DS. MARTIN LUTHER KING
Het grote struikelblok voor de
negers op hun weg naar vrijheid is
de gematigde blanke die meer ver
knocht is aan de orde dan aan
rechtvaardigheid.
ZATERDAG 18 JANUARI 1964
PAGINA DRIE
BEDOLVEN
NOOIT VRIJWILLIG
EMMER IS VOL
ZIEL MISVORMEN
NIET EXTREEM
LIEFDE
Brief uit
gevangenis
„Ik ben hier, omdat ik hier enkele fundamentele organisatorische banden
heb. Bovendien ben ik in Birmingham, omdat hier onrecht geschiedt. Ik kan
niet werkeloos in Atlanta zitten en mij niet bezorgd maken over wat er in
Birmingham gebeurt. Onrecht op één plaats is een bedreiging voor het recht
overal elders. We zitten gevangen in een onontkoombaar net van wederzijdse
beïnvloeding dat geknoopt is tot één enkel kleed van het lot. Wat één mens
direct treft, treft allen indirect".
Ds. King vervolgt dan: „U betreurt de demonstraties die op dit ogenblik
in Birmingham plaats vinden. Maar ik vind het jammer dat uw verklaring
niet een even grote bezorgdheid uitsprak over de toestanden die tot de
demonstraties geleid hebben".
Hij wist erop dat iedere geweldloze
actie vier fundamentele fasen heeft. Er
moeten feiten- worden verzameld om te
kunnen vaststellen of er onrechtvaar
digheden begaan worden. Dan moet
men gaan onderhandelen. Daarna komt
het moment van de zelfloutering en dan
is de tijd voor de directe actie aange
broken.
„In Birmingham zijn we door al deze
fasen heengegaan. Niemand kan ont
kennen dat deze gemeenschap onder
rassen'onrecht bedolven is". Dan volgt
een opsomming van de ontstellende
feiten.
„De bordjes bleven", aldus de brief,
„ondanks alle afspraken en beloften. Er
was voor de negers geen alternatief.
Slechts de directe, geweldloze actie
bleef over. Wij stelden onszelf herhaal
delijk de vraag: ben je in staat klappen
te krijgen zonder terug te slaan? Ben
je in staat de beproevingen van de ge
vangenis te doorstaan?"
Met die actie wilden wij spanning
creëren, aldus ds. King, een construc
tieve, geweldloze spanning. Daardoor
zal de mens zich kunnen verheffen „uit
de donkere diepten van vooroordeel en
rassenhaat naar de majestueuze hoog
ten van begrip 'en broederschap." Zulk
een spanning voert onvermijdelijk tot
onderhandelen. Dat is ons doel, aldus
de brief. Het verwijt dat de actie
„voorbarig" is geweest, wijst ds. King
af.
„Waarde vrienden, ik moet u zeggen
dat we op het gebied van gelijke rech
ten nooit iets gewonnen hebben zonder
vastbesloten wettelijke en geweldloze
druk. De geschiedenis is het lange en
tragische verhaal van het feit dat be
voorrechte groepen zelden hun voor
rechten vrijwillig opgeven."
„Wij weten door pijnlijke ervaring
dat de vrijheid nooit vrijwillig door de
onderdrukker wordt geschonken; ze
moet door de onderdrukten opgeëist
worden. Ik heb eerlijk gezegd nog nooit
meegedaan aan een directe actie die
„precies op tijd" was, volgens het sche
ma van hen die niet zo erg onder de
ziekte van de rassenscheiding hebben
geleden. Al jaren hoor ik het woord
„wacht!" Het klinkt iedere neger af
schuwelijk bekend in de oren. Dit
„wacht" heeft bijna altijd de betekenis
gehad van „nooit."
„We hebben meer dan 340 jaar ge
wacht op onze grondwettige en door
God gegeven rechten. De volken van
Azië en Afrika gaan met de vaart van
een raket af op het doel van politieke
onafhankelijkheid en wij kruipen nog
voort met de snelheid van een paard
en wagen naar het verwerven van een
kop koffie in een cafetaria.
Ik vermoed dat het voor hen die nooit
de stekende pijlen van de rassenschei
ding gevoeld hebben makkelijk is om
te zeggen „wacht".
