in
Parijse Biennale
Luidruchtig groepswerk
„De schuchtere
aan het hot"
Werk van Piet er Starreveld
DE PROGRAMMA'S
NEGEN MUZEN
Opera „Macbeth" van
Verdi zondag voor
K.R.O.-t.v.
Jazzclub Ekestos
9
FASCINERENDE
OUTSIDER
D.
EXPOSITIE IN BLOEMENHEUVEL
WOENSDAG 9 OKTOBER 1963
Bliksemende, schetterende en draaiende schilderijen en
beelden, maar de traditionele kunst is niet dood
sk W nabeschouwingen
Schoolgaan, wijzer worden
Ton Neelissen
De radio geeft donderdag
HILVERSUM I. 402 m. 7.00 AVRO. 7.50
AVRO. 7.50 VPRO. 8.00-24.00 AVRO.
T elevisieprogramma
Bob Buys
Dolf Welling
VLAK BIJ het buffet is op deze biën
nale nog een verkwikkende afdeling,
namelijk de Argentijnse. Zekere Félix
Cuello heeft hier dagelijks tientallen
mensen te grazen met zijn „opblaas-
schilderij". Het schilderij is een mooie
vlek. Cuello weet structuureffectjes te
bereiden als de beste picturale chefkok.
Voor deze gelegenheid heeft hij zo'n
lekker ding op een balg bevestigd, een
ingevouwen balg die zich binnen een
metalen geraamte kan bewegen. En op
de vloer voor dit toestel ligt een enorme
blaasbalg, met de schriftelijke uitnodi
ging aan de bezoekers om er het schil
derij mee op te pompen tot ze er bij
neervallen. „Daarna trekke men aan
het touwtje", besluit de gebruiksaan
wijzing.
Bij elk plukje kijkers is er wel een
die het niet laten kan, maar het ge
zwoeg met de blaasbalg brengt het
schilderij niet in beweging en de ruk
aan het touw levert een komisch gepiep
op. Speciale aandacht echter verdient de
Argentijnse inzending om heel andere
dingen: de schilderijtjes van de 29-
jarige Antonio Segui.
Ze zien er ouderwets uit, als stukjes
19de-eeuwse muffigheid in een uitdra
gerij. Een haastige blik registreert
alleen wat bruinig portretgepeuter in
lelijke pronklijsten. Maar de portretjes
van juffrouw „Felisitas" met of zonder
familie blijken allerminst argeloos ge
peuterd te zijn. Met geraffineerde fac
tuur en toets heeft Segui een picturale
„old finish" teweeg gebracht die iro
nisch en ook wel een tikje macaber is.
Hij suggereert vergane paletgeneugten
die er nooit zijn geweest. De gevoels
sfeer van deze werkjes is gecompli
ceerd. Er gaat weemoed om verganke
lijkheid van uit, sympathie en gelijk
tijdig lichte spot. Boven een familie
groep „zweeft" een zittende jonge
vrouw als uit een ander portret, over
geschilderd en weer zichtbaar gewor
den. Boven de gouden lijst waarin een
Felisitasis gevat, steekt een paneeltje
uit waarop de hond van Felisitas is af
gebeeld. Elk werkje roept meteen het
overgestoffeerde op van een I9de-eeuw-
se salon met muren vol schilderijtjes.
Los van elke „stroming", met beschei
den formaten, zonder lawaai of „be
wogen beweging"houdt Segui met zijn
eigenaardige werkjes de aandacht lang
vast. De verf wordt onder zijn penseel
beklemmend levend. Wat ons betreft
had hij een prijswinnaar van deze biën
nale moeten zijn.
Brouwer, maakt kans verfilm te worden.
De Engelse regisseur Paul Rotha, die ook
de Nederlandse film „De Overval" regis
seerde, is sterk in het verhaal geïnteres
seerd. „De gouden Zweep", in het Engels,
het Noors en het Nederlands ver
taald, betreft een strijd tussen vader en
zoon die op de renbaan wordt beslecht.
Rotha heeft al uitvoerig met Abe Brouwer,
die op het ogenblik stratenmaker is in
Diever (Drente) gesproken.
Leger des Heils. De lezing van majoor
Dros voor het Leger des Heils zal niet don
derdagavond 10 oktober, maar heden
woensdagavond gehouden worden.
