Kapitale vraag voor oorlog en vrede
groeien Oost en West naar elkaar?
Prins Bernhard bij
Ibero-Amerikadag
KERKELIJK LEVEN
DAGBOEK VAN
EEN DIALOOG (slot)
Halve ton schade door
een boerderijbrand
Eén bijbel vo@r
protestanten en
katholieken
„Nooit", zeggen Sovjets en anti-Sovjets;
„Langzaam", meent ideologisch onbelaste
Brusselse première van een
nieuw bioscoopscherm
v&n de
Jonge Achttien
Tastbare beloning
„SUPER-HERACLORAMA
PROCESSIE-
VRIJHEID
Geen staatspensioen
MAANDAG 30 SEPTEMBER 1963
5
de Boer).
H
- WSÊÊ
Italiaanse radio
en televisie
Zending in Indonesië
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
MOSKOU. „De Russen", zei de
Britse zakenman in hotel Moskwa, en
hij smeerde nog een lepel kaviaar op zijn
boterham„zijn aan het verburgerlijken.
Geleidelijk aan worden zij net als wij.
De wereldrevolutie kan hun gestolen
worden: zij willen consumeren. Zij wil
len geld verdienen en het kunnen uit
geven aan televisie, auto, koelkast, haar
droger en elektrische blikopeners"
„De verzinsels over de verandering
van de Sovjet-Unie in een „overdaads-
maatschappij" en het verlies van haar
revolutionaire karakter", zo schrijft Y.
M. Melnikov in een Russisch blad,
„komen voort uit de vrees voor de kracht
en het succes van het marxisme-leni-
nisme en uit de wens om het te onder
mijnen".
Ergens tussen die twee definities ligt het
antwoord op de vraag of' Oost en West tot
een wezenlijke modus vivendi kunnen ge
raken. Of het voorkomen van een nucleai
re oorlog moet geschieden op de wankele
basis van internationale verdragen of op
de hechtere grond van groeiende gelijk
soortigheid, zelfs een belangengemeen
schap.
Het officiële Russische standpunt is dui
delijk: de vreedzame coëxistentie is er
een tussen staten en niet tussen ideolo
gieën. Met andere woorden, de strijdmid
delen worden beperkt, maar de strijd
gaat voort. De vreedzame coëxistentie
dient om te verhinderen dat monopolieka
pitaal en imperialisme, ziende dat zij aan
de verliezende hand zijn, de wereld in
hun ondergang meenemen door op de
knop te drukken. Door uitschakeling van
dit „buitengebeuren" kunnen de histori
sche processen die Marx en Lenin voor
zien hebben ongestoord hun gang gaan.
Het enige dat deze processen ook zou kun
nen doorkruisen is een vervaging van de
scheidslijn, een evolutie naar groter col
lectivisme in de kapitalistische wereld,
een terugval naar individualistischer zelf
genoegzaamheid in het land van de Okto-
ber-revolutie.
Het westelijke standpunt is, zoals ge
woonlijk, onduidelijk, in ieder geval zeer
gevarieerd.
Aan het ene uiterste staan de professio
nele anticommunisten, die zeggen dat de
twee systemen principieel verschillend en
dus onverzoenlijk zullen blijven. Juist zij
die zeggen dat het marxisme-leninisme
onzin is vallen het al doende bij. Publicis
ten als Y. M. Melnikov en A. H. Lunshof
vertonen in hun ideologische onverzoen
lijkheid een zeer aanwijsbare gelijksoortig
heid.
Aan het andere uitersfë staan bij ons
de pacifisten die zeggen dat alle mensen
dezelfde verlangens hebben en een groot
bondgenootschap hebben aan te gaan en
de nadruk moeten leggen op wat hen ver
eent. Tot hun grote verbazing merken zij
dat hun gedachten in Moskou een veel
minder hartelijk onthaal krijgen dan die
van de hoofdredacteur van Elseviers
Weekblad. Want zij zijn de agenten van
de ideologische subversie, de uitwissers
van de klassentegenstellingen.
