't is weer tijd voor Zondag rouwt Amerika om Birminghams doden Ben Bella's persbreidel wekt woede in Parijs De scheiding 4P4 ENGEL Alphenaar A ZIG-ZAG Wereldnieuws Dennings rapport zou alle andere ministers sparen Jonge Rus vraagt asiel in Keulen Pokken eisen 112 levens in Noord- Rhodesië Franse miljardensubsidies op het spel ruatótoel DONDERDAG 19 SEPTEMBER 1963 3 Vier vrouwen gekozen in het Perzische parlement zo zacht zo geurig Electronische orgels KRUISWEG 47-49 HAARLEM EMINENT 40 vanaf 1995.- Radicaal Op de Feest Cri Stellweg NAAIMACHINES 295.- (Van onze correspondent) LONDEN De politieke correspondent van de „Daily Mail" onthult dat volgens het nog altijd strikt geheime Denning- rapport over de Profumo-Keeler-affaire, de namen van alle andere ministers, over wie schandalige geruchten de ronde de den, gezuiverd zouden zijn. Dit is een op luchting voor de regering. Het Denning- rapport hield zich echter in hoofdzaak bezig met de invloed van het Profumo- schandaal op de nationale veiligheid Het rapport ontheft premier Macmillan allerminst van de op hem uitgeoefende politieke critiek dathij verzuimde het spionagegevaar in de verhouding tussen Profumo en Christine Keeler, die intieme betrekkingen met de Russische assistent militaire attaché Ivanov onderhield, te onderkennen. Macmillan verweerde zich destijds in het Lagerhuis met het argu ment dat men hem niet 'op de hoogte had gebracht van de op Profumo rustende verdenking, doch desondanks blijft hij als premier ten hoogste verantwoordelijk voor de nationale veiligheid TEHERAN. (Reuter) Voor het eerst zijn vier vrouwen gekozen in het Perzi sche parlement. Een van hen is Nexhat Nafissi, echtgenote van de burgemeester van Teheran. Zes vrouwen hadden zich bij de verkiezingen kandidaat gesteld en het was de eerste maal dat vrouwen ook mochten stemmen. Tot dusver heeft de regeringsgezinde na tionale unie de leiding. Advertentie North State I (Van onze correspondent) WASHINGTON. De komende zondag zal een dag van rouw zijn voor Amerika. Rouw voor de doden, die gevallen zjjn in Birmingham. In vele steden zullen stille protestoptochten worden gehouden, onder andere in Washington, waar het einddoel van de optocht het plein voor het Witte Huis is. Uitdrukkelijk is meegedeeld dat hier mede geen protest wordt bedoeld tegen de president. Tevens zal herdacht worden dat president Lincoln honderd jaar geleden de verklaring ondertekende die de slavernij afschafte. De opmars naar Washington in augustus maakte een landelijke organisatie nodig. Deze organisatie beschikt thans over mede-, werkers om overal in het land protest optochten te leiden. Hiermee is een nieuw element toegevoegd aan de strijd om de gelijkstelling van de rassen. Eind augustus had men in Washington alle voorzorgen ge nomen om incidenten te voorkomen. De kerk van de vrijzinnig protestantse gemeente, met blanke en gekleurde leden, is voor Washington het centrum van de organisatie. Hier zal zondag de optocht be ginnen die de zestiende straat geheel zal volgen en na twee kilometer het Witte Huis zal bereiken. De deelnemers zullen zwarte armbanden dragen en borden met opschriften. Gezongen of geroepen wordt er niet en op het plein voor het Witte Huis zal men dertig minuten stilte in acht nemen. Er komen vele giften binnen voor de be grafeniskosten van de zes slachtoffers van Birmingham. Er is ook een fonds gesticht voor de herbouw van de kerk, waar de negermeisjes het leven verloren. (AP) In Washington heeft de plaats vervangende democratische fractieleider van de senaat, Hubert Humphrey, aan president Kennedy gevraagd om zondag uit te roepen tot nationale rouwdag voor de negerkinderen. De voltallige delegatie van Alabama in het Congres heeft een verklaring onder tekend, waarin de bomaanslag van afge- gelopen zondag een „harteloze, misdadige gruweldaad en een smet op de naam van onze eerlijke staat" wordt genoemd. President Kennedy heeft vandaag een onderhoud met dominee Martin Luther King en zes andere negerleiders over de rassenonlusten in Bormingham. Zij zullen Kennedy verslag uitbrengen over de toe stand in die stad. BIRMINGHAM (AP en Reuter) Tien duizend negers en honderden blanken heb ben, in en buiten een kerk in Birmingham, woensdag de rouwdienst bijgewoond voor drie meisjes, die bij de moordaanslag van zondag om het leven zijn gekomen. De op gekropte gevoelens van sommige vrouwen ontlaadden zich in luid geween en gesnik. De rouwenden bezetten alle 1.800 plaat- Advertentie Pakje. Bewakers van de even buiten Pa rijs gelegen Fresnes-gevangenis ontdek ten een pistool in een pakje, dat een vrouw meebracht voor haar echtgenoot die een gevangenisstraf van zeven jaar uitzit wegens zijn aandeel in een aan slag op het leven van president De Gaulle. Door deze ontdekking kwam een ontvluchtingsplan van twaalf veroordeel de O.A.S.-leden aan het licht. In de ge vangenis werden nog een pistool en een aantal metaalzagen gevonden. sen in de baptistenkerk en stonden een huizenblok ver. Er viel een zwijgen toen de familieleden van de vermoorde meisjes aankwamen. Toen de menigte de kerk binnenstroom de, kwam een stoet van negers en blanken aan, die twee aan twee liepen. Deze stoet bestond uit achthonderd predikanten van alle kerkgenootschappen. De meesten hunner gingen de kerk bin nen, waar zij zich bij de andere blanken en negers voegden. De met bloemen ver sierde kerk was al zo vol, dat sommige predikanten er niet meer in konden. In de kerk zei dr. Martin Luther King: Zij zijn niet tevergeefs gestorven. God weet nog steeds hoe hij uit het kwade iets goeds kan maken. Het onschuldige bloed van deze meisjes zal wellicht voor deze stad als een verlossende kracht dienen". Hij noemde de kinderen „de moderne heldinnen van een edele kruistocht voor menselijke waardigheid en vrijheid". Het bestuur van de Nederlandse Jeugd Gemeenschap heeft een telegram gezonden aan de regering van Alabama, waarin scherp wordt geprotesteerd tegen het ver zet tegen de rassenintegratie op de scholen. KEULEN (DPA) Een jonge Russi sche technicus heeft zich bij de politie te Keulen gemeld en om bescherming en ver blijfrecht als politiek vluchteling in de bondsrepubliek verzocht. De technicus maakte deel uit van een Russische jeugdgroep, die West-Duitsland bezoekt, op uitnodiging van de Westduitse jeugdorganisatie „Ring Bündischer Ju- gend". De Russische groep, die nu nog twintig leden heeft, zal onverwijld naar de Sovjet-Unie terugkeren. NEW YORK (AP) De 37-jarige Tsjechische medicus dr. Jaroslaw Kremel, die een reis naar de Verenigde Staten maakte heeft in Amerika politiek asiel ge vraagd. Hij was hoofdanesthesioloog aan een ziekenhuis. Zijn vrouw en dochtertje van twee jaar bevinden zich nog in Tsje- choslowakije. LOESAKA (AFP) In Noord-Rhodesië zijn 112 mensen aan pokken gestorven. Er is vaccin per vliegtuig aangevoerd en de medische autoriteiten hebben aangedron gen op een algemene vaccinatie. Dit is echter een moeilijke zaak wegens bezwa ren van de inheemse bevolking. Het is moeilijk vast te stellen hoeveel mensen aan de ziekte lijden. Men wijst er op, dat er in de aangrenzende Kongolese provincie Kasai een nog grotere pokken epidemie heerst. (Van onze correspondent) PARIJS Ben Bella heeft, van Parijs uit gezien en naar westerse maatstaven gemeten, zijn hoge functie van president van de Algerijnse republiek wel slecht in gezet. Na uit zijn regering weer een nieu we groep ministers die door hem te onaf hankelijk werden bevonden, door bescher melingen te hebben vervangen die hem wel door dik en dun zullen blijven volgen, heeft Ben Bella met zijn „nationalisatie" van de drie laatste Franse dagbladen een maatregel genomen die in Parijse ogen om materiële en principiële redenen toch wel heel moeilijk door de beugel kan. De