Pretenties van Carlos
vallen in Spanje niet
in goede aarde
Nieuwe wind van polycentrisme
waait van Berlijn tot Sjanghai
Moskou beveelt niet meer,
het moet beleefd vragen
Bombardement op Rotterdam
was volkenrechtelijk in orde
AEG
W
Kunstmaan van VS
test warmtegraad
Britse poststaking
afgelast
Astronaut Shepard
heeft oorklachten
Grootste computor
komt in Genève
m
SALUUTSCHOTEN VOOR GOMOELKA
Nieuwe inspecteur-generaal van de Bundeswiehr
Spanning neemt toe
in Zuid-Rhodesië
Gratie voor vader
die kind doodde
Leon Mba van Gabon
versterkt positie
„Doctor X" was Gunther
Prey, alias Haase
Geleide raketten
Westduitse vloot
Elf gewonden bij
raketlancering
10
11
SPECIALE AANBIEDINGEN! BIJ UW KRUIDENIER
WOENSDAG 15 APRIL 1964
in die
ene koelkast?
AMSTERDAM wereldvermaard sinds mensenheugenis
Speelruimte
ProcesW ennerström
Troost
(Van onze correspondent)
PARIJS Wanneer men op de Spaanse
kranten mag afgaan dan beginnen de tu
multueuze kroonpretenties van de Franse
verloofde van prinses Irene, Carlos van
Bourbon-Parma, nu ook de Spanjaarden
op de zenuwen te werken. Trouwens, ook
prinses Irene schijnt in Spanje nu even
eens een groot deel van de aanvankelijke
sympathie te hebben verspeeld met de di
verse verklaringen die uit haar naam de
laatste dagen zijn afgelegd.
Tekenend voor haar geslonken populari
teit is wel dat het communiqué waarin
veel lelijks over Nederland gezegd werd
en dat Irenes boezemvriendin mejuffrouw
de Andrade wereldkundig meende te moe
ten maken, maar door een enkele Spaan
se krant is gepubliceerd. Ook de opmer
king van de prinses van haar „onwrikba
re besluit, haar toekomstige echtgenoot te
helpen bij de vervulling van zijn plichten
jegens Spanje" is in dat land zelf in
slechte aarde gevallen. De Spanjaarden
zijn over het algemeen van overtuiging
dat het verstandiger en vooral hoffelijker
van de Nederlandse prinses was geweest
indien ze haar politieke inzichten in het
publiek nog even voor zich had gehouden
tot de Spaanse regering zelf over die ver
meende verplichtingen van haar verloofde
jegens Spanje zich een standpunt had ge
vormd.
Wanneer die voortvarendheden van Ire
ne en Carlos geïrriteerdheid in Spanje ver
wekken, dan ziet het ernaar uit dat de
Spaanse regering zich genoopt zal kunnen
zien, om erger te voorkomen, een stokje
te steken voor eventuele verdere initiatie
ven van hun kant. Initiatieven die dan ook
steeds duidelijker tot doel hebben een be
slissing van generaal Franco in hun voor
deel te forceren. Carlos, die nog steeds
geen stad en geen kerk heeft gevonden
waar het huwelijk kan worden gesloten, zou
nu het voornemen hebben de plechtighe
den te doen voltrekken aan de vooravond
van de jaarlijkse carlistenmeeting op 3 mei
in Pamplona, aan de voet van de Monte-
jura. Bij die gelegenheid zou Irene, ge
tooid met de rode carlistenbaret, dan te
vens in haar kwaliteit van echtgenote van
Carlos als „koningin" kunnen worden uit
geroepen. De carlisten zijn gewoon prins
Xavier als „koning" aan te spreken, een
titel die dan op zijn zoon zou kunnen wor
den overgedragen.
Het is echter zeer goed mogelijk dat
KAAP KENNEDY (Reuter) Ameri
kaanse geleerden hebben dinsdag van
Kaap Kennedy af een klein klokvormig
ruimtevoertuig, dat negentig kilogram
weegt, met behulp van een tweetraps ra
ket gelanceerd. Deze lancering moet ge
gevens opleveren over de gevaren waar
aan ruimtevaarders bloot staan, wanneer
zij, met eëh Snelheid van veertigduizend
kilometer per uur, van de maan naar de
•arde terugkeren.
32 minuten na de lancering stortte het
experimentele ruimtevoertuig een gloei
ende bol op 8.320 kilometer afstand van
Kaap Kennedy in de Atlantische Oceaan.
Met behulp van camera's en andere op
tische instrumenten werd de duik in de
oceaan gereigstreerd. Het uitwerken van
de door de vlucht verkregen gegevens zal
enige weken in beslag nemen. Het ruimte
vaartuig is niet door de marine uit zee
gehaald, omdat het van tevoren alle ge
gevens al had doorgeseind.
(Van onze correspondent)
LONDEN. De dreigende 24 uurs
staking van de Britse postmannen die
morgen zou worden gehouden en de lang-
zaam-aan-actie welke daarop veertien da
gen zou volgen, zijn afgelast. Het bemid
delingsvoorstel van de regering is door
het bestuur van de bond van PTT-perso-
neel unaniem aanvaard.
het Spaanse staatshoofd generaal franco
de carlistische maskerades en charades
toch liever maar niet op het eigen grond
gebied ziet opvoeren uit vrees dat Carlos
de Bourbon Parma, die hij tot dusver met
erkentelijkheid als een pion in zijn eigen
spel gebruikte, hem bij die gelegenheid uit
de hand zou kunnen jopen.
merkt U dan bij het inruimen
van de AEG koelkast.
Speciaal geconstrueerd op
nuttige bergruimte. Vier
koelzönes zorgen ervoor
dat alles de
juiste koeling
krijgt. De deur
heeft, behalve
de practische
ruimte, nog
iets aparts de magnetische
sluiting geheel rondom.
Eén lichte druk en geruis
loos is de deur hermetisch
gesloten. En is toch weer
gemakkelijk te openen. Gaat
U zelf eens bij Uw handelaar
de diverse AEG types koel
kasten bekijken. En sluit U
dan zo'n deur eens. Dan kunt
U voelen hoe DAT GAAT.
HOUSTON (Texas) (AP) Dezelfde
oorklacht, die de voormalige astronaut
John Glenn gedwongen heeft zich terug te
trekken uit de campagne voor een senaats
zetel van Ohio, heeft kolonel Alan B. She
pard uitgeschakeld van deelneming aan de
eerste bemande Gemini ruimtevlucht.
De leiding van het Amerikaanse cen
trum voor bemande ruimtevaart heeft ont
huld, dat Shepard lijdt aan een ontsteking
van het midden-oor. Dr. Charles Berry,
medisch directeur van de negenentwintig
man sterke astronautenploeg, zei, dat er
geen verband bestaat tussen de oorklachten
van Glenn en Shepard en hun ruimte-
vluchten.
GENEVE (AP) De Europese organi
satie voor kernonderzoek CERN
heeft bekendgemaakt, dat zij een reusach
tige Amerikaanse computor heeft besteld,
die de grootste in Europa zal zijn.
De computor van het type CDC 6600,
vervaardigd door de Control Data Corpo
ration of Minneapolis zal tegen eind van
het jaar bij de CERN worden geïnstal
leerd. De kosten bedragen 5.400.000 dol
lar.
Het vermogen van de nieuwe computor
zal tien maal groter zijn dan de grootste
machine, die thans bij de CