Schepping van een gespleten Kemal Ataturk persoonlijkheid Politieke lijken dit veranderi jaar wel zeker Vele doden en gewonden bij oproer in Oran Luchtverontreiniging door het gebruik van geringer aardgas O -! - m Minister zal de bedrijf sauto-RAI openen Vragen over schenkinger aan universiteiten in Zuid-Afrika Uitzonderingsrechtbanken berechten driehonderd werkloze demonstranten Grootscheepse aanpak van zuivering rioolwater in eerste wereldhaven aspro'8^ tf&nt Meet fit/ Bahama s iets meer zelfstandigheid Huwelijkszwendel in Amsterdam De veiligheid van Amerikaanse leiders In het voetspoor van de paus Buit en inbreker snel gepakt Er hard ontmoet in februari De Gaulle DONDERDAG 9 JANUARI 1964 I.- Religieuze sfeer Europese indruk Vuurproef AANBEVELING ROTTERDAMSE COMMISSIE 25 miljoen IfjilIP? 'V:'" Gassen en roet Er bestaat in Turkije een soort Ata- turkcultus. In Ankara kan men op vele plaatsen reusachtige portretten van de redder van 't Turkse vader land zien. Er is vrijwel geen open baar gebouw, of het is voorzien van het conterfeitsel van de stichter van het moderne Turkije. (Van onze correspondent) ff -1 ANKARA Enige weken geleden her dacht de republiek Turkije het feit dat haar stichter Kemal Ataturk stierf 25 jaar geleden en nog maar 57 jaar oud. Er werd een Ataturk-week gehouden en twee minuten stilte op het sterfuur. Maar eigenlijk is elke week in Turkije een Ata turk-week. Men kan uitvoerig speculeren over de vraag, hoe het land er uit zou zien als de dynamische leider was blijven leven als Adenauer, als de Valera, als Inonu, zijn vriend, medestrijder en opvolger die tachtig jaar oud nog steeds de meest dominerende figuur is in Turkse politieke leven. Algemeen is in Turkije het besef dat die vroege dood van de vader der Turken de grootste ramp is die het land heeft kunnen treffen. Men voelt zich nog steeds verweesd, maar tegelijkertijd voelt men zich nog doorlopend onderworpen aan de controle van de grote verdwene, zoals hij vaak genoemd wordt, en dat dan zonder dat men wat terug kan zeggen. Ataturk kijkt van duizenden standbeel den, van tienduizenden borstbeelden er zijn winkels die dit als enige koopwaar hebben van honderdduizenden foto's en prenten, van miljoenen postzegels op zijn natie neer. Met een vaderlijke blik in zijn klare, strenge ogen. Brons of papier, bijna altijd is hij daarbij in smoking als sym bool van de verwesterlijking waaraan het land zich onder zijn inspiratie heeft trach ten te onderwerpen. Men kan gerust zeggen dat er in Turkije rond Ataturk een religieuze sfeer hangt: de man is meer dan een big dead brother, het is een nationale god, met betrekking tot wie de nog levende Turken zich als zondaren voelen, dagelijks zijn geboden overtredend. Daar waar in 1927 de Ebedi Sefemiz onze eeuwige leider zijn zes-dagen speech hield, waarin hij voor het parle ment zes maal zeven uur de hoofdlijnen van zijn systeem eens en vooral vastleg de, kibbelden nu ook zowat zes dagen lang parlementariërs en zelfs ministers onder ling over de vraag of een minister „beter schap" heeft gewenst aan een zieke poli tieke gevangene en in hoeverre dat te rechtvaardigen is. En buiten dat parlement roept men steeds harder om een nieuwe Ataturk, in tussen ook wel vaag beseffend dat zo'n nieuwe dominerende figuur eigenlijk on denkbaar is, zolang de nagedachtenis van de eeuwige leider nog zo domineert. Er zijn er ook die zich ergeren aan de visie dat Turkije een „nieuwe redder" no dig zou hebben. De tegenwoordige presi dent Guersel zei onlangs: „zulke verkla ringen worden vooral verspreid onder stu denten. Zij die wachten op een nieuwe lei der elke veertig, vijftig jaar zijn niet an ders dan verwerpelijke karakters die zijn afgedwaald van het ware pad en van de principes van Ataturk. Een Ataturk