Irene, naar buiten vol schroom Kinder MMEIL Ook Carlisten zijn nog pretendenten voor de Spaanse troon Persstemmen van overal over Irene en Carlos Sportsmanparachutist Prins Xavier Elf voornamen KINDERTABLETTEN Grondwet kent geen afstand van troonrecht vooraf shave lotion Aangegaapt Opleiding Veroverend fris.. Oecumene Studie en sport Reizen Bewijs van kracht MAANDAG 10 FEBRUARI 1964 Over de verloving van prinses Irene zijn over de gehele wereld commentaren ge schreven, waarvan we hieronder fragmen ten citeren. HET VRIJE VOLK: Het valt te verwach ten dat er morgen in de Tweede Kamer nog enkele harde, zij het door de verlo ving versuikerde noten zullen worden ge kraakt. Het is immers duidelijk dat prin ses Irene .er in is geslaagd een verwar ring te veroorzaken, waarin telkens men sen voor schut kwamen te staan, die dat niet aan haar hadden verdiend. DE TELEGRAAF: Laten wij hopen dat een volgende maal, voorzover de Neder landse betrokkenen dit in eigen hand heb ben, zodanig wordt gehandeld dat de vreugde van den beginne af aan onver deeld zal zijn. Er is nauwelijks verschil van mening mogelijk dat de voorlichting In Nederland over zaken waarbij het ko ninklijk huis is betrokken dringend verbe tering behoeft. Het is echter ook geble ken dat moeilijkheden zijn ontstaan en vergroot doordat Nederland enkele malen in een dwangpositie is geplaatst. Van Spaanse zijde is niet dat begrip voor Ne derlandse verhoudingen aan de dag gelegd dat, gezien de tere aspecten, noodzakelijk zou zijn geweest. HET ALGEMEEN DAGBLAD: Diepe eerbied hebben wij voor de koningin. Zij heeft gehandeld uit de onwrikbare zeker heid dat de plicht van de kroon moet gaan boven de wensen van de moeder. Groot respect hebben wij ook voor de geestkracht van de minister-president en de drie ministers die onder moeilijke om standigheden strak hebben vastgehouden aan het beginsel dat in het beleid alleen rekening kon worden gehouden met de belangen van de constitutionele monarchie. Het aanzien van dit kabinet heeft gewon nen. TROUW: Als een Nederlandse prinses zich verlooft moet dat niet door de een of andere secretaresse in Spanje, maar door de koningin zelf in Nederland bekend gemaakt worden. Dat is men verschuldigd aan de koningin zelf en dat is men ook verschuldigd aan het Nederlandse volk, dat zich in de officiële berichtgeving over de jongste gebeurtenissen tekort gedaan voelt. DE VOLKSKRANT: Vroeger was het misschien vanzelfsprekend dat het volk slechts de taak had om bij dergelijke ge beurtenissen op het ceremonieel passende moment voor spontane reacties te zorgen, in een democratie anno 1964 is dat anders. Ons volk heeft in de afgelopen dagen het gebrek aan tijdige en goede voorlichting over de gebeurtenissen, die zich rond prinses Irene voordeden, als een pijnlijk tekort gevoeld. De PROVINCIALE ZEEUWSE COU RANT: Deze jongeman en zijn familie hebben het Nederlandse koninklijke huis zaterdag in een dwangpositie geplaatst, daarbij tonend in een wereld te leven, die de nuchtere Nederlander niet reëel vindt, en die hem met verbazing vervult. De ouders van de bewuste jongeman hadden op grond van hun positie als gewone bur gers geen bevoegdheid de verloving van hun zoon met een prinses uit een rege rend vorstenhuis bekend te maken. De HAAGSE COURANT: Prins Hugo, in wiens land de oecumene nog niet zo ver is doorgedrongen, heeft thans onder vonden, wat vrijheid van religie betekent. Hij zal het Nederlandse volk leren ken nen als een openhartig volk, dat niet ge diend is van dictatuur. De NIEUWE LIMBURGER: Het is bij deze hele zaak Spaans toegegaan, dat wil zeggen op een wijze die onvoldoende recht doet wedervaren aan de begrippen, die in een democratisch land bestaan