Wat alle tot nu toe genoemde catego
rieën vereent, is dat hun onbedwingbare
lust de werkelijkheid aan hun leer aan
te passen. Aan minder ideologisch belaste
waarnemers de taak de werkelijkheid
bloot té leggen onder haar ideologische
camouflage. Zou de Britse zakenman ge
lijk hebben? „Verburgelijking" is een
deksel dat op alle potten past; het is even
vaag als de „verstatelijking'' van het Wes
ten waarover ouderwetse liberalen moppe
ren. Laten wij Marx de eer aan doen
niet de wensen, maar de sociaal-economi
sche feiten na te gaan.
De Sovjet-Unie is nog geen „affluent so
ciety", geen overdaadsmaatschappij. De
Russische burgers wensen onze gemak
ken zelfs zonder de door reclamemen
sen gestimuleerde of gecreërde behoeften
maar zij hebben ze nog niet. Zij hebben
een regering die de zware industrie voor
rang kan geven boven de lichte en die niet,
zoals de Poolse en Hongaarse leiders, bij j
het afmeten van die prioriteiten rekening
heeft te houden met latente contrarevolu
tionaire spanningen. Maar er is toch een
factor die de Russische regering al
kan zij haar prioriteitenstelsel nog een
tijdlang rekken zal dwingen de weg
te gaan naar een hogere levensstandaard
de weg waarvan het Westen weet, dat
het een nimmer eindigende is.
Die factor is niet de nog steeds theo
retische overgang naar de communistische
fase, die immers een overdaad aan con
sumptiegoederen veronderstelt. Het is een
noodzaak op veel kortere termijn: de tot
een groot en gecompliceerd apparaat uit
gegroeide Russische economie reageert
niet meer op de orthodoxe aansporingen.
Er moeten nieuwe incentieven komen. Nu
Stalins zweep is weggelegd en de ideolo
gische aanvuringen falen, moeten die
hoe men het keert of wendt op het
gebied van tastbare beloningen liggen. En
niet in geld, maar in de waren die men
voor dat geld kan kopen.
Er zijn tekenen reeds in een vorig
artikel aangehaald die erop wijzen, dat
aarzelend de Russische regering haast
met spijt in het hart, die „revisionisti
sche" weg begint op te gaan, ook uit
de overweging dat men op de ideologische
jaarmarkt niet materieel voor aap kan
staan. Ook de verschrikkelijke misoogst
van dit jaar de Sovjet-Unie moet zes
tien percent van haar i^prmale graanoogst
op de wereldmarkt vinden dwingt tot
economisch realisme. Meestbetekenend
was Kroesjtsjevs toegeven dat het systeem
van de Joegoslavische arbeidersraden
dat wil niet alleen zeggen het leiden maar
ook het directe delen in de winst der be
drijven nog zo gek niet is.
Degenen, die de nadruk leggen op het
bestaande systeem in plaats van op de
symptonen van de verandering erin, ma
ken dezelfde fout als de Russische journa
listen die over de westelijke economie
schrijven Zij negeren stelselmatig de ele
menten van planning en controle, de ont-
persoonlijking van het kapitalisme, het
hele systeem van beraad en remming op
de allerorthodoxste incentieven van vraag
en aanbod. Op zijn hoogst zien zij daarin
tactische manoeuvres; camouflage van het
winstbejag, doekjes voor het bloeden. Zij
moeten wel: een erkenning van die evo
lutie is immers de ontkenning van de re
volutie?
De tendens dat de twee systemen naar
elkaar toegroeien kan alleen nog door ver
woede communisten en anticommunisten
worden ontkend. De klemmende kwestie is
slechts hoeveel tijd dat proces zal ver
eisen. Dat hangt namelijk af van de snel
heid waarmee de ontspanning tussen
Oost en West voort zal schrijden. Wordt
de coëxistentie een feit, dan valt de buiten
landse dreiging weg waarmee de Russi
sche regering haar burgers nog kan aan
sporen tot volhardende inspanning. Dan
breekt, de periode aan van de economische
incentieven die naar groeiende gelijksoor
tigheid van de systemen zal leiden naar
't begin van ideologische coëxistentie. Dat
is het zelfgenererend effect van ontspan-
ningspolitiek.
Op het landbouwbedrijf van de heer B.
van den Hoek onder de gemeente Seroos-
kerken op Schouwen-Duiveland is zater
dag brand uitgebroken. Het vuur woedde
in de voorraadschuur. De totale winter
voorraad en de landbouwinventaris gingen
verloren. De schade wordt op vijftigdui
zend gulden geschat.