wordt niet elke veertig, vijftig jaar geboren. Ataturk heeft ons volledig geleerd onze nationale energie en hulpbronnen aan te spreken voor het overwinnen van elke moeilijkheid. Naties hangen niet af van „redders" om hun problemen op te lossen: deze kunnen uit de weg worden geruimd door gezamen lijke nationale inspanning, goodwill en harde arbeid. ..De president gelooft dat de beste par tijen samenwerken. Bij elke crisis die zich voordoet probeert hij ze, klein en groot, aan een ronde tafel te krijgen: „de tafel bij mij thuis is daarvoor goed genoeg". Als Ataturk nog leefde, zou Turkije mis schien geen twee grote en vier kleine par tijen hebben, zoals nu, ook al maakt het de „Europese" indruk die hij nastreefde. Zelf heeft hij tweemaal een experiment toegepast met een oppositiepartij. Doch tweemaal ook is hij er weer van terugge komen, omdat hij de indruk had dat alle reactionnaire krachten die zijn levenwerk wilden ondermijnen zich in de oppositie partij verzamelden. Pas onder zijn opvolger Inonu is in 1946 een oppositiepartij tot de verkiezingen toe gelaten, de democratische, die in 1950 on der Bayar en Menderes een opvallende verkiezingszege boekte. Men zegt dat de dag na Inonu's ont- slagindiening de Turken hun bekeuringen niet meer betaalden, omdat zij dachten dat het staatsgezag eigenlijk was wegge vallen zozeer had Ataturks volkspartij zich met de staat vereenzelvigd. De democraten bleken echter genoeg kader" te hebben gevormd om tien jaar lang continu te kunnen regeren met Inonu in de oppositie. Hun bewind deed echter op den duur de naam van hun partij geen eer meer aan en moest tenslotte in mei 1960 met harde hand worden omvergewor pen. Sindsdien lijkt Inonu onmisbaar, hetgeen hij bij de laatste regeringscrisis weer han dig heeft laten onderstrepen. Tegelijker tijd echter gaat het steeds duidelijker naar een nieuw 1950 in de Turkse politiek: de Gerechtigheidspartij, de ontegenzegge lijke erfgenaam van de buiten de wet ge stelde democratische, bleek bij de in no vember gehouden gemeente- en provincia le verkiezingen 47 percent van de stem men op zich te hebben verenigd. Dat is nog maar acht percent minder dan wat in 1950 Bayar en Menderes ten deel viel en die daarmee een verpletterende parlemen taire meerderheid behaalden. Een ander verschijnsel dat zich bij deze verkiezingen voordeed was de tendentie van een terugkeer naar een tweepartijen stelsel: de kleine partijen, met inbegrip van de pas-gestarte Arbeiderspartij, liepen alle terug of bleven klein, terwijl Inonu's Volkspartij met 37 percent niet al te veel verloor. Op 6 februari zal de minister van Ver keer en Waterstaat, mr. J. van Aartsen, de R.A.I.-bedrijfsautotentoonstelling openen Door de jongste uitbreiding van het Am sterdamse R.A.I.-gebouw met een opper vlakte van ruim 4000 vierkante meter waardoor de totale oppervlakte is vergroot tot ca. 45.000 vierkante meter, wordt dit de grootste bedrijfsautotentoonstelling die ooit in ons land is gehouden. Op deze oppervlakte zullen meer dan 200 exposanten ruim 100 verschillende merken bedrijfsauto's, autobussen, auto onderdelen en -toebehoren tentoonstellen Vertegenwoordigd zijn o.a. West-Duits' land f21 merken), Engeland (16), Frankrijk (5), Verenigde Staten (4), Italië (3), België (3), Oost-Duitsland (3). Tsjechoslowakije f3). Zweden (3), Oostenrijk (1) en Zwitser land (1). De tentoonstelling sluit op zaterdag 15 februari. Het Tweede Kamerlid de heer Peschar (P.v.d.A.) heeft aan de ministers van Bui tenlandse Zaken en van Onderwijs, Kun sten en Wetenschappen vragen gesteld over schenkingen van de Nederlandse re gering aan de Zuid-Afrikaanse universitei ten in de vorm van wetenschappelijke en letterkundige werken, grammofoonplaten partituren e.d. Hij vraagt of de bewinds lieden