Opperrabbinaat controleert
in Enschedese fabriek
HOORTOESTELLEN
TJITGAAN IN HAARLEM-
IN ZES MINUTEN WORDT EEN MATZE,
CRACKER OF SJEMOERIEN GEMAAKT
GEERVLIET N.V.
Ziekenfondsbijdragen
DONDERDAG 26 MAART 1964
Belangrijk
In twee weken
Vijfhonderd graden
Al op het veld
GUNT U EVEN
DE TIJD
Tot in Spanje
Haarlem, Tel.
Haarlem, Tel. (02500) 16171
van alle binnen- en buitenlandse fabrikaten.
MUZIEK
JAZZ
TONEEL
AMATEURTONEEL
BALLET
GABARET
TENTOONSTELLINGEN
DIVERSEN
Braakmachine
In de Nieuwstraat te Enschede staat
een fabriek, die enig is in haar soort in
Nederland en de grootste van Europa.
Gedurende het „hoogseizoen" (van be
gin oktober tot het joodse paasfeest)
werken er veertig tot vijftig personen,
daarna een vaste kern van ongeveer
twintig. In de zomer staat het bedrijf
drie maanden stil voor revisie van de
machines en de oven. Ook tijdens het
produktieproces worden de machines
iedere twee uur stopgezet voor een
schoonmaakbeurt van een kwartier.
„Niet erg economisch", beaamt de
directeur, de heer H. J. Woudstra, „maar
we hebben het er voor over. Het is nodig
om gisting te voorkomen". En gisting is
verboden voor het produkt, dat in de
Enschedese fabriek wordt gemaakt,
namelijk de matze, het ongezuurde
brood, dat de joden over de gehele
wereld tijdens Pesach eten.
De hele produktie van de matze (in het
Hebreeuws matsot) staat onder de scher
pe controle van 't opperrabbinaat te Am-
Sterdam.
Het begint al in oktober met het kasjeren
van het hele bedrijf aan de Nieuwstraat.
Dit houdt in dat opperrabbijn Schuster met
een gasvlam of door middel van stoom-
ontwikkeling, die ontstaat wanneer hij ko
kend water over een steen giet, alles in de
fabriek reinigt.
In de Pesach-produktie-periode zijn al
tijd twee toezichthouders van 't opperrab
binaat in de fabriek aanwezig. Dit zijn
streng orthodoxe joden, die volkomen op
de hoogte zijn van de joodse spijswetten.
Voordat het meel in Enschede is aange
voerd worden eveneens alle gangen van de
tarwe en het meel gecontroleerd. De con
trole op de tarwe, die voor de speciale
matze, de sjemoerien, wordt gebruikt, be
gint zelfs al op het land. (de sjemoerien
wordt op de eerste avond van Pesach,
seideravond die in familiekring wordt ge
vierd, gebruikt naast onder meer bittere
kruiden, een gebraden ei en een gebraden
beentje). De gehele produktie van de mat
ze is er natuurlijk op gericht gisting te
voorkomen, waardoor het eindresultaat re
ligieus aanvaardbaar is voor de joden.
Daarom mag het vlak voordat de tarwe
wordt geoogst niet geregend heben en
moet tarwe schotvrij zijn.
Na de verwoesting van Jeruzalem is de
matze het belangrijkste onderdeel van de
Een toezichthoudster van het opper
rabbinaat te Amsterdam bezig met
het kasjeren van de braakmachine
voor het begin van de produktie van
de Pesachmatsoth in oktober.
Rechts opperrabbijn Schuster.
Na 55 seconden komen de matsoth
uit de oven en gaan ze via een lopen
de koelband naar de inpakafdeling.
joodse paasviering 't herdenken van de
uittocht uit Egypte en de vrijwording uit
de slavernij geworden. De produktie er
van is geheel gebaseerd op het Oude Tes
tament.
