Berlijners blijven
lachen (al 15 jaar)
om hun „Insulaner
HET GIFGAS VAN DE WELVAART
PANDA EN DE MEESTER*MEESTER
I
DE SMARAGDEN RING
Jm
Luchtverontreiniging: hoe zij ontstaat,
jen wat er (misschien) tegen te doen is
Medicus
WOENSDAG 18 MAART 1964
13
(A princess for Port Royal)
door Frederick du Quesnay
Politiek radio-cabaret
voor de gewone man
Drie hoofdoorzaken
Brommer als gifproducent
door
Schoorsteenrook
Afweermogelijkheden
Meer dan 4 kinderen?
Dan de gevangenis in!
IVVWVWVVVVIMVWW
19) Alle mensen
waren een mengsel van goed en
kwaad niemand was zó goed, dat
hij geen onvolmaaktheid bezat en nie
mand zó slecht, dat hij geen enkele
deugd had. En dus verre van gecho
queerd te zijn over Mary's gedragin
gen, had zij medelijden met haar en
beschouwde haar als een ongelukkige
vrouw.
Pieter Colbeck was drie dagen gele
den naar Rebecca's huis overgebracht
door de zorgen van haar vroegere
huurder, dr. Avery. In de loop van
die dag waren zijn vader en zuster
gekomen. Rebecca, behulpzaam als
gewoonlijk, was erg blij geweest te
doen wat ze voor hen doen kón en
toen ze in Port Royal moesten blij
ven had ze er graag in toegestemd
hun onderdak te geven. Ze kende
de Colbecks oppervlakkig, ofschoon ze
nooit vrienden geweest waren. Ze had
vele gevallen van de gele koorts ge
zien en dikwijls geholpen aan het ziek
bed van deze ongelukkigen. Toen zij
dan ook Peter op de ochtend van zijn
aankomst had gezien, beviel zijn toe
stand haar helemaal niet. Hij was er
slecht aan toe, daar was geen twijfel
aan. Ze had dit rustig aan Max ver
teld en deze had toegegeven, nadat
hij met dr. Warner gesproken had,
dat ook hij van mening was dat Pe
ter ernstig ziek was.
Thans na drie dagen van afmatten
de koorts, scheen hij iets beter te
zijn en de koorts was afgenomen. Ie
der, die ondervinding had van deze
kwaal, wist, dat dit de kritieke perio
de was. Als de patiënt dit stadium te
boven kwam, zou het ergste voorbij
zijn. Maar als de symptomen na een
uur terugkeerden, was het wel zeker,
dat het ergste gevreesd moest worden.
Rebecca bad in haar slaapkamer
voor het herstel van Peter. In de tuin
hoorde ze stemmen, die, zoals ze wist
toebehoorden aan de dokter en Stel
la. Arme dr. Avery, hij zou wel
wat frisse lucht nodig hebben, want
sinds Peter was gekomen had hij het
ziekbed geen moment verlaten. Hij
gebruikte zelfs de maaltijd in de zie
kenkamer. Rebecca kon miss Colbeck
horen huilen en toen ze sprak, klon
ken er snikken in haar stem. „O lie
veling, die arme Peter. Waarom
moest hij in 's hemelsnaam ziek wor
den in deze ellendige stad? O Max,
het is verschrikkelijk en zo ver
nederend te denken waar hij was
vóór ze hem hierheen brachten." Ze
wist het dus. Rebecca veronderstelde,
dat de dokter het 't beste had gevon
den haar de waarheid te zeggen. Het
was ook maar beter zo, dacht Rebec
ca, de mensen in Jamaica hadden
lange tongen. Stella zou het vroeg of
laat toch te horen hebben gekregen
en het was beter het dan te horen
van de man die zij liefhad.
„Stella, denk er maar niet aan, lie
veling je kwelt jezelf er maar
mee. Zijn leven ligt op een weeg
schaal. Je zult al je kracht nodig heb
ben om hier doorheen te komen. Je
weet dat ik alles gedaan zou hebben
om je dit te besparen. Ik wou, dat
ik bij mrs. Mason had kunnen blij
ven inplaats van hierheen te komen".
„Als mijn broer sterft, Max, wil ik
bij hem zijn we zijn ons gehele le
ven samen geweest, we hadden nooit
iemand anders".
„Ik weet het schat, maar als men
heel veel van iemand houdt, probeert
men alle pijn, leed en zorg weg te
houden van de geliefde." Rebecca
stond op uit haar biddende houding,
liep naar het venster en keek naar
buiten. Ze hoorde Stella's stem kalm
en rustig nu. „Zelfs als Peter sterft,
Max, ben ik nu in staat het te aan
vaarden. Zolang ik jou heb, ben ik
in staat alles te aanvaarden".
HOOFDSTUK XI
Henry Morgan barstte uit in een
schorre lach. Hij was moe en gedrukt
geweest na een lange slapeloze nacht
vol bezorgdheid over zijn vriend Mo-
dyford en ook over de kansen op het
behoud van zijn eigen leven. Nu in
de vroege morgen, zittend op Mary's
veranda, zwarte koffie met rum slur
pend, kon hij zijn ellende weer ver
geten. Hemel! Wat een vrouw was
Mary Carleton. Als zij een sombere
stemming niet kon verdrijven, wist
hij niet wie het wèl zou kunnen. Zij
had hem verteld van haar hachelijke
positie drie avonden geleden, toen zij
die zieke Peter op haar dak gekre
gen had. Ze was niet bang geweest
hem de details te vertellen, Harry
had een brede opvatting en zou be
grijpen, dat niet elk slippertje van
haar serieus moest worden opgevat.
Hij lachte er hartelijk om, zich haar
ontreddering voorstellend op die avond
hahahaha maar zijn vriend Tom
zou het slecht hebben opgenomen.
Het amuseerde hem aan Tom te den
ken, van wie hij wist, dat hij hem
in Mary's gevoelens had verdrongen.
Hij had zich deze morgen slordig
aangekleed, zoals gewoonlijk als hij
geen belangrijke dingen verwachtte.
Bij gala-gelegenheden echter kleedde
hij zich bijna fatterig, in brocaat en
fluweel en met een lange krullende
pruik op. Zijn eigen haar was sinds
lang kortgeknipt. Wat kon men an
ders doen in de tropenhitte of in het
gevecht? Hij droeg altijd een doek
om zijn hoofd geknoopt waar bovenop
een breedgerande hoed, zonder plui
men, tegen de zon. Die doek had hij
vanmorgen om en zijn zwarte hoed
lag op de grond naast de stoel van
gevlochten touw, waarin hij lag. Zijn
wit linnen hemd was bij de hals open
en daarover droeg hij een oud fluwe
len vest. Een linnen kniebroek, groe
ne kousen met zilveren gespen com
pleteerden zijn kostuum.
Hij was werkelijk knap op een ru
we manier, vond Mary. Harry Morgan
voelde Mary's ogen op zich gevestigd
en ging rechtop zitten. Een lichte
frons verscheen op zijn voorhoofd.
„Weer die angst, Harry?" vroeg
Mary zachtjes. „Ik weet wanneer
iemand in de puree zit en ik kan aan
je ogen zien, dat je niet goed gesla
pen hebt." „Kijk niet zo Mary," stiet
hij uit ,,'t spijt me erg... Ik geloof niet,
dat het zin heeft het tegenover jou te
ontkennen, ja ik ben bang, bang als
de dood... maar ik zou niet graag wil
len, dat dat zwijn in de Port dat wist."
„Maak je toch met bezorgd Harry,
je komt er wel uit. Ik weet niet veel
van politiek af, maar ik weet zeker,
dat de koning in zijn hart blij is met
wat je hebt gedaan." „Karei is blij,"
bulderde hij, „maar hij heeft niet de
kracht om voor zijn eigen overtuiging
op te komen.
Hij is als stopverf in de handen van»
Spanje. Ik weet, dat ik het onderwerp
ben van voortdurende briefwisseling
tussen Jamaica en Whitehall. De
Spaanse ambassadeur eist mijn kop
en wie kan zeggen wat Karei gaat
doen om hem tevreden te stellen. Ik
weet het niet, jouw mening is even
veel waard als de mijne". Vermoeid
kwam hij overeind en strompelde
naar de balustrade, ,,'t Is gek, zei hij
ik ben nooit eerder bang geweest voor
de dood, niet in het gevecht of waar
dan ook.Hij stokte.„maar nu
vind ik het vreselijk te denken, dat
mijn hoofd eraf gaat". Mary stond
op en terwijl ze bij hem ging staan,
legde ze haar armen om zijn hals.