Verburgerlijken de Sovjet-mensen?
(Foto: Eddy Posthuma-de Boer)
TE BRUSSEL heeft men vorige week
kennis kunnen makeu met het „Super-He-
raclorama-scherm" voor filmprojectie.
Dat is een scherm, bestaande uit duizen
den smalle vertikaal geplaatste alumi
nium strookjes (in de Brusselse bioscoop
Marignan, waar het thans is aangebracht,
zijn het er 4.000) dat de zaal in een halve
cirkel van precies 180 graden afsluit. De
uitvinder van het nieuwe scherm is de
Fransman Jules Hourdiaux. die zoals hij
zelf zegt, als knutselaar is geboren.
HIJ HEEFT een kleine 150 grote en min
der grote uitvindingen op zijn naam staan,
zij hebben allemaal betrekking op optische
en akoestische problemen. Zijn Heraclora-
ma schijnt het ei van Columbus en het is
zeker het beste wat men tot nu toe als zo'n
groot scherm heeft kunnen zien. Econo
misch moet het voordelig zijn, want de
kosten van het aanbrengen zijn naar ver
houding veel goedkoper dan voor andere
schermen, en bovendien heeft men maar
één projectietoestel nodig. Dat heeft tevens
tot gevolg, dat het lelijke overlappen van
de beelden, dat men bij stelsels met meer
dan één camera steeds blijft zien, is ver
meden.
Vóór het bestaande projectie-apparaat
worden bepaalde objectieven geplaatst,
die de projectie over het gehele scherm
even scherp maken. Zo, in een paar woor
den verteld, lijkt dat natuurlijk heel een
voudig, maar er komt wel een en ander
bij kijken. Het scherm moet bijvoorbeeld
zo geplaatst worden dat de toeschouwer
de indruk krijgt, dat hij als het ware mid
den in het gebeuren komt te zitten.
Prins Bernhard, erevoorzitter van het
curatorium der stichting Ibero-Ameri-
kadagen, heeft zaterdagochtend de vierde
Ibero-Amerikadag in Amsterdam ge
opend.
Deze dagen worden om de twee jaar ge
houden ter bevordering van de economi
sche en culturele betrekkingen tussen Ne
derland enerzijds en Spanje en Portugal
en de Latijns-Amerikaanse landen ander
zijds.
Tijdens de ochtendbijeenkomst in de
aula van de universiteit van Amsterdam
voerde de scheidende Spaanse ambassa
deur, de hertog van Baena, die enkele
uren later na een zevenjarig verblijf ons
land zou verlaten, het woord.
De prins zei daarna dat zijn interesse
voor de Spaans- en Portugees sprekende
wereld nog steeds toeneemt.
Hij merkte onder meer op het toe te
juichen dat de Atlantische gemeenschap
in het algemeen en Nederland in het bij
zonder doorgaan met belangstelling te to
nen voor de Spaanse en Portugese wereld,
vooral op dit ogenblik, omdat enkele van
de Amerikaanse republieken een nogal
moeilijke periode doormaken.
De prins signaleerde dat bepaalde initia
tieven worden ontwikkeld om het econo
misch contact tussen Nederland en de La
tijns-Amerikaanse landen te verstevigen.
Hij tekende daarbij aan dat zulke initia
tieven niet alleen van Nederlandse zijde
moeten komen maar door geheel Europa
zouden moeten worden ontwikkeld.
Dr. Boon, ex-ambassadeur in Venezuela,
verklaarde: „Een krachtiger georganiseer
de Westeuropese markt, welke met langer
wordt verbrokkeld door een groot aantal
tariefbarrières, zal de overige werelddelen
en met name Latijns-Amerika belangrijk
grotere exportmogelijkheden bieden voor
hun produkten. Het feit dat landen als
België en Zwitserland een relatief groter
aandeel hebben in de Latijns-Amerikaanse
markt dan Nederland geeft alle aanleiding
om ook in het kader van de Euromarkt
met dubbele kracht te streven naar ver
groting van het Nederlandse aandeel in de
handelsbeweging met Latijns-Amerika.