„De gouden Zweep" Het boek van „De
gouden Zweep", van de Friese auteur Abe
NIET ALLEEN OGEN en oren krij
gen veel te verduren op de derde Biën
nale van Parijs. Het Museum voor Mo
derne Kunst van de stad is een perfecte
omgeving voor deze manifestatie van
20- tot 35-jarigen uit 56 landen. Het
holle gebouw maakt dezelfde indruk van
voorlopigheid als het holle vertoon dat
er tot 3 november weer de wanklank
aangeeft. In een geur van Chanel en
knoflook kan men muziek en poëzie tot
zich nemen in de gehoorzaal. Voor ruim
100 belangstellenden is er plaats op
banken, waartegen zelfs een welgedaan
zitvlak na een half uur protesteert. Het
is er dus een voortdurend komen en
gaan, ook tijdens de kunstfilmpjes die
uit een ratelende projector op een slap
doek rollen. In de tentoonstellingsruim
ten snerpen spookhuisgeluiden in si
nistere duisternissen, teweeggebracht
door het instituut dat de Parijse biën
nale een eigen karakter geeft onder de
biënnales dezer wereld: de werkgroep.
Welk idee ten grondslag ligt aan de nieu
we AVRO-uitzending „Uit de school ge
klapt", die gisteravond voor het eerst op
het scherm kwam, is ons niet duidelijk
geworden. Was het een verkapt schools
Nederlands lesje of moest de kijker, ver
tederd door de aanblik van al die kinde
ren, weer terugverlangen naar de school
bank? Wij kregen de indruk, dat de schrij
ver Jan Mens, die zich bereid toonde tus
sen de kinderen plaats te nemen, er ook
geen raad mee wist. Zijn inleidend ge
sprekje met een der meisjesscholieren
deed zeer onecht aan en zijn houding in
de klas sterkte ons in de mening, dat een
lagere school niet bij volwassenen past;
dit dan met uitzondering van „de mees
ter" die met zijn fraai Amsterdams spre
kende pupillen zeer natuurlijk speelde.
Hiervoor verdiende de regisseur beslist
een acht. Gezien de vage, onechte en saaie
elementen was 40 minuten voor deze eni
ge Nederlandse produktie van deze AVRO-
avond -veel te lang.
Veel meer genoegen beleefden wij aan
de eerste aflevering van de Dick van Dy
ke show, waarin de naamgever van het
programma op overtuigende wijze demon
streerde hoe hij als Rob Petrie een baliet-
meisje veroverde, dat later zijn vrouw
werd. Een programma zonder pretenties,
dat bijzonder goed is afgestemd op het be
kende verlangen van de mens, zich zonder
inspanning om zichzelf te amuseren.
Knap, maar nogal gekunsteld was ver
der een nieuwe film uit de serie „Naked
City". De krachtmeting, waaraan het
slecht ziende jongetje zich onderwierp om
te ontsnappen aan de suggestie dat hij
DE JONGE GARDE van de Neder
landse Comedie trof gisteren in de Haar
lemse Schouwburg maar een handjevol
mensen voor haar voorstelling van Tirso
de Molina's „De schuchtere aan het hof".
De brutale diefstal van de cervorige nacht
men weet, er is f 28.000 gestolen uit
de kluis van de schouwburg kan er de
oorzaak niet van zijn dat men kennelijk
gedacht heeft: „Weggegooid geld", want
een dief slaat niet gauw twee maal achter
een zijn slag op dezelfde plaats. De slag
die de jeugdige Comedie-bent met de holle
zaal had te leveren werd overigens over
tuigend door haar gewonnen: de schrale op
komst bleek het spel niet te kunnen be
ïnvloeden; het publiek reageerde dan ook
hartelijk met „open doekjes".
MAAR TEN OPZICHTE van het stuk
zelf is de Nederlandse Comedie minder
gelukkig geweest. Slechts een briljante
vertaling"^ "eerf spfSnkelende regie had
den van het wat cliché-achtige gegèven
twee huwbare dochters naar wie twee
saaie en twee hartveroverende minnaars
dingen goed toneel kunnen maken. Wat
de vertaling betreft: een tekst van rijme
larijen waarin met een achteloos gevoel
voor humor het eerste rijmwoord veelal
het beste moet zijn; een opvatting waar
aan in een klucht veel plezier te beleven
valt. Dan de regie: in plaats van spranke
lend was zij geagiteerd, er werd teveel
drukte gemaakt waar levendigheid nodig
was.
