J
H
ker]
Sne! uitbreidende
gemeente naar
50.000 inwoners
r i
BOUWWERKEN
N U1TVOER1NGI
IECHTE WEGENl
OBSTAKELS
1
r i
1 T
1 H 9
1 AA Tl
UITGEBREID
FEESTPROCRAM
ZATERDAG 31 AUGUSTUS 1963
E*bli
PAGINA DRA_
8 T
A cliterstand ingehaald
Bestaansrecht bewezen
Op de goede weg
Slot Assumburg
Oorsprong van
Heemskerk
Huidtoneel
Maerten van
Heemskerck
LeemsJ
k 1
bestaat eegemlioi
iderd jaar
WK0*
HET 900 JAAR OUDE HEEMSKERK heeft eigenlijk in
1956 een streep onder het verleden gezet. Want in dat jaar
begon Heemskerk te bouwen aan een toekomst die maar
weinig zou overlaten van het dorp dat Heemskerk eeuwen
lang is geweest. Het Heemskerk van 1063 was een nauwelijks
waarneembare vlek in de Kennemerlandse rimboe, vaak
twistappel van begerige Heren met als gevolg dat het bijna
even vaak doelwit is geweest van brandschatters en plunde
raars. Een fors uit zijn dorpse kluiten gewassen gemeente
is het Heemskerk van nu. Riante flats, moderne scholen,
sportparken, het oog bekorende plantsoenen, bungalows als
plaatjes en als laatste aanwinst een hypermoderne sporthal
bepalen thans in hoofdzaak het gezicht van deze snelst
groeiende woongemeenschap in Nederland. In 1956 telde
Heemskerk nog geen 7.000 inwoners, eind 1961 was dit aan
tal verdubbeld en dit jaar verwacht men de 20.000ste in
woner. En daarmee is deze dynamisch groeiende gemeente
in het IJmondgebied nog lang niet volgebouwd. Als het
„tienjarenplan" van het voortvarende Heemskerkse ge
meentebestuur naar wens wordt uitgevoerd zullen vóór 1974
rond 50.000 mensen zich Heemskerkers kunnen noemen. Zo
op het eerste gezicht lijkt een dergelijke ontwikkeling nogal
fors aangezet. Maar wie van de 5.300 inwoners die Heems
kerk in 1945 telde had kunnen voorspellen dat de bevolking
rondom de oude dorpskerk binnen twintig jaar vervier
voudigd zou zijn? De emancipatie van Heemskerk bracht
uiteraard een ingrijpende heroriëntering van bestuur en
beleid met zich mee op velerlei gebied. Vraagstukken aan
gaande woningbouw, wegenaanleg, openbare voorzieningen,
onderwijs, verzorgingspeil, verenigingsleven, recreatie en
nog veel meer andere zaken stapelden zich op. Zij lieten
niets heel van de maatschappelijke en economische status
van het vroeger zo gezapig levende Heemskerk. O zeker, het
Heemskerk van kasteel Assumburg, van Marquette en het
Huidtoneel, waar de graven van Holland hun eed van eer
biediging aflegden op de leenrechten van de Heren van
Kennemerland, is er nog steeds. Maar zoals de vloed van
het Wijkermeer eeuwen her het land om Heemskerk heeft
overspoeld heeft de laatste jaren een stroom van mensen
uit de IJmond bezit genomen van landerijen die eens de
Heren van Velsen en van Assendelft toebehoorden.
Duizenden woningen zijn binnen weinige
jaren in Heemskerk in een verbazingwek
kend tempo uit de grond gestampt. Van
iets meer dan duizend woningen in 1947
heeft de woningvoorraad in 1963 dicht de
vierduizend genaderd. Op het ogenblik zijn
in Heemskerk 1500 woningen in aanbouw.
Deze opzienbare groei is in hoofdzaak
gevoed door de enorme ontwikkeling van
de industrie in de IJmond, waarvan die
van de Hoogovens wel het leeuwendeel
opeist. Maar ook andere belangrijke onder
nemingen hebben ertoe bijgedragen dat de
woningbouw in Heemskerk zo'n opgang
maakt. Heemskerk is voor duizenden wer
kers uit het IJmondareaal een geliefd
woonoord geworden, maar ook uit de Zaan
streek komen steeds meer arbeidskrachten
zich in deze gemeente vestigen.
Burgemeester van Heemskerk sinds 1945
is de heer H. Nielen. Over de huidige ont
wikkeling van zijn gemeente zegt hij.