om trent de verhouding tussen vorstenhuis, re gering en volk. De DAILY HERALD: Het huis van Oranje is in de ogen van de meeste Ne derlanders in diskrediet geraakt door de klungelige en belachelijke manier, waar op de overgang van prinses Irene naar het katholicisme en haar verloving zijn behandeld. De positie van koningin Julia na wordt nooit meer dezelfde. In een hef tiger land dan Nederland zou de troon in dit weekeinde vermoedelijk omver zijn ge worpen. TIMES: De Nederlandse koninklijke fa milie en het Nederlandse kabinet hebben het verlies van een prinses aanvaard, zo als velen dit sinds donderdag hadden ver ondersteld, toen de koningin en prins Bern- hard hun reis naar -Spanje niet voortzet ten en uit Spanje naar Nederland terug-1 keerden. Maar de gevoelens van vele Ne derlanders hebben een lelijke knauw ge kregen. DE DAILY TELEGRAPH: In een at mosfeer, geschapen door onbegrijpelijke j officiële geheimhouding, is op een gegeven ogenblik in het openbaar gesold met vier namen van mogelijke aanstaande verloof den van prinses Irene. Het kan zijn dat deze mystificatie voortkwam uit koningin Juliana's overtuiging dat de keus van haar dochter ten aanzien van een echtgenoot en een godsdienst een particuliere aange- tegenheid was. Als dat zo is, was het een koninklijke oordeelsfout, waarvoor elke I ouder begrip kan hebben. Voor het jonge paar is de kwestie in elk geval tot een gelukkig slot gekomen. De Nederlandse auteur Nico Rost schryft in zijn boek „Goethe in Dachau" (uitgave Krüseman) over prins Xavier, de vader van de verloofde van prinses Irene: 23 februari 1945 „Vandaag op blok 9 prins Bourbon Panna ontmoet, die een prettige indruk op mij heeft gemaakt. Hij doet helemaal niet prominent en schijnt zelfs een be tere behandeling, die de S.S. hem had aangeboden, geweigerd te hebben. Hij wil niet naar de elitebunker, wil niet meer dan wy. Hoewel Hohenzollern uit blok 11 stellig een fatsoenlijke vent is, blyft hy, vooral naast Bourbon, een kleine burgerman en papt hij bij voor keur aan met degene die op dit ogenblik machtiger zijn dan hij: de S.S.; Bourbon Parma doet dat niet" De heer Rost heeft hier op ons verzoek nog het volgende aan toegevoegd: Bour bon Parma deed altijd doodgewoon, was zeer solidair met alle gevangenen en bij allen zeer gezien. Juist daardoor werd hij door de kapo's vaak gezocht en tot mikpunt gemaakt; zij lieten hem graag de smerigste karweitjes opknap pen, bijvoorbeeld: „Bourbon schnell, Scheisskübel leermachenü" De verloofde van prinses Irene, rechts met de rode baret der Carlisten en links met de helm der Spaanse parachutisten. De rechtse foto werd gemaakt in mei 1958 in Montejurra in Noord-Spanje tijdens een bijeen komst van de Carlisten. De linkse op het vliegveld Tablada bij Sevilla na dat hij zijn parachutistenbrevet had behaald. „Mijn dochter zal Irene Emma Elisabeth heten", sprak irins Bemhard op 5 augustus 1939 als trotse vader tot de burgemeester van Baarn, die de geboorte van de tweede dochter in het kroonprinselijke gezin of fideel registreerde. Twee van deze namen hadden een historische herkomst: Emma naar de onvergetelijke gemalin van koning Willem III, de overgrootmoeder van het prinsesje, en Elisabeth naar de b groothertogin van Oldenburg, een zuster van prins Hendrik. De derde naam Irene was een hartekreet: „Vrede!" De historie heeft deze naam beschaamd. Slechts korte tijd nadien barstte het oordeel over de wereld los, dat het jonge prinselijke gezin in ballingschap zou drijven. Zelfs nu heeft „vrede" het gezag in de samenleving nog niet herwonnen, want zij regeert bij de gratie van de angst voor onherroepe lijke vernietiging. Irene heeft in haar leven dezelfde voor zichtige schroom getoond