staatssecretaris voor Noordafrikaan- se zaken, De Broglie, heeft de Algerijnse zaakgelastigde in Parijs bij zich ontboden en hem een protest overhandigd dat volgens de diplomatieke vocabulaire als „energiek" omschreven wordt. Öet eerste bezwaar van de Franse rege ring geldt wel de methode. Ben Bella heeft het blijkbaar niet nodig gedacht de Franse autoriteiten tevoren te verwittigen, ofschoon de akkoorden van Evian elke een zijdige onteigening van Frans bezit na drukkelijk verbiedt Vervolgens is in Pa rijs nog altijd niets bekend geworden over eventuele schadeloosstellingen die de eige naars drie ex-parlementariërs, die vroe ger de Franse „colons" in de Nationale Vergadering vertegenwoordigden en de honderden leden van de redacties en van het drukkerijpersoneel zouden worden aan geboden. Het bedenkelijkste aspect is evenwel het beginsel van de nationalisatie van kran- tenbedrijven zelve, waarmee de persvrij heid in Algerije de das is omgedaan. De Franse persorganisaties hebben felle pro testen tegen Ben Bella's jongste beslissin gen ingediend bij verschillende internatio nale organen. De drie kranten, die samen een oplage van ongeveer 150.000 exempla ren hadden, zullen door het F.L.N., de te genwoordige Algerijnse eenheidspartij, worden overgenomen om de eigen perio dieken tegen die concurrentie te kunnen be schermen. Als niet-F.L.N.-orgaan ver schijnt er in de jonge Algerijnse republiek nu alleen nog maar de communistische Alger Républicain, die door de bekende auteur van een eertijds verboden boek over de mishandelingen door het Franse leger in Algerije, Henri Aleg, wordt ge leid. In Agliers is bekend gemaakt dat alle sporen van het kolonialistische verleden radicaal zullen worden uitgewist. Ben Bel la heeft daarom ook al de nationalisatie van alle banken en vermoedelijk in een later stadium, van de mijnen en petro leumbronnen aangekondigd. Maar hoe lang de Algerijnse president deze steeds radicalere politiek voort denkt te zullen kunnen zetten zonder de miljardensubsi dies van Frankrijk te verspelen, is een vraag waarop men in Parijs het antwoord met stijgende spanning verbeidt. De jaargetijden in on bruik geraakt als materie voor dichters, componisten en jour nalisten, omdat zij volgens moderne opvattingen gerang schikt dienen te worden onder de kinderachtige sentimenta- liteiten blijven zich schul dig maken aan een hardnek kige ondermijning der men selijke nuchterheid. Ondanks het feit dat zij met de bezem der werkelijkheid op de rom- melhoop van de afgekeurde romantiek zijn geveegd, vallen zij ieder jaar om beurten en keurig in volgorde de gemoe deren aan, trachtend emoties op te wekken en harten te doen zwellen. Dat is een bezwaarlijke in breuk op de code van onze tijd. De litteraire kronieken en critieken zijn er nu en dan te recht zeer boos over. In Ne derland speciaal lijkt het alsof de beginnende auteur een be roepseed moet afleggen voor aleer het hem vergund is, de pen te hanteren. Een dure eed, zeggend: „Ik verzaak alle ro mantiek, alle primitieve emo tie, alle zwellingen des harten van welke origine ook." Vandaar, dat onze moderne schrijvers en dichters aan de wisseling der jaargetijden voorbij lopen als begijntjes aan een naaktportret: met af gewend hoofd, standvastig in de deugd, zich hoedend voor de verleiding, en moeder overste vrezend. Ik heb in mijn kinderjaren eens een versje gekend over een dichter die „een bloem bezong, als ware zij een won der". Het spijt mij, dat ik het vergeten heb. Ik herinner me alleen nog dat op „wonder" het rijmwoord „bijzonder" was toegepast, al is mij volkomen ontgaan langs welke handige zinsconstructies de maker van het vers bij dit ,;bij zonder" te recht had weten te komen. Dat is ook tamelijk onbelang rijk. Méér van betekenis dunkt mij, dat in dit nu toch zo sterk verouderde stuk poë zie reeds een begin van de grote schroom merkbaar was, die