„Denk daar niet aan, lieveling". Waar
om zou je niet kunnen vluchten, je
verbergen tot alles voorbij is".
„Vluchten! Waar zou 'ik heen kun
nen gaan?" Hij keerde haar zijn ge
zicht toe, zijn ogen vol wanhoop. Ma
ry zweeg, ze kon zijn blik niet ont
moeten. „Ik ben nooit eerder weg
gelopen en ik wil dat nu ook niet!
Je zegt wel, dat je me liefhebt, maar
je kent me toch nog niet, liefje".
„Twijfel niet aan mijn liefde, Harry".
Mary sprak in volle ernst, haar ogen
vlamden. „Wat je ook aan me mag
betwijfelen, twijfel daar nooit aan. Ik
heb nooit willen toegeven, dat Mary
Carleton zo gek zou kunnen zijn om
echt op een man verliefd te kunnen
worden maar nu is dat gebeurd
en ik kan er niks aan doen. Als jij
zou sterven, Harry", ze klemde zich
vast aan zijn hals, „wees er dan ze
ker van, dat ik je spoedig zal volgen".
(Wordt vervolgd)
DE „INSULANER" (de eilanders), een cabaret van typisch
Berlijnse allure, vierden hun 15-jarig jubileum. Alleen in Ber
lijn kon het zo lang bestaan en zo populair worden. Al legt het
dan ook de vinger op alle wonde plekken van het politieke
en dagelijkse leven, toch staan meestal de zorgen en noden
van de oude Duitse hoofdstad in het middelpunt van het
gebeuren. Helaas zorgt het noodlot van de gedeelde stad
altijd voor voldoende stof, waarmee iedere maand weer een
heel programma kan worden gevuld. Als de „Insulaner" voor
de radio optreden, luistert heel Berlijn, zowel aan deze als
aan gene zijde van de muur. De Westberlijners en de West
duitsers amuseren zich vooral kostelijk met de pointes en de
spitsvondige liedjes. Voor de Oostelijke luisteraars betekent
de uitzending veel meer. Voor hen is zij een hart onder de
riem en een vrolijke groet uit de vrije wereld, waar men nog
wel eens iets mag zeggen, zonder in de gevangenis te komen.
WAT DIT CABARET zo sympathiek
maakt en het van de vele andere Duitse
cabarets onderscheidt, is de „lust om posi
tief te zijn", zoals een bekend criticus het
eens zei. Niet bijtend is zijn spot, niet bit
ter, grimmig en ontaard. De grappen heb
ben bij alle scherpte en trefzekerheid iets
gezelligs, iets oer-Berlijns en daarom doen
ze het zo goed. De man op straat herkent
zichzelf in de figuren, die nu al sinds vijf
tien jaar in dezelfde formatie ageren, want
zij spreken zijn taal en zijn even slim en
slagvaardig als hij zichzelf waant. En ook
dat kleine beetje sentimentaliteit, dat bij
de echte Berlijner hoort, is de groep eigen.
En daar hun grappen vooral op het grote
publiek zijn afgestemd, bereikten de fi
guren van de „Insulaner" zo'n grote popu
lariteit. Verscheidene pogingen, het pro
gramma te wijzigen, nieuwe figuren in te
voeren en oude vertrouwden te doen ver
dwijnen, mislukten telkenmale door de
stormachtige protesten uit Oost en West.
LEIDER van dit vrolijke groepje is Gün-
ter Neumann. Reeds voor en tijdens de
laatste wereldoorlog nam hij actuele ge
beurtenissen op de korrel, wat destijds al
lesbehalve ongevaarlijk was. Zijn grote
kans kwam echter na de oorlog, toen Ber
lijn een eiland was geworden. Eerst werd
er een humoristisch-satirisch tijdschrift
met de titel „Der Insulaner" in de viersec-
torenstad uitgegeven. Toen dit tijdens de
Berlijnse blokkade door papiergebrek niet
meer kon verschijnen, werden de mede
werkers door de Berlijnse zender RIAS
uitgenodigd, een radioprogramma te ver
zorgen. Het betreft slechts één enkele uit
zending; het zijn vijftien jaar geworden.
