L
Londen vreest actie van
communisten in Afrika
T&wVi
Druk overleg in
Genève over de
ontwapening
Zeven
zonen
4S%
Wereldnieuws
A/phenaar
f
Van dag tot dag
Waarom
een
Akkertje
geen tablet
mag zijn
Vrijspraak voor de
ex-SS-er Deppner
In Hogerhuis sprak men van een zeer
grondig opgezet Chinees complot99
Tweede weer schip
in de Noordzee?
Banda waarschuwt
zendelingen:
geen politiek
Botsing in de lucht
eist drie doden
Franse minister
naar Moskou
Wintergenoegens!
Drilsoldaten in
Calw veroordeeld
Ex-SS-arts Babor
pleegt zelfmoord
in Ethiopië
De vissersvloot van
de Sovjet-Unie
WEU-conferentie
in Londen
<~Praatótoel
gevraagdl
wintersoepen
DONDERDAG 23 JANUARI 1964
AKKERTJES
68 ct
78 ct
Negen maanden voor een
Westduitse korporaal
Groot-Brittannië krijgt de
steun van Italië
(Op dz
Lizzy Sara May
Nu ook oud-minister Staf bedankt heeft
voor de eer, president-commissaris van de
K.L-M. te worden en daarmee de opperste
leiding van onze luchtvaartmaatschappij
op zich te nemen, wordt het hoog tijd dat
de regering eens in een heel andere rich
ting naar een gegadigde voor die functie
gaat zoeken. De K.L.M. moge dan een
stuk van onze nationale trots belichamen
en voor een schitterend Nederlands vlag
vertoon in nabije en verre landen zorgen,
in de allereerste plaats is de K.L.M. een
bedrijf, en bovendien een bedrijf dat
in financieel opzicht moet worden gesa
neerd.
Om een zo enorm bedrijf onder zulke
moeilijke omstandigheden te kunnen lei
den heeft men een groot zakenman nodig,
een zakenman van internationaal formaat.
Albert Plesman beantwoordde aan die eis
(althans volgens de normen waaraan het
K.L.M.-leiderschap in Plesmans tijd moest
beantwoorden, en die tijd was minder
moeilijk dan de tegenwoordige). De heer
Aler, die hem opvolgde, was wellicht
het onttrekt zich aan onze beoordeling
een uitstekend generaal, maar een zaken
man was hij niet. De heer Van der Beu
gel, die Aler opvolgde, was een voortref
felijk functionaris van het Ministerie van
Buitenlandse Zaken, maar dat maakte
hem nog niet tot een „buitenlandse zaken
man", zelfs niet tot een binnenlandse. Ir.
Den Hollander heeft zijn sporen verdiend
bij de spoorwegen, maar de N.S. is een
strikt nationaal begrensd en monopolis
tisch bedrijf, waarbij het dus ook niet in
de eerste plaats op zaken-doen en mee
vechten in de internationale concurrentie
strijd aankomt.
En dan nu ir. Staf, die naar wij
graag willen aannemen alles afweet van
landbouw en van oorlogvoeren. Maar noch
het een, noch het ander kwalificeert hem
bijzonder voor het leiden van een lucht
vaartmaatschappij, zou men zo zeggen;
en wij vinden het danook heel verstandig
van de heer Staf dat hij maar liever bij
de Heidemaatschappij blijft. Minder ver
standig vinden wij het echter van onze
regering en dus in het bijzonder van
minister Van Aartsen dat deze de func
tie aan ir. Staf heeft aangeboden, want
daaruit blijkt dat er in Den Haag voor de
leiding der K.L.M. nog altijd in de ver
keerde richting wordt gezocht. Ook al gaat
het dan niet om een president-directeur
maar „slechts" om een president-commis
saris.
Want ook en juist aan de aller
hoogste top behoort de K.L.M. onder de
huidige omstandigheden door een groot
zakenman te worden geleid; niet door een
generaal, een diplomaat of een oud-minis
ter. En als het salaris te klein is voor
een groot zakenman, dan moet dat salaris
groter worden, maar niet de gegadigde
kleiner.
