoogland in Duitsland, 6. die
kan men iemand op de neus zetten, 7 met
een slag liet zij dat voorwerp vallen, 8.
wat een vervelende jongen om steeds in
de boom te klimmen, 10. ik riep mijn
vriendje, toen ik dat beestje zag, 11. Neen,
Hera was de gemalin van Zeus, maar dit is
een andere godin, 13. toen hij het eten aan
de beesten gegeven had was de drukte
Advertentie
camera met
wereldgarantie
voorbij, 14. hij dacht dat hij daar een uil
zag, maar het was een tandeloos zoogdier,
15. „Krek, dat is de tas die ik moet hebben"
zei de stumper, 16 In Pisa zag ik een af
beelding van een heilige stier.
Oplossingen, uitsluitend per briefkaart,
dienen voor donderdag a.s. in ons bezit te
zjjn.
OPLOSSING PUZZEL No. 40
Horizontaal: 1. onder, 5. netto, 10. moer,
12. dorp. 13. ton, 14. toe, 16. pol, 17. Rr, 18
beeld, 20. M.O., 21. een, 22. sen, 24. kade,
27. lomp, 29. mandoline, 32. lam, 33. wei,
34. elk, 36. en 37. Mame, 38. Aa, 39. Ida, 41.
zee, 42. esp, 43. eigenaars, 46. Alda, 47.
meer, 49. aak, 51 Ben, 52. L.K., 54. roman,
56. Re, 57. tak, 59. pas. 60. leb, 61. eden, 63.
rede, 64. negen, 65. gesel.
Verticaal: 1. omtrek, 2. Noor, 3. den, 4. er,
6. ed, 7. top, 8. trom, 9. oploop, 11. roe, 14!
ten, 15. els, 18. been, 19. Deli, 21. Edam, 23.
none, 25. amandel, 26. roerend, 28. melasse,
30. dwaze, 31. linea, 32. lei, 35. kap, 40.
Aïda, 42 eren, 44 gaar, 45. amen. 46. Aal
ten, 48. roebel. 50 kop, 51. bas, 53 kade,
55. man, 56. rede, 58. keg, 60. les, 62. Ne
63. re.
PRIJSWINNAARS PUZZEL no. 40.
7.50: J. de Groot, Homburgstraat 14 zw„
IJmuiden; ƒ5.00: G. C. Visser. Adr. de
Jongestraat 15, Haarlem; ƒ2.50: mevr. L.
Camphuisen, Nico van Suchtelenstraat 14,
Haarlem.