„Heemskerk is zich bewust van de taak
die het in het streekplan IJmond-Noord te
vervullen heeft en het zal die opdracht om
mee te werken aan het scheppen van woon
ruimte voor dit industriegebied zo goed
mogelijk uitvoeren."
Historisch gesproken heeft Heemskerk
De oudste inwoonster van Heemskerk
is de weduwe Trijntje Stubenitsky, ge
boren De Ruiter. Zij is 97 jaar en woont
Rijksstraatweg 3. Haar zoon is de heer
C. J. Stubenitsky die een zadelmakerij
heeft en auto's bekleedt. Het bedrijf
heeft een originele blikvanger in de vorm
van een levensgroot opgezet paard, dat
zo uit het huis lijkt te stappen. Mevrouw
Stubenitsky is een Edamse van geboorte.
Haar man Jan Stubenitsky, die de
zadelmakerij oprichtte, overleed in 1954.
Het lopen gaat niet meer, maar lezen
en haken doet ze nog steeds zonder bril.
Ze vindt Heemskerk een gezonde plaats
om te wonen want ziek is ze maar zeer
zelden geweest. Televisie heeft mevrouw
Stubenitsky mg nooit gezien, film nog
maar één keer van haar leven en dat was
op haar gouden huwelijksfeest in 1950.
Het liefst zit ze voor het raam kleedjes
te haken. „Ik wil graag honderd jaar
worden", zegt Heemskerks oudste in
woonster, „ik zie daar heus niet tegen
op. En dé drukte van het verkeer hier
op de weg valt wel mee".
Het is niet bekend wanneer Heemskerk
precies is gesticht. Uit opgravingen heeft
men kunnen vaststellen dat deze streek
vóór de christelijke jaartelling al door
mensen werd bewoond. De naam Heems
kerk zou blijkens oude geschriften afgeleid
zijn van Hemezenkirica. Een andere over
levering wil, zo lezen we in het boekje
„Het Ambacht en Dorp Heemskerk" van
Van Ollefen en Bakker, uitgegeven in
1792, dat „toen de bewooning van dien
ooit eenigszins aanmerkelijk werd, zekere
vermogende vrouw, Heemsie genaamd, er
eene kerk (naamlijk een Roomsche) liet
bouwen, bij welke bouwing het vlek den
naam verkreeg van Heemsiekerk."
In het jaar 1063 legde de bisschop van
Utrecht, Willem I, in een oorkonde het
recht vast van Reginbertus, abt van Ech-
ternach, op de helft van verschillende
door karei (Martel?) aan Willibrordus ge
schonken kerken in Holland, waaronder
die van Heemskerk.
In de middeleeuwen stonden de Heems
kerkse contreien meer dan eens in het
brandpunt van bloedige strijdtonelen. Om
streeks 1350 vochten de Hoekse en Ka-
een roemrucht verleden achter zich, maar
in feite heeft de bevolking door de eeuwen
heen weinig weelde en voorspoed gekend.
Tuinbouw was de voornaamste bron van
bestaan en daaruit kwam doorgaans geen
rijkdom voort.
Wie Heemskerk tot het einde van de
laatste wereldoorlog heeft gekend zal moe
ten toegeven dat er nu heel wat van de
achterstand op het gebied van rioleringen,
onderwijs, plantsoenen en wegen is inge
haald. Men kan wel zeggen dat er zich
na 1956 een nieuw Heemskerk heeft ge
vormd.
..Het gemeentebestuur", zegt burgemees
ter Nielen, „kan met de grootste voldoe
ning terugzien op wat in de afgelopen ze
ven jaar tot stand is gebracht. Van bij
zonder veel belang vind ik dat de duizen
den nieuwe bewoners zich Heemskerkers
zijn gaan voelen. Voor een zeer groot deel
is dat te danken aan de activiteiten van de
Heemskerkse Gemeenschapsraad. De taak
van burgemeester en wethouders en van
de gemeenteraad wordt niet in geringe
mate verlicht door het werk van deze ge
meenschapsraad."
Burgemeester Nielen heeft veel bewonde
ring voor de energie en het enthousiasme
waarmee de gemeenschapsraad de feesten
ter viering van het 900-jarig bestaan van
Heemskerk heeft voorbereid. Tekenend
voor de burgerzin van zijn gemeentena
ren noemde hij het feit dat 70 percent van
comitéleden en medewerkenden „import"
Heemskerkers zijn.