In tabletvorm samengeperst zou 't
minder snel en minder veilig helpen.
Akkertjes bevatten 4 geneeskrach
tige micro-poeders in 'n instant
cachet (snel oplosbaar omhulsel).
Alleen in een instant-cachet kunnen
deze heilzame poeders zo micros-
copisch-fijn bij u komen.
Daardoor bent u sneller van uw
pijn af, zonder nare smaak of
scherpe tablet-brokjes.
Daarom mag een Akkertje geen
tablet zijn.
(Van onze correspondent)
LONDEN Ondanks president Nyere-
re's radiotoespraak acht Londen de toe
stand in Tanganyika nog verre van ge
ruststellend en allesbehalve duidelijk. Men
vindt het nogal verdacht dat Nyerere niet
uit het studiogebouw sprak hij zou
aanvankelijk naar een schip zijn gevlucht
en zijn rede was korter dan gewoon
lijk, terwijl ook zijn spreektrant afweek
van zijn normale stijl.
Tegenover de theorie dat er voorname
lijk van een inwendig legerconflict sprake
is, wint de indruk veld dat dit een com
munistische actie is onder de dekmantel
van een militaire muiterij, met als doel
een versterking van de positie van de mi
nister van Buitenlandse Zaken, Kambona,
tegenover Nyerere en een verdrijving van
de Britse officieren.
Kambona staat bekend als uiterst links
en onderhoudt nauwe banden met China,
dat Dar-Es-Salaam als één van zijn be
langrijkste ondermijningsbases in Afrika
gebruikt. Kambona is voorzitter van het
Afrikaanse Bevrijdingscomité en heeft in
deze functie nauw kontakt met de meest
militante organisaties in Zuid-Afrika en
Mozambique, welke door de Chinezen wor
den gesteund.
Vrijdag had Kambona een ontmoeting
met de Chinese ambassadeur, zoals in Pe
king werd bericht. Kambona was uitgeno
digd om naar China te gaan, maar Nyere
re verhinderde dit. Hij zal echter premier
Tsjoe-En-Lai binnenkort in Tanganyika
ontmoeten.
De besprekingen tussen diverse minis
ters en hoge ambtenaren uit Tanganyika
en China zijn de laatste maanden inniger
geworden. Twee ministers die van Plan
ning en Cultuur, hebben China in de herfst
bezocht, aan welke reizen bezoeken van
andere delegaties uit Tanganyika waren
voorafgegaan.
Lord Salisbury, sprekende in het Ho
gerhuis, vroeg zich dinsdag af of de ge
beurtenissen in Zanzibar en Tanganyika zo
spoedig na elkaar er geen aanwijzing voor
zijn, dat men hier niet te maken heeft
met zuiver lokale moeilijkheden, maar
wellicht met een „grondig georganiseerd
komplot" door Rusland, China en in
het geval van Zanzibar ook van Cuba.
Niet onmogelijk is dat dit plan ten doel
MUNCHEN (DPA) De rechtbank in
München heeft de 53-jarige voormalige
SS-majoor Erich Deppner vrijgesproken.
Hem was medeplichtigheid aan de moord
op 65 Russische krijgsgevangenen in het
concentratiekamp Amersfoort ten laste ge
legd. De openbare aanklager had ook vrij
spraak gevraagd.
Deppner heeft tijdens het proces te ber
de gebracht dat het neerschieten van de
gevangenen in het kamp Amersfoort een
represaillemaatregel was op last van Ber
lijn. De eenheid waartoe de terechtgestel-
de Russen hadden behoord, zou Duitse sol
daten op het schiereiland De Krim hebben
gemarteld.
Deppner, nu economisch adviseur, was
destijds in dienst op het bureau van de
commandant van de veiligheidspolitie en
de veiligheidsdienst in Nederland,
OSLO (AP) Groot-Brittannië toont
geen belangstelling voor een tweede weer-
schip in de Noordzee. De hiervoor be
staande plannen zullen daardoor hoogst
waarschijnlijk niet doorgaan. Dit heeft
secretaris-generaal Olaf Bjoemstad van de
Noorse zeereddingsbond verklaard.