Daarom staat het (leiding)water in de
2 tanks ook nu nog een nacht over, om
dat vroeger het vuil in het bronwater, dat
bij het bereiden van de ongezuurde bro
den werd gebruikt, ook tijd moest hebben
om te bezinken. De koeken stammen uit
de tijd van 1200 voor Christus, toen Mozes
het joodse volk plotseling uit Egypte trok
en er geen tijd meer was om het deeg
van de koeken te laten rijzen.
In vroeger jaren werden de matsoth
thuis of door joodse bakkers gemaakt,
maar langzamerhand heeft de mechani
satie het ook op dit gebied gewonnen. De
Enschedese fabriek bestaat sinds 1932 en
heeft gedurende de eerste jaren een con
current gehad in een Amsterdamse fa
briek, die echter na de oorlog is opge
heven.
Het waren toen trouwens gouden jaren
voor de paasbroodfabriek, want de matzes
waren niet gedistribueerd, zodat iedereen
ze kon eten. Na de oorlog, toen onder meer
in 1947 de biscuits van de bon kwamen
en „iedereen al zo lang en zo veel matzens
had gegeten, dat hij ze niet meer zien
kon" aldus de heer Woudstra, beperkte het
afzetgebied zich weer tot de joodse land
genoten, zodat maar één paasbroodfabriek
kon bestaan.
De laatste jaren worden er steeds meer
crackers, die op dezelfde manier als de
matzes worden bereid, alleen niet onder 't
toezicht van het opperrabbinaat, gegeten
maar nu omdat zij een lekkernij zijn. De
Enschedese fabriek produceert de afzet
voor Nederland in twee weken, want 85 pet,
van de produktie is voor export naar on
geveer 20 landen voornamelijk in Europa
en Noord-Afrika, bestemd. Dit jaar weer
mag voor het eerst worden uitgevoerd naar
Rusland.
Het hele produktieproces is gericht op
deze ene belangrijke eis: geen zuring. Het
duurt slechts zes minuten en begint met
het vermengen van meel en water.
In matzedeeg bevindt zich maar 28 pet,
terwijl dat bij brooddeeg meestal 52 pet
is. Uit demengbak gaat de klonterige mas
sa naar de zogenaamde braakmachine,
waar 't begin-van-deeg wordt gewalst tot
een homogene deegplak van 28 mm dikte,
die met de hand op een as wordt gedraaid.
Deze as plaatst men dan op de uitsteek,
waar het deeg eerst onder drie walsen van
verschillende grootte doorgaat, waardoor
de dikte tot 1,3 mm wordt teruggebracht.
In het deeg worden daarna de gaatjes ge
ponst en voordat 't de oven ingaat worden
de ronde of vierkante vormen van de mat
zes uitgestansd.
In de elf meter lange oven, die wordt
verwarmd met gasbranders, blijven de
matzes slechts 55 seconden. In deze tijd
zijn ze blootgesteld aan een temperatuur
van 500 graden. Door deze enorme hitte
worden de matzes meteen „dichtgeslagen
zoals dat in vaktermen heet. Het water,
dat zich in het deeg bevindt, verdampt
uiteraard direct, waardoor blaasjes op de
Dat bij het bereiden van een matze of
sjemoerien, de speciale matze, aan tiental
len eisen moet worden voldaan wil het
Gunt u beslist even de tijd bij SMIT
VAN RIJSBERGEN aan te gaan om
u te verwonderen over het kostuum
van 152.—.
Dat prachtige blauw kamgaren kos
tuum van f 152.— waarover u zich zult
verwonderen en waarin u zich straks
laat bewonderen. Gunt u echt even
de tijd.
Betere konfektie en herenmode
ZIJLSTR. 71 (t.o. Twentsche Bank) - H'lem
matze ontstaan, die worden dichtge
schroeid. Hierdoor ontstaat de aromati
sche geur, die aan de matze een bepaalde
smaak geeft.
Als de matzes uit de oven komen gaan
ze via een lopende koelband naar de in-
pakafdeling, waar ze met de hand worden
ingepakt.
Tot slot nog enkele cijfers: de Ensche
dese fabriek produceert in de drukke pe
riode voor Pesach 3 tot 4.000 kg matzes
per dag, d.w.z. 2.640 km per week, wat
ongeveer de afstand is van Amsterdam tot
Malaga (Spanje).