Vijftien jaar, zonder dat de sjabloon ver
anderd werd; ook dat is iets unieks in de
wereld van het cabaret.
GüNTER NEUMANN, gehuwd met Ta-
tjana Sais, de beste vertolkster van zijn
liedjes en gedichten, heeft ook met scena
rio's voor de film bewezen een groot vak
man te zijn. Zo hebben bijvoorbeeld „Das
Wirtshaus im Spessart" en „Wir Wunder-
kinder" hun internationale succes te dan
ken aan zijn humor en onuitputtellijke rijk
dom aan invallen.
EEN KEER per jaar gaan de „Insulaner"
op tournee door West-Duitsland en de
buurlanden. En als zij dan beginnen met
hun traditionele lied „Der Insulaner ver-
liert die Ruhe nichtdragen zij iets
van het zo dikwijls bewonderde optimisme
van de stad naar de vreemde, Maar als
het dan aan het slot heet: der Insu-
IWVVWVVWVWVWWyWVVWVVNAAWfVVVWWWMVVVWVVVVWVVWVVWVVVWWVVVWWVWVVWWWWWVWWVVWW1
DE ROMEINSE geschiedschrijver
Tacitus vertelt in een van zijn boeken
hoe Plinius de Oudere tijdens een ver
kenningstocht op zee overlijdt aan de
gevolgen vanluchtverontreiniging,
na een uitbarsting van de vulkaan Vesu
vius. Daargelaten of dit wel helemaal
juist is van Plinius was namelijk ook
bekend, dat hij aan bronchitis leed is
het zonder meer duidelijk dat reeds voor
het begin onzer jaartelling de luchtver
ontreiniging in de belangstelling stond.
PLINIUS DE OUDERE werd geplaagd
door een natuurlijke verontreiniging van
de lucht. Deze is slechts in beperkte mate,
en dan nog alleen maar op bepaalde plaat
sen, van belang. Veel meer betekenis heeft
voor de hedendaagse samenleving de
„kunstmatige" luchtverontreiniging, die
veroorzaakt wordt door onze eigen activi
teiten. Hoe ontstaat zij? Wat is zij? Waar
ontstaat zij?
OM OP DEZE en andere vragen een ant
woord te kunnen geven zullen we eerst
moeten nagaan, welke stoffen verantwoor
delijk gesteld kunnen worden voor de
luchtverontreiniging. Dit zullen in elk ge
val giftige stoffen moeten zijn, die over het
algemeen ontstaan bij het afbreken van
de in de natuur voorkomende mineralen
die door de mens gebruikt worden als
brandstoffen of als grondstoffen in de
metaalwinning.
De belangrijkste oorzaken van luchtver
vuiling zijn dus:
1. Rook van fabrieken, hoogovens, mijnen,
schepen, huizen.
2. Uitlaatgassen van alle gemotoriseerd
verkeer. Vliegtuigen en schepen inbe
grepen.
3. Giftige afvalstoffen van fabrieken en
hoogovens. De belangrijkste giftige stof
fen die hierbij ontstaan zijn: zwavel
waterstof (olieraffinaderijen), fluor-
waterstof (hoogovens), stikstofdioxyde
(zwavelzuurfabrieken), zwaveldioxyde.
Deze laatste stof is verreweg de belang
rijkste uit deze groep en ontstaat bij de
verbranding van steenkool, olie en bij het
bewerken van zwavelhoudende ertsen zo
als zinkerts. Vooral de olie uit het Midden-
Oosten is sterk zwavelhoudend. Men schat
dat op deze manier per jaar over de hele
wereld ongeveer 75 miljoen ton zwavel
dioxyde in de atmosfeer wordt gebracht.
HET GEMOTORISEERDE verkeer brengt
bovendien nog een groep andere gassen in
de atmosfeer in de vorm van uitlaatgassen.
Dit zijn de onverzadigde koolwaterstoffen,
die niet zo schadelijk zijn, en het zeer gif
tige koolmonoxyde.