Jules Hourdiaux, de uitvinder van
het Heracloramascherm, aan het
werk mij de montage.
DAT HET ALLEMAAL kan heeft de
Brusselse première bewezen, men heeft
gedeelten van allerlei films van 16 tot en
met 70 mm breedte vertoond. Daarbij was
zelfs een van de eerste filmpjes van Lu-
mière, het binnenrijden van een trein in
een station van Lyon, en er waren scènes
uit Westside Story. Het beeld is mooi hel
der en de indruk dat men wordt opgeno
men in het gebeuren wordt nog versterkt
door een bepaald systeem van luidspre
kers.
Natuurlijk zullen er lieden zijn, zoals
uw correspondent, die zeggen dat het voor
hun allemaal niet hoeft en dat ze een wer
kelijk goede film net zo lief op een oud
beddelaken geprojecteerd zien. Ik geloof
dan ook dat zij gelijk hebben, maar even
zeer blijft het feit dat de bioscoop met
name de buurtbioscooop koortsachtig zoekt
hoe men het hoofd kan bieden aan de con
currentie van de televisie. In die strijd
schijnt het super-Heraclorama een mach
tig en overtuigend en vreedzaam wapen.
BINNEN afzienbare tijd zal voorlopig
een tiental bioscopen in grote en kleine
steden van ons land met het nieuwe
scherm worden uitgerust. Daarachter
heeft zich de heer A. L. Bonefang gespan
nen. Hij is de zoon van de Nederlandse
filmpionier Alex („De Jantjes" „Bleke
Bet") Benno en hij weet dus waar hij
zijn krachten en zijn nachtrust aan geeft.
„NOG NOOIT TEVOREN zijn de
mogelijkheden voor de evangeliever
kondiging aan het volk van Indonesië
zo groot geweest als op het ogen
blik". Dit zei dr. G. P. H. Locher,
een van de secretarissen van de Raad
voor de Zending der Nederlands
Hervormde Kerk, die onlangs uit In
donesië terugkeerde na in de tweede
helft van juni daarheen te zijn gegaan
als lid van een delegatie van de West
europese zending.
Toen de contacten met Indonesië her
nieuwd werden en het bleek dat de
Raad van Kerken van Indonesië prijs
stelde op een ontmoeting met de ker
ken, die steeds zendingsarbeid in het
land verricht hadden, besloot de Ne
derlandse Zendingsraad om niet meer
als afzonderlijke kerken een bezoek aan
Indonesië te brengen, maar als één
team daarheen te gaan. De Indonesi
sche kerken van hun kant wilden graag
een delegatie van West-Europese zen
ding ontvangen, vandaar dat deze werd
zamengesteld uit mensen van de Ne
derlandse, de Barmer en de Bazeler
zending. De delegatie heeft vele gebie
den in Indonesië bezocht, zij het dat de
leden zich afzonderlijk naar verschil
lende delen van het land hebben bege
ven. Zo was dr. Locher in Sumatra,
waar hij de Karo-Batakkerk bezocht,
verder in Makassar, in de Minahassa,
Noord-Celebes, Oost-Java en Midden-
Java.
De Hervormde Kerk heeft nog steeds
contacten met zestien Indonesische ker
ken, die uit het werk van de Hervorm
de zending zijn voortgekomen. Met der
tien van deze heeft dr. Locher een ont
moeting gehad. Bij al die bezoeken is
het duidelijk geworden, dat de Indone
sische kerken dringend behoefte hebben
aan krachten uit andere kerken. Het
flict over het wezen van de kerk goed
kan worden begrepen en opgelost. In de
pretenties, waarmee vele processies
?ijn omkleed, uit zich, volgens de ver
klaring het absolutistisch en totalitair
karakter van de rooms-katholieke
kerk. Hierin wordt een van de voor
naamste hinderpalen gezien voor een
toenadering tussen Rome en de refor
matie.
In de verklaring van Protestants Ne
derland wordt geconcludeerd, dat door
de grote meerderheid in de protestant
se kerken en partijen tot dusverre een
standpunt wordt ingenomen, dat niet
moet worden los gelaten. Loslaten van
het standpunt is onverdedigbaar als
niet bij hernieuwde toetsing zou blij
ken, dat de argumenten zijn vervallen
waarop de afwijzing van de processie
vrijheid berust.