de mening huldigen, dat een uni versiteit een instelling moet zijn, waar iedereen, ongeacht zijn ras of huidskleur, vrij is om kennis op te doen en aan de bevordering van de wetenschap bij te dra gen. Is het juist, dat deze vrijheid aan geen der universiteiten in de republiek van Zuid-Afrika meer bestaat?, zo vraagt de heer Peschar. :V -V s>,>\ - V Nieuwe parlementsverkiezingen hoeven volgens de wet pas in 1965 te worden ge houden. Maar er zijn maar weinigen in Turkije die niet geloven dat de leider van de Gerechtigheidspartij, Gumuspala, ze in 1964 zal weten af te dwingen. De eco nomische situatie die geenszins rooskleu rig is en inflationaire trekken vertoont, zal hem daarbij kunnen helpen. En dan komt Turkije voor de tweede democratische vuurproef in zijn geschiede nis. Die van 1950 heeft het in eerste in stantie glansrijk doorstaan. Zal men in '64 opnieuw in zee durven gaan met de tegen standers van Inonu die misschien op hun beurt iets geleerd hebben van hun fouten in het decennium 1950-1960? Dit is, naast de talloze economische vraagstukken, het centrale politieke pro bleem waarvoor Turkije hoogstwaarschijn lijk zal komen te staan. Aan weerskanten ervan staan a-politieke machten en fac toren. Aan de ene kant het leger, dat in Turkije niet in positieve zin almachtig is maar wel veel dingen kan tegenhouden. President Guersel, die tot op zekere hoogte als gematigd woordvoerder ervan kan worden beschouwd, verklaarde onlangs nog dat een regering in Turkije, ook al heeft zij de mathematische meerderheid, niet zal kunnen regeren als zij elitegroe peringen zoals de universiteiten, het leger of de pers en bloc tegen zich heeft. En aan de andere kant: de boeren, de 40.000 dorpen, de eigenlijke romp van een natie waarvan tot nu toe slechts de kop met een ruk naar het Westen is gekeerd, en voor wie een man als Inonu, hoeveel hij ook nu weer de boeren belooft, toch altijd de „stedeling" blijft. Daar, in de nederige dorpen, vaak op een kilometer van de hoofdweg en er toch niet mee ver bonden, als in schutkleur opgaand in het land dat de aarde leverde waarvan ook de huizen zijn opgebouwd, leeft de opgehan gen Menderes voort als „de enige na Ataturk die wat voor de boeren deed". Al was het maar dat hij een moskee liet bouwen naast het volkshuis dat Ata turk had geschonken. Want al maakte het Kemalisme Turkije officieel tot een „le kenstaat": de religie speelt nog, en soms weer, een doorslaggevende rol. Ook bij de laatste verkiezingen waren het weer religieuze kwesties waaraan de candidaten het leeuwendeel van hun aan dacht moesten besteden, en niet alleen in de dorpstheehuizen maar ook in de radio- propaganda. Een kwarteeuw na de dood van Ataturk kan men zeggen dat diens schepping een gespleten persoonlijkheid vertoont: tussen twee religies, die van hem en die van Mo hammed. Tussen twee werelden. Europa waar het zich enthousiast toe rekent en Azië waar het toch vele trekken van blijft vertonen. Twee politieke oplossingen, de democra tie waarvan men het gevoel heeft dat men er als Westers land niet „onderuit" kan en de dictatuur waarvan men weet dat zij op economisch gebied sneller zou wer ken maar waar men toch niet aan wil en waar men trouwens niemand voor be schikbaar heeft. Tussen de verregaande armoede die het land, als vrijwel enige in Europa, nog nauwelijks ziet verminderen en de grote potentiële rijkdom aan bodemschatten en gewassen waarvan het zich evenzeer be wust is. De eigenlijke ziekte van de „zieke man van Europa" is misschien een soort schizofrenie. Inonu is de verpleger, maar zal er naast hem of na hem een dokter komen om het land te genezen? (Van onze correspondent) PARIJS Ondanks de zeef de stren ge censuur waardoor alle berichten van uit Algerije weer moeten passeren, is het voor