als die waar mee de vrede in de wereld van nu staat. Aarzelend, vaak onzeker naar buitem maar bezield met een innerlijke kracht en een persoonlijke weloverwogen overtuiging Koningskinderen hebben het over het al gemeen niet gemakkelijk. Het is nooit mo gelijk ze geheel te onttrekken aan de in vloed van de door geboorte verworven plaats in een glazen huis, dat door ko ningin Wilhelmina als een „gouden kooi" is omschreven. De oudste prinsessen hebben deze druk in hun jonge jaren minder gevoeld dan on der normale omstandigheden het geval zou zijn geweest, want de overweldiging van ons land leidde er toe, dat het koninklijk gezin in ballingschap ging. Na een kort verblijf in Londen, waar Irene op 31 mei 1940 in de particuliere kapel van het Bu ckingham Palace werd gedoopt, ging het prinselijk gezin naar Canada, waar Bea trix en Irene als gewone meisjes leefden. De oudste herinneringen van prinses Irene gaan terug naar die tijd van vrij heid, waarin zij met haar oudere zusje kon leven als een gewoon kind, zij het dan ook, dat haar vader zo vaak afwe zig was. In Nederland trad een dikwijls opdringe rige belangstelling in de plaats van een verrukkelijke anonimiteit. De prinsesjes vonden het eerst wel grappig maar al spoe dig begonnen ze er schoon genoeg van te krijgen zo te worden „aangegaapt", zoals ze het zelf plachten te omschrijven. Van dit voor de prinsessen nieuwe pro bleem getuigde onder meer de oproep, die prinses Juliana via pers en radio tot ons volk richtte: „Matig uw belangstel ling. Laat de kinderen vrij opgroeien met hun leeftijdgenootjes. Ik herinner mij hoe naar ik het vond dat de mensen mij zo aanstaarden toen ik een kind was. Wij willen onze kinderen graag een zon nige jeugd geven. Help ons daarin". Het is een van de sporadische gelegen heden geweest, waarbij een wens van ko ninklijke zijde door ons volk werd gene geerd De verafgoding van het Oranje-huis was in die tijd dan ook wel erg groot. Enkele incidenten bij dagjes uit aan zee, enkele onplezierige, hoewel uit het hart komende samenscholingen bij andere uit jes van de jonge prinsessen toonden dat zelfs de gouden medaille van de liefde haar keerzijde heeft. Kort na het mislukte be roep van prinses Juliana werd het de ge woonte dat de prinsesjes met het koninklijk gezin de vakanties buitenslands gingen doorbrengen en wellicht is ook hierdoor een basis gelegd voor een afstand, een ver vreemding zelfs, waarvan velen zich in de laatste tijd pijnlijk bewust zijn geworden. In latere jaren is het geëxalteerde in de betrekkingen tussen Oranje en ons volk overwonnen. De vrijheid, die de oudste drie prinsessen genoten in hun studie-oor- den Leiden en Utrecht, toont hoe zij na die overspannen tijd na de bevrijding ook in eigen land gewone mensen konden zijn. Zij konden toen meer contact met an dere mensen onder gewone omstandigheden hebben dan vorige Oranje-geslachten. Op de werkplaats van Kees Boeke in Biltho- ven, in de villa Incrementum in Baarn, de dependance van het Baarnse lyceum, waar zij de middelbare opleiding genoten, en ook in ontmoetingen buiten schoolverband en tijdens hun vakantiereizen in het buiten land was dit duidelijk het geval. Na de eerste jaren op Incrementum verkoos prinses Irene in tegenstelling tot prinses Beatrix, die een meer acade- misch-klassieke richting prefereerde, een verdere opleiding in de afdeling mid delbare meisjesschool, waardoor zij een reeds eerder gebleken belangstelling voor typisch vrouwelijke ontwikkelings terreinen verder accentueerde. De artistieke gaven, die zovele leden van het Oranjehuis in de laatste generaties Exclusief verkrijgbaar bij de kapper! Prins Carlos de Bourbon Parma, de verloofde van prinses Irene, maakt