wiel
PANDA EN DE MEESTER-KIEKER
Vader Ford: „Over Henry
maak ik mij zorgen"
m
DE PROGRAMMA'S
7
Honderd jaar geleden werd
H. „Tin Lizzie" Ford geboren
DINSDAG SO JULI 1963
GEEN RUST
RECLAME
RAGEMONSTERS
HOGER LOON
KAARS
Revolutionair type
zakenvliegtuig
ALS U DE DEUR
ACHTER U SLUIT!!
Nieuws vanachter
het scherm
Hond mag hond
kwaad doen
SNEL VERLICHTING VAN VERKOUDHEID EN GRIEP
De radio geeft woensdag
T elevisieprogramma
n
VANDAAG IS HET HONDERD JAAR geleden dat
Henry Ford, de Amerikaanse autokoning, inliet plaatsje
Springwells Township in Michigan wera geboren. Maar
op zijn geboortedag 30 juli 1863 vermoedde nie
mand dat de naam van deze kleine wereldburger zou
voortleven als aanduiding van een automobielindustrie.
Zelfs jaren later verzuchtte vader Ford nog: „Over
Henry maak ik me zorgen".
Henry Ford gaf in zijn jeugdjaren ook wel aanleiding
tot deze vaderlijke uitspraak. Hij toonde niet de minste
interesse voor het werk op de boerderij van zijn ouders.
Op school leerde hij nooit goed spellen, vlot lezen of zijn
gedachten behoorlijk op papier zetten. Zijn enige interes
se ging uit naar de techniek in de toenmalige samen
leving. Thuis knutselde hij schepraderen en stoomturbi
nes en op school demonstreerde hij zijn scheppingen voor
zijn meelevende en belangstellende vriendjes.
Op twaalfjarige leeftijd richtte hij thuis een eigen
werkplaats in en drie jaar later toonde hij zijn verbaasde
ouders de eerste door hem geconstrueerde stoommachine.
De buurt had de jonge Ford toen reeds de bijnaam
van de jongen met „de wieltjes in het hoofd" toegedicht.
Al dit praktische knutselwerk bleek slechts een aanloop
te zijn. Want dertig jaar later sloeg in de keuken van zijn
huis in Detroit een één cilinder benzine-motor sputterend
aan. Het begin van een miljoenenindustrie.
Al de ervaring, die Henry Ford in de afgelopen dertig
jaar had verzameld hij werkte in een machinefabriek,
hij repareerde horloges en klokken en hij bracht het zelfs
tot bedrijfsleider bij Edison's Illumination Company,
wendde hij aan om deze eenvoudige motor op die houten
keukentafel te construeren.
Dit alles vormde slechts een in vergelijking met later
pover begin: Pas nu kon hij zich wijden aan de verwe
zenlijking van een oude droom; een goedkope auto voor
een gezin met een redelijk inkomen. Gesteund door zijn
vrouw in 1888 trouwde hij met Clare Bryant uit Green-
field zette hij zich aan de konstruktie van een wagentje
dat voortgedreven moest worden door een tweecilinder
viertakt motor. In Detroit, waar hij zich had gevestigd,
keek men hem argwanend na. Men had niet zoveel op met
een man die experimenteerde met „wagens zonder paard".
Ford werkte door, veelal 's avonds en in de nacht van
zaterdag op zondag kende hij geen enkele rust.
In zijn stenen werkplaatsje groeide de auto die hij in
gedachten had. De meester-constrocteuj^paajkte slechts één
fout: toen-de wagen-klaar-was fnoest'liij een gat 'fit de muur
breken om het vehikel naar buiten te krijgen. Het voertuig
was breder dan de deur.
Voorjaar 1896: Henry Ford rijdt in zijn eerste wagen. Drie
jaar later richt hij de Detroit Automobile Company op.
Ford werd bedrijfsleider. Echter niet voor lang. De aan
deelhouders waren het niet eens met zijn plan voor de ver
vaardiging van een goedkope auto en weigerden geld te stor
ten. De company gaat failliet. Amerika moet nog even
wachten op de auto die zowel het land als de constructeur
roem zou brengen „Tin Lizzie" (Blikken Liesje); de T-Ford.