ZO ONTSTOND ER een voorstelling die
een midden leek te zijn tussen „Bloed en
liefde" van Bomans en „Don Gil" van
Tirso de Molina bij de Haagse Comedie.
Ton Kuyl als de Hertig van Avero trok
zijn tekst duidelijk naar de klucht, Petra
Laseur als Magdalena zijn dochter bleef
in de echte comediestijl. Gerard Schild, als
de herder Lauro die eigenlijk een echte
hertog is. liep verloren rond en kon uit
Vondel zijn weggestapt, Hans Boswinkel
als knecht Tarso kon zo ..De gecroonde
Leersse" in en Lex Schoorel naar „Droom
van een midzomernacht". De zangeres
Thérèse Steinmetz introduceerde de beide
bedrijven voortreffelijk, begeleid door
gitaarspel van Julian Coco.
HANS CROISET als de schuchtere min
naar had het duidelijkst speelbare deel
van de voorstelling en zorgde aldus voor
een uitstekende voorstelling in de voor
stelling, waarbij een verkouden Petra
Laseur hem goed steunde. Kitty Courbois
speelde als de andere dochter, Serafina,
heel goed een getemde feeksachtige figuur.
Huib Broos maakte van het bijrolletje van
de schilder een animerend stukje type
ringskunst. Maar een afgerond, homogeen
geheel kon het toch niet worden. Daar
voor waren tekst en regie te hybridisch
van karakter; en wij konden ons niet aan
de indruk onttrekken dat die verdeeldheid
samenhing met een tekort aan vermogen
om „De schuchtere aan het hof" in één
vaart op hoog niveau uit te spelen.
blind en hulpeloos was, werd bijzonder
knap, maar ook zeer realistisch uitge
werkt; zo zelfs, dat men niet aan de in
druk kon ontkomen, dat het de makers er
vooral om te doen was, de zenuwen van
de kijker op de proef te stellen en zulks
dan gecamoufleerd door een aanvaardbaar
verhaal. Weer viel ons op, welke goede
spelers die Amerikaanse „producers" toch
tot beschikking staan; het neger-onderwij
zeresje bijvoorbeeld, dat kracht puttend
uit haar onbedorven natuur de kracht vond
het kind te ontworstelen aan de inbeelding
van zijn ouders, werd ontroerènd sterk ge
speeld.
De eerste van het tweetal films over de
kentering in de Russische politiek (gepro
duceerd door de NBC) gaf tal van inte
ressante, zij het niet altijd bewezen feiten
over de strijd in het Kremlin rond en na
Stalin's dood. De onthullingen van journa
listen, diplomaten en voormalige Westelij
ke communistische topfiguren waren vaak
bepaald boeiend. Duidelijk werd deze do
cumentaire gemaakt voordat de dooi be
gon, waarin de wereld thans verkeert.
Maar zo opgediend, kan een stuk geschie
denis over een nogal mysterieuze wereld,
de kijker toch wel in zijn greep krijgen.
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Ochtendgym
nastiek. 7.20 Lichte grammofoonmuziek.
VPRO: 7.50 Dagopening. AVRO: 8.00 Nws.
8.15 Programma-overzicht. Aansluitend:
lichte grammofoonmuziek. 9.00 Ochtend
gymnastiek. 9.10 De Groenteman. 9.15
Klassieke grammofoonmuziek. 9.35 Water
standen. 9.40 Morgenwijding. 10.00 Arbeids
vitaminen. 10.50 Voor de kleuters. 11.00
Huishoudelijke zaken, lezing. 11.15 Radio
Kamerorkest: moderne muziek. 12.00 Licht
instrumentaal ensemble en zangsolisten.
12.30 Mededelingen t.b.v. land- en tuin
bouw. 12.33 Uit het bedrijfsleven, lezing.
12.43 Lichte muziek. 13.00 Nieuws. 13.15
Mededelingen, eventueel actueel of gram
mofoonmuziek. 13.25 Beursberichten. 13.30
Dansorkest en zangsolisten. 14.00 Zangre
cital: stereofonische uitzending. 14.30 Die
ren in en rondom het huis: programma
over huisdieren. 15.15 Lichte muziek. 15.30
Rotterdams Filharmonisch Koperensem
ble: moderne muziek. 16.00 Van vier tot
vijf: radioprogramma in een Notedop.