geen gebruik van de meeste van de elf voor namen, die hy op 8 april 1930 by het doopsel kreeg. Met Madrileense blad ..Hoja del Lu- nes" (maandagblad) heeft vandaag een fotokopie van het originele doopbewijs van prins Carlos gepubliceerd. Op dit bewys, dat door het aartsbisdom Parys in het Spaans werd uitgeschreven, staan de namen Carlos, Hugo Xavier, Maria, Sixto, Louis, Roberto, Juan, Jorge, Be nito, Miguel de Bourbon Parma. hebben gekenmerkt, zijn bij prinses Irene terug te vinden. Zij is kunstzinnig en be zit een opmerkelijk gevoel voor schoonheid en harmonie. Vooral tot ballet en toneel voelt zij zich aangetrokken. Hoewel velen, die haar oppervlakkig kenden, verwachtten dat zij zich aan het ballet zou wijden, verkoos zij een acade mische vorming. Zij ging Spaans studeren in Utrecht, grotendeels onder de invloed van haar vader, die vele reizen naar Zuid- Amerika maakte, en daarnaast ook kunst geschiedenis en economie. Voordat zij haar studie in Utrecht aam ving vertoefde zij vele malen in Lausanne, enerzijds om zich de Franse taal goed eigen te maken, anderzijds voor een spe ciale studie kunstgeschiedenis. In die tijd, in juni 1958, deed zij ook in dit oecumenisch centrum bij uitstek haar belijdenis in de Chapelle des Mousquines. De koninklijke familie was aanwezig bij deze plechtigheid, waarin ds. Charles Ber- gier voorging. Zij werd toen lidmaat van de hervormde kerk in hetzelfde kerkge bouw waar zij catechesatie had gevolgd. Het was ongebruikelijk, deze belijdenis buitenslands, even ongebruikelijk als haar zeer late doop in ballingschap in het Ne> derlandse kerkje in Londen, even ongebrui kelijk als haar recente overgang tot het rooms-katholieke geloof, waarover ons volk werd ingelicht, toen zij zich in Spanje be vond over anderen en hun gestes te vellen. Zij toont haar oordeel dan ook zelden, omdat zij zichzelf kent en zich er dikwijls over verwondert dat anderen het blijkbaar zo gemakkelijk vinden over haar te oordelen, Uit deze innerlijke instelling is een aar zeling naar buiten geen teken van zwak te, maar een bewijs van kracht. Prinses Irene heeft de laatste jaren zeer grote belangstelling getoond voor de oecumenische beweging, juist uit diezelfde instelling. Nog zeer kort geleden woonde zij een oecumenisch jongerencongres in Utrecht bij. Voordien had zij op ander ge bied contacten en herhaalde malen is zij in Lausanne geweest, waar zij niet alleen haar belijdenis had gedaan maar ook had kennisgemaakt met de oecumenische ge dachte. Zij volgde daarbij de weg van haar groot moeder, koningin Wilhelmina. Heeft die immers niet in haar „Eenzaam maar niet alleen" getuigenis afgelegd van haar die pe christelijke geloof, maar tevens gezegd dat de kerk zelf haar nimmer sterk heeft aangesproken? Is ook hierin een oorzaak te vinden voor de verrassende stap, die prinses Irene onlangs heeft gedaan? Ieder portret van een prinses moet on volledig zijn en enigszins onnatuurlijk. De lijst staat immers van tevoren vast en het beeld moet daarin worden aangebracht. Maar toch is uit het voorgaande misschien een verhelderend beeld ontstaan van een Oranje, die zich bij ons volk bemind heeft gemaakt. Voor prinses Irene was de studietijd in Utrecht een oase van vrijheid in een woestijn van binding, plicht en taak. Eenzelfde vrijheid vond zij in de sport beoefening. Paardrijden, skiën, zeilen, hockey, tennis, zwemmen en schaatsen rijden, zij beheerst al deze takken van sport uitstekend. Zij heeft zelfs lauwe ren geoogst in internationale hippische en ski-evenementen. Dicht bij haar liefde voor de ruitersport staat de dierenliefde, die zij gemeen heeft met haar zusters en leden van vorige ge slachten. De levende have van Soestdijk legt