Henry Ford inmiddels de gelukkige vader van een ge
zonde zoon Edsel begrijpt dat reclame een middel is om
de aandacht van geldschieters te verwerven. Als liefheb
ber van de autosport gaat hij racewagens construeren die
hem overwinningen en gratis reclame bezorgen. Zijn eerste
racewagen had een vermogen van 26 pk., ontwikkeld door
twee tegenover elkaar gelegen cilinders met boring en slag
van zeven inch.
Op 10 oktober 1901 versloeg hij tijdens een race op
Grosse Point Alexander Winton, die met een 70 kilosram
zwaardere wagen aan de start verscheen. Henry Ford
hield zich toen reeds bezig met het licht gewicht van zijn
toekomstige wagens. Van hem is de uitspraak, dat een
zware wagen niet os~ se een stevige wagen hoeft te zijn.
Ford bouwde nog meer racewagens de „Arrow" en de
„999". Wielbasis en spoorbreedte van deze racemonsters
waren groter dan tot dusver bekend en de motoren ontwik
kelden 70 pk uit vier cilinders. Uitspraak van Ford: „van
het gebrul van die cilinders alleen al ging je half dood".
Henry Ford reed er dan ook niet in, evenmin als zijn com
pagnon Tom Cooper, een wielerkampioen.
Een andere kampioen, Barney Oldfield, werd bereid ge
vonden in de „999" op de Grosse Pointe baan uit te komen.
Oldfield had nog nooit eerder een auto bestuurd. Hij won
De T-Ford werd in Amerika een nationaal vervoer
middel. De prijs kon teruggebracht worden tot 550 dollar.
Een willekeurig straatbeeld uit Amerika toont de popu
lariteit van deze wagen.
y
Henry Ford in zijn Quadricycle, die bijna geheel van
hout is vervaardigd. Het wagentje had een twee-cilinder
motor en fietswielen met rubber banden. Dit veliikel baar
de in Detroit zoveel opzien, dat Ford zijn vervoermiddel
met een ketting aan een lantaarnpaal moest vastmaken
tijdens het parkeren.
echter de race om de Manufactures' Challenge Cup met een
ruime voorsprong. Hoe? Wel, Oldfield gaf meteen vol gas
en nam in de bochten niets terug.
De overwinningen op de renbaan vestigden de aandacht
op Henry Ford en in juni 1903 had hij elf mensen met in
totaal 28.000 achter zich. De Ford Motor Company werd
opgericht en een half jaar later produceerde deze onderne
ming drie types. Een maand na de oprichting werd de eer
ste wagen verkocht. Om de aandacht op zijn produkten te
vestigen besloot Ford weer te gaan racen. In januari 1904
stapte Henry Ford toch maar in de „999" en reed daarmee
op het ijs van Lake St. Clair meer dan 140 kilometer per
uur. g
Het vertrouwen van het Amerikaanse publiek in de wa
gens van Ford steeg. En Henry beantwoordde dat door de
vervaardiging van een wagen die binnen korte tijd de we
reld veroverde: op 1 oktober 1908 presenteerde hij de T-
Ford. Vijftien miljoen exemplaren van dit wagentje von
den hun weg naar het publiek en Ford voerde de lopende
band in om de vraag bij te kunnen houden. Kostte het in
hét begin twaalf uur om een T-Ford te bouwen, tenslotte
rolde er iedere tien seconden een Tin Lizzie van de band.
In 1914 verdubbelde hij het ioon van zijn werknemers en
noemde dat:'de beste bezuinigingsmaatregel die wij ooit
hebben doorgevoerd".
Om met de terminologie van deze tijd te spreken; Henry
Ford was „in" en hij profiteerde van zijn succes. Nieuwe
fabrieken verrezen en samen met zoon Edsel die presi
dent van de Company was geworden zette hij zich aan
de produktie van een driemotorig verkeersvliegtuig (1925).
Gedurende de tweede wereldoorlog leverde Ford bom
menwerpers (ieder uur één), vliegtuigmotoren, jeeps, anti
tankwapens. De T-Ford was toen reeds lang vervangen
door de A-Ford en Henry Ford had in 1943 bij het overlij
den van zijn zoon het presidentschap weer op zich geno
men. Aan het einde van rfie oorlog legde hij (feze functie
weer neer en werd op zijn advies zijn kleinzoon Henry
Ford II tot president gekozen.