17.00 Voor de jeugd. 17.55 Gesproken brief.
18.00 Nieuws. 18.15 Het Koninklijk bezoek
aan Iran. 18.20 Uitzending van de Chris
telijk Historische Unie: 'Na de Algemene
Beschouwingen. Tot U spreekt mr. H. K.
J. Beernink, voorzitter van de C.H.U. 18.30
Lichte orkestmuziek en zangsoliste. 19.00
Voor de kinderen. 19.05 Sport en recreatie,
afgewisseld met grammofoonmuziek. 19.30
Voor de jeugd. 20.00 Nieuws. 20.05 Muziek
uit de Gouden Eeuw van Spanje (gr.).
20.15 Concertgebouworkest en piano-solist:
moderne en klassieke muziek. In de pau
ze: 21.10-21.30 Voordracht. 22.30 Nieuws en
mededelingen. 22.40 Actualiteiten en beurs
berichten. 23.05 Discotaria: nieuwe gram
mofoonplaten. 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM II. 298 m. 7.00 KRO. 11.45
VPRO. 14.15-24.00 NCRV.
KRO: 7.00 Nieuws. 7.10 Morgengebed.
7.15 Ouverture.radio voor vroege men
sen. (7.30-7.35 Voor de jeugd). 7.55 Over
weging. 8.00 Nieuws. 8.15 Conciliejournaal.
8.25 Lichte grammofoonmuziek. 8.50 Voor
de huisvrouw. 9.40 Schoolradio. 10.00 Mo
derne orkestwerken (gr.). 11.00 Voor de
zieken. VPRO: 11.45 Lichte grammofoon
muziek. 12.15 Leven op het land, gesprek.
12.30 Mededelingen t.b.v. land- en tuin
bouw. 12.33 Deze week, bijdragen van bui
tenlandse correspondenten, en praatje.
13.00 Nieuws. 13.15 Pianospel: klassieke en
moderne muziek. 13.45 Voor de vrouw.
NCRV: 14.15 Metropole-orkest en saxofoon.
14.45 Op stap met David du Plessis, le
zing. 15.00 Moderne orkestmuziek (gr.).
15.35 Lichte grammofoonmuziek. 16.00
Bijbeloverdenking. 16.30 Pianoduo. klassie
ke muziek. 17.00 Voor de jeugd. 17.30
Schoolzang. 17.45 Promenade-orkest: lich
te muziek. 18.15 Sportrubriek. 18.30 Licht
instrumentaal kwintet. 19.50 Sociaal per
spectief, lezing. 19.00 Nws en weerbericht.
19.10 Op de man af, praatje. 19.15 Gees
telijke liederen. 19.30 Radiokrant. 19.50
Lichte grammofoonmuziek. 20.10 Een Hol
landse familie in de Franse tijd, hoorspel
(4). 20.40 Samen uit, Samen thuis, geva
rieerd programma. 22.00 Kerkorgelconcert
met hobo-begeleiding. 22.30 Nieuws. 22.40
Avondoverdenking. 22.55 Boekbespreking.
23.00 Platennieuws. 23.30 Vers in het ge
hoor: litterair en muzikaal programma.
23.55-24.00 Nieuws.
VOOR DONDERDAG
AVRO: 15.00 Programma voor de vrouw.
16.00-16.20 Voor de kleuters. 19.30 Noord
Vietnam, documentaire film. NTS: 20.00
Journaal. AVRO: 20.20 In Avro's Televi-
zier. 21.00 Gelooft u in spoken, mevrouw?,
een oorspronkelijk T.V.-spel. 22.20 De ac
tuele camera, een vooruitblik op het ko
mend bioscoopseizoen. NTS: 22.50-22.55
Journaal.
Ontwerp voor een heiligdom door
een groep van de Ateliers d'Art Sacré.