Maar wanneer je kwaadaardige me
nigten naar willekeur je vaders en
moeders hebt zien lynchen en uit een
gril je zusters en broers hebt zien ver
drinken;
wanneer je gezien hebt dat met haat
vervulde politie-agenten ongestraft je
zwarte broeders en zusters uitvloeken,
schoppen, bruut behandelen en zelfs
doden;
wanneer je ziet dat de grote meer
derheid van je twintig miljoen neger
broeders gesmoord wordt in een lucht
dichte kooi van armoede temidden van
een maatschappij vol overvloed;
wanneer je plotseling merkt dat je
stottert en stamelt als je aan je zes
jarige dochter probeert uit te leggen
waarom zij niet naar het lunapark kan
gaan dat zojuist op de televisie is ge
adverteerd en de tranen in haar ogen
ziet opwellen wanneer haar verteld
wordt dat de plezierstad niet toegan
kelijk is voor niet-blanke kinderen en
ziet hoe de neerdrukkende wolken van
minderwaardigheid zich beginnen te
vormen aan haar geestelijke hemel en
ziet hoe ze begint haar kleine persoon
lijkheid te misvormen door onbewust
een gevoel van bitterheid tegen blan
ken te ontwikkelen; wanneer je een
antwoord moet verzinnen, omdat je
vijfjarige zoon diep verdrietig vraagt:
„Papa, waarom behandelen blanken
negers zo - gemeen?";
wanneer je een rit door het land
maakt en merkt dat het nodig is dat
je iedere nacht weer ongemakkelijk in
een hoek van je auto slaapt, omdat
geen motel je wil toelaten;
wanneer je dag-in dag-uit vernederd
wordt door de krenkende bordjes met
„blanken" en „negers";
wanneer je roepnaam „nigger" wordt
en je tweede naam „boy" (hoe oud je
ook bent) en je familienaam „John";
wanneer je vrouw en je moeder nooit
behoorlijk „mevrouw" genoemd wor
den;
Ds Martin Luther King is de lei
der van de geweldloze acties die de
negers in de Verenigde Staten voe
ren om in hun vaderland een eind te
maken aan de rassendiscriminatie.
Hij heeft herhaaldelijk in de gevan
genis gezeten. Midden april vorig
jaar werd hij, met vele van zijn
broeders, zonder enige vorm van
proces opgesloten in de stadsgevan
genis van Birmingham (Alabama)
Een groep van acht blanke gods
dienstige leiders, gematigde mannen,
uit die staat richtte zich toen tot
hem in een openbare verklaring.
Daarin keuren zij de geweldloze ac
ties af. Zij noemen die „onverstandig
en voorbarig". Zij zeggen dat niet
de straat, maar de rechtzaal de plaats
is waar burgers moeten proberen
recht te krijgen. Ds King heeft hier
op geantwoord. Dat antwoord is een
geloofsbelijdenis. De hoofdpunten
van deze brief vindt u hiernaast. Ze
ven organisaties gaven hem in het
Nederlands uit. Men kan hem voor
50 cent bestellen bij het Quakercen
trum, Vossiusstraat 20, Amsterdam
(giro 313040).
wanneer je dag en nacht achtervolgd
wordt door het feit dat je een neger
bent
„Er komt een tijd dat de emmer van
de lijdzaamheid overloopt en dat men
sen niet langer bereid zijn in een af
grond van onrecht te worden onderge
dompeld waar ze de grauwheid van de
verterende wanhoop ervaren. Ik hoop,
heren, dat u ons gewettigde en onver
mijdelijke ongeduld kunt begrijpen."
Men kan terecht vragen, aldus King,
hoe ik het overtreden van sommige
wetten kan bepleiten en het gehoor
zamen van andere wetten kan voor
staan. „Het antwoord is te vinden in
het feit, dat er twee soorten wetten
zijn: er zijn rechtvaardige wetten en
er zijn onrechtvaardige wetten. Ik
zal de eerste zijn die er voor is recht
vaardige wetten te gehoorzamen. Men
heeft niet alleen wettelijk, maar ook
moreel de verplichting rechtvaardige
wetten te gehoorzamen. Daarentegen
heeft men de morele verplichting onge
hoorzaam te zijn aan onrechtvaardige
wetten. Ik ben het met Augustinus eens
dat „een onrechtvaardige wet helemaal
geen wet is".