de waarnemers in Parijs wel duide lijk dat het regime van Ben Bella weer een nieuwe beproeving beleeft en een nieuw offensief van de oppositie te ver duren heeft. De Algerijnse minister van Binnenlandse Zaken Medeghi, heeft uitzon deringsrechtbanken in Oran geïnstalleerd, de stad in West-Algerije waar maandag en dinsdag de zwaarste botsingen met de politie zijn voorgevallen. Er moeten drie- honberd personen zijn gearresteerd waar mee de regering korte metten denkt te maken. Negenentwintig arrestanten wer den gisteren al tot gevangenisstraffen van een maand tot twee jaren en twee voor waardelijk veroordeeld. Sommige berich ten spreken bovendien van doden en ette lijke gewonden die bij de bestorming van het regeringsgebouw gevallen zouden zijn. Omstreeks 200.000 aanhangers van Ben Bella hielden woensdag in Oran een tegen- demonstratie. Zij riep leuzen, waarin zij zich voorstanders verklaren van de socialis tische politiek van de president en droe gen portretten van Ben Bella mee. Ofschoon de officiële versie van de Al gerijnse radio de manifestaties en geweld dadigheden uitsluitend toeschrijft aan con tra-revolutionaire agitatoren, onder wie de beide oud-premiers van de emigrantenre geringen Ferhat Abbas en Ben Khedda met name worden genoemd, en voorts over Franse vlaggen spreekt die in de op tochten zouden zijn meegevoerd, lijkt het verstandiger de oorzaak in de eerste plaats toch wel in de catastrofale sociale en eco nomische omstandigheden te zoeken die in het bijzonder in Oran heersen. Meer nog dan Algiers heeft Oran de economische terugslag van het vertrek van de Fran sen ondervonden. Zeventig percent van de bevolking is werkloos en het verkeer in de haven is tot vijftien percent van zijn vroegere omvang teruglopen. Behalve kreten als „Ben Bella aan de galg" en „Leve Ferhat Abbas" moeten de betogers vooral om brood en om werk hebben geroepen. Het is niet uitgesloten dat de leiders van de oppositie als Ait Ahmed, die in de herfst vorig jaar een- poging tot rebellie in het Kabylse hoog gebergte zagen mislukken, hun hoop en vooral hun activiteit vooral op Oran en omgeving hebben geconcentreerd. Een veeg teken voor Ben Bella is, dat die nieuwe poging althans in eerste instantie is geslaagd, want Oran waar hij ge boren werd was twee jaar geleden een stad van waaruit hij de macht in Al giers veroverde en waar zich nog steeds zijn trouwste aanhang scheen te bevinden. De Algerijnse regering heeft bovendien redenen voor nieuwe spanningen en be roeringen ook in andere steden als Con- stantine te vrezen, waar de nood onder - de bevolking soms nog hoger dan in Oran; gestegen is. Ondertussen houdt in Parijs- de regering van generaal De Gaulle, die in haar zitting van gisteren de nieuwe ontwikkelingen in Algerije besproken heeft, zich consequent aan haar standpunt en beginsel van non-interventie, zolang althans de 18.000 Fransen die in Oran zijn achtergebleven geen direct lijfsgevaar of materiële gevolgen van de toestand be hoeven te vrezen. liet verslag van de werkcommissie bodem, water en lucht Rotterdam over het tijdvak van 1 januari 1962 tot 1 juli 1963 geeft een overzicht van diverse activiteiten, die ontplooid zijn om een optimale hygiëne van bodem, water en lucht na te streven. Een belangrijke bij drage in deze vorm is zeker het in het noorden van ons land aangeboorde aard gas. De werkcommissie beveelt het aan, dat dit aardgas op grote schaal in eigen gebied wordt toegepast. Het ligt voor de hand dat dan gedurende mistperiodes de luchtverontreiniging in stadsgebieden aanzienlijk geringer zal worden. Door de minister van Sociale Zaken en Volksge zondheid is ingesteld een landelijke com missie voor de luchtverontreiniging. De Rotterdamse commissie heeft pogingen ondernomen een vertegenwoordiger