Henry I maakte nog mee hoe zijn fabriek de eerste na
oorlogse personenauto's en vrachtwagens afleverde. In april
1947 overleed hij aan een hersenbloeding op zijn landgoed
in Dearborn. Een overstroming had de elektriciteitsvoorzie
ning gestremd en de man van de techniek moest bij zijn
sterfbed het licht van een kaars dulden.
Hij werd 83 jaar. De universiteit van Michigan en het
Michigan State College verleenden hem nog bij leven de
graad van doctor in de werktuigbouwkunde. In 1935 ont
ving hij een eredoctoraat in de rechten van de Colgate uni
versiteit. Meer dan honderdduizend mensen brachten tij
dens de begrafenis een groet aan deze man, die Amerika
motoriseerde, de Ford V-8 motor introduceerde en na een
peperdure omschakeling van de produktie (van T-Fords
op A-Fords) tegenover een verslaggever verklaarde: „Als
je bang bent voor kosten breng je nooit iets goeds tot
^tand!"
Op de Rotterdamse luchthaven is een
nieuw type zakenvliegtuig gedemonstreerd
de „Skymaster" van de Amerikaanse
Cessna-vliegtuigfabrieken. Het is een
tweemotorig vliegtuigje voor vier a zes
personen, dat door de deskundigen op
de luchthaven als volkomen revolutionair
werd gekarakteriseerd. Het bijzondere is
dat de motoren niet aan weerszijden van
het toestel zijn geplaatst, maar op één
as aan de voor- en achterzijde van de
cabine. Dit geeft het toestel de gemak
kelijke bestuurbaarheid van 'n éénmotorig
vliegtuig. De vleugels bevinden zich boven
aan de romp. De staart is een dubbele,
zoals bij het befaamde jachtvliegtuig G-l,
dat Fokker vóór de oorlog voor de Ne
derlandse luchtmacht bouwde. Een derge
lijke dubbele staart is nog nooit toege
past bij een klein zakenvliegtuig. De Cess
na „Skymaster" kan zonder moeilijkheden
ook op één motor vliegen, zelfs met een
volle lading zoals bij een proefvlucht bleek.
Het uitschakelen van één der motoren
heeft alleen snelheidsverlies tot gevolg.
Met halve lading kan de Skymaster ook
op één motor opstijgen. De kruissnelheid
van het toestel bedraagt op 2000 meter
hoogte ongeveer 280 kilometer per uur.
Het heeft dan een vliegbereik van 1800
kilometer. Het opstijgen en landen kan
geschieden op strips van nog geen 200 me
ter lengte.
De Cessna „Skymaster" is nog maar
een experimenteel toestel. De produktie
begint dit jaar met een serie van 90. Vol
gend jaar wordt in de fabriek in Wichita
elke dag één toestel van dit type ge
bouwd. De prijs: 200.000 gulden. De kos
ten van één vliegkilometer, zonder af
schrijvingen e.d., worden geschat op 90
cent.
Tips alvorens u op vakantie gaat.
Haal antennes etc.
uit het stODkcntakt
Kijk of gas licht enwa
ter zijn afqesloten.
Bericht buren en lever,
anders van uw vertrek
Denk om uw ijskast
etensresten, ver war.
minq etc. etc.
Denk
de verzorging van
plantenen huisdieren
Geef 'jema^^^^^
sleutel van uw huis
apparaat, paspoort,
medicijnen etc.
lenkom nota's
etc. die in uw va.
kantie kunnen korner
Amerikaanse bestolen. Een Ameri
kaanse, die op 4 juli in Scheveningen aan
kwam, heeft thans bij haar vertrek ontdekt
dat zij juwelen ter waarde van ongeveer
vijfduizend gulden en een bedrag van
ongeveer duizend gulden aan Belgische
francs en dollars mist.
„De Keizer en de Nachtegaal", een
pantomime op muziek van Hans
Werner Henze naar het sprookje van
Hans Christian Andersen, wofdt
woensdagavond uitgezonden voor de
NCRV-televisiesectie in de choreogra
fie van Albert Mol, regie Gerard
Rekers, decors van Cor Hermeier.
Muzikale medewerking wordt ver
leend door leden van het Noord-
hollands filharmonisch orkest. Vertel
ler is Guus Oster. De foto toont de
keizer (Amando Navarro) met zijn
hofhouding.
In het VARA-programma van 7 augus
tus heeft regisseur drs. Emile van Moer
kerken een gesprek met dr. J. H. Plokker,
die naast psychiater ook kunstkenner is,
Het onderwerp is: psychisch gestoorden en
de moderne kunst. De genoemde specia
list is auteur van het boek „Geschonden
Beeld".
In het N.C.R.V.-avond-programma van
10 augustus a.s. zullen Kathenka v.d. Berg
Nelliette Mooy en Peter Aryans hun aan
deel hebben in de uitbeelding vap het ver
haal „De Zangles" van Katherine Mans-
field. Naast hen treedt in deze uitzending
een kinderkoor op, dat een canon van
Jurriaan Andriessen ten gehore zal bren
gen. De regie is in handen van Gerard
Rekers.
In een directe uitzending op 4 septem
ber a.s. besteedt de VARA-t.v. aandacht
aan een Jordaan-festival, dat zich afspeelt
op twee in de Lauriersgracht gelegen dek
schuiten. Tal van gerenommeerde Jor-
daan-artiesten zullen in deze reportage op
het scherm komen. De saneringsplannen
van de gemeente Amsterdam zullen een
extra tintje aan dit feest van de bekende
volksbuurt geven.
NCRV-regisseur Kees van Langeraad is
thans bezig, een documentaire samen te
stellen over Zeeuws-Vlaanderen, een stuk
je Nederland, dat door zijn ligging sociaal
en economisch gezien, een aparte plaats
in het leven van ons volk inneemt. Van
Langeraad, die reeds vele goede t.v.-docu-
mentaires op zijn naam heeft staan,
^treeft; erqaar ook in deze produktie, die
in oktober uitgezonden wordt, de mens,
de Zeeuws-Vlaming dus, centraal te stel
len.
In de Henk-Elsink-show, die hedenavond
(van 20-21 uur) door de VARA wordt uit
gezonden, treedt o.m. Fiet („Eva") Kos
ter op. Regisseur Ben de .Jong zal dan
haar satire „Bad-liederlijkheden" op het
scherm brengen.
Volgens het Britse recht kan een hond
ongestraft een andere hond kwaad doen.
Dit bleek uit een gerechtelijke uitspraak
in Bilston, waarbij ene Leslie Pearson on
schuldig is bevonden wegens het .bezit
van een gevaarlijke hond die hij niet in
bedwang kon houden. Zijn boxer had een
terrier van de zakenman Dennis Taylor
zo hard in de staart gebeten dat het beest
geopereerd moest worden.
Pearson werd verdedigd door advocaat
Newman van de Nationale Vereniging voor
de Bescherming van Honden. Deze advo
caat betoogde dat een wet uit 1871 alleen
menselijke wezens tegen gevaarlijke hon
den beschermde. In 1906 kwamen daar
schapen en ander vee bij. Een jaar later
ook kippen en in 1944 besliste het gerecht
dat konijnen niet onder de wet vielen.
Hond tegen hond wordt niet vermeld en
daarom pleitte de advocaat vrijspraak. En
zo gebeurde.
Advertentie
Dank zij Togal. Helpt snel-afdoende bij griep, verkoudheid, hoofdpijn,
migraine, spit, reumatiek. Met Togal in huis kunt u gelukkiger leven.
Zonder zorg voor gezondheid. Bij apoth./drog. TOGAL 095; 2.40; 8.88.
HILVERSUM I. 402 m. 7.00-24.00 NCRV.
NCRV: 7.00 Nieuws. 7.10 Dagopening.
7.20 Klassieke grammofoonmuziek. 7.45
Radiokrant. 8.00 Nieuws. 8.15 Lichte gram
mofoonmuziek. 8.45 Amerikaanse marsmu
ziek (gr.). 9.00 Voor de zieken. 9.35 Wa
terstanden. 9.40 Voor de vrouw. 10.10
Grammofoonmuziek. 10.15 Morgendienst.