Bezoekt ons of bel ons op voor het vrijblijvend geven van Inlich
tingen thuis.
Dagelijks geopend van 9-17.30 uur. 's Zaterdags van 9-13 uur.
Vrgdag 3 april, Concertgebouw, 20 uur:
Concert door het Symfonie-orkest
„Haerlem" o.l.v. Marinus Adam. Soliste:
Emmy Verheij (viool). Programma:
Röntgen, Johan van Kempen, Mendels
sohn, -Cherubim, Haydn.
Taveerne „In 't Goede Uur", Korte Hout
straatNieuwe Kerksplein: Dagelijks
klassiek grammofoonplatenconcert van
21 tot 22 uur. Tot en met 4 april: Beet
hoven.
Kunstcentrum „De Ark", Nieuw Heilig
land 1: Dagelijks van 20—23.30 u. klas
siek grammofoonplatenconcert. Vrijdag:
diversen; zaterdag: Bach; zondag 15 u.:
fragmenten Matthaus Passion; zondag
avond: Mozart; maandag: Tsjaikowsky;
dinsdag: Liszt en Brahms; woensdag:
opera; donderdag: diverse missen.
Zondag 29 maart, Sociëteit Ekestos, Sta
tionsplein 2, 20 u.: Trio Louis van Dijk.
Bezetting: Louis v. Dijk (piano), Jacques
Schols (bas), John Engels (drums).
Maandag 30 maart, 20 u.: Kwartet Tony
Vos. Bezetting: Tony Vos (sax), Boude-
wijn Leeuwenberg (piano), Hans van
Rossum (bas), Ruud Pronk (drums).
Zaterdag 28 maart, Stadsschouwburg. 20
u.: De Nederlandse Comedie met „Wie
is bang voor Virginia Woolf?" van Ed
ward Albee. Regie: Henk Rigters. M.m.v.
Han Bentz van den Berg, Ank van der
Moer, Femke Boersma en Hans Bos
winkel.
Zondag 29 maart. Stadsschouwburg, 20 u.:
De Nederlandse Comedie met „De dans
van de reiger" van Hugo Claus. Regie:
Ton Lutz. M.m.v. Ellen Vogel, Mien
Duymaer van Twist, Therèse Steinmetz,
Ton Lutz, Paul Cammermans e.a.
Maandag 30 maart, Stadsschouwburg. 20
u.: De Nederlandse Comedie met „Het
sprookje van de wolf" van Molnar.
Regie: Ton Lutz. M.m.v. Andrea Dom
burg, Mimi Boesnach, Mien Duymaer
van Twist, Paul Cammermans, Joan
Remmelts, Pierre Myin, Hans Croiset,
Lex Schoorel e.v.a.
Vrijdag 3 april. Stadsschouwburg, 20 u.
Toneelgroep Studio met „De wijze kater
van H. Heyermans. Regie: Kees van Iersel.
M.m.v. Henk van Ulsen, Wim van den
Brink, Alb. Abspoel, Ad. van Gessel,
Elsje Scherjon, Bram van de Vlugt.
Dinsdag 31 maart, Stadsschouwburg, 20 u.:
Haarlemse Toneel Club met „Het hemel
bed" van Jan de Hartog. Regie: Jacques
van den Boogaard.
Woensdag 1 april, Stadsschouwburg, 20 u.:
Toneelvereniging Johez met „Oscar"
Donderdag 2 april, Stadsschouwburg, 20 u.:
Het Nationale Ballet o.l.v. Sonia Gaskell
Programma: Dessins pour les six, Les
variations dodecaphoniques, La som-
nabule, Symphonie in C. Muzikale be
geleiding: André Presser en Joop Stok-
kermans.
Waag-Taveerne: Iedere vrijdag, zaterdag
en zondag van 20—1 u. het programma
„Wiedewagen" van Cobi Schreyer en
Ronnie Potsdammer.