Volgens Bjoernstad weigeren Duitsland
en Nederland over een tweede weerschip
te onderhandelen indien de Engelsen niet
aan dit project deelnemen.
Het huidige weerschip, de Storeknut, ligt
halverwege Noorwegen en Schotland. De
landen, die belang bij dit schip hebben
Noorwegen, Denemarken, Zweden en
West-Duitsland zijn zeer tevreden over
de resultaten.
Bjoemstad heeft verder verklaard, dat
er ook nog sprake is van een boei, die
meteorologische informatie kan uitzenden.
Het grote voordeel van een weerschip is,
dat het in noodgevallen ook schipbreuke
lingen kan helpen.
heeft het gehele Afrikaanse continent in
het communistische kamp te brengen.
In Londen verwacht men dat verder zal
worden opgetreden tegen de Engelsen die
deel uitmaken van de politiemacht van
Tanganyika. Degenen die menen dat het
conflict beperkt is tot het leger, geven toe
dat dit wijdere betekenis kan krijgen. De
zwarte legerofficieren hadden niet alleen
grieven over de betaling, maar waren er
vooral tegen gekant dat zij de enigen wa
ren in Tanganyika die bevelen van blan
ken moesten opvolgen.
Beweerd wordt dat het leger een onpoli
tiek karakter draagt, zoals in de meeste
Afrikaanse landen, omdat de legers overal
zo klein zijn. In Tanganyika bestaat het
slechts uit twee bataljons.
Ook in Jordanië en Ghana moesten Brit
se commandanten tenslotte het veld rui
men. Londen hoedt zich er voor uit eigen
beweging in Tanganyika in te grijpen. Dat
zou alleen gebeuren als het daartoe door
Tanganyika zou worden uitgenodigd en
dan alleen ter bescherming van Britse le
vens. Men wil niet de fout maken van de
Belgen in Kongo. Alle functionarissen van
het Britse leger hebben, zo wordt uit Lon
den gemeld, Tanganyika thans verlaten.
De premier van Nyassaland, dr. Hastings
Banda, heeft zendelingen van de Neder
landse hervormde kerk en Jehova's Getui
gen gewaarschuwd „zich niet te mengen
in de politiek van het land." Dr. Banda
zei: „over mij en mijn partij zijn al vele
dingen beweerd, ook dat zij tegen het
christendom zijn.
Ik ben tegen zendelingen die het geloof
gebruiken als dekmantel voor hun politie
ke opvattingen. Zelfs Jezus zei: geeft de
keizer wat aan de keizer toekomt en aan
God wat aan God toekomt. Iedere zende
ling die dat weet behoeft niets te vrezen.1
Dr. Banda vroeg aan de bevolking zen
delingen die zich van politiek afzijdig
houden, niet lastig te vallen.
LJUNGBYHED (AP) —Drie piloten zijn
omgekomen toen twee SK 50 opleidings
vliegtuigen van de Zweedse luchtmacht
met elkaar in botsing kwamen bij de
luchtmachtbasis Ljungbyhed in Zuid-Zwe
den.
Een woordvoerder van de basis ver
klaarde dat een derde toestel, een J-28
straalvliegtuig van de luchtmacht bijna in
botsing kwam met een vleugel van de
twee neerstortende toestellen die drie
man aan boord hadden.
De Franse minister van Financiën en
Economie, Valery Giscard d'Estaing, is
gisteren voor een week naar Moskou ver
trokken. Hij werd voor zijn vertrek lang
durig door het staatshoofd, generaal De
Gaulle, ontvangen. Hoofddoel van zijn
reis is verbetering van de Frans-Russische
handelsrelaf ies.
Eerlijke, heerlijke goed-vaderlandse
soepen, nü in onovertroffen Knorr-
kwaliteit. En in 20 minuten op tafel!