Het meest berucht zijn in dit verband
de bromfietsen. Als men dan nog bedenkt
dat speciaal dit koolmonoxyde ontstaat bij
onvolledige verbranding van benzine of
120. Panda stond voor het raampje en wachtte in span
ning het resultaat van Jolliepop's bevrijdingspogingen
af. Hij schrok hevig, toen opeens een strenge stem
vroeg: „Wat doe je daar?". De heer Ambrosius was
onopgemerkt binnengekomen en keek wantrouwend naar
tijn gestrafte leerling. „Ik.eh.ik kijk een beetje
naar b-buiten", stotterde Panda. „Zo", zei de opvoeder.
„Dus inplaats van berouwvol neer te zitten en je zonden
te overpeinzen, sta je daar maar in ledigheid naar bui
ten te staren. Maar let wel, als je in deze houding
volhardt, kom je er voorlopig niet uit en.Op dat
ogenblik klonk buiten een luid gehinnik en tegelijkertijd
werd Panda met raam en al naar buiten gesleurd. „Nu
nog uitbreken ook!!" hijgde de heer Ambrosius. „De
deugniet! De onverbeterlijke bengel! Nu is hij toch wer
kelijk te ver gegaan!" En Panda ging ver, al kon hij
er zelf weinig aan doen. En in het voorbijgaan sleurde
hij ook nog Jolliepop mee.
olie. dus bjj stationair draaien en bij op
trekken, dan kan dit zeker een reden te
meer zijn het gemotoriseerde verkeer goed
in de gaten te houden en wel zeer speciaal
de bromfietsen die door jonge branie
kragen vaak gebruikt worden als ware
koolmonoxydeproducenten
Wat zijn nu de schadelijke gevolgen van
de luchtverontreiniging? Naast schade aan
roerend en onroerend goed (corrosie van de
gebouwen in de grote steden als Londen en
Parijs) is vooral de schade aan de planten
wereld van zeer grote betekenis.
DE GROOTSTE schade aan land- en
tuinbouw wordt veroorzaakt door de rook
uit de schoorstenen. Vooral bij en in de
grote steden wordt daardoor zonlicht weg
genomen waardoor de groei der gewassen
geremd wordt, terwijl bovendien het neer
dwarrelende roet als één aaneengesloten
laag alles bedekt. De giftige gassen, zwa
veldioxyde en fluorwaterstof, hopen zich
in de planten op. De opneming daarvan
geschiedt vooral door de bladeren. Het is
duidelijk dat altijd groene planten hierdoor
het meest getroffen worden, omdat ze het
hele jaar door de vergiften oonemen. ter
wijl vooral 's winters de concentratie aan
giftige stoffen in de onderste lagen van de
atmosfeer het hoogst is (mist!)
Een bekend feit is dat bijvoorbeeld be
paalde sparren in de grote steden niet of
zeer slecht groeien.
Het gevoeligst voor de luchtverontreini
ging zijn de korstmossen. Bepaalde soorten
sterven zelfs geheel uit. Waar dit het geval
is, spreekt men van een „epifyten-woes-
tijn". Onze landgenoot dr. Barkman, hoofd
van het biologisch station te Wijster, heeft
hierover uitgebreide gegevens gepubli
ceerd. Het afsterven van de korstmossen
en dus het ontstaan van epifytenwoestijnen
kan gebruikt worden als een graadmeter
voor de luchtverontreiniging
Het is duidelijk dat de luchtverontreini
ging ook zijn invloed op de mens zal heb
ben. Toch ligt hier de zaak veel gecompli
ceerder. Daarom is er in ons land een
commissie ingesteld die moet onderzoeken
wat precies de invloed van de luchtveront
reiniging op de volksgezondheid is.
Kan men nu, vooruitlopende op de uit
komsten van dit onderzoek, iets doen ter
vermindering van de luchtverontreiniging?
Dit is inderdaad mogelijk, hoewel de
maatregelen van zeer ingrijpende aard zijn.
Enkele mogelijkheden zijn:
1. Naverbrandingsinstallaties op de uit
laatpijpen van het gemotoriseerd ver
keer. Dit is zeer kostbaar en nog niet
geheel afdoende.
2. Spreiding van industrieën.
3. Weren van ongezonde industrieën uit
de bevolkingscentra.
4. Fabrieksgebouw uitsluitend aan de
noordoostkant van de steden.
5. Hogere schoorstenen bouwen met
filterinstallaties.
6. Beperkende bepalingen instellen voor
het stoken, zowel in fabrieken als in
huizen. In bepaalde streken in Engeland
worden deze laatste twee maatregelen
al jarenlang toegepast, onder andere
door het verbod om bepaalde kolen-
soorten te gebruiken en door het gebod
om rookloos te stoken.