10.45 Oude muziek (gr.) 10.55 Inspecteur
Scott heeft een idee, hoorspel (herh. v.
dl. 1). 11.30 Kamerorkest en solist: Moder
ne en klassieke muziek. 12.15 Licht piano
spel (gr.). 12.30 Mededelingen t.b.sf. land-
12.37 Middagpauzedienst uitgaande van de
en tuinbouw. 12.33 Gewijde muziek, (opn.).
Stichting Alle-Dag-Kerk. 13.00 Nieuws.
13.15 Theaterorkest en solisten. 13.45 Mo
derne kamermuziek (gr.). 14.30 Operette
fragmenten (gr.). 15.00 Bespreking van
Nederlandse instructieve pianomuziek.
15.25 Sopraan eif piano. 15.50 Bijbelvertel
ling voor de jeugd. 16.00 Voor de jeugd.
17.00 Lichte grammofoonmuziek. 17.45
Licht instrumentaal trio. 18.00 Koorzang:
geestelijke liederen. 18.30 Verslag van het
Congres van de Protestants-Christelijke
Esperantisten te Graz, Oostenrijk. 18.45
Lichte grammofoonmuziek, 19.00 Nieuws
en weerpraatje. 19.10 Muziek van het Le
ger des Heils (gr.). 19.30 Radiokrant. 19.50
Lichte grammofoonmuziek. 20.00 Radio-
philharmonisch orkest en solisten: Moder
ne muziek. 20.50 Dat oude uurwerk tikt
wel, sonografie over een kerk in Bome.
21.20 Kapel van de Koninklijke Lucht
macht. 21.50 Kanttekeningen. 22.00 Vocaal
ensemble en licht instrumentaal kwartet
(opn.). 22.30 Nieuws en SOS-berichten.
22.40 Avondsluiting. 23.00 Lichte grammo
foonmuziek. 23.10 Bij de gratie Gods,
klankbeeld. 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM n. 298 m. 7.00 VARA. 10.00
VPRO. 10.20 VARA. 19.30 VPRO.
20.00-24.00 VARA.
VARA: 7.00 Nieuws. 7.10 Ochtendgym
nastiek. 7.20 Socialistisch strijdlied. 7.23
Klaarwakker: lichte grammofoonmuziek,
reportages, mededelingen en commenta
ren (Om 7.35 Van de voorpagina, praat
je). 8.00 Nieuws en socialistisch strijdlied.
8.18 Lichte grammofoonmuziek. 8.55 Kook-
praatje. 9.00 Ochtendgymnastiek voor de
vrouw. 9.10 Klassieke grammofoonmuziek
VPRO: 10.00 Een en al oog, praatje. 10.05
Morgenwijding. VARA: 10.20 Lichte gram
mofoonmuziek. 10.35 Vrij entree, cabaret.
11.00 Pianotrio: amusementsmuziek. 11.20
Klassieke kamermuziek (gr.). 12.00 Pro
menade-orkest. 12.30 Mededelingen t.b.v.
land- en tuinbouw. 12.33 Voor het platte
land. 12,38 Licht instrumentaal septet.
13.00 Nieuws. 13.15 Klassieke pianomu
ziek (gr.). 13.45 Hoog avontuur, lezing.
14.00 Arbeiderszangvereniging, met Gel
ders orkest en solisten: klassieke en mo
derne muziek. 14.50 Koperensemble: mo
derne muziek. 15.00 De wet en het eerste
baantje, toespraak. 15.10 Voor de jeugd.
16.30 Licht ensemble. 17.00 Wegwijzer:
tips voor vakantie en snipperdagen. 17.50
Regeringsuitzending: Geven en nemen.
Tips voor en van weggebruikers; Kinderen
bezighouden in de auto. 18.00 Nieuws en
commentaar. 18.20 Actualiteiten. 18.30
Licht instrumentaal ensemble met zang
solisten. 19.00 Voor de kinderen. 19.10
Licht instrumentaal sextet: jazzmuziek.