hiervan getuigenis af. In de loop der jaren heeft prinses Irene een voortdurend groter aandeel in de ta ken van het koninklijk gezin gekregen, Haar eerste officiële daad verrichtte zij op 23 juli 1950, toen zij te Londen de eerste steen legde voor de nieuwe Neder landse hervormde kerk in Austin Friars Vele reizen heeft zij gemaakt naar de west, naar Mexico en Spanje. Steeds heeft zij daarbij de indruk gevestigd dat deze representatieve taken haar moeilijker af gaan dan prinses Beatrix. De kroonprinses heeft zich de faam verworven joviaal, har telijk, levendig en toch vol duidelijk begrip en medeleven te kunnen Zijn, waartegen over bij Irene over het algemeen een ze kere gereserveerde bedachtzaamheid en een wat stug aandoende geslotenheid staan. Deze houding vloeit geenszins voort uit gebrek aan zelfvertrouwen of aan on macht om een woord en gebaar te vinden waarom in een gegeven situatie wordt ge vraagd. Het is een teken van het bewustzijn dat het moeilijk is een ander diep in het hart te zien, waardoor het bij oppervlakkig con tact niet mogelijk Is een juist oordeel De Grondwet van het Koninkrijk der Nederlanden, laatstelyk gewijzigd in 1963, kent alleen troonafstand van de regeren de koning of koningin. Het afstand doen van rechten vooraf, het afzien van erfop volging dus, kent de geldende grondwet niet. Indien kinderen van de regerende koning vooraf meedelen dat zij de kroon niet begeren, dan zijn dergelijke uitspra ken dus grondwettelijk niet bindend. Zij kunnen op die verklaring terugkomen. Het recht van erfopvolging van een prins of prinses vervalt blijkens de Grondwet wanneer hij of zij een huwelijk sluit zon der toestemming van het parlement. Voor een dergelijke toestemming is het indie nen van een goedkeuringswet nodig. Voor af consulteert de minister-president dan het seniorenconvent, dat bestaat uit de fractieleiders der belangrijkste partijen in de Tweede Kamer, om zeker te kunnen zijn van aanvaarding van die wet zonder noemenswaardige oppositie. Indien een regerende koning of koningin overlijdt of afstand van de troon doet en niemand voor erfopvolging beschikbaar is, dan moet een „dubbele vergadering" van de Staten-generaal iemand op de troon benoemen. De Staten-generaal is dan ge heel vrij in keuze en benoeming. Dan bestaat ook de mogelijkheid een lid van het Huis van Oranje te kiezen, dat zonder toestemming van de Staten-gene raal in het huwelijk trad. Deze grondwettelijke regeling is gekozen om te vermijden dat een aan Nederland volkomen vreemd familielid van het Huis van Oranje automatisch rechten op de kroon der Nederlanden zou kunnen krij gen. Deze mogelijkheid heeft eens bestaan toen aan het begin van deze eeuw de jonge, toen nog ongehuwde, koningin Wil helmina ernstig ziek was. (Ter verduidelijking van de term „dub bele Staten-Generaal" diene, dat naast de bestaande Kamers twee nieuwe Kamers worden gekozen. In één verenigde verga dering van dus twee maal honderdvijftig en twee maal vijfenzeventig leden van res pectievelijk de Tweede en de Eerste Ka mer komen keuze en benoeming dan aan de orde). Hangerig. Niet lekker? Koorts? Haal op tijd de dokter en geef gauw een paar veilige, prettige Sinaspril zuig- tabletjes. Veilig: speciale kin derdosering, bevp,t bovendien een stof die de gevoelige kindermaag beschermt. Prettig: frisse limo- nadesmaak - een oranje Sinas- prilletje gaat er zonder mokken in en helpt dan snel. Prins Xavier, de vader van de verloofde van prinses Irene is pretendent voor de Spaanse troon voor de Carlisten. Zij vor men vanaf het einde van de achttiende eeuw de partijgangers van de achtereen volgende Spaanse troonpretendenten, die de naam Don Carlos droegen. In 1713 had de Spaanse koning