Met groot vertrouwen ziet de heer Nie
len de toekomst van zijn gemeente in het
IJmondgebied tegemoet. Naar zijn mening
heeft Heemskerk door zijn sterke groei
zijn bestaansrecht als zelfstandige gemeen
te overduidelijk bewezen.
„De twintigduizend inwoners die wij dit
jaar hopen te bereiken zijn eigenlijk nog
maar een tussenfase in onze uitbreidings
plannen. Binnen tien jaar zullen ten oos
ten en ten zuiden, maar vooral ten noor
den van de bestaande bebouwing woon
gelegenheid geschapen moeten worden
voor nogmaals twintig- tot dertigduizend
mensen. Dat betekent dat we jaarlijks zo'n
duizend woningen moeten bouwen om aan
de vraag te kunnen voldoen", aldus bur
gemeerster Nielen.
Ten aanzien van een mogelijke samen
voeging van de gemeenten Beverwijk en
Heemskerk zei de heer Nielen ervan over
tuigd te zijn dat geen Heemskerker deze
samenvoeging wenst en de noodzakelijk
heid ervan inziet. Dat wil niet zeggen dat
Heemskerk niet het belang zou onderken
nen van een nauwe samenwerking met
Beverwijk op het gebied van enkele open
bare voorzieningen.
Om bepaalde psychologische en sociolo
gische redenen wil men echter niet inwo
ner zijn van de grote stad, die door de
samenvloeiing van Beverwijk en Heems
kerk gevormd zou worden, waarbij mis
schien de vrees op de achtergrond staat
dat Beverwijk zich dan op het eerste plan
zou kunnen schuiven.
„Maar de Heemskerkers die zich, het
zij als gemeentebestuurder hetzij als amb
tenaar of in een andere functie tot taak
hebben gesteld Heemskerk de plaats in
het IJmondgebied te geven waarop het ge
zien het gepresteerde in de afgelopen ze
ven jaar recht heeft, hebben weinig tijd
om aan deze samenvoegingsplannen te
denken. Het grote doel dat hun voor ogen
staat is van Heemskerk een prettige, leef
bare woongemeente te maken. En wat dat
betreft," zo besluit burgemeester Nielen
Op tal van plaatsen in Heemskerk
kan men dit bord tegenkomen. Dat
er soms ook te snel gebouwd kan
worden hebben de recente moeilijk
heden met de bouw van 216 wonin
gen in het uitbreidingsplan Assum
burg bewezen. Al vier maanden geldt
hiervoor een door de Kroon opgelegd
bóuwverbod. Wie spreekt het ver
lossende woord?
beljauwse edelen er hun twisten uit en
in 1492 werd Heemskerk door het in op
roer gekomen kaas- en broodvolk geplun
derd.
Bekende historische gebouwen zijn het
slot Heemskerk of, zoals het doorgaans
wordt genoemd Marquette en het kasteel
Assumburg. Het oorspronkelijke „huys tot
Heemskerk" werd in 1252 door graaf Wil
lem II gesticht als een bolwerk tegen
de invallen der West-Friezen. Het was het
stamslot van de Heren van Heemskerk.
In latere eeuwen kwam Marquette in het
bezit van verschillende families. In 1610
werd het huis verkocht aan de De Her-
taing, heer van Marquette in Henegouwen
naar wie het slot sindsdien is genoemd.
Het wordt thans bewoond dóór jhr. A.
D. T. Gevers.
Ten zuidoosten van het dorp Heemskerk
ligt het kasteel Assumburg. daterend uit
de tweede helft van de 13e eeuw. Het
werd bewoond door de heren Van Velsen
en Van Assendelft. In de 16e eeuw werd de
toen in verval geraakte burcht afgebroken
en herbouwd met resten van het slot oud-
De Commissie H 900 heeft voor de
viering van het 900-jarig bestaan van
Heemskerk een uitgebreid feestpro
gramma samengesteld voor de week
van 31 augustus tot en met 8 sep
tember. De feestelijkheden worden
zaterdag 31 augustus kwart voor
twaalf geopend met klokgebeier en
een toespraak door burgemeester
Nielen op het Raadhuisplein, 's Mid
dags om twee uur volgt de officiële
opening van de sporthal door de
Commissaris der Koningin, dr. M. J.
