Achter Moskous ontspanningspolitiek
staan ook economische noodzaken
NIEUWE MANNEN
HELPEN NIET
1
De huisvrouw wordt een rad
voor de ogen gedraaid
DAGBOEK VAN
EEN DIALOOG VI
„Wij allen legden die bom in de kerk"
AOSRAM
KEELPIJN?
Reclame in vermomming
Nieuwe opvattingen gelden markteconomie
en winst in plaats van planvervulling
Man vrijgesproken van
vier moordpogingen
margnet
i
!f
Accentverschuiving
Menselijke prikkels
Bewustwording
DONDERDAG 2 6 SEPTEMBER 196 3
13
lampen
Komische parafrase
Ook met een
grote maat
kunt U goed
gekleed gaan
MODEHUIS
Herkomst gemaskeerd
Roofbouw op goodwill
Enkele fabrikanten
hoest? verkoudheid?
GROENE KRUIS
HOESTBONBONS
helpen probaat en smaken heerlijk!
x
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
MOSKOU. Als men het commu
nisme niet met geweld kan exporteren
dan zal men in vreedzame wedijver moe
ten demonstreren dat het superieur is
aan andere systemen. En dat kan niet
gebeuren met indrukwekkende statis
tieken over de groei van de industriële
Eroduktie en met voorspellingen over
et „voorbijstreven van de Verenigde
Staten". Eens zullen die statistieken in
een zo duidelijke, dagelijkse werkelijk
heid vertaald moeten worden, dat iedere
bezoeker in de Sovjet-Unie kan zien,
voelen, proeven dat het commu
nisme de kortste weg naar de hemel op
aarde is. Want maag en zitvlak blijven
's mensen gevoeligste politieke zin
tuigen.
Deze eenvoudige waarheid is een zo
praktisch politicus als Kroesjtsjev niet
ontgaan. Hij gebruikt een steeds groter
deel van zijn ontzaglijke energie om het
trage paard van de Russische economie
aan te sporen de hindernissen te nemen
die zich steeds talrijker voordoen. Want
niet alleen belemmert een onvoorstelbaar
stroef en lusteloos apparaat van distribu
tie en dienstverlening het voelbaar wor
den van de produktiestijging. De produk-
tie zelf stijgt ook zo snel niet meer.
Advertentie
Een Russische arbeider aan zijn draai
bank: hij vervult zijn norm en meer dan
dat. Aan hem ligt het niet wanneer de
planeconomie blijft stokken.
Van de geplande toeneming met acht
percent van de agrarische produktie is
maar één percent verwezenlijkt. De pro
duktie van de chemische industrie is
slechts met zeventien percent toegenomen
en dat had het dubbele moeten zijn. Hui
zenbouw en wegenaanleg blijven achter.
En dat is maar een greep uit de tekort
komingen die ertoe hebben geleid dat de
jaarlijkse aanwas van de nog niet vol-
ontwikkelde Russische economie is gezakt
tot het peil van de volgroeide westelijke
economieën: om en nabij de vier percent.
Nü de stalinistische dwangmiddelen
zijn, weggevallen (en ze waren zowel
politiek als economisch niet meer houd
baar) resten de Russische regering drie
middelen om de in sukkeldraf vervallen
economie weer in galop te krijgen:
a) aflossing van de topmanagers, b) gro
tere investeringen, c) herziening van haar
economische beginselen.
Van het eerste, en gemakkelijkste, mid
del heeft Kroesjtsjev zich uitgebreid be
diend. Er gaat geen dag voorbij of er
worden managers gewisseld. Zo zijn de
twee succesvolle tsaren van de oorlogs
industrie Oestinov en Smirnov, ingezet in
vreedzamer sectoren van de zware in
dustrie.
Grotere investeringen, vooral in de
landbouw, zijn alleen mogelijk wanneer
elders wordt bezuinigd. En dat kan alleen
gaan ten koste van de militaire sector.
Moskou's toenadering tot het Westen komt
niet alleen voort uit de breuk met Peking.
Alleen bij een daadwerkelijke ontspanning
tussen Oost en West kan de Sovjet-Unie
het zich veroorloven geld aan de bewape
ning te onttrekken en aan produktiever
doeleinden te besteden.
Hoe graag Moskou het ook bij die twee
methodes zou willen laten, er is een
groeiend aantal economen in de Sovjet-
Unie en meer nog in de Oosteuropese
socialistische landen, dat fundamenteler
en principiëler herziening van de econo
mische structuur noodzakelijk acht. En
als die economen hun zin krijgen, dan
mag Marx zich wel goed vast houden wil
hij niet in zijn graf gaan roteren. Want
zij propageren de winst als maatstaf van
rentabiliteit en efficiency en verschuiven
hét accent van de absolute plan-economie
naar een markteconomie, onder indicatie
ve planning.
De onuitgesproken maar duizelingwek
kende slotsom van hun theorie is deze:
het enige uiteindelijke verschil tussen de
kapitalistische en de socialistische econo
mieën zou het bezit van de produktie-
middelen zijn: bij ons grotendeels in par
ticuliere handen van aandeelhouders, be
oosten het gordijn in handen van de staat
of zelfs de werknemers van het bedrijf,
zoals in Joegoslavië. Dat verschil is zo
veel kleiner dan de overeenkomst, dat
men van een ijzeren gordijn nauwelijks
meer zou hoeven te reppen.
Het duizelen hierover kan overigens nog
wel even uitgesteld worden. De innerlijke
weerstand van de gevestigde belangen en
de gevestigde orde in de Sovjet-Unie is zó
groot, dat de discussie over deze theo
rieën van de Charkovse professor Liber-
een begin van bewustwording dat de leer
aan de werkelijkheid moet worden aange
past. En ook: dat geld niet het slijk der
aarde is, maar dat het een economische
functie heeft, een gevoel dat sterker wordt
naarmate men er meer van heeft.
De lof die Kroesjtsjev tijdens zijn be
zoek aan Joegoslavië uitsprak voor het
eens als revisionistisch verdoemde sys-
mann haastig van het politieke naar het
academische niveau is teruggebracht. Er
is zelfs nog niet mee geëxperimenteerd.
Nog geen enkele Russische manger is be
loond voor een rendabele bedrijfsvoering,
inplaats voor het ten koste van alles ver
vullen van zijn plan.
Toch is er in het Russische blok een
ontwikkeling op gang die in deze richting
stuwt. De COMECON, de Oosteuropese
tegenhanger van de E.E.G. begint volgend
jaar met een multilaterale clearing, die
de onderlinge handel van de bloklanden
moet bevrijden van het keurslijf van bi
laterale handelsverdragen. Dat wordt nog
geen werkelijke liberalisering van het
stroeve economische verkeer, want er is
ook besloten tot economische integratie
door „socialistische arbeidsverdeling" en
dat is een zeer planmatig principe, hoewel
het internationale en geen supranationale
planning betreft.
De multilaterale clearing veronderstelt
echter wel een gelijke en realistische
prijsvorming in de socialistische landen,
waar juist arbitraire prijsvorming de ge
woonte was. Een realistische prijsvorming
is alleen mogelijk wanneer prijzen in ver
band worden gebracht met produktiekos-
ten. En daarmee komt men onherroepe
lijk terecht bij het hardste criterium van
efficiency en ook bij de menselijkste van
alle aansporingen: hét aandeel in de
winst.
Zo doet de concurrentie haar intrede in
het socialistische blok en hoewel het zeker
is dat de gevestigde belangen zullen pro
beren haar te beteugelen, zullen minder
orthodoxe landen als Hongarije en Polen
alles in het werk stellen ervan te profi
teren.
Hoe moeizaam het proces zal zijn kan
men narekenen wanneer men de theo
retisch veel eenvoudiger economische in
tegratie van West-Europa steeds weer be
lemmerd ziet. Maar er is in Oost-Europa
Ook de Russische arbeider gaat graag
op zondag naar voetbal kijken, als hij
een kaartje kan bemachtigen. Maar het
blijft hem ontbreken aan de stijgende
beloning voor zijn stijgende produktie.
Wat er voornamelijk stijgt zijn de
prijzen: ook de gecontroleerde economie
kent inflatie. (Foto: Eddy Posthuma
de Boer).
teem van de arbeidsraden (lees: de socia
listische markteconomie), is ook een stap
in die richting. Het was de erkenning dat
economische aansporingen meer effect
hebben dan ideologische. Als de Sovjet-
Unie in haar poging om de superioriteit
van het communisme te bewijzen deze
lange weg tot het einde gaat, zal zij iets
geheel anders hebben bewezen.
Maar wat inmiddels terzake doet is dit:
achter Kroesjtsjev's ontspanningspolitiek
staat (ook) een wasechte economische
reden. Als die ontspanning tot stand komt
en de .Sovjet-Unie zich aan haar econo
mische problemen gaat wijden, zal zij
vroeger of later tot de slotsom komen dat
zij er zonder een structurele reorganisatie
niet uitkomt. Die reorganisatie zou tot een
groter soortgelijkheid tussen Oost en West
leiden, die zelf op zijn beurt verdere ont
spanning zal genereren.
De rechtbank te Amsterdam heeft een
veertigjarige Amsterdamse kolenwerker
vrijgesproken van vier pogingen tot moord
op de vrouw met wie hij samenwoonde en
haar drie kinderen. Wel achtte de recht
bank bewezen dat hij zijn vriendin heeft
mishandeld door haar keel dicht te knijpen.
Hij werd hiervoor veroordeeld tot een
gevangenisstraf van zes maanden, waar
van twee maanden voorwaardelijk met een
proeftijd van drie jaar. De officier van
Justitie had wegens poging tot moord op
de vrouw tien maanden, waarvan vier
voorwaardelijk geëist.
Zoals wij al meldden zullen de man en
de vrouw in het huwelijk treden.
In heel Nederland is dezer dagen huis
aan huis een krantje van acht pagina's
verspreid, dat de titel draagt „Het
Ideale Huis". Dit blad pretendeert de
huisvrouw „een eerlijke en objectieve
voorlichting" te geven over een aantal
artikelen, teneinde „een sfeer van ver
trouwen te scheppen onder het kopend
publiek". Het initiatief hiertoe, zo lezen
we, is uitgegaan van „enkele vooraan
staande fabrikanten van merkartikelen"
Het hele blad is doortrokken van een
ethische sfeer van consumentenbescher
ming.
In werkelijkheid hebben wij hier ech
ter te doen met een reclamefolder van
een kleine groep firma's, wier produkten
worden aangeprezen en opgehemeld in
advertenties en bijbehorende „redactio
nele artikelen".
Hoewel deze ware aard van „Het
Ideale Huis" bij aandachtige lezing
tamelijk snel duidelijk wordt, is het mom
van voorlichting en dienstbaarheid aan
het consumentenbelang toch zó geraffi
neerd aangebracht, dat het ons nuttig
lijkt hier te waarschuwen tegen deze
misleidende vorm van reclame.
De manier waarop dit goed-verzorgde
krantje zijn reclame tracht te maskeren
als objectieve voorlichting, sticht verwar
ring onder het publiek, door zich te bege
ven op het terrein der consumentenbonden
en hun voorlichtende organen.
Gelardeerd met een aantal niet-commer-
ciële artikelen over woningbouw, Willy Al-
berti, de gebroeders Van Doome, voetbal
en mode. bevat „Het Ideale Huis" adver
tenties voor oliekachels, onderdelen daar
van en olie-verwarmingssystemen, die on
der verschillende merknamen alle door één
firma in de handel worden gebracht. Naast
elk van deze advertenties staat dan een
„redactioneel artikel", waarin de adver
tentie-tekst op bijna komische wijze op de
voet wordt geparafraseerd:
„Heus schat, de branderpot is het be
langrijkste onderdeel van de oliehaard!",
zegt de echtgenoot in een advertentie de
kop van het bijbehorende artikel luidt:
„Brandersysteem bepaalt kwaliteit olie-
haard". Evenzo: ..BM olie-niveau-regelaar
maakt het olie stoken absoluut veilig!
(advertentie) „Moderne oliehaard nu
veilig" (redactioneel). En: „En toch vol-
Advertentie
U behoeft daarvoor slechts een bezoek te
brengen aan Modehuis Margriet, het enige
modehuis dat zich speciaal heeft toegelegd
op de maten 42 tot 57.
Deze specialisatie betekent, dat U in elke
maat keuze hebt uit tientallen modieuze ja
ponnen, blouses, rokken etc. En ook, dat U
wordt geholpen door verkoopsters, die weten
wat U verlangt.
Het betekent beslist niet dat onze prijzen
extra hoog zijn. Integendeel.
AMSTERDAM, KINKERSTRAAT f43445. TEL. 82144
HAARLEM. GEN. CRONJESTRAAT 96. TEL. 63944
Wij allen legden die
bom in de kerk
Vier kleine meisjes zijn
vermoord in Birmingham.
Een verontwaardigde, treu
rende, angstige stad vraagt
zich af: „Wie heeft dit ge
daan? Wie plaatste die bom?
Was het een neger of een
blanke?"
Het antwoord is: „We zijn
allemaal schuldig. Ieder van
ons zonder uitzondering
dient voor die misdaad ver
oordeeld te worden en ook
voor al de aanslagen die
eraan vooraf gingen, vorige
maand, vorig jaar, tien jaar
geleden. Wij zijn allemaal
medeplichtig."
Die „wie" is elke kleine
mens die praat over de
„zwarten" en die de zaden
van zijn haat zaait in de ziel
van zijn buurman en zijn
zoon.
Die „wie" is de grappen
maker, de vrolijke broek,
wiens moppen over negers
het luchthartige gezelschap
doen schudden van het
lachen.
Die „wie" is elke gouver
neur die steeds zijn mond
vol heeft over onrecht en
die zelf de wet overtreedt
Die „wie" is elke senator
en afgevaardigde die in de
vergaderzalen van het land
kwasi-nederig de wereld
staat te vertellen dat de
zaken in zijn staat eigenlijk
niet zo zijn als ze lijken te
zijn.
Die „wie" zijn de ge
rechtshoven die ontstellend
langzaam werken in ras-
senzaken en de kranten die
zo verbijsterend voorzichtig
opkomen voor het recht.
Die „wie" zijn al die chris
tenen en al die predikanten
die te laat hun stem hebben
verheven tegen het geweld
dat tegen de negers wordt
gebruikt.
Die „wie" is de lafaard in
ons allen die er steeds om
heen draait.
Wij zijn met zijn allen ver
antwoordelijk voor tien jaar
heen en weer gepraat over
rechteloosheid, tien jaar kri
tiek op de wet, op gerechts
hoven, op onze medemensen.
Tien jaar lang hebben wij
precies het tegenovergestelde
verteld over de rassen-inte
gratie op de scholen als wij
de jeugd in onze boeken over
staatsburgerkunde leren. Wij
vormen met ziin allen één
reusachtig blok van onver
draagzaamheid en huichel
de, balsem voor de gewetens
van de „goede" burgers. Die
„goede" burgers die bij
wijze van gemeenplaats
tegen de rechtse extremisten
zeggen dat ze zich stil moe
ten houden. „Goede" burgers
die zichzelf onschuldig vin
den.
De advocaat, een liberaal,
die mij vanochtend het vol
gende vertelde: „Ik? Ik heb
part noch deel aan dit alles"
en daarna ging praten over
de schuld van de andere
rechtsgeleerden die de men
sen hebben verteld dat het
Een 33-jarige blanke advocaat uit Birmingham
(Amerika), CHARLES MORGAN jr., heeft een toe
spraak gehouden die in Amerika grote beroering
heeft veroorzaakt.
Hij sprak voor de „Club van Jonge Zakenlieden"
van zijn woonplaats alleen blanke léden over de
rassènmoordén. Zijn woorden vormen een felle aan
klacht. Ze confronteren zijn medeburgers en ons
allen met de diep-metiselijke kanten van de
rassenscheiding. Juist die aspecten blijven als regel
onzichtbaar in de koude, zakelijke nieuwsberichten.
De tekst van de rede ontlenen wij aan een ver
slag in de Daily Mail.
achtigheid en staan nu als
aangeklaagden voor de jeugd.
Stad zonder leiding
Die vier negermeisjes wa
ren menselijke wezens. Ze
hebben haar veertien jaren
geleefd in een stad waar het
aan werkelijke leiding ont
brak een stad waar nie
mand werkelijk verant
woordelijkheid durft te dra
gen een stad waar ieder
een iemand anders van
alles de schuld geeft. Een
stad met een fonds voor
smartegeld dat krankzinnig
snel groeide en dat diende
als een soort heilige offeran-
Hooggerechtshof de wet niet
juist interpreteerde.
Zo handelen alle liberalen
in het Zuiden. Ze veroor
delen hen met wier in het
openbaar uitgesproken oor
deel ze het niet eens zijn,
maar zelf zwijgen ze als het
graf.
Birmingham is een stad die
vier negermeisjes een min
derwaardig onderwijssy
steem opdringt. Een stad
die die meisjes dwingt een
leven van rassenscheiding te
leven, teruggedrongen in het
ghetto van haar eigen neger
omgeving, beperkt tot het
bezoeken van negerkerken,
voorbestemd om in neger
ziekenauto's door negerbroe
ders naar negerziekenhuizen
te worden gebracht.
Wie is schuldig
Plaatselijke bladen vragen
óp hun voorpagina's en in
hun hoofdartikelen om het
herstel van orde en rust,
maar ze nemen de namen van
de negerslachtoffers van de
rassenfnoorden niet op in
hun overlijdensrubrieken.
En wie is nu werkelijk
schuldig?
Ieder van ons!
Iedere burger die niet be
wust heeft geprobeerd te be
vorderen dat er op vreed
zame wijze uitvoering wordt
gegeven aan de wet en aan
de beslissingen van het
Hooggerechtshof van de Ver
enigde Staten.
Iedere burger die wel eens
gezegd heeft: „Ze moeten die
vervloekte néger vermoor
den."
Iedere burger en elk lid
van een schoolbestuur en el
ke onderwijzer en elk
schoólhoofd en elke zaken
man en élke rechter en elke
advocaat die de geest en de
mentaliteit van onze jeugd
hebben bedorven.
Ieder in onze stad die de
afgelopen jaren op de een of
andere manier heeft bijge
dragen tot de verspreiding
van haatgèvoelens is min
stens evén schuldig, of schul
diger, dan de zwakzinnige
die de bom in de kerk heeft
geplaatst.
„Levèn" we eigenlijk wel
in Birmingham?
Niemand heeft er ooit echt
geleefd en niemand zal er
ooit werkelijk léven, totdat
deze stad een wezenlijk deel
van de Verenigde Staten is
geworden.
Birmingham is niet eens
meer een stervende stad.
Onze stad is morsdood.
op genieten van hetzelfde gezellige rood
gloeiende kolenvuur!" (advertentie)
„Ook een oliehaard kan gezellig zijn" (re
dactioneel).
Op dezelfde pagina staat dan een ar
tikel „van onze Limburgse correspondent"
getiteld „Toekomst kolenmijnen in ge
vaar?", waarin gewezen wordt op het
duurder worden van de nootjes-kolen en
waarin zinnen voorkomen als: „De vele
gezinnen met een moderne kolen-convector
zaten met hun handen in het haar en hun
voeten in de kou Maar de mijner
gaan rustig door met hun advertenties
„Gezellige mensen stoken kolen". Of die
mensen nog lang gezellig blijven als de
kolen niet leverbaar en steeds duurder
blijken
Behalve aan deze oliekachel-zaken word"
dan nog een redactioneel artikel gewijd
aan een bepaald merk electrische deken
en aan de produkten van een meubelfa
briek. Het leeuwedeel van de plaatsruim
te is echter ingeruimd voor advertenties
en artikelen over oliekachels.
De kop van het blad vermeldt: „Redac
tie, administratie en exploitatie: Uitge
vers Mij Het Ideale Huis N.V.", met
daarachter een adres in Amsterdam, een
telefoonnummer en een postbusnummer.
Het kostte ons weinig moeite om vast te
stellen, dat het adres, het telefoonnummer
en het postbusnummer dat van die ene
firma in oliekachels is
Op pagina 5 vinden we dan een vet
gedrukte „Waarschuwing", waarin ons
wordt voorgehouden: „Er bestaat geen en
kele relatie tussen dit orgaan en enige
winkel, grossier, fabrikaat, product of pe
riodiek dat de naam van Het Ideale Huis
draagt. Wij adviseren 't publiek voorzich
tig te zijn en zich niet te laten misleiden,
als er wordt beweerd dat.etcetera.
In het inleidend artikel op de voorpagina,
waarin het blad zich aan de lezer presen
teert, toont men zich ten zeerste begaan
met het lot van de huisvrouw, die ver
blind door zegeltjesmanie prijsblind wordt
en haar oog voor kwaliteit verliest, zo
luidt het betoog ongeveer. De Ideale Huis
heren hebben dan de vermetelheid om te
schrijven: „Met enigen van hen (huisvrou
wen) hebben wij dit probleem besproken,
waarbij veelvuldig de schuld werd gegeven
aan de moderne en misleidende vormen
van publiciteit". Je moet maar durven.
Bijzonder ergerlijk moet het voor de
consumentenbonden zijn, dat „Het Ideale
Huis" in dit krantje op de proppen komt
met een „waarborgzegel voor kwaliteit",
dat bij alle advertenties in het blad staat
afgebeeld en waarvan wordt verteld, dat
de koper 't aan de desbetreffende artikelen
gehecht zal vinden. Voldoet het artikel
niet aan de kwaliteiten die het in het
krantje worden toegeschreven, dan krijgt
de huisvrouw haar geld terug, zo wordt
met trots vermeld.
Het is duidelijk, dat een dergelijk waar
borgzegel volstrekt zonder betekenis is,
omdat het een loos gebaar is van de fa
brikant. Men zou hierover zijn schouders
kunnen ophalen, ware het niet dat Hoen-
son c.s. hiermee parasiteren op de good
will van de consumentenbonden, die het
gewicht van hun onpartijdigheid en oor
deelkundigheid hebben gegeven aan waar-
borgzegels die wél van waarde zijn voor
de consument.
De Nederlandse Consumentenbond, de
Vereniging van Huisvrouwen, het Consu
ment Contactorgaan e.a. hebben alle re
den om zich hierover ontstemd te tonen.
Toen wij het waarborgzegel van Het Ide
ale Huis overigens in de winkel zochten,
kwamen wij bedrogen uit: het was ner
gens te vinden. De heer die wij aan de
telefoon kregen na het in de kop van het
blad vermelde nummer te hebben gedraaid,
verzekerde ons, dat de garantie-zegels wel
dra komen. Wie de „enkele vooraanstaan
de fabrikanten" zijn die het initiatief tot
„Het Ideale Huis" hebben genomen, wilde
hij ons niet zeggen. „De Kring breidt zich
nog voortdurend uit", zo gaf hij te ver
staan.
Dit eerste nummer was nog slechts een
proef geweest om de reacties te peilen. Te
beginnen met januari kunnen we wekelijks
een aflevering van het blad in onze bus
verwachtén, in omvang drie maal die van
het eerste nummer. Dat we in het eerste
nummer vrijwel uitsluitend lezen over olie
kachels was zuiver toeval, zo heette het.
Deskundige voorlichting onder het motto
„niet goed, geld terug" was het grote doel,
verzekerde hij ons.
De N.V. Het Ideale Huis lijkt dezelfde
doorgestoken kaart te zijn als de N.V., die
onlangs het tweede nummer uitgaf van
het blad „Consumenten Advies", waarvan
de inhoud eveneens neerkwam op reclame
voor een kleine groep artikelen. De naam
loze vennootschap die daar de hand in had,
was opgericht met een kapitaal van.
100. Het blad bleek te worden opgesteld
door een Amsterdams reclamebureau.
De bedriegelijkheid van dergelijke
„voorlichting" is evident. Het zijn prak
tijken, die niet door de beugel kunnen,
omdat ze proberen te profiteren van de
goedgelovigheid der consumenten en op
een misleidende manier „voor de be
langen der consumenten opkomen".
Advertentie
Derde concilie-penning. De rijksmunt
in Utrecht heeft ter gelegenheid van de
heropening van het tweede Vaticaans con
cilie op 28 september een gouden penning
geslagen van paus Paulus VI. De serie gou
den penningen van het concilie is hiermee
tot drie uitgebreid.