7. Zorg voor zo groot mogelijke en zo ver
spreid mogelijke natuurgebieden.
8. Ruime stedebouw met brede grensstro
ken en veel parken („de longen van de
stad").
9. De steden niet al te groot laten worden.
De grootte van de epifytenwoestijn
neemt namelijk progressief toe met de
stadsgrootte.
De ideale stadsvorm uit hygiënisch oog
punt zou dus zijn: een ellips met brede
groene stroken en van west naar oost:
eerst de woonwijken, daarna de zaken
wijken en vervolgens de fabriekswijken,
omgeven door een brede gordel van parken.
Dit alles wordt het meest benaderd door
de Zuidamerikaanse stad Caracas in Vene
zuela. In Europa komt de Zwitserse stad
Ziirich dit ideaal het meest nabij.
Günther Neumann (links) met een
deel van het ensemble tijdens een
repetitie. Van links naar irechts
Ekkehard Fritsch, Rita Paul en
Tatjana Sais, van wie men zegt dat
zij dat „Je ne Sais pas quoi" heeft
laner hofft unbeïrrt dass seine Insel wieder
ein schönes Festland wird", dan klinkt er
door de vrolijke voordracht heen toch da
weemoed die alle vrienden van Berlijn
overvalt als zij eraan denken, hoe het
vroeger was en hoe het weer zou kunnen
zijn.
CAIRO (AP) „Overproduktieve"
ouders moeten volgens een week
blad in Cairo de gevangenis in. Al
dus schrijft, in een kennelijk kwaad
aardige bui, de heer Dikry Abaza, de
hoofdredacteur van „Al Moessawer,"
in een commentaar op de „steeds
overvloediger oogst aan baby's in
Egypte. Abaza stelt in dit artikel
enkele nieuwe socialistische wetten
voor, om daaraan paal en perk te
stellen. Daaarnaast oppert hij denk
beelden over begrafenissen en nacht
brakers.
Hij betoogt, dat lezingen over ge
boorteregeling en anti-conceptionele
middelen onvoldoende zijn om het
grote aantal geboorten, dat het land
dreigt te overspoelen met kinderen,
onvoldoende zijn en dat de wetgever
moet ingrijpen.
Hij stelt voor, de gezinstoelagen en
jaarlijkse verhogingen stop te zetten
voor overheidsdienaren, die meer dan
vier kinderen hebben.
Voor ouders, die geen ambtenaar
zijn, stelt Abaza een week gevange
nisstraf voor, als ze meer dan vier
kinderen krijgen. Mocht dit niet hel
pen, dan zou wellicht een maand op
sluiting nodig zijn.
Ook begrafenissen lopen volgens
Abaza uit de hand. De rouwstoeten
belemmeren in Cairo het verkeer. Hij
vindt dat het begraven vóór twee uur
de tijd, waarop de meeste burgers
toch naar huis gaan om een dutje te
doen dient te worden verboden.
Om het nachtbraken tegen te gaan,
wil Abaza dat de regering alle radio-
en tv-uitzendingen, bioscoop- en
andere voorstellingen na midder
nacht verbiedt. „Slaperige arbeiders
zijn volgens hem improduktief en dit
kan door het socialisme niet worden
geduld."
Het is niet erg waarschijnlijk, dat
de voorstellen van Abaza gauw wet
zullen worden. Al was het alleen
maar, omdat president Nasser zelf
vijf kinderen heeft.
Een nieuwe verschij
ning in de straten van
Tokio zijn deze munt-
automaten die d rai-
son van een kwartje
iedereen vertellen
wat de sterren de
eerstkomende weken
met hem of haar
voor hebben. De appa
raten, oorspronkelijk
bedoeld als een pro
pagandastunt van de
Japanse electronische
industrie, hebben zo
veel aftrek, dat men
er ernstig over denkt,
ze op grote schaal te
gaan fabriceren voor
automatenhallen, sta
tions en vermaaks
centra. De gegadigden
voornamelijk vrou
wen en meisjes
behoeven slechts hun
geboortejaar en -dag
in te stellen, waarna
de automaat hun een
complete gesproken
horoscoop verschaft.
4
