1
Boeiende vertoning van „De Opvolger"
1
Methyl
voorkomt cilinder-ondervoeding!
1
DE PROGRAMMA'S
TONEEL IN HAARLEM
cmiex
benzine met Methyl
Garage GIESBERTS
Plan voor een F 28
straalvliegtuig
Concertgebouworkest
naar West-Duitsland
Waarom u zo krachtig rijdt op Caltex benzine
pf'••••••Él
lil:: lèfcfilll!'
WÊÊmMM
MAANDAG 23 SEPTEMBER 1963
4
nabeschouwingen
-
Het weekeinde
De radio geeft dinsdag
T elevisieprogramma
Drie keer radio-cabaret
Reinhard Raffalt, een nieuwe Duitse toneelschrijver
'V
II 11111111 II
Siiiiii
llÉÉ li II
Tank CALTEX bij
Tussenbeeksweg 7-9 Telefoon 4156 - IJmulden
1
Na het NTS-journaal van zaterdagavond
gaf drs. M. van Buuren in het program
ma van de KRO een heldere en hoop
gevende samenvatting van de feiten die
er op wijzen dat het Vatikaanse Conqilie
onder leiding van Paus Paulus VI de
progressieve koers zal blijven volgen
Even vooruitstrevend op zijn minst was
de rede, die mgr. Beckers in de daarop
volgende aflevering van „Brandpunt" uit
sprak. Mede door een interview dat drs
J. van der Pluym had met KAB-voorzit
ter Middelhuis was „Brandpunt" echter
als BEELD-magazine bepaald zwak; een
curieuze buitenlandse reportage over de
Italiaanse neo-fascisten en een onnodig
lang beeldverslag over Griekse pleegkin
deren, dat overging in een aanmoediging
Nederlandse kinderen te adopteren (waar
om dan zo'n reportage-reis naar Hellas
gemaakt?) konden die indruk niet weg
nemen. Overigens is het duidelijk dat de
KRO de zaterdagavondthuisblijvers
grotendeels geschaard rond de kijkdoos
dat belangrijke orale nieuws niet wilde
onthouden.
Ook in zijn laatste K.R.O.-show ver
kocht Boyd Bachman zijn grappen, grol
den en grimassen op nogal 'rumoerige
wijze en op zijn zwakst gezegd was
hij ook niet altijd origineel. Het woord
grapje over Profumo bijvoorbeeld moet
zich al scheren en de figuur die pas schrikt
HILVERSUM I. 402 m. 746 kc-s. 7 00
AVRO. 7.50 VPRO. 8.00-24.00 AVRO
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Ochtendgym
nastiek. 7.20 Lichte grammofoonmuziek
VPRO: 7.50 Dagopening. 8.00 Nieuws. 8.15
Lichte gram.muziek. 9.00 De groenteman
9.05 Instrumentale muziek uit de 18e eeuw
(gr.). 9.35 Waterstanden. 9.40 Morgenwij
ding. 10.00 Lichte grammofoonmuziek. 11.00
Voor de zieken. 12.00 Licht ensemble met
solisten 12.20 Regeringsuitzending: Uit
zending voor de landbouw. 12.30 Medede
lingen t.b.v. land- en tuinbouw. 12.33
Licht orkest. 13.00 Nieuws. 13.15 Medede
lingen, eventueel actueel of grammofoon
muziek. 13.15 Beursberichten. 13.30 Dans-
orkest en zangsolisten. 14 00 Radio kamer
orkest en orgel: klassieke en moderne mu
ziek. 14.40 Schoolradio. 15.00 Clavecimbel-
recital: klassieke en moderne muziek. 15.30
Harold Rigby's geweten, hoorspel 16.15
Lichte grammofoonmuziek. 16.30 Voor de
jeugd. 17.25 New York calling 17.30
18.00 Nieuws. 18.15 Eventueel actueel. 18.20
Metropole orkest. 19.00 Paris vous parle,
gesproken brief uit Parijs 19.50 Combo
klanken. 20.00 Nieuws. 20.05 Bel canto
(gr.): Amelia gaat naar het bal, ope
ra buffa in één acte. 21.00 Discolaria. 21.40
Voordracht. 21.55 Viool en piano: klas
sieke muziek. 22.30 Nieuws. 22.40 Actua
liteiten. 23 00 Gaudeamus Muziékweék
1965: moderne kamermuziek. 23.55-24.00
Nieuws.