tot een afwering van iede re gemoedsaandoening over de schoonheden van de na tuur heeft geleid: „Als ware zij een wonder" geeft aan, dat de auteur een slag om de arm heeft willen houden, zodat hij altijd nog in discussies zijn prestige zou kunnen redden met uit te roepen: „Maar ik zég niet dat zij een wonder is, ik zeg dat ze nét een wonder is." Deze enigszins laf aandoen de verloochening van zijn in nerlijke bewogenheid tekent de toenmalige dichter, maar stempelt tegelijk de hele cate gorie van dichters en schrij vers die hem op de voet ge volgd is. Natuurbeschrijvingen zoals men die bij Dickens, Tennyson, Hildebrand, Tim mermans, Bomans en enkele andere mans in het litteraire gisteren kon aantreffen, zal men in de hypermoderne let terkunst zelden of nooit meer tegenkomen. Dat wil zeggen: zuiver beschouwende, eerbie dige, bewonderende en ge ëmotioneerde kennismakingen van een geïnspireerd mens met zijn natuurlijke omgeving kunnen in onze tijd onmoge lijk meer litteratuur opleve ren. Misschien nog met een enkele verwrongen term tot decorum voor een handeling aangeduid, heeft de natuur als levend schepsel afgedaan. De letterkunst stelt niet meer de levende mens als nieuwsgieri ge minnaar tegenover de eveneens levende natuur, doch doet hem nog slechts het to neel bestijgen waar de natuur als een soort bordpapieren achtergrond is opgesteld. Dat kan een mode zijn, een slechte en smakeloze mode desnoods, die gedoemd is weer op te lossen in een zuiverder verhouding van de romanti cus met de romantiek van het leven, maar het zou ook een verarming en een blijvend verlies kunnen zijn, wat veel erger is. Het zou kunnen wijzen op een ernstig, misverstand, na melijk dit, dat het recht en het succes van schrijven ge reserveerd zijn voor neurotici en dat zij hun lezers uitslui tend onder de neurotici wen sen te vinden. Welke weten schappelijke definities er van het verschijnsel der neurose ook te beluisteren zijn, men kan heel eenvoudig stellen dat een neurose ontstaat door de verbreking van het voedend contact tussen de individuele menselijke geest en de univer sele spirituele levensbron. De ze levensbron, in religie en dogmatiek verhuld in de ado rabele termen der mystiek, vloeit ongehinderd en direct waarneembaar en bereikbaar daar, waar het leven zich vrij en oorspronkelijk in eigen vormgeving demonstreren kan: buiten, irï de natuur, al of niet door het menselijke ingrijpen gereguleerd maar hoe dan ook vrij in zijn organische doelma tigheid en functionaliteit. Waar de mens zelf dit nog vermag, is de neurose verre van hem. Waar de voedings kanalen en bedradingen voor hem zijn afgekneld of zelfs verbroken en de onnatuur in de plaats gesteld is als zijn kunstmoeder, is hij op de leer gang der neurotici beland. Hij komt dan langzamer hand in de geestelijke gesteld heid van degenen, die bereid zijn van „wonderen der tech niek" te gewagen doch zich schamen om van „wonderen der natuur" te spreken. Mijn ouderwetse rijmelaar sprak van een bloem „als ware zij een wonder". De man vergiste zich: een bloem is een wonder. Een wonder is namelijk dat gene, waarvan het ontstaan en de vormgeving in het onbe reikbaar verborgene zijn ge legen, doch dat niettemin dui delijk voor een aardse functie geschapen is. Dat geldt ook voor de mens zelf. De mens zelf is een wonder, dat kan zonder enige sentimentaliteit en zonder romantisch gehijg worden vastgesteld. Een juke box is géén wonder. Het is met enig vernuft gefabriceerd en gemonteerd, maar kan van boven tot beneden worden af gebroken in onderdeeltjes waarvan de herkomst volko men duidelijk is. Zijn werking en functie zijn ontsproten aan een dóódsimpel te achterhalen bedoeling: zo afschuwelijk mogelijk muziek voort te brengen. Zelfs een electronisch brein of een computer is geen won der, al moet ik dadelijk toe geven dat het enige moeite kan kosten die dingen uit el kaar