Café-chantant „Adam en Eva", Raamvest:
Iedere avond en paasmaandag cabaret
van 21—23.15 u.: ,,'t Is zonde". Iedere
maandag besloten voorstelling en dins
dag gesloten. Medewerkenden: Frans en
Fiet Koster, Carry Tefsen, Cees van
Oyen en Enrico Neckheim (piano). Ge
opend van 20 uur af.
Frans Halsmuseum, Groot Heiligland 62:
Permanente tentoonstelling van werken
uit de Haarlemse school van de 16de tot
en met de 19de eeuw, waaronder Hals'
meesterwerken. Geopend dagelijks van
1017 uur, zon- en feestdagen van
1317 uur. Van 27 maart tot efl met
10 mei: ook van 20.30—22.30 u. met
oude muziek, floodlight, kaarsen en
bloemen. Prentenkabinet, tentoonstel
ling van Perzische miniaturen. Tot 19
april.
Woonhuis Jacobus van Looy, ingang Kleine
Houtweg 103: Geopend donderdag van
10—12.30 uur en van 13.30—17 uur. Zon
en feestdagen van 14-17 u.
Kunstzaal „In 't Goede Uur", Korte Hout
straat/Nieuwe Kerksplein: Tentoonstel
ling van tekeningen van Frieda Holle
man. Tot en met 31 maart. Van 1 april
af: tekeningen van H. Wegener. Dage
lijks geopend van 10-18 u. en van 20-24
u. 's Zaterdags en zondags van 1018 u.
en van 2021 u.
Kunstcentrum „De Ark", Nieuw Heilig
land: Eerste etage: Expositie „5 tot 500
(gulden)"schilderijen, tekeningen,
aquarellen en gravures. Bootzaal: „100
Ambachten" van Jan Luyken. Dagelijks
van 10-23.30 u.
Teylers Museum, Spaarne 16: Tentoonstel
ling van schilderijen 19de en 20ste eeuw.
Tekeningen Hollandse, Italiaanse en
Franse school 16de tot en met 19de eeuw.
Fossielen, hist, natuurkundige instru
menten, mineralen, 31-toons Fokker
orgel. Geopend (behalve maandag) van
10-17 uur, de eerste zondag van de
maand van 13-17 uur.
Vishal, Grote Markt: Tentoonstelling van
werken van Co Westerik. Dagelijks ge
opend van 10-17 u. en 's zondags van
13-17 u. Tot en met 19 april.
Bisschoppelijk Museum. Jansstraat 79
Tentoonstelling van oude religieuze
kunst, schilderijen, middeleeuwse beeld
houwwerken, handschriften en kunst
nijverheid. Dagelijks behalve maandag
geopend van 1012.30 uur en van 13.30
17 uur, zon- en feestdagen van 14
17 uur. Tot 10 mei: tentoonstelling „Pas
sie en verrijzenis" (beeldhouwwerken,
houtsneden, paramenten en miniaturen).
Huize Bioemenheuvel, Bloemendaalseweg,
(Overveen): Tentoonstelling van werken
van Dirk Breed. Dagelijks geopend van
10-17 uur en zondag van 14-17 uur. Tot
31 maart.
„Kunstzaal Barteljoris", Barteljorisstraat
no. 32: Tentoonstelling van werken van
Charles J. Kemper. Geopend: maandag
van 13 tot 18 u.; dinsdag tot en met
zaterdag van 9 tot 18 u. Tot en met 28
maart.
Marius Bauerlaan 7, Aerdenhout: Tentoon
stelling van schilderijen van Hugo Land
heer. Geopend op zaterdag van 14
17 uur of na afspraak, tel. 43644.
Duinwycklaan 12, Bloemendaal: Tentoon
stelling van geborduurde wandkleden
van Hanne Meyer-De Heer. Geopend
van 10—12 u. (behalve maandag, vrijdag
en zondag) en 1417 u. 's Avonds na
afspraak, tel. 50473. Van 28 maart tot
en met 12 april.
Wandelgangen Stadsschouwburg: Tot en
met 31 maart: werken van de etser
Dirk Harting. Tot en met 30 april:
werken (Turkije en Griekenland) van
mevrouw Vis uit Beverwijk.
r.-K. Kathedrale Basiliek: Voor bezichti
ging melden bij de portier.