Prinsen. Verder zijn er een beurs
van de middenstand, een tentoon
stelling „Verleden, heden en toekomst
van Heemskerk", een kermis, een
autorally en een concert met mede
werking van enkele zangkoren. Zon
dag 1 september zullen o.a. de heer
en mevrouw Boesman om 4 uur met
hun ballon opstijgen van het sport
terrein De Vlotter waar ook muziek
korpsen een mars-tamboerfestival
houden.
Maandag 2 september zullen een
tafeltennistoernooi en een badmin-
tontoernooi plaats vinden en wordt
een openluchtspel opgevoerd op de
binnenplaats van slot Assembourg.
Van de verdere programmaonder
delen noemen we nog een kortebaan-
draverij op 5 september, aanvang half
twee, en een groots opgezette histo
rische optocht met meer dan 400 deel
nemers op zaterdag 7 september, die
om 2 uur begint.
Maar er is nog veel meer in
Heemskerk te beleven dan we in dit
bestek kunnen opsommen. Het aloude
Heemskerk roept iedereen een harte
lijk welkom toe!
Moderne flatgebouwen zijn in
Heemskerk al lang ingeburgerd. In
de komende jaren zullen er nog heel
wat bijkomen. Heemskerk is van klein
dorp uitgegroeid tot een belangrijke
woongemeente in het noordelijk
IJmondgebied.
ons gesprek, „geloof ik te mogen zeggen
dat we al een flink stuk op de goede
weg zijn. Er is dan ook alle aanleiding
het 900-jarig bestaan van Heemskerk met
grote opgewektheid te vieren."
Zo zag de tuin van het slot Heems
kerk of Marquette er in de 18de
eeuw uit. Vijvers en bloemperken
maakten het tot een ware lusthof,
waarin bewoners en gasten graag
vertoefden.
Haerlem, dai vlakbij lag. In 1867 stierf
de laatste particuliere eigenaar van het
kasteel. In 1911 werd het slot aan het
Rijk verkocht en sinds 1933 doet het dienst
als jeugdherberg.
Ter hoogte van de Marquettelaan bij de
Rijksstraatweg Heemskerk-Castricum ligt
een kunstmatige heuvel, de Scepelenbergh
of het Huidtoneel. In oude tijden werden
op deze plaats offers gebracht. Hier ver
zamelden zich ook de graven van Holland
om de nieuwe Heer van Kennemerland
hulde te brengen, die dan op een schild
werd verheven als teken van erkenning.
De toren van de Ned. Hervormde kerk
stamt uit de dertiende eeuw en is opge
bouwd van z.g. reuzenmoppen. De toren
spits is geheel van steen opgetrokken wat in
ons land een grote zeldzaamheid is. Het
koperen „haantje" werd in 1728 vervaar
digd. Vermoedelijk heeft de kerk waaraan
Heemskerk zijn naam heeft te danken op
de plaats van de Ned. Hervormde kerk ge
staan. Deze rooms-katholieke kerk werd in
1580 grotendeels verwoest, slechts de to
ren bleef gespaard. De kerk bezit een eike
houten preekstoel die meer dan 300 jaar
oud is. Het doophek en de koperen licht
kroon dateren uit de zeventiende eeuw. De
klok in de toren van de kerk is een der
oudste luidklokken van ons land. Zij werd
gegoten in 1464 en weegt 900 kg.
Een beroemd zoon van Heemskerk was
de schilder Maerten van Heemskerck die
er in 1498 als Maerten van Veen werd ge
boren. Op latere leeftijd verhuisde hij naar
Haarlem. Hij werd in 1572 begraven in de
zogenoemde Kerstkapel aan de noordzijde
van de St. Bavo. Maerten van Heemskerck
werd voor zijn werken goed betaald. Hij
liet een fonds na waarvan de opbrengst
jaarlijks ten goede moest komen aan
„twee huwbare arme maagden, te Haar
lem of Heemskerk geboren" onder voor
waarde dat zij moesten trouwen op zijn
graf en wel tussen het feest van St. Lucas
(18 oktober) en Maria Lichtmis (2 februa
ri). Sinds het eind van de achttiende eeuw
hebben geen huwbare maagden op deze
„bruidschat" aanspraak gemaakt.
G. van Berkel
Burgemeester H. Nielen:
„Heemskerk heeft zijn bestaanrecht
als zelfstandige gemeente afdoende
bewezen".
De Heemskerkers voelen niets voor
de samensmelting van hun gemeente
met Beverwijk, zoals ook uit dit pam
flet spreekt. V mag raden wie met
die hand bedoeld wordt