HILVERSUM II. 298 m. 1007 kc-s. 7.00-
24.00 KRO.
KRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Morgengebed.
7.15 Ouverture: lichte grammofoonmuziek
en berichten. 7.55 Overweging. 8.00 Nws.
8.15 Lichte grammofoonmuziek. 8.50 Voor
de vrouw. 9.40 Schoolradio. 10.00 Voor de
kleuters. 10.15 Klassieke orkestwerken
(gr.) 11.00 Voor de vrouw. 11.30 Lichte
grammofoonmuziek. 11.50 Volaan.voor
uit, praatje. 12.00 Middagklok - noodklok.
12.04 Lichte grammofoonmuziek. 12.30 Me
dedelingen t.b.v. land- en tuinbouw. 12.33
Lichte grammofoonmuziek. 12.50 Actuali
teiten. 13.00 Nieuws. 13:15 Platennieuws.
13.30 Gevarieerde grammofoonmuziek. 14.00
Moderne kamermuziek (gr.) 14.35 Voor de
plattelandsvrouwen. 14.45 Franse chan
sons. 15.00 Lichte grammofoonmuziek.
16.00 Voor de zieken. 16.30 Ziekenlof. 17.00
Voor de jeugd. 17.45 Beursberichten. 17.50
Regeringsuitzending: Nederland en de
Nederlandse Antillen, door Frank Marti-
nus Arion. 18.00 Lichte grammofoonmu
ziek. 18.20 Uitzending van de Boeren Par
tij. De puntjes op de i, door de heer E.
J. Harmsen. 18.30 Country and Western
Express. 18.50 Van klanten en wanten we
ten, vragenbeantwoording. 19.00 Nieuws.
19.10 Actualiteiten. 19.30 Lichte grammo
foonmuziek. 20.00 Pianorecital: klassieke
en moderne werken (gr.) 22.30 Dit gaat
ons allen aan: documentair klankbeeld
over Jeugdcriminaliteit.21.00 Radio-Filhar
monisch orkest en zangsolist: klassieke en
moderne muziek. 22.15 22.25
Boekbespreking. 22.30 Nieuws. 22.40 Mo
derne orkestwerken (gr.) 23.15 Lichte
grammofoonmuziek. 23.55-24.99 Nieuws.
BRUSSEL. 324 m. 12.00 Nieuws. 12 03 Lich
te muziek. 12.30 Weerbericht. 12.35 Lichte
orkestmuziek. 12.50 Beursberichten. 13.00
Nieuws. 13.15 Kamermuziek. 14.00 Nieuws
14.03 Lichte muziek. 15.00 Muziek voor
blaasinstrumenten. 15.30 Lichte muziek.
16.00 Nieuws. 16.03 Beursberichten. 19.09
Lichte muziek. 17.00 Nieuws. 17.15 Piano
recital. 17.40 Balletmuziek. 18.00 Nieuws.
18.03 Voor. de soldaten. 18.28 Paardesport-
berichten. 18.30 Lichte muziek. 18.50Ra
diokroniek. 19.00 Nieuws. 19.40 Jazzmu
ziek. 19.50 Syndicale kroniek. 29.00 Hoor
spel. 21.12 Werken van Vlaamse componis
ten. 22.00 Nieuws. 22.15 Jazzmuziek. 22.35
De zeven kunsten. 22.50 Lichte muziek.