Het Is dezer dagen 150 jaar geleden dat
Guiseppe Verdi te Roncole in Parma
(Italië) werd geboren. Ter gelegenheid
van de herdenking van dit feit verzorgt
de Westdeutscher Rundfunk op zondag 13
oktober a.s. een Eurovisie-uitzending van
Verdi's opera „Macbeth". Deze uitzending
zal door de K.R.O., in haar geheel, recht
streeks worden overgenomen. De opera
zal, tijdens de uitzending, van ondertite
ling worden voorzien. Dit laatste is min
of meer een experiment van de K.R.O.t.v.
Het zal van het resultaat afhangen of
men hiertoe in de toekomst meer zal
overgaan.
Een en ander houdt in dat het vooraf
vastgestelde programma voor zondag 13
oktober aanmerkelijk moest worden ge
wijzigd. Zo komt de eerste aflevering van
de comedy-reeks „Erik Sikkes", met Wil
ly Walden als centrale figuur, te verval
len en zal nu worden uitgezonden op zon
dag 10 november a.s. Ook het program
ma „Kiekeboe", waaraan Teddy Scholten
medewerking verleent, wordt naar een
latere datum verschoven.
De opera „Macbeth" wordt uitgevoerd
door het Keuls Omroep en Symfonie-or
kest, het Keuls Omroep Koor en de Keul
se Pantominegroep onder leiding van Rolf
Scharre. De titelrol wordt vertolkt door
Carl Darrow (Macbeth). Verder werken
o.a. mede: Erika Wien als Lady Mac
beth, Walter Kreppel als Banquo, Klaus-
Dieter Fröhlich als Fleance zijn zoon,
Rolf Scharre als Koning Duncan en Ger-
da Wismar als de hofdame van Lady
Macbeth.
Miss Suriname. Virginia Blanche
Hardjo is bij een schoonheidswedstrijd in
Paramaribo uitgeroepen tot „Miss Suri
name 1963". Zij is 18 jaar en werkt als
telexiste op het kantoor van het Algemeen
Nederlands Persbureau in Paramaribo. Zij
zal op 27 oktober vertrekken en via Neder
land naar Londen gaan en daar meedingen
naar de titel van „miss world".
Ter herinnering aan de vorig jaar ge
houden Frans Halstentoonstellïng
heeft het gemeentebestuur van
Haarlem een bronzen beeld uit 1946
door Jacques Lipchitz, „Het Hoog
lied" getiteld, aangekocht voor de
afdeling hedendaagse kunst van het
Frans Halsmuseum. Met andere
aanwinsten zal deze sculptuur vanaf
heden in de Vishal te Haarlem te
zien zijn.
IN HUIZE BLOEMENHEUVEL te Bloemendaal is tot 21 oktober een tentoonstelling
te zien van beelden in brons en tekeningen van Pieter Starreveld. Er zijn ook werken
in ander materiaal dan het brons. Maar de nadruk op laatstgenoemd materiaal is
begrijpelijk; Starreveld giet namelijk zelf zijn werken in brons en dat is een bij
zonderheid. Starrevelds atelier in Amersfoort is mooi gesitueerd op een oud buiten.
Zijn boeiende beroep en ambacht zijn - ook door die fraaie omgeving - aanlokkelijk
voor fotografie en filmers. Maar Starreveld is een harde eenzame werker; hij zal
die eenzaamheid zeker niet cultiveren, maar voelt zich toch graag beschermd binnen
de muren van zijn atelier en de omheining van zijn werkterrein.
IN EEN GESPREK dat ik met Starreveld
in zijn atelier mocht hebben, legde hij er
de nadruk op, dat de ontwikkeling in onze
beeldhouwkunst voor een deel mogelijk is
geweest door het vakmanschap van zijn
collega-bronsgieters hier, die hij uiterst
kundig noemt. Zijn liefde voor het vak is
hartverkwikkend. Het aantrekkelijkste deel
van zijn expositie krijgt dan ook reliëf
door zijn ambachtelijk vermogen als brons
gieter. Men ontmoet in deze expositie vele
reliëfs van danseresjes, cellospelende vrou
wenfiguurtjes en naakten. Zij zijn direct
naar model gemaakt; spontaan en gevoe
lig. Ook in andere beeldhouwersateliers
ontmoet men dergelijke plezierige studies
die een langduriger bestaan in brons be
schoren zouden moeten zijn, hetgeen door
de kosten echter nauwelijks mogelijk is.