Hollandse
Erwtensoep
met echte erwten
Bruine
Bonensoep
met hele bonen
CALW (West-Duitsland) (DPA) De
schepenrechtbank (bestaande uit twee le
ken, met een rechtsgeleerde als voorzit
ter) te Calw, in West-Duitsland, heeft, na
een proces van drie dagen, uitspraak ge
daan in een proces tegen Westduitse on
derofficieren. Twee onderofficieren werden
veroordeeld tot respectievelijk negen en
vier maanden wegens het veroorzaken van
letsel door schuld, mishandeling of verne
derende behandeling van ondergeschikten.
Een soldaat eerste klasse kreeg twee
weken voorwaardelijk; een tweede sol
daat eerste klasse werd vrijgesproken we
gens gebrek aan bewijs.
De rechtbank bepaalde voorts dat de
proceskosten voor rekening van de ver
oordeelden komen.
GENèVE (Reuter) De afgevaardigd
den op de ontwapeningsconferentie in Ge
nève proberen de Amerikaanse voorstel
len en de zeven punten die de Rus Tsa-
rapkin dinsdag op tafel legde met elkaar
in overeenstemming te brengen.
Men kwam niet verder dan een gedeel
telijke gelijkgezindheid over maatregelen
die de „uitzaai" van kernwapens onder
landen die er nog geen bezitten, zouden
moeten tegengaan.
De Sovjet-Unie staat er echter op dat
de Amerikaanse gedachte van een multi
laterale, met kernwapens uitgeruste vloot
onder deze maatregelen zal vallen.
De Amerikaanse afgevaardigde, Foster
had woensdag een onderhoud met de West'
duitse waarnemer, dr. Lahn. Men ver
moedt dat zij gesproken hebben over de
Russische voorstellen betreffende vermin
dering van vreemde troepen, zowel in het
oosten als het westen van Duitsland.
ADDIS ABEBA (DPA) De vroegere
S.S. arts Karl Babor, die op verdenking
van misdaden in concentratiekampen door
de Oostenrijkse politie werd gezocht, is
dood aangetroffen in het binnenland van
Ethiopië. Volgens de Ethiopische politie
heeft hij zich door het hart geschoten. De
leider van het joodse documentatiecentrum
in Wenen, Simon Wiesenthal, heeft Babor
beschuldigd van medische experimenten
op gevangenen in het nazi-concentratie
kamp Gross-Rosen bij Breslau. Babor
heeft de laatste tien jaar als arts in de
Ethiopische hoofdstad gewerkt. Zijn doch
ter studeert in Parijs.
WASHINGTON (AFP/Reuter) De Sov
jet-Unie heeft de grootste vissersvloot ter
wereld. Dat meldt Leon Herman, Ameri
kaans deskundige op het gebied van de
Russische economie, in een rapport.
De Russische visvangst is in tien jaar
bijna verdubbeld, van 2,1 miljoen ton in
1952 tot 4,1 miljoen ton in 1962. De Sov
jet-Unie houdt volgens het rapport geen
rekening met de noodzaak van het op peil
houden van de visstand.
De Russische vissers maken vaak ge
bruik van netten met kleinere mazen dan
bij internationale overeenkomsten is toe
gestaan en hinderen voorts vissers uit an
dere landen op de visgronden.
(Van onze correspondent)
LONDEN In het monumentale Lan-
casterhouse is vandaag onder voorzitter
schap van de Britse minister van Buiten
landse Zaken Richard Butler de tweedaag
se ministeriële conferentie van de West-
Europese Unie begonnen. Officieel wordt
over de brandende kwestie van een Eu
ropese politieke unie niet gesproken, maar
men verwacht dat het probleem op de een
of andere manier als een duvel uit een
doosje voor de dag zou komen.
Ondanks de bemoedigende sfeer van de
vorige conferentie in oktober te 's-Graven-
hage, zit iedereen met dit politieke pro
bleem in zijn maag. Het persoonlijke con
tact tussen Butler en zijn Franse colle
ga Couve de Murville, die wedijveren om
te tonen hoe goed zij elkanders taal spre
ken, is ook in Londen hartelijk. Maar
dit betekent niet dat de Fransen toeschie
telijker zouden zijn geworden. In 's-Gra-
venhage werd alleen afgesproken dat de
economische samenwerking tussen de zes
en Groot-Brittannië nader zou worden be
keken.