23.00 Nieuws. 23.05 Kamermuziek. 23.55-
24.00 Nieuws.
VOOR MAANDAG
NTS: 19.30-19.45 Op het platteland
(Country days), tekenfilm. 19.45 Openbaar
kunstbezit. 20.00 Journaal en weerover-
zicht. 20.20 Politieke lezing A.R. 20.30 May
Day, film over het Nederlands Reddings
wezen. 20.50 Razzia op Montmartre, speel
film. 22.10 Muzikaal programma. 22.35-
22.40 Journaal.
VOOR DINSDAG
VARA: 19.30 Mijnheer de voorzitter...,
forum. 19.55 't Manneke. NTS: 20.00 Jour
naal. VARA: 20.20 Achter het nieuws,
20.45 Muzikaal programma. NTS: 21.15
Naar een Europese landbouw: Aspecten
van de hedèndaagse landbouw. VARA:
22.00 Het geheim van de medeplichtige-
Perry Mason-film. NTS: 22.50-22.55 Jour
naal. i
wanneer zijn tegenspeler zich letterlijk
ontmaskerd heeft, zagen wij reeds jaren
geleden in de sublieme kolderfilm „Helza-
poppin". De virtuoze vioolgoochelaar Wan-
dy Tvorek, de heer Wasta met zijn zeld
zaam knap uitgekiend dronkemansnum
mers en het acrobatische trio „Les Ma-
ras" maakten van deze uitzending toch
nog een aantrekkelijk kijkspel en het slot
van de show, waarin Johnny Kraaykamp
de plaats van Bachman ingenomen had
was bepaald verrassend.
Eveneens voor het laatst werd de test
..Dat geeft te denken" op het scherm ge
bracht, een spel dat op de vrije za
terdag néfg ,wel meer schranderheid
en opmerkingsgave van de deelnemers en
kijkers eiste dan welk ander quiz-pro
gramma ook. Niettemin doet de K.R.O.
er verstandig aan, ook dit programma,
dat mede door de wijze waarop het door
Pim Dikkers geleid werd, al gauw wat
eenvorming, om niet te zeggen verve
lend werd, te vervangen. Hoe het verder
met de Bollinger-serie gaat, is ons niet
bekend; opnieuw echter moesten wij vast
stellen. dat deze thriller-reeks door de ty
peringen en door een wat erg oppervlak
kige sfeertekening zeker niet tot de bes
te filmprogramma's van onze t.v. be
hoort.
Zondagavond
De moeite die regisseur Theo Ordeman
zich getroost had, om van de laatste Fi-
rato-show, gewijd aan de „Skymasters"
en hun amusementsmuziek een visueel
aantrekkelijk programma te maken, was
zeker niet vergeefs. Na een zeer origine
le presentatie van dit top-orkest, waarbij
het prettig was weer eens Ilse Wessel te
zien en te horen, ontrolde zich op het
beeldscherm een bijzonder gevarieerde
show waarin de Skymasters ook solistisch
knap musiceerden.
De voorlaatste aflevering van „Mr. Cox"
hield ons weer in prettige spanning; te
meer daar er nu enige lijn in het ver
haal is gekomen, kijken wij graag uit
naar het slot, dat als wij ons niet ver
gissen, niet zo verrassend zal zijn. Of ligt
de verdenking toch te dik op de broeder
van Helen Morrison?
In de daaropvolgende uitzending vanuit
het Haarlemse café-chantant „Adam en
Eva" hoorden wij uit de monden van
Fiet Koster, Margriet de Groot en Frans
Koster misschien wat teveel geluiden, die
aan Hetty Blok, Conny Stuart en waar
het de laatste betreft aan een melange
van Sonne veld en Jules de Corte deden
denken. Vreemd genoeg echter, leverde
het halfuurtje dat wij met de camera's
in de intieme sfeer van dit cabaret door
brachten, toch een behoorlijke dosis ge
zelligheid en ontspanning op. En zulks
moet toch wel te danken zijn aan het
genre kleinkunst (het nummer van de
„Animeermeisjes" was b.v. kostelijk), dat
hier beoefend wordt. Overigens konden
wij niet ontkomen aan de indruk dat de
Kosters commercieel gezien terecht
deze avond niet hun nieuwe nummers uit
verkochten.
Welke bezwaren sommige kijkers zo
als ons bekend is ook hebben tegen de
fysieke verschijning van Pierre Janssen,
toch juichen wij het toe, dat de AVRO
diens serie „Kunstgrepen" in het nieuwe
winterprogramma voortzet. Met de steun
van Leen Timp zette deze kunstkenner
nu eens een welgekozen boom op over
de bomen in de picturalei kunst. En op
nieuw bracht hij wellicht velen onzer meer
begrip bij voor de schoonheid van het le
ven, in artistieke meesterwerken vastge
legd.