Ook is het hoofdbestuur van de ver
eniging tot de conclusie gekomen, dat
er tot op dit tijdstip geen reden is aan
te nemen, dat de theologische motive
ring van de processie zo is veranderd,
dat daarmee tegemoet wordt gekomen
aan de bezwaren, die van reformatori
sche zijde bestaan ten aanzien van de
opheffing van het processieverbod.
OP EEN CONFERENTIE van de
Wereldraad van Methodisten in Noord-
Carilna was de rooms-katholieke aarts
bisschop van Atlanta (Georgia) als gast
aanwezig. Aartsbisschop Halliman uit
te in een toespraak de wens, dat er
een uitgave van de bijbel zou komen
die door protestanten en rooms-katho-
lieken gemeenschappelijk gebruikt kon
te
ren toov n&iuatm nan
riB&jaati
maw w iwfo
gaat in de eerste plaats om studenten
predikanten, waarvan er zes tot zeven
geplaatst kunnen worden. Ook een tien
tal docenten aan de theologische oplei
dingen zouden zeer welkom zijn. Naast
de theologische opleidingen moeten er
opleidingen komen voor docenten die
op de scholen in Indonesië godsdienst
onderwijs kunnen geven. De speciale
krachten die belast zijn met dit onder
wijs dat op de lagere en middelbare
scholen verplicht is en dus ook geheel
bekostigd wordt moeten een goede
opleiding hebben. In Indonesië zijn
thans ongeveer vier miljoen protestant
se christenen op een totale bevolking
van bijna honderd miljoen. In de tijd
direct na de oorlog bedroeg dit aantal
slechts twee miljoen.
De zending van de Nederlandse Her
vormde Kerk heeft nog geen beslissing
genomen wat de uitzending van nieuwe
krachten betreft, maar het staat wel
vast dat over niet al te lange tijd plan
nen hiervoor moeten worden gemaakt.
Nu het zendingswerk in Afrika zich uit
breidt, zal het een grote financiële in
spanning van de zending vragen om ook
Indonesië van de benodigde krachten te
voorzien. Doch zij vertrouwt dat de
christenen in Nederland zullen begrij
pen, dat het beroep dat vanwege In
donesië wordt gedaan, niet onbeant
woord mag blijven en dat zij dienover
eenkomstig zullen handelen.
HET HOOFDBESTUUR van de ver
eniging Protestants Nederland heeft een
verklaring uitgegeven, waarin het zich
uitspreekt voor handhaving van het
processieverbod, zoals dat in ons land
geldt, en waarschuwt tegen het vergro
ten van de vrjjheid tot het houden van
processies in ons land.
De verklaring is aan de leden van
de Staten-Generaal, de Provinciale Sta
ten, hoogleraren, predikanten, studenten
en andere toegezonden. Gewezen wordt
op de controverse tussen Rome en de
reformatie over de processievrijheid
Deze controverse is slechts een detail
kwestie die volgens de verklaring al
leen tegen de achtergrond van het con-
AL IS ITALIË een overwegend
rooms-katholiek land, toch komen ook
de protestanten via de radio op be
scheiden wjjze aan bod. In het natio
nale programma zendt de Italiaanse
radio elke zondagmorgen vroeg een
protestantse dienst uit. Deze diensten
worden geregeld door een commissie
uit de nationale federale raad van het
Italiaanse protestantisme en er blijkt
veel naar geluisterd te worden. Ook
vele rooms-katholieken luisteren er
naar. Het aantal afdrukken van de
prediking dat door luisteraars wordt
gevraagd, steeg de laatste tijd van 1200
tot 2000 per week. Door corresponden
tie gemiddeld tachtig brieven per
week wordt er verder contact onder
houden met luisteraars.
Tot nu toe was er nog geen mogelijk
heid voor het Italiaanse protestantisme
om zich via de televisie tot het publiek
te richten doch in het kader van een
programma over het concilie, waarin
natuurlijk verschillende opnamen van
de Paus, van kardinaal Bea en van de
prior van Taizé voor de lens kwamen,
werden nu voor het eerst ook opnamen
uit protestantse kerken op het scherm
gebracht. Zo zagen de kijkers een op
name van een dienst in een methodis
tische kerk en daarna was de president
van de Italiaanse Unie van Baptisten-
kerken te zien tijdens zijn toespraak aan
een liefdemaal van de Romeinse Pro
Deo-universiteit.
bels de bronnen geweest, waaruit beide
partijen de teksten zochten om de an
deren te verketteren", zo zei de aarts
bisschop.