Hij vervolgt dan: „een rechtvaar
dige wet is een door mensen gemaak
te wet die overeenkomt met de mo
rele wet of de wet van God. Een on
rechtvaardige wet is een wet die niet
De grootste manifestatie die de negers en hun blanke medestanders ooit in de
Verenigde Staten hebben gehouden tegen de rassendiscriminatie is de „mars
naar Washington" geweest. Die werd vorig jaar op 28 augustus gehouden.
Alles verliep in volmaakte rust en orde. Hoogtepunt was ongetwijfeld de
massale bijeenkomst vóór de hal waar het standbeeld van Abraham Lincoln
troont, de Amerikaanse president die in 1863 een einde maakte aan de slavernij
van de negers in zijn land. De demonstratie had tot doel op vreedzame wijze
aan te dringen op een snelle aanneming door het Congres van Kennedy's
wetsontwerp op de burgerrechten.
van zijn afschuwelijke vervreemding,
zijn vreselijke zondigheid?
Dus kan ik mensen aanzetten om
de beslissing van het Hooggerechts
hof in 1954 te gehoorzamen, omdat
die moreel goed is en ik kan hen
aanzette, om rassenscheidinsvoor-
schriften niet op te volgen, omdat ze
moreel verkeerd zijn."
Laten we de zaak concreter stellen,
aldus gaat King door. „Een onrecht
vaardige wet is een wet die een meer
derheid oplegt aan een minderheid,
maar die niet bindend is voor haarzelf.
Dit is het wettig maken van het ver
schil. Aan de andere kant is een
rechtvaardige wet een wet die een
meerderheid een minderheid dwingt
Op te volgen en die ze bereid is ook
Die laatste groep „bestaat uit men
sen die het geloof in Amerika verloren
hebben, die het christendom volkomen
verworpen hebben en die tot de conclu
sie gekomen zijn dat de blanke een on
geneeslijke „duivel" is."
„Ik ben God dankbaar dat door de
negerkerk de dimensie van de geweld
loosheid aan de strijd is toegevoegd.
Als deze levensbeschouwing niet naar
voren was gekomen zouden er naar
mijn overtuiging nu reeds in vele stra
ten in het Zuiden stromen bloed
vloeien."
Hij dankte vervolgens enkele „van
onze blanke broeders" die de strijd van
hem. en de zijnen steunen. „Hun aantal
is nog maar al te gering, maar hun
kwaliteit i^ groot."
Ds. King steekt niet onder stoelen of
banken „ernstig teleurgesteld" te zijn
in de blanke kerk en zijn leiders, de
priesters, predikanten en rabbies. Som
mige hunner waren uitgesproken tegen
standers en verspreidden over de ac
ties valse berichten. Al te veel anderen
verkozen voorzichtigheid boven moed.
Zij „hebben zich stil gehouden achter
de verdovende veiligheid van glas-in-
lood ramen."
in harmonie is met de morele wet.
Om het met de woorden van Thomas
van Aquino te zeggen, een onrecht
vaardige wet is een menselijke wet
die niet geworteld is in de eeuwige
wet en de natuurwet. Iedere wet die
de menselijke persoonlijkheid verheft
is rechtvaardig. Iedere wet die de
menselijke persoonlijkheid vernedert,
is onrechtvaardig.
Alle rassenscheidingsreglementen
zijn onrechtvaardig, omdat rassen
scheiding de ziel misvormt en de per
soonlijkheid schaadt. Ze geeft hem
die scheidt een vals meerwaardig-
heidsgevoel en hem die gescheiden
wordt en vals minderwaardigheidsge
voel.
Om de woorden van de grote Jood
se filisoof Martin Buber te gebruiken:
„rassenscheiding stelt een ik-het ver
houding in de plaats van de ik-gij
verhouding en verlaagt tenslotte per
sonen tot het niveau van dingen."
Dus is rassenscheiding niet alleen
ongezond, maar ze is moreel ver
keerd en zondig. Paul Tillich heeft
gezegd dat zonde scheiding is. Is
rassenscheiding niet een existentiële
uitdrukking van de tragische schei
ding van de mens, een uitdrukking
zelf op te volgen. Dit is het wettigen
van de gelijkheid. Een onrecht
vaardige wet is een wet die aan een
minderheid wordt opgelegd, terwijl de
minderheid geen deel had aan het ma
ken en opleggen van de wet, omdat ze
niet onbelemmerd het recht had te
stemmen.