J. Damshuizer
„Drukte in Haarlem" was niet het eni
ge tegen het cabaret aanleunende radio
programma van de afgelopen zondag. Be
halve dit de nieuwsgierigheid der Haar
lemse luisteraars opwekkende zangspel
letje waren er nog een „Boeketje roman
tiek" in de vooravond en later de „Kol
derkeuken" om ons op te vrolijken. Dat
in twee van de drie programma's de on
vermoeibare Emile Lopez de hand had
mag weer eens als bewijs gelden voor
de roofbouw welke bij voortduring op de
in dit genre werkzame talenten wordt ge
pleegd.
Deze slijtageslag wordt nog heviger
door de titels van dit soort programma's,
Wanneer iets bij voorbaat als kolder wordt
aangekondigd, wordt het voor de tekst
schrijvers hard zwoegen om niet onder de
gewekte verwachtingen te blijven. Juist
omdat dit zwoegen voor de toehoorder
merkbaar werd, leed Lopez' geforceerde
onzinverhaal schipbreuk. Het „Boeketje'
dat al profiteerde van de medewerking
van Conny Stuart, behelsde daarentegen
een paar nummers die het predikaat „kol
der" glansrijk haalden.
Wat nu „Drukte in Haarlem" betreft:
het driemanschap Lopez-Pola-De Cler
heeft er een goed afgewerkt niemendal
letje van gemaakt, dat zich onderscheid
de door een aardig gegeven de be
faamde wandeling van Laurens Janszoon
Coster in de Haarlemmerhout kreeg een
pendant in een Spaziérgang van Guten
berg in het Mainzener Wald, hetgeen uit
loopt op een trouwpartij tussen een meis
je Coster met Gutenberg jr. en vooral
leuke, woordspelige coupletten. Het be
langrijkste aandeel in het welslagen van
deze produktie dient echter op rekening
van de componiste, mevrouw Else van
Epen-de Groot te worden geboekt. Zij gaf
er eens te meer blijk van met dit soort
opdrachten bijzonder goed weg te weten.
Toch blijft het zaak door een vermin
dering van het aantal programma's tot
een kwaliteitsverbetering in dit genre te
komen. Het staat allemaal te dicht bij
de schoolkrant en de h.b.s.-revue.
J. H. Bartman
Het Nederlandse Instituut voor Vlieg
tuigontwikkeling heeft de regering ver
zocht akkoord te gaan met een plan voor
ontwikkeling van een Fokker F.28 vlieg
tuig. De F.28 zal een tweemotorig straal
vliegtuig zijn voor trajecten van ongeveer
1000 kilometer. Het zal 55 60 passagiers
kunnen vervoeren. De maximum kruis
snelheid zal 850 kilometer per uur bedra
gen.
De regering heeft dit project thans in
studie. De ontwikkeling zal ongeveer vijf
jaar vergen.
I- v.
De in Noord-Brabant gevestigde toneelgroep „Ensemble" is er dit jaar in
geslaagd, bij de opening van het nieuwe speelseizoen de grote gezelschappen van
net westen des lands te overtroeven. Terwijl de toneeldirecties in Amsterdam,
Den Haag en Rotterdam de voornaamste nieuwe aanwinsten van hun repertoire
achter de hand hielden, in afwachting van het „op gang komen" van het seizoen,
heeft Karl Guttmann maar dadelijk zijn hoogste kaart uitgespeeld: dat was Rein
hard Raffalts toneelspel „De opvolger („Der Nachfolger"), waarvan hij een ver
antwoorde en goed verzorgde vertoning heeft gegeven. Met het resultaat dat de
I laarlemse Stadsschouwburg, die op enige voorafgaande avonden een gapende
leegte had vertoond, zaterdagavond bij „De opvolger" vrijwel uitverkocht was.
1 )aardoor blijft er niets over van de traditionele bewering van toneeldirecties,
dat men zijn kruit niet te vroeg moet verschieten omdat „de mensen in september
toch nog niet in d& stemming zijn voor iets belangrijks". Dit weekeinde waren
de Haarlemmers dat in elk geval wèl.