„Wordt het niet tijd, dat wij terug
gaan tot de oorspronkelijke tekst van de
Heilige Schrift als bron van ons ge
loof. Het zou ons allen vreugde schen
ken, als uit de ontmoetingen van chris
tenen van de beide belijdenissen de taak
»n de wil voortkwam om samen te
werken aan de uitgave van één gemeen
schappelijke bijbel".
DE JONGE ACHTTIEN, een groep
van negen gereformeerde en negen her
vormde jongeren, hebben een dringend
beroep gedaan op de hervormde en ge
reformeerde jeugdraden en daarmee
op de bij dezen aangesloten organisa
ties, hun leden op te wekken het oecu
menisch jongerencongres mee te bele
ven dat op 28 september in Utrecht
zal worden gehouden. In hun schrijven,
gericht tot de Nederlandse Gerefor
meerde Jeugdraad, hebben de Jonge
Achttien de gereformeerde prganisaties
Achttien de gereformeerde organisaties
niet langer afzijdig te houden van de
oecumenische beweging in 't algemeen
en dit congres in zijn concrete bijzon
derheid.
De Jonge Achttien zeggen in hun
brief hartelijk verheugd te zijn met
dit komend congres en het als hun op
dracht te zien er volkomen achter te
staan. Zij spreken de hoop uit dat de
leden van de desbetreffende organisa
ties in groten getale aanwezig zullen
zijn en dat niet zal worden geaarzeld
officiële vertegenwoordigers te sturen.
De Jonge Achttien is een groep jon
geren, die uit ernstige bezorgdheid over
de gescheidenheid van kerken, streven
naar eenheid van de christenen, met
als belangrijke stap de eenwording van
hervormde en gereformeerde kerken.
Zij menen tot een appèl gerechtigd te
zijn, omdat voor het eerst in de ge
schiedenis van het streven naar een
heid van de Nederlandse kerken, een
oecumenisch jongerencongres wordt ge
houden dat werd voorbereid door rooms
katholieken en protestanten samen.
Het initiatief tot dit congres is uit
gegaan van de Oecumenische Jeugd
raad in Nederland en de Katholieke
Jeugdraad voor Nederland. Verwacht
wordt dat ongeveer vijfduizend rooms-
katholieke en protestante jongeren in
de Margriethal bijeen zullen komen om
gezamenlijk bezig te zijn in het ver
langen naar eenheid van de christelij
ke kerken. De Jonge Achttien leggen
er de nadruk op dat de Katholieke
Jeugdraad en de Oecumenische Jeugd
raad een van durf getuigend initiatief
genomen hebben. Zij mogen, aldus het
schrijven aan de jeugdorganisaties, niet
beschaamd uitkomen in het vertrouwen
door hen in de jonge Nederlandse
christenen gesteld.
„WETENSCHAP EN Godsdienst", een
atheïstisch blad in de Sovjet-Unie, be
richt, dat een wijziging is aangebracht
in de regelingen voor de staatspensioe
nen, op grond waarvan iedere man bo
ven de 60 en iedere vrouw boven de
55 jaar van staatswege bedragen tot
90 percent van het laatst genoten sala
ris uitbetaald krijgen. Thans is be
paald, dat deze regeling niet geldt
voor kerkewerkers, behalve schoonma
kers en bewakers van kerken. Deze
werken namelijk voor staatseigendom
men en doen dus werk in algemeen be
lang. Maar ook secretaressen, typisten,
tolken en anderen in dienst der ker
ken hoeven geen staatspensioenen te
ntvangen. Daar „volgens de grondwet
de kerk van de staat is gescheiden",
aldus het blad, „is het alleen maar
vanzelfsprekend, dat zij van die rege
lingen uitgesloten worden."
Ontspanning op het strand van de
Moskwa-rivier: een zelfgenererend
effect. (Foto: Eddtj Posthuma-