te halen en weer in el kaar te zetten, zonder dat de werking eronder lijdt. Een wonder is het, collectief gezien, dat de seizoenen met hun eigen specifieke kenmer ken en details steeds opnieuw weer hun toonaard in de com positie van de natuur ten bes te geven, al moeten wij erken nen dat het waarlijk wel re delijke zin heeft op een win ter een lente en op een zomer een herfst te laten volgen. Maar men kan de jaargetij den niet demonteren. Men kan ze niet uiteenleggen in onder delen, motorische drijfveren en organisatorische schema's. Ergens onder of boven het op pervlak van ons kennen en weten bevinden zich de diri gerende en corrigerende krachten in nauw samenzijn met de rede die doel en mid delen omvat. Zich daarover verwonderen is geen senti mentaliteit, eerder gezonde realiteitszin. Zich daardoor laten ontroeren is geen ro mantische kinderachtigheid, eerder gezonde denkkracht. Inderdaad ligt hier een meermalen vergeten identiteit tussen twee gescheiden men selijke krachten: denkkracht en emotionaliteit. Twee vijan den, als men het litteraire mo dernisme wil geloven, twee vrienden en zelfs een tweele digheid, als men de moed heeft beiden ongehinderd te beleven. Het kan kinderachtig we zen, in aanbidding neer te zij gen voor een boterbloempje. Maar zeker niet kinderachtig lijkt het mij, die boterbloem nadenkend te bezien als een medeschepsel in de raadsel achtige bronloosheid van het leven een medereiziger in de trein die uit het niets naar het niets raast en waarop geen herkomst of bestemming te vinden zijn. Een boomkan een kerel zijn mooi van lijf en leden, geduldig, en moedig zich hand havend in de grond, uit een geheim buiten de aarde zijn vorm en kracht ontlenend maar toch tegelijk overbekend en ingeburgerd als lidmaat van het lichaam der natuur, onderdanig zijn kleuren en bladeren begroetend en ver liezend in de langzame ronde dans der jaargetijden, vrij van neuroses en tenslotte stervend zonder vrees of klacht. Herfst nevel van de dood als een sluier met gouden franje, waarachter weer het licht van een doorsneeuwde lente wacht. Romantiek? Men kan het zo noemen, als men er geen beter woord voor weet. Maar men kan er de naam van onze eigen verwon derde onwetendheid aan ge ven, waarmee wij zijn opge staan om te trachten bij Al lerheiligen en als dat niet kan bij Allerzielen onderdak te verkrijgen. Ik zou in deze dagen een boek willen lezen van vier honderd bladzijden dik, waar in het liefdesverhaal van de mensen en de natuur werd verhaald, met de spannende intrige van hun tragische scheiding in het midden en de verblijdende verzoening aan het eind. Wie het schrijft, moet ech ter op slechte critieken reke nen. Het huis is één grote bende. Er hangen ballonnen bovenaan de boekenkast en van af het portret van Oom Pieter, de tafel uit de eetkamer staat in de serre en de kruk uit de serre staat in de eetkamer samen met alle andere krukken uit het huis, een krat frisdranken in de keuken, de tuintafel onder het raam vol hapjes en prikkertjes, serpentines langs de lam pen en wilde klanken tot in de uiterste hoeken en gaten, skipdoebidoe: er is een feest aan de gang. Een instuif, en dat wil dan zeggen dat iedere gast een brok kaas heeft meegebracht, een pot zoetzuur of een eind grove metworst. De reden voor het feest is onduidelijk gebleven. Het kan zijn dat het niet ontstond om iets bepaalds te vieren maar gewoon en spontaan gebo ren werd uit een dringende behoefte aan feest. Het doet er trouwens ook niet toe, wat resulteert is een huis vol jeugdige feestgangers, twintig stuks, van beiderlei kunne. Bij beiden zijn de verschillende typen met hun kenmerkende eigenschappen ver tegenwoordigd. Er zijn de jonge, zelfbe wuste hanen, met veroveraarsblik de kud de vrouwvolk overziende en met zekere hand het bloemigste, het meest goedlach se, het vlotste hennetje eruit plukkend; ze welsprekend en zonder schroom of verle genheid voerend naar de tafel met hapjes, het zitje met sigaretjes en de dansvloer. Een fikse hand stevig op de meisjesrug legt zijn wil op, geeft aan, corrigeert, leidt. Skipdoebidoe, „je danst goed, zeg," maar wat ze doet is gewillig en prompt hem volgen. Er is dat andere type, minder zelfver zekerd, kritischer, met andere, gecompli ceerder smaak voor wat leuk of aardig is. Zij plukken niet, zij benaderen met over leg één bepaalde uit de kudde; zij nemen niet en voeren niet, zij vragen en gaan in gezamenlijk overleg en ze zeggen met be scheidenheid van zichzelf: „ik kan er niet veel van, hoor" tegen de ander. Er is het heel onzekere type dat al te gauw overtuigd is van andermans kwali teiten en maar matig van de eigen. Ze hebben hun gezicht aangetrokken van: ,,'t kan mij allemaal niet zoveel schelen, ik sta hier eigenlijk buiten," of nog mooier: „bóven" en al vóór ze de twintig bereikt hebben zijn sommigen zover. Maar ook zij vinden hun partner, alleen nemen zij niet, vragen niet, maar wachten een voudig af tegen wie ze opgeworpen zullen worden en het eerste dat ze elkaar ver tellen als ze tegenover elkaar staan voor hun eerste Skipdoebidoe is, dat ze er niks van terecht brengen, helemaal niks. En zo komt het feest dan langzaam tot ontwikkeling, met dansen en praten en hapjes. Zo schrijdt het voort, met spelle tjes en lachen en gekdoen. Zo galoppeert het ten slotte uitgelaten, met elkaar over schreeuwen, twistwedstrijd en polonaise, naar een einde dat ingeluid wordt door telefonerende ouders die wel eens een keer naar bed willen en dat niet gewend zijn te doen alvorens hun grut hen is voorge gaan naar de slaapvertrekken. De band recorder jaagt zijn laatste skipdoebidoe tot in de donkerste zolderhoek. Het laatste kroondopje wordt van een fles gewipt. De laatste ouder belt. De laatste ballon knapt en dan fietst de laatste gast, het laatste knakworstje kauwend de straat uit. Hei feest is op, aan een dringende behoefte, is voldaan. Het huis is stil, maar nog altijd één grote bende Advertentie ELECTRISCHE TIJDELIJKE AANBIEDING COMPLEET IN KOFFER Wilt u ruime keuze, dan naar GR. HOUTSTRAAT 181 - HAARLEM TELEFOON 14444 Leeuwejacht. De Noordduitse plaats Del- menhorst is het toneel van een leeuwe jacht geweest. Twee circusleeuwen wis ten uit hun kooi te ontsnappen. Politie, brandweer en militairen waren drieën half uur in de weer om de beesten te vangen. Twee circusemployés werden gewond doordat een van de beesten zich met zijn klauw verweerde. Treinbotsing. In het station van de Oost franse stad Annemasse werden woens dag twaalf mensen gewond, van wie zes ernstig, toen twee dieseltreinen op el kaar inreden. Grondwet. Het Nigeriaanse Huis van Af gevaardigden heeft met algemene stem men de nieuwe grondwet voor de Nige riaanse Federale Republiek goedge- kerd. De gouverneur-generaal, dr. Namdi Azikiwe. wordt de eerste presi dent wanneer Nigeria in oktober onaf hankelijk wordt. Tuberculose. Het aantal nieuwe gevallen van t.b.c. in Denemarken bedraagt nog ongeveer duizend per jaar. Thans zijn er in Denemarken negenduizend patiën ten. Vorig jaar zijn er 161 gestorven. Toerisme. Het Westduitse reisLureau in in Frankfort deelt mede, dat de Sovjet- Unie en Tsjechoslowakije de faciliteiten voor Westduitse toeristen in hun landen gaan uitbreiden. Bliksem. In verscheidene dorpen in Portu gal zijn in het afgelopen etmaal vijf mensen door de bliksem gedood. Winkeldieveggen. Twee winkeldieveggen, een moeder en haar dochter zijn in Enge land gearresteerd op beschuldiging van winkeldiefstal van goederen ter waarde van achttien gulden. Bij aanhouding had den zij papieren zakken bij zich waar in in totaal voor 30.240 gulden aan re geringsobligaties en contanten zat. Het sjofel geklede tweetal kreeg een boete van vijftien gulden.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1963 | | pagina 3