REEDS TWEEMAAL is het toneelspel
van Reinhard Raffalt in ons blad bespro
ken: in juni naar aanleiding van de op
voering door het Burgtheater in Wenen en
jongstleden donderdag na de eerste Neder
landse voorstellingen van het werk. Het is
dus onnodig, er nu nogmaals uitvoerig qp
in te gaan. Ik wil daarom, wat het stuk
betreft, volstaan met een enkele kantteke
ning, namelijk met te constateren dat er
nu toch een einde schijnt te zijn gekomen
aan de periode van machteloosheid van de
Duitse toneelschrijfkunst die in 1933 door
de cultuurhaat van de nazi's is begonnen
en dus dertig jaar heeft geduurd. Juist
dezer dagen kan men in Gerard Ruttens
film „Wederzijds" de toenmalige jeugdlei
der der Hitlerbeweging nog eens horen
eggen: „Wenn ich das Wort „Kultur"
hörc, greife ich schon nach meinem Re
volver!" En de nazi's hebben destijds zó
energiek naar hun revolvers gegrepen dat
er, op de bijtijds gevluchte Bertold Brecht
na, nauwelijks één van de leidende Duitse
toneelschrijvers, die Duitslands reputatie
op kultureel gebied hadden helpen vesti
gen, zijn creatief werk heeft kunnen voort
zetten. Zó energiek, dat er nade oorlog,
toen ook in Duitsland weer kuituur be
oefend mocht worden, geen talent aanwe
zig was voor het scheppen van een nieuioe
Duitse toneelschrijfkunst. Nu zijn er plot
seling, in één jaar tijd, twee belangrijke
nieuwe figuren op de vporgrond getreden:
Rolf Hochhuth met Der Stellvertreter"
en Reinhard Raffalt met „Der Nachfol
ger", merkwaardigerwijs allebei stukken
die in Vaticaans milieu spelen.
ZELFS TWEE zwaluwen maken nog
geen zomer, maar van Raffalt (het werk
van Hochhuth zullen wij hier pas volgend
jaar zien) kan in elk geval na deze eerste
ling al worden gezegd dat hij een geboren
toneelschrijver is, met een scherp instinct
voor het dramatische, met een zeer krach
tig uitdrukkingsvermogen en een bepaald
niet oppervlakkig menselijk begrip en ge
voel. Het conflict tussen zijn kardinalen
in „De Opvolger" moge hier wat te veel
in zwart-wit zijn getekend en daar wat
sterk in een populair-politieke terminolo
gie zijn gesteld (waardoor men zich op
sommige momenten gaat afvragen of het
bij een conclaaf dan ook al niet anders
toegaat dan bij een Nederlandse kabinets
formatie), Raffalt heeft zich met dit stuk
toch bepaald gepresenteerd als een auteur
die zijn publiek iets te zeggen heeft en
het zó zegt dat men een avond lang zeer
geboeid naar hem luistert. Want het feit
dat „De opvolger" de grote belangstelling,
die het stuk overal trekt, volledig verdient
is in dit blad al nadrukkelijk geconsta
teerd.
DE DOOR Karl Guttmann geregisseer
de opvoering is eveneens al geprezen. Zij
wordt gedragen door de prachtige crea
ties van Ko van Dijk, Ko Arnoldi en niet
te vergeten Max Croiset, wiens starre,
streng-conservatieve kardinaal van Paler
mo ook zelfs fysiek gelijkenis vertoonde
met kardinaal Pacelli, de latere paus
Pius XII. Ko van Dijk heeft van nature
niet het uiterlijk van een man van lande
lijke eenvoud wiens zuivere menselijkheid
aan het heilige grenst, zoals de kardinaal
van Bologna hier is geconcipieerd (Albert
van Dalsum zou dit alleen al door zijn
persoonlijkheid hebben kunnen sugge
reren), p-iaar met de inzet van zijn groot
talent wist Van Dijk, vooral na de pauze,
dat karakter toch wel zeer overtuigend
uit te beelden en met een meesterlijke
beheersing van zijn artistieke en techni
sche middelen bereikte hij aan het slot een
adembeklemmende climax. Ko Arnoldi
maakte een onvergetelijke figuur van de
stervende kardinaal van Toledo. Van de
vele andere spelers verdienen in het bij
zonder Ton van Duinhoven, Alex van Ro
ven, Joop van Hulzen, Adolf Rijkens, Lex
Goudsmit en Huib Rooymans speciale ver
melding.