Door zijn ervaringen met het brons leerde
Starreveld direct in de voor het brons ver
langde vorm te modelleren; een hier toch
zeldzame wisselwerking.
MAAR STARREVELD WIL, en dat te
recht, méér dan een impressionistisch te
noemen modelleren. Ik moet bekennen dat
ik in dat opzicht nogal eens de aansluiting
met zijn werk mis. Het ontbreekt dit werk
niet aan duidelijkheid. Zijn zeer eigenzin
nig doorzetten van een voor een groot
publiek direct leesbare gedachte mag ik
eigenlijk heel erg graag. Maar de plasti
sche realisatie daarvan kan ik weinig be
wonderen. Ik denk nu aan een groep op
het gebouw van een verzekeringsmaat
schappij, als ik het wel heb, waarop figu
ren van zeer verschillende schaal voor
komen. De gedachte is duidelijk. Een
grote figuur, van reuzengestalte, beschermt
de mensen, aanwezig in hun meer natuur
lijke proporties. In plaats van een boven
natuurlijk effect kreeg deze compositie de
suggestie van een onnatuurlijk samenzijn
van menselijke figuren. In deze expositie
is dit veel arbeid geëist hebbende werk
stuk niet vertegenwoordigd. Wel ontmoet
men een portret, dat ook monument wil
zijn. van de strijkinstrumentbouwer Max
Möller Sr. Op het hoofd van de man zit
ten twee van Starrevelds cellospelende
vrouwenfiguurtjes. Silhouetterend tegen 't
licht laat dit portret Starrevelds persoon
lijke gevoel voor vorm wel blijken. Maar
bij nadere beschouwing wordt het geheel
een beetje koddig: gewoon een gewichtig
gewilde man met twee poppetjes op zijn
hoofd. Het is hard gezegd. Éven hard
moet ik een kopje met vleugels afwijzen.
Als Starreveld zijn bewondering voor de
klassieken kenbaar maakt kan ik in zijn
lijn ook moeilijk „mee".
Als Starreveld een wat apart staande
figuur is, zou dat wel eens kunnen samen
hangen met een te zeer op zichzelf-alleen
rekenen. Dat is zijn zaak. Het werk dat
voort lijkt te zijn gekomen uit 'n volstrekt
argeloze benadering is echter beslist in
nemend.
De jazzsociëteit Ekestos houdt vrijdag
weer een platenavond in het gebouw Sta
tionsplein 2 ln Haarlem. Zondagavond
wordt er een concert gegeven door het
Dick Vennik-kwartet. De avonden be
ginnen om acht uur.
schilderde aluchroomplaten en doorschij
nende kunststoffen, van binnen uit be
speeld met bewegend licht, met een be
geleiding van elektronische muziek. Het is
een aangenaam werkstuk van het Studie
centrum voor visueel onderzoek te Gent.
In technisch opzicht echter is het werk
van de Nederlander Livinus van de Bundt
veel interessanter. Deze is dan ook geen
35 jaar meer.
DE MARKANTSTE TREKKEN van
deze biennale zijn: de critiek op en het
overschrijden van de grenzen van de tra
ditionele édRilder- en beeldhouwkunst.
Voor de verpieuwing binnen de traditie,
verhoopt een nieuwe figuratieve
kunst, getuigt hier met een grote één-
manstentoonstelling het sterkst de jonge
Duitser Horst Antes. Hij vertegenwoor
digt een Duits expressionisme waarin
nonfiguratieve en experimentele ervarin
gen zijn begrepen. Talrijk zijn, bij andere
neo-figuratieven op deze biennale, de toe
spelingen en insinuaties op het lichamelij
ke, óók in het recente werk van Kees
van Bohemen. Maar Antes insinueert niet,
hij insisteert als een zeer verjongde Beck-
mann. vrij van gemythologiseer, met een
schrille erotiek.
De critiek uit zich met wat de Frans
man noemt ezelarijen, zoals er ook waren
in de marge van de expositie „Bewogen
beweging" in Amsterdam en in de kern
van het „Dynamisch labyrinth" van Sand-
berg. Vijf weken lang verblijft in een
tochtige ruimte van het museum een aap
je in een mandkooitje, als „levende mo
bile". Een handvol snoepjes heeft als on
derschrift: „Voedingssculpturen". Bij de
Franse inzendingen zijn er naast de alge
mene ook die, welke zijn gekozen door de
jonge kunstenaars en de jonge critici. De
laatsten hebben het wildste gekozen: on
der meer een in vuil plastic verpakte oude
motorfiets. Manifestaties van deze soort
maken zichzelf onmogelijk doordat het
dieptepunt van geestloosheid al lang be
reikt is.