Philips de Vijfde een successiewet ingevoerd vol gens welke alleen mannelijke nakomelin gen konden opvolgen. Deze wet werd gene geerd door de Spaanse koning Ferdinand VIII, die uit vier huwelijken slechts één dochter had gekregen. Rond 1830 wenste Ferdinand dat zijn dochter Isabella hem zou opvolgen, maar zijn broer, Don Carlos Maria José Isodoro de Bourbon, weigerde zijn rechten op te geven. Zo begon in 1834 de clericaal-conservatieve partij de burger oorlog in Spanje. Don Carlos had zijn basis in het Bas kenland en wist de regering van zijn nicht Isabella in Madrid herhaaldelijk in moeilijkheden te brengen. De troepen van Don Carlos bedreigden op een gegeven moment zelfs de Spaanse hoofdstad. Maar toen de Carlisten onderling ver deeld raakten en de tegenstanders zich tot een nieuwe krachtsinspanning aaneen sloten, was de zaak tegen 1840 bekeken. Na een jaar van 'n buitensporig wrede guer rillastrijd in het Baskenland weken de meeste leidende Carlisten uit naar Frank rijk. In 1845 deed Don Carlos Maria José Iso doro afstand van zijn rechten op de troon ten behoeve van zijn zoon Carlos Louis de Bourbon, prins van Asturië (18181861). Deze proclameerde in 1845 in Engeland officieel zijn rechten op de Spaanse troon. In 1849 probeerde hij naar zijn vaderland terug te keren, waar opnieuw een felle strijd was uitgebarsten tussen de min of meer liberale stedelijke burgerij die ko ningin Isabella steunde en de plattelands- adel en de clerus, die hun hoop op de jonge Don Carlos hadden gevestigd. Maar de troonpretendent werd in Frank rijk gearresteerd en teruggebracht naar Engeland. In Spanje verliep toen de op stand van zijn aanhangers. Wel poogde Don Carlos in 1860 een nieuwe opstand te verwekken, maar nu werd hij in Spanje gearresteerd en pas vrijgelaten nadat hij officieel zijn rechten op de Spaanse troon had opgegeven. Na 1868 deed zijn neef Don Carlos Maria de Los Dolores, Juan José Francisco de Bourbon, hertog van Madrid, een nieuwe poging om de aanspraken van zijn geslacht waar te maken. Van 1872 tot 1876 woedde in Spanje de tweede Carlisten-oorlog, die de derde Don Carlos vanuit het buitenland had voorbe reid. Gesteund door priesters en landadel wist hij heel Noord-Spanje in handen te krijgen. Maar uiteindelijk bleek zijn leger te klein en in 1876 moest hij uit Spanje vluchten. In 1886 publiceerde hij een Car- listisch manifest en richtte hij een Carlis- tische partij op. Na 1893 nam zijn zoon Jaime zijn aanspraken over. Tot in de 20ste eeuw werd de naam Carlisten gebruikt voor de ultra-rechtse groeperingen in de Spaanse kerk en voor de aanhangers van de Baskische zelf standigheidsbeweging. Tot aan het ont staan van de Falange-partij van Primo de Rivera stonden de Carlisten uiterst rechts in de strijd van de verschillende Spaanse partijen, die varieerden van anar chisten en communisten via republikeinen en socialisten en burgerlijke liberalen tot verschillende monarchistische groeperin gen. In de Spaanse burgeroorlog die in de zomer van 1936 uitbrak, kozen de Car listen de zijde van generaal Franco te gen de republiek. Zij organiseerden een eigen vrijwilli gerslegioen, maar in het volgende jaar ging hun beweging op in de Falange. In middels was in 1936 de laatste vertegen woordiger van het geslacht der Carlisten overleden. Toen werd prins Xavier hun pretendent. Prins Xavier is de vader van prinses Irene's verloofde. Hij en zijn zoon zijn dus pretendenten van de Spaanse troon Daarom heeft prinses Irene afstand ge daan van haar rechten op de Nederland se troon. Want er is natuurlijk altijd nog de mogelijkheid dat prins Hugo Carlos de Spaanse kroon zal krijgen.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1964 | | pagina 3