Wie kan zeggen dat de wetgevende
macht van Alabama, die de rassen-
scheidingswetten opgesteld heeft, op de
mocratische wijze verkozen was?
Overal in de staat Alabama zijn al
lerlei soorten stiekeme methoden om
te beletten dat negers geregistreerde
kiezers worden. Er zijn provincies waar
geen enkele neger als kiezer geregis
treerd staat, ondanks het feit dat de
negers er de meerderheid van de be
volking vormen. Kan ooit enige wet die
in zo'n staat wordt aangenomen als de
mocratisch beschouwd worden?"
King wijst er vervolgens op dat er
voorbeelden te over zijn van wetten
die oppervlakkig beschouwd recht
vaardig zijn, maar die onrechtvaardig
worden toegepast. Hij geeft enkele van
die voorbeelden. „Iemand die een on
rechtvaardige wet overtreedt moet het
openlijk doen, liefdevol en met be
reidheid de straf te accepteren."
Hij wijst erop dat de Bijbel vele voor
beelden geeft van sublieme burgerlijke
ongehoorzaamheid. Ook de eerste chris
tenen pasten dit toe, en Socrates.
„We mogen nooit vergeten dat alles
wat Hitler deed „wettig" was en alles
wat de Hongaarse vrijheidsstrijders in
Hongarije deden „onwettig".
King ontkent dat zijn actie extreem
is. Hij zegt in te staan tussen twee
stromingen onder de negers in zijn
land, de berustende en de hatende, de
teleurgestelde.
„Diep teleurgesteld heb ik geweend
over de laksheid van de kerk. Maar
wees ervan overtuigd dat mijn tranen
van liefde waren. Ja, ik houd van de
kerk; ik houd van haar heilige muren.
Hoe zou ik anders kunnen? Ja, ik zie
de kerk als het lichaam van Christus.
Maar, o! wat hebben wij dat lichaam
geschonden door sociale nalatigheid en
angst nonconformistisch te zijn."
Ds. King spreekt als zijn overtuiging
uit dat de negers in de Verenigde Sta
ten hun strijd zullen winnen, „omdat
het doel van Amerika de vrijheid is".
„Ik wilde dat u de negers die deel
namen aan de zitdemonstraties en de
andere manifestaties in Birmingham om
hun buitengewoon grote moed, hun be
reidheid om te lijden en hun verbazen
de zelfbeheersing temidden van de meest
onmenselijke provocaties geprezen had.
Eens zal het Zuiden zijn ware helden
erkennen. Het zullen de James Mere
dith's zijn, die moedig en met een gran
dioze doelgerichtheid aan jouwende vij
andige menigten en aan de martelen
de eenzaamheid die het leven van de
pionier kenmerkt het hoofd bieden.
Het zullen oude, afgeleefde negervrou
wen zijn, gesymboliseerd in een 72-j.a-
rige vrouw uit Montgomery, Alabama,
die opstond uit een gevoel van eigen
waarde en met haar volk besloot niet
in bussen waarin rassenscheiding werd
toegepast te rijden, en die iemand die
haar vroeg naar haar vermoeidheid
grammaticaal fout maar heel diepzin
nig ten antwoord gaf; „mijn voeten is
vermoeid, maar mijn ziel is uitgerust".
Het zullen de jeugdige middelbare
scholieren en studenten zijn, jonge pre
dikanten en een massa ouderen, die
moedig en geweldloos aan zitdemonstra
ties in cafetaria's meedoen en bereid
willig. terwille van hun geweten, de ge
vangenis ingaan.
Eens zal het Zuiden weten, dat toen
deze onterfde kinderen Gods gingen zit
ten in cafetaria's ze in feite stonden
voor het beste in de droom van alle
Amerikanen en de heiligste waarden in
ons Joods-Christelijk erfdeel, en zo
ons hele volk terugvoerden tot de grote
bronnen van de democratie, die door
de stichters van ons land in de formu
leringen van de Constitutie en de Onaf
hankelijkheidsverklaring diep gegrift
zijn."
King eindigt z'n indrukwekkende getui
genis met de bede dat „de donkere
wolken van het rassenvooroordeel spoe
dig weg zullen drijven en dat de dich
te mist van het misverstand op mag
trekken boven onze van angst vervul
de gemeenschap."