Grote of St Bavokerk, Oude Groenmarkt
23, te bezichtigen oo werkdagen van 9-17
uur.
Stadhuis: Te bezichtigen op werkdagen
van 912.30 uur. Daarna melden bij de
portier. Zaterdag gesloten.
De Keukenhof, Lisse: Openluchttentoon
stelling van voorjaars- en zomerbloe
men, Italiaanse en Nederlandse beeld
houwwerken. In het kasteel: schilde
rijen, plafondschilderingen en kunstvoor
werpen. Geopend van 8 uur tot zons
ondergang.
Tulipshow, Vogelenzang: Expositie van
diverse soorten bolbloemen, lelies en
andere zomerbloemen. Dagelijks ge
opend van 820 uur.
Cruquius Museum, Heemstede: Historische
stoommachines en grote maquette van
Nederland met waterstanden en over
zicht overstromingsramp 1953. Geopend
van 28 maart af, dagelijks van 912.30
en 13.3017.00 u., zondag van 1017 u.
Vrijdag 27 maart, Muziekzaal Brinkmann,
20 u.: Jan Hoeben over „Op en om 't
Sant" in de serie „Zeven eeuwen Spaar-
nestad".
Zondag 29 maart, Restaurant Brinkmann,
20 u.: Humanistisch Verbond en de Vrije
Gemeente: Dr. Prins over „Humanisme,
religie der menselijkheid".
Dinsdag 31 maart, Lorentzlyceum, Sant
poorterplein, 19.45 u.: Sterrekundige
Kring: prof. dr. M. J. G. Minnaert over
„Planetaire nevels".
Vrijdag 3 april, Ripperda-kazerne, Scho-
terweg, 20 u.: Ontspannings- en film
avond van MOVEO (Meer Ontspanning
Voor Ernstig Oorlogsinvaliden). M.m.v.
het kwartet Han Koek.
Hildebrandzaal, Smedestraat: zon- en
feestdagen dansen van 2023 u. Orkest:
The Sunbeams. Leiding: R. van de Berg.
Haarlemse Kegelbond, Tempelierstraat:
Iedere middag, behalve zon- en feest
dagen, vrij kegelen van 14 tot 18 uur
op geautomatiseerde banen.
eindresultaat goed zijn, is toch wel heel
bijzonder en het is daarom interessant na
te gaan, wat er allemaal gebeurt vanaf het
moment, dat de tarwe kan worden ge
maaid.
De controle op de sjemoerien, die aan
nog hogere eisen moet voldoen dan de
matze, begint namelijk al op het veld; die
op de matze „pas" in de meelfabriek. De
tarwe voor de sjemoerien wordt verbouwd
bij een proefboerderij van een Leeuwar
der meelfabriek in Groningen en is genoeg
voor minstens twee jaren.
Voordat de tarwe wordt gemaaid,
komt eerst de opperrabijn de halmen
keuren, want de korrels moeten schot
vrij zijn. Ook mag het vlak voor het oog
sten niet geregend hebben. Als aan deze
voorwaarden is voldaan kan de tarwe
worden gemaaid en gedorst maar, met
een goed schoongemaakte machine. In
verzegelde zakken gaat de tarwe naar
de meelfabriek in Leeuwarden, waar alle
goed gereinigd klaar staat voor het ma
len, ook dat gebeurt weer onder toezicht.
Het meel wordt daarna (weer in verze
gelde zakken) naar Enschede vervoerd,
waar het op de meelzolder van de fabriek
terechtkomt en in de silo wordt gestort.
Ook hier wordt erop gelet, dat er volstrekt
geen gisting ontstaat. Daarom is het meel
in de silo voortdurend in beweging.
Reeds op het veld begint de controle
op de tarwe voor de sjemoerien, de
speciale matsoth voor seideravond.
Opperrabbijn Schuster keurt hier
met een chef van een Leeuwarder
meelfabriek de tarwe bij een proef
boerderij in Groningen.