DE GRENSOVERSCHRIJDING wordt
gezocht in de richting van het organiseren
van optische of optisch-auditieve beleve
nissen. Een Franse werkgroep heeft een
keurig „Labyrinth" ingericht, met een
lachspiegelkamertje en andere vermake
lijkheden met licht en beweging. Een
..gordijn" van vierkante aluminiumplaat-
jes, beweegbaar bevestigd aan nylondra
den, vormt een overgrote kerstboomver
siering. Er staan enkele plastische wer
ken in kunststof die decoratief zijn, maar
dan ook sterk onderdoen voor plastieken
van bijvoorbeeld Pevsner, waarvan zij de
zwakke oomzeggertjes zijn. Dit deel van
de expositie verwijst rechtstreeks zowel
naar de kunstzaal van Denise René, sedert
jaren getrouw aan de „koude abstractie"
en de objectieve kunst, van Herbin en
Kupka, Moholy Nagy en Pevsner tot de
„Nul"-jongens van vandaag, als Schöffer
en Vasarely. Daarbij gaat het om artis
tieke onderzoekingen met resultaten, die
het wonderwel doen éamen met de nieuwe
architectuur en stedebouw.
De „traditionele" kunst is met dat al
niet dood en begraven, zelfs niet op deze
biennale. We zullen daar in een volgende,
korte beschouwing op terugkomen.
DE „FUSIE VAN DE KUNSTEN" moet
namelijk het grote thema zijn van deze
internationale show van jonge kunst. Deze
boodschap is blijkbaar tot de meeste deel
nemers niet doorgedrongen. Zo zijn er dus
veel, die heel gewoon schilderijen laten
zien en beelden die niet draaien, blikse
men of schetteren. Maar het kermisla-
waai dringt wrekend door in die afdelin
gen, waar men naïevelijk exposeert naar
oud recept. Vlak bij de Nederlandse beel
den en schilderijen bijvoorbeeld, hebben
de Fransen hun „Laboratorium der kun
sten" met projecties van geluid en ge
kleurd licht op plastische vormen in een
ten dele afgeschermde ruimte.
Dit „laboratorium' is een vrij zielig
resultaat van veel goedbedoelde ijver,
sympathieker in elk geval dan het „Abat
toir" waar onze landgenoot Mark Brusse
aan heeft meegewerkt: een kermistent
met griezelinterieur. In het halfduister
ziet men er open doodkisten met kadavers
„Interieur" (1963) van de Duitser
Horst Antes.
uit papier-maché en wandschilderingen
waarmee een Spanjaard enkele dictaturen
aanklaagt. De nationale symbolen in deze
schilderingen zijn op last van hogerhand
bedekt. Het geheel is onverdunde kitsch.
AARDIG DAARENTEGEN is een door
drie Fransen versierd theater, minder
theatraal dan een doopkapel, ontworpen
door een Joegoslaaf, een Tsjech en een
Hongaar. De meeste plastisch-architecto-
nische projecten vergoeden artistiek niet
wat zij in praktisch opzicht tekort schie
ten. Een gelukkige uitzondering vormt een
heiligdom, ontworpen door een groep van
de Ateliers d'Art Sacré: een mooie een
heid van in elkaar overgaande vormen,
een plastische Introïtus.
De Italianen hebben van de presentatie
van hun beeldende kunst iets speciaals
gemaakt. De architect Antonio Malavasi
heeft als expositieruimte een „modulaire
structuur" ontworpen, een metalen plas
tiek als het ware, met holten voor de
plaatsing van beelden en schilderijen. Het
geeft hun inzending in het drukke totaal
een duidelijke, gebonden aanwezigheid.
Overigens dringt zich de constructie te
veel op. Een heldere ruimte met simpele
schotten is beter.
DE BELGEN HEBBEN onder leiding
van de surrealistische schilder Octave
Landuyt in een verduisterde ruimte een
paviljoen opgetrokken dat hun expositie
object zelf is. Het is een kiosk van be-