VPRO: 19.30 Voor de jeugd. VARA: 20.00
Nieuws. 20.05 De Lombarden op de eerste
kruistocht, opera. In de pauze (plm. 21.20
Kaf en koren, wekelijkse notities). 22.30
Nieuws. 22.40 Sport halverwege. 22.50 Har
monie in zang in muziek. 23.20 Lichte
grammofoonmuziek. 23.55-2.00 Nieuws.
BRUSSEL. 324 m. 12 00 Nieuws. 12.03 Lich
te muziek. 12.30 Weerbericht. 12.35 Lichte
muziek. 12.50 Beursberichten. 13.00 Nws
en weerbericht. 13.15 Kamermuziek. 14.00
Nieuws. 14.03 Lichte muziek. 15.00 orgel
spel. 15.30 Oratoriummuziek. 16.00 Nws.
16.03 Beursberichten. 16.09 Lichte muziek.
17.00 Nieuws en weerbericht. 17.15 Kamer
muziek. 17.40 Liederen. 18.00 Nieuws.
18.03 Roemeense volksdansen. 18.10 Leken-r
moraal en filosofie (df.4). 18.30 Voor de
soldaten. 19.00 Nieuws en weerbericht.
19.40 Lichte muziek. 20.00 Operamuziek.
20.50 Lichte muziek. 21.00 Operamuziek
(Vervolg). 21.50 Klassieke pianomuziek.
VOOR DINSDAG
rVARA: 19.30 Insektendocumentair
programma. NTS: 19.55 Het Manneke.
20.00 Journaal. VARA: 20.20 Vakantietoe
slag, cabaretprogramma. 21.00 Inspecteur
Leclerc De Gangsters, T.V.-film. 21.25
Uit: een spiegel der lichte kunsten. 21.55
Mijnheer de Voorzitterforum. NTS:
22.30-22.35 Journaal.
VOOR WOENSDAG
NTS: 17.00 De Verrekijker, jeugdjour
naal. NCRV: 17.10-17.45 Voor de kinderen.
19.30 Lassie: Gevaarlijk spel, TV-film.
NTS: 20.00 Journaal en weeroverzicht.
NCRV: 20.20 Politieke verkenningen: ge
sprekken met politieke leiders in Indone
sië. 20.35 De geschiedenis van steenbok
Langhoorn, documentaire film (Herhaling
van 21 januari 1963). 20.55 Wiener Me
lange (Herh. v. 30 mrt 1962). 21.35 Geheime
brigade, TV-film. 22.15 De keizer en de
nachtegaal, pantomime met muziek. 22.30
Dagsluiting. NTS: 22 40-22.45 Journaal.
C-Sf-ll
45. Het kostte de laborant steeds meer moeite om
tussen al het onrustig gedoe zijn aandacht bij zijn werk
te houden. „Hier komen!" riep staatsvijand nummer 1
naar Panda, „maak het ons ttch niet zo lastig! Moeten
we dan ALTIJD zwoegen en sloven? We willen ook
wel eens een keer eten!" „Nee, heus niet," mompelde
de onderzoeker, „u bedoelt het waarschijnlijk goed,
maar ik WIL niets eten." „Panda!" riep de Meester-
Kieker intussen, „maakt toch een foto van mijn lijdens-
trekken! Zul je dan nooit oog krijgen voor het Drama-,
tische Detail?" Panda had het echter te druk om hier
op te antwoorden. Hij schopte naar staatsvijand num
mer 1, die hem. van de lamp wilde trekken, en dacht
b'edrukt: „Ik vind het een Dramatisch Detail dat die
agent mij in de steek gelaten heeft. Juist nu ik hem
nodig heb Maar gelukkig was agent Maneschijn
reeds dicht in de buurt. De wakkere wetsdienaar keek
zorgelijk naar de schetterende telefoon. „Ik hoor alleen
maar gedreun en geroep," mompelde hij, „zou er mis
schien iets aan de hand zijn? Bepaald storend, nu ik
wil waarschuwen, dat er waarschijnlijk insluipers in
het laboratorium zijn. Ik zal me nu zelf maar eens ter
plaatse overtuigen." Hij smeet da* hoorn op de haak en
verliet de telefooncel.
i
I