van haar in dit landelijk orgaan te doen op nemen. Nochtans kon geen positief resul taat worden bereikt. Het onderzoek in Rotterdam, dat door de commissie bodem, water en lucht zal worden verricht, kan een aanvang nemen zodra de middelen (personeel en financiën) aanwezig zijn. Reeds zijn door het ge meentelijk elektriciteitsbedrijf (GEB) doe kenfilters aangebracht om kooldeeltjes op te vangen, die anders in de schoorstenen zouden geraken en daar vlokken vormen. Bij de elektrische centrale Galileïstraat worden twee verouderde installaties ver vangen door een nieuwe met een groter vermogen. Er wordt een nieuwe schoor steen gebouwd van 125 meter hoogte. Van het onderstation stadsverwarming Delftse- vaart werden klachten gemeld over rook- en roethinder. Om de roetuitworp te be perken zullen cyclonen worden aange bracht. Tevens is het GEB overgegaan van de gebruikelijke stookolie met 3 en een half percent zwavel op olie met maxi maal 7,7 percent zwavel, welke uiteraard duurder is dan de normale stookolie. Bij de ROTEB in Rotterdam-Zuid vor dert de bouw van de nieuwe vuilverbran ding goed. Begin 1964 zal de eerste in stallatie, voorzien van elektrostatische fil ters, reeds beproefd kunnen worden. Voorts onderzoekt de ROTEB de moge lijkheid om te komen tot oprichting van een installatie voor het verwerken van in dustriële afvalstoffen in het Europoortge- bied, die tevens ten dienste kan komen van een aantal omliggende gemeenten. Hierbij wordt ook onderzocht of het de structiebedrijf van de Gekro uit Overschie naar het Botlek- of Europoortgebied kan worden verplaatst. Ook bij particuliere be drijven zijn tal van activiteiten verricht ter bestrijding van bodem-, water- en of luchtverontreiniging. Was het vroeger gebruikelijk het riool water van de stad ongezuiverd op de rivier of op de boezemwateren te lozen, thans wordt hierin verbetering gebracht. Zo is in 1962 in dienst gesteld de rioolwater zuiveringsinstallatie in Hoogvliet, die ge schikt is voor een inwoner-aequivalent van 40.000, maar uitgebreid kan worden tot 80.000. De installatie in IJsselmonde wordt !}!i":ijli! - '-ï;: i: 's Irifto: ÜSv in capaciteit vergroot tot een inwoner aequivalent van 40.000. Een zuiveringsin stallatie bestemd voor de nieuwe woonwij ken in de Prins Alexanderpolder is in aan bouw. Deze krijg't voorlopig een ëapaci- teit van 51.000 met een uitbreidingsmoge lijkheid voor een inwoner-aequivalent van 153.000. Binnen afzienbare tijd zal dus het riool water van ca. 200.000 inwoners worden gezuiverd, welk aantal in de komende ja ren nog aanzienlijk zal toenemen. Met de ze werken is een totale investering ge moeid van circa 25 miljoen gulden. Voorts zijn maatregelen getroffen om tot een be tere en intensievere controle op de indus triële lozingen van vervuild afvalwater te komen. Naast de luchtverontreiniging afkomstig van chemische activiteiten, is de versprei ding van gassen en roet van stookinstal- laties van groot belang. Bij nieuwbouw en verbouwingen worden thans eisen ge steld ten aanzien van de stookinrichtingen: een nagenoeg rookloze verbranding alsme de voorgeschreven afmetingen voor de schoorstenen. Een beperking van de roet- verspreiding door schepen in het havenge bied is moeilijk door het ontbreken van hanteerbare wettelijke regelingen. Een wijziging van de havenverordening is in voorbereiding om hierin te voorzien. NASSAU (AP) Groot-Brittannië heeft binnenlands zelfbestuur verleend aan de Bahama-eilanden. Deze maatregel wordt beschouwd als een erkenning van de poli tieke en economische stabiliteit van de Bahama's. Over volledige onafhankelijk heid is niet gesproken. Er zullen weinig veranderingen komen. De Amsterdamse recherche heeft giste ren een 63-jarige Amsterdamse koopman aangehouden, verdacht van huwelijks