Met uitbundig applaus gaven de toe7
schouwers aan het slot uiting aan hun bij
zondere waardering voor deze grotendeels
voortreffelijke voorstelling van een boei
end stuk. Het is te hopen dat Ensemble
het, gezien dit succes, niet zal laten bij
deze twee opvoeringen van „De Opvol
ger" in Haarlem.
Simon Koster
orkest heeft gisteren, zondag 22 sep
tember in Hamburg onder leiding van
Eugen Jochum in de Miskhalle werken
van Mozart en Bruckner uitgevoerd.
Vandaag reist het orkest door naar
Berlijn waar in de Hochschule für Mu-
sik op uitnodiging van de Berliner Fest-
wochen dinsdag 24 en woensdag 25 sep
tember wordt geconcerteerd, respect ie-
selijk onder leiding van Eugen Jochum
en Bernard Haitink.
VERA BADINGS zal samen met Janny
van Wering en Luctor Ponse optreden in
de Petite Symphonie Concertante van
Frank Martin. Daniel Wayenberg is solist
in het pianoconcert g gr. t. van Ravel.
Donderdag 26 september keert het orkest
in Amsterdam terug.
De Russische pianist Emil Gilels, win
naar van onder meer het internationale
pianoconcours in de Sovjet Unie en het
concours Eugène Isaye te Brussel, treedt
op 9, 10 en 11 oktober voor de eerête
maal in Nederland op. Samen met het
Concertgebouworkest onder leiding van
Bernard Haitink zal hij Tsjaikofsky's eer
ste pianoconcert vertolken. Eugen Jochum
reist 24 oktober naar Amerika. Hij zal ge
durende twee maanden als gast-dirigent
het Detroit Symphony Orchestra leiden.
Bernard Haitink zal in november een
aantal concerten leiden in Lon.den, Brad
ford, Manchester en Sheffield. Voorts heeft
Bernard Haitink een uitnodiging aanvaard
om in maart 1964 een aantal concerten
van het Los Angeles Philharmonic Orches
tra te dirigeren. In dezelfde maand zal
hij in Berlijn nog twee programma's lei
den in de Beethoven-cyclus van de Ber
liner Philharmoniker.
Het orkest treedt 24 april 1964 onder
leiding van Bernard Haitink op in Lin
coln Center te New York ter gelegenheid
van de New York World's Fair. Daniël
Wayenberg is de solist. Aansluitend aan
dit ceremoniële concert heeft het orkest
nog twee concerten eveneens onder lei
ding van Bernard Haitink.
We gaan,en dan giia we oolcl
I
HÉI Éjiiji
lllliljpilij
'U,i
mm*
lij# li®
m1 i
!ii*ft .gpijpr
j#
liiliplli Ij!!
i,v;
Ongelijke verdeling van oktaanwaarden, ofwel cilinder-
ondervoeding, veroorzaakt pingelen, verlies aan kracht
en benzineverspilling,
Elk benzine-lucht mengsel bevat lichte en zware ben-
zinefrakties. Daarvan bezitten de zware de hoogste ok-
taanwaarde. Vooral echter bij snel optrekken bereiken
niet genoeg zware frakties de buitenste cilinders, zodat
deze een mengsel van te lage oktaanwaarde krijgen. Men
noemt dit „cilinder-ondervoeding". Het is de oorzaak van
pingelen, verlies aan kracht en benzineverspilling.
Gelijke verdeling van oktaanwaarden bij Caltex ben
zine met Methyl voorkomt cilinder-ondervoeding, geeft
maximum kracht.
De Methyl in Caltex benzine zorgt voor een gelijke ver
deling van oktaanwaarden over alle cilinders. Dus ook de
buitenste cilinders ontvangen nu een mengsel van uitge
balanceerde samenstelling. De cilinder-ondervoeding is
voorkomen en élke cilinder levert zijn maximum rende
ment, zijn maximum aan kracht. U rijdt krachtig, zuinig
en betrouwbaar op Caltex benzine met Methyl.