De besprekingen tussen Butler en zijn
Italiaanse collega Saragas hebben aange
toond dat de Italiaanse regering volledige
Britse deelneming in de politieke en econo
mische ontwikkeling van Europa wense
lijk blijft achten. Een groot deel van de
besprekingen was vandaag gewijd aan de
belangrijkste kwestie van politieke coördi
natie ten opzichte van Zuid-Amerika aan
de hand van een rapport over de economi
sche hulp, wederzijdse voorlichting en cul
tureel contact.
De WEU beschouwt Zuid-Amerika po
litiek en economisch van grote betekenis
voor de naaste toekomst. Britse zakenlie
den staan, na teleurstellende financiële er
varingen echter nogal huiverig om dit we
relddeel in hun plannen op te nemen.
Wat is democratie? Demo
cratie is iets waar wij allen
voortdurend de mond van vol
hebben doch waarvan niemand
weet wat het is. Dat is een
definitie van een enigszins
negatief karakter, maar zij
verduidelijkt wel een zeer
opvallend verschijnsel, name
lijk: dat de aanduiding „de
mocratie" in de meeste ge
vallen volkomen ten onrechte
en zonder begrip voor de be
tekenis van het woord wordt
gebruikt. En niet alleen het
woord, maar het ding zelf ook.
Een massa mensen is zó
verknocht aan de democratie,
dat zij niets liever zouden wil
len dan dat iedereen met ge
weld tot democraat zou wor
den gebombardeerd. Dat is
een tamelijk ondankbaar werk.
Het lijkt sterk op wat inder
tijd de bekende Karei de Grote
heeft geprobeerd. Deze ver
lichte despoot was namelijk
zó in hart en ziel het christen
dom toegedaan, dat hij het
apostolaat der bekering met
moord en doodslag beoefende.
Christen of dood, dat was het
alternatief waarvoor deze
ambitieuze Karei de hem om
ringende heidenen stelde en
aangezien ook heidenen meest
al in het ongewisse zijn wat
hun lot na de dood betreft,
kozen velen van hen morrend
de christelijke levenszeker
heid. Toen Karei er het bijltje
bij neerlegde en zich gereed
maakte zijn hemels loon in
ontvangst te gaan nemen, was
hij er intens van overtuigd,
dat hij met zijn persoonlijke
evangelisatiemethoden de Heer
een krachtig handje geholpen
had. Wij hebben nooit ver
nomen hoe de Heer er zelf
over dacht.
Een ander voorbeeld werd
gevormd door de Kruistoch
ten, een vinding van de mon
nik Peter van Amiens, die
naar alle waarschijnlijkheid
uit Amiens geboortig was. Hij
kwam op het denkbeeld dat
de christenheid van Europa
wel eens de werkwijze van
haar grote Karei zou kunnen
afstoffen en opnieuw toepas
sen, ditmaal niet ter bekering
van ongelovigen, maar tot uit
roeiing van dit schadelijk ge
broed.
Op nog steeds onopgehel
derde wijze kwam hij te we
ten dat God dit ook wilde,
waarop hij onder de kreet
„Dieu le veut" voorop schreed
in de richting van het heilige
land, met alle tot de tanden
gewapende Europese ridders
achter zich.
De gehate Saracenen, aan
hangers van een godsdienst
die de grootste afkeuring ver
diende, stelden zich teweer
in de overtuiging dat de kreet
van Peter grote bluf was. Zij
huldigden de mening „Dieu
ne le veut pas" en ook in dit
geval hebben wij nooit ver
nomen, wat de Heer er zelf
over dacht.
Democratie en christendom
hebben het in latere eeuwen
even goed met elkander kun
nen vinden als eertijds tiran
nie en christendom. Zodat wij
heden ten dage wel eens het
misverstand kunnen beluiste
ren, dat zij synoniemen zijn.
Ik herinner mij altijd nog
de volkomen terechte maar
enigszins vruchteloze tegen
stand van een te goeder naam
en faam bekendstaand arts in
onze omgeving tegen: „het
behoud van de christelijke
beschaving en democratie in
Europa". Zijn stelling was,
dat men niet van hem mocht
eisen voorvechter van een po
litieke doelstelling te worden,
die werd aangeprezen onder
een predicaat waarmee hij
zich geenszins kon verenigen.
Hij was namelijk Jood. Hij
had volkomen gelijk. Wij zijn
snel geneigd dingen dooreen
te haspelen om ze pasklaar
te maken voor ons eigen be-
lang. Democratie wat dat
dan ook wezen mag heeft
niets met christendom te ma
ken. Christendom is niet ge
bonden aan een staatsvorm.
Het is een geloofsovertuiging.
En het zou niet de eerste keer
in de wereldgeschiedenis zijn
dat Joden zich voorbeeldige
democraten tonen en christe
nen verwerpelijke tirannen.
Dit te erkennen en te aan
vaarden brengt ons misschien
wat dichter bij het mysterie
der democratie dan het lezen
van de vergaderingsverslagen
der Tweede Kamer.
Het ondefinieerbare en on
grijpbare in het verschijnsel
democratie wordt gedemon
streerd door de vele variëtei
ten in haar toepassing. Een
zeer heldere en tegelijk ont
hutsende toelichting op deze
omstandigheid hoorde ik ja
ren geleden eens van de Zuid-
afrikaanse vakbondsleider en
neger-emancipator dr. Nkomo,
die in een schilderachtige
symboliek het probleem der
democratische stadia aldus
weergaf:
Een huisvader heeft zeven
volwassen, intelligente zonen.
Hij houdt dagelijks een korte
gezinsraad ter behandeling
van de actuele problemen der
huishouding en neemt zijn be
sluiten in overleg met en on
der goedkeuring van zijn zo
nen of de grootst mogelijke
meerderheid van hen. Dat is
democratie.
Een huisvader heeft zeven
onmondige kinderen. Hij
neemt eigenmachtig zijn da
gelijkse besluiten in overeen
stemming met zijn liefdevolle
bezorgdheid voor zijn kinde
ren en tracht hun leven te
richten naar een zo volledig
en spoedig mogelijke mondig
heid. Dat is óók democratie.
Zuid-Afrika heeft weinig
blanke en veel zwarte zonen.
De blanke zijn volwassen en
intelligent, de zwarte wórden
het langzamerhand. Wat doet
de huisvader nu? Hij sluit de
zwarte zonen op met voldoen
de voedsel en kleren, maar
zonder boeken. Zij moeten
voor altijd onmondige kinde
ren blijven. En de blanke
zonen mogen adviseren bij de
dagelijkse besluiten, maar als
zij een goed woordje voor hun
zwarte broeders durven doen,
krijgen zij ransel. Dat is, naar
ik meen, géén democratie.
Op deze symbolische manier
kan men de dingen wel eens
wat beter herkennen. Er blijkt
in ieder geval uit, dat demo
cratie een produkt van om
standigheden en situaties moet
zijn en dat haar bevorderaars
vaak meer opruimers van be
lemmeringen dan bouwers
moeten heten.
In een ogenschijnlijk hoog
beschaafde en nauwkeurig
gereglementeerde maatschap
pij als de onze, die sinds
eeuwen gelegenheid heeft ge
had haar eigen gedragsregels
uit te dokteren en te ont
wikkelen, dient men aan de
democratische praktijken stel
lig hogere eisen te stellen dan
aan die in een land, waar de
historische lotgevallen tot
voor kort voortkwamen uit
tirannieke experimenten van
onbeschaafde karakters. Heel
sterk spreekt de eis tot op
ruiming van belemmeringen.
De huisvader met de zeven
onmondige kinderen is een
volbloed democraat, wanneer
hij in zijn autocratie ruimte
laat voor de groeiende intel
ligentie zijner zonen. Wie als
machthebber in de Sovjet-
Unie na de bloedige en ijzeren
periode van Stalin één op
posant van rechts aan het
woord laat, heeft wellicht
meer verdiensten voor de de
mocratie vergaard dan menig
minister in West-Europa, die
zijn parlement met een wel
gekozen drogreden in het riet
stuurt.
Maar desalniettemin doen
en denken we nog dikwijls
zoals ons voorgeslacht in de
Middeleeuwen: wie niet denkt
als wij, moet dood. De tiran
nie der vermoeide democratie
viert dikwijls ook hoogtij in
onze eigen rijen. Niet de de
mocratische geest, maar de
democratische instellingen zijn
heilig verklaard en wee hem,
die kritiek durft oefenen. Hij
kwetst de democratie!
Nochtans zullen we het niet
laten, democraten. Wij mogen
het onderling zo oneens zijn
als het maar kan, maar laten
wij strijden en sterven voor
ons recht om dat tegen elkan
der te zeggen.
Wat, tenslotte, een opvallend
en betreurenswaardig ver
schijnsel is bij al ons rede
kavelen over democratie: waar
leert onze jeugd eigenlijk,
democraat te worden? Er is
geen leergang voor, er zijn
geen boeken over. De gezin
nen gooien er met de pet naar.
Op school draagt men grond
wetten en parlementaria aan.
Even onbekend als onze kin
deren meestal opgroeien met
de ware zin van het christen
dom, even onbekend zijn zij
met wat te naastenbij de ziel
van de democratie wel wezen
mag. Straks zullen zij echter
die democratie moeten bevor
deren, behouden, verdedigen
en uitbouwen.
Hoe zullen zij dat doen, als
zij haar niet kennen? Met het
zwaard in de vuist, zoals de
grote Karei? Of met een loze
leuze, zoals Peter van Amiens?
Of met het afluisteren van
telefoons en het schelden op
de pers?
Dat zou jammer zijn. Want
met slaan en wroeten hakt
men steeds meer schilfers af
van onze eigen democratie,
die toch al zo vol wonden en
barsten zit.
Massa
Een plein vol mensen. Je kunt over de
hoofden lopen. Het is avond, maar het kan
ook een andere tijd van de dag zijn. Er
speelt een draaiorgel. De mensen dansen,
zingen en lachen. Het is feest, een feest,
elk feest. Hossende, gillende jongelui du
wen zich dwars door de menigte. Ze heb
ben rode hoofden, hun monden staan wijd
open. Gierende meisjes. De mensen hebben
plezier. Opeens roept iemand: Daar komt
de burgemeester! (maar het kan ook zijn:
de kampioen, de schoonheidskoningin of
Johnny Halliday). Iedereen dringt naar
voren. Enkele personen worden onder de
voet gelopen.
Een plein vol mensen. Het is avond,
maar het kan ook een andere tijd van de
dag zijn. Dringende, schreeuwende jonge
lui. Monden wijd open, hoogrode wan
gen. Er worden enkele mensen onder de
voet gelopen. Iemand heeft geroepen:
Daar is de moordenaar! Tussen de eerste
en de tweede beschrijving liggen maar en
kele seconden. Er is in feite niets veran
derd; het zijn dezelfde mensen, er heerst
dezelfde uitgelaten stemming. Alleen is er
in die luttele seconden iets uit de mensen
verdwenen waar iets anders voor in de
plaats is gekomen. Hoe heeft die veran
dering plaats kunnen vinden? Niemand
weet het. Deze menigte is tot alles in
staat: tot schelden, tot lynchen. En toch
is het dezelfde menigte die daarstraks
heeft gedanst op de tonen van het draai
orgel. Zijn de mensen zo veranderd in
hun drang naar rechtvaardigheid? Maar
hoe kunnen ze weten: a. of er wel een
moordenaar is, b. of de moord wel door
de zogenaamde moordenaar gepleegd is?
Er is alleen maar iemand geweest die ge
roepen heeft: Daar is de moordenaar!
En dit zijn dezelfde mensen die diep ge
roerd kunnen zijn bij de aanblik van een
ongelukkig kind, een overreden hond.
Maar het zijn ook dezelfde mensen die ne
gers lynchen omdat het negers zijn. Het
is de menigte, de massa, een ding. Het
ding handelt niet uit gevoel van rechtvaar
digheid maar uit een drang naar daden.