zwendel op grote schaal. Vis advertenties trad de man sinds een half jaar in contact met vrouwen, die hij huwelijksgeloften zou hebben gedaan. De politie heeft een lijstje met de namen van twintig vrouwen in beslag genomen, met wie de verdachte relaties zou onderhou den. Hoewel het onderzoek nog niet is vol tooid, is komen vast te staan dat de koop man van enkele „aanstaande echtgeno te's" flinke geldsbedragen in ontvangst heeft genomen. In één geval gaat het om enige duizenden guldens. Hoewel de man op het punt van huwe lijkszwendel recidivist is, verklaarde hij tegenover de politie niet te weten dat hij strafbare handelingen heeft verricht. De politie heeft in het huis waarin hij met een vrouw samenwoont twee brieven aan twee „reflectanten" gevonden, die hij gisteren had willen posten. De brieven begonnen met „Lieve Rika" en „Lieve Marie". WASHINGTON (Reuter) President Johnson heeft opdracht gegeven er voor te zorgen, dat de gevolgen van een eventuele ramp, zoals een vliegtuigongeluk, voor de regering van de Verenigde Staten zo ge ring mogelijk blijven. Er moet voor wor den gezorgd, dat zo weinig mogelijk ka binetsleden tegelijk per vliegtuig reizen. Het eerste resultaat van de riiétiWe instrüc-^' ties is, dat eind van deze maand slechts drie top-functionarissen, en niet zes zoals aanvankelijk het plan was, naar Tokio zul len gaan voor besprekingen. De aanleiding voor de maatregelen is het feit, dat op de dag van de moord op president Kennedy niet alleen de presi dent en de vice-president, maar ook zes leden van het kabinet uit Washington weg waren. De president is van oordeel, dat zo mogelijk de ministers van Defensie en Buitenlandse Zaken niet tegelijk uit Washington moeten weggaan. Op de Nieuwe Hemwea in Amster dam waren gistermorgen vijf auto's bij een kettingbotsing betrokken. De foto geeft een beeld van de ravage. Niemand werd ernstig gewond. Een Duits reisbureau gaat toeristen- reizen organiseren „Langs de route van de pelgrimstocht van paus Paulus VI" naar het heilige land. Het reisbureau „Derr" meldt, dat er zowel van rooms- katholieke als niet-katholieke zijde gro te belangstelling bestaat voor deze reizen. Volgens een zegsman zal de rou te echter „iets gewijzigd" moeten wor den, omdat de paus de grens tussen Jordanië en Israël is overgestoken op een punt, dat normaal gesloten is. „Wij zullen echter alle plaatsen bezoeken, die de paus heeft bezocht. Gidsen zullen een volledige toelichting geven, waarbij zij ook de plaatsen zullen noemen, waar de paus heeft geslapen", aldus de zegs man. Een 28-jarige vishandelaar uit de hoofd stad heeft in de afgelopen nacht slechts kort plezier beleefd aan de kort tevoren door hem uit een etalage gestolen partij sieraden ter waarde van zesduizend gul den. Een voorbijganger hoorde bij een ju welierswinkel in de Raadhuisstraat glas gerinkel en zag een man hard weghol len. De politie werd meteen ingeschakeld. Personeel van de groepssurveillancedienst zocht de binnenstad af. Languit liggend in een keldergat aan de Keizersgracht werd de vishandelaar even later gevon den en herkend. Hij overhandigde prompt de gestolen sieraden. In de buurt vond de politie even later ook een onverlichte bestelauto, waarvan de motor draaide. De auto bleek van de vishandelaar te zijn. BONN (AFP) Woensdag is te Bonn meegedeeld dat de eerstvolgende bijeen komst van president De Gaulle en bonds kanselier Erhard vijftien en zestien februa ri te Parijs zal plaats vinden. De bijeenkomst is de eerste van de twee jaarlijkse ontmoetingen, die de Franse president en de Westduitse bondskanselier volgens het Frans-Duitse vriendschapsver drag zullen hebben. De tweede ontmoeting zal in juli in Bonn plaats vinden.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1964 | | pagina 4