Nee, ze rennen niet achter de moordenaar
aan om hem aan de politie uit te leveren,
maar om lekker zelf de moordenaar aan
het spit te rijgen. Toch zijn al deze men
sen brave huisvaders en moeders, gehoor
zame kinderen. Maar samen zijn ze sterk
in het weten dat ze een blok primitieve
kracht vormen. En denk nu niet dat dat
alleen in andere landen gebeurt of in het
verre verleden, maar dan niet hier. Het
is overal, in alle landen, in alle tijden.
Niet hier? Gaat u maar eens naar het
Rijksmuseum in Amsterdam, afdeling ge
schiedkunde, en kijkt u naar de mooie
plaatjes waarop in geuren en kleuren de
moord op de gebroeders De Wit is afge
beeld. Dat waren Nederlanders die dat de
den. En dan heeft u nog niet eens de
schilderijen gezien in de kelders van dat
zelfde museum, die wegens al te grote
wreedheid niet toegankelijk zijn voor het
publiek. En zo ver weg hoeven we niet
eens achteruit te gaan; denkt u maar eens
aan de bevrijding, toen diezelfde meute de
meisjes die in de oorlog fout waren ge
weest, kaalschoren en met teer en veren
versierden. Niet omdat ze fout waren ge
weest, maar om de daad.
Waarom ik u dit alles onder de neus
houd? Omdat ik verbaasd ben over de ver
bazing van de nette mensen in Nederland,
die denken dat een welvaartsstaat voldoen
de is om van de massa allemaal nette
mensen te kunnen maken. Want elke mas
sa, in welke omstandigheden dan ook, is
tot alles in staat. Zelfs als het geen mas
sa is, maar een aantal losse mensen. Wat
namelijk geëvolueerd is deze laatste
eeuw, is de communicatie. Een heel fijn
iets, maar iets heel angstigs als het als
een soort lijm gebruikt kan worden om
mensen tot massa aan elkaar te plakken
vóór ze nog massa zijn. Onberekenbaar,
zoals vroeger. Zoals nu. Zoals straks.
KRUISWEG 47-49 HAARLEM
Dagvaarding. De commissie die een on
derzoek instelt naar de moord op pre
sident Kennedy zal Marina Oswald dag
vaarden, de in Rusland geboren vrouw
van de man die verdacht wordt van het
plegen van de moord. Er is meegedeeld
dat zij binnenkort voor de commissie zal
verschijnen.
Oorlogsslachtoffers. Eenstemmig heeft de
Westduitse Bondsdag de verhoging goed
gekeurd van pensioenen en andere fi
nanciële tegemoetkomingen voor de drie
miljoen oorlogsinvaliden enoorlogswedu-
wen in West-Duitsland. De verhogingen
bedragen gemiddeld twintig percent.
Vlucht. Een echtpaar uit Oost-Duitsland
is in de nacht van dinsdag op woensdag
naar het Westen gevlucht. Vergezeld
van twee zoons staken zij de dichtgevro
ren Elbe over. Hun bezittingen hadden
zij op een slede geladen.
Vlechten. Een negenjarig Maleis meisj#
is in Kaapstad om het leven gekomen
toen haar vlechten bleven haken aan
een auto die vlak achter haar langs
reed toen zij de straat overstak. Zij werd
enkele tientallen meters meegesleurd
aan de vlechten die tot over haar mid
del reikten.
Lepra. In Piedimonte San Germano in
Italië, is een geval van lepra geconsta
teerd. Het slachtoffer, een 41-jarige ar
beider, is in een ziekenhuis geïsoleerd.
Zijn woning is ontsmet. Het geval heeft
in de streek grote ongerustheid gewekt.
Wolven. Woensdag is in de Perzische
hoofdstad Teheran bekend geworden dat
wolven honderden reizigers hebben aan
gevallen die na de hevige sneeuwval in
Noord-Perzië in de sneeuw zijn vastge
raakt. Met helikopters wordt voedsel uit
geworpen voor de reizigers. In Ardabil
en Kermansjah in Noordwest-Perzië zijn
zestien mensen doodgevroren bij een
temperatuur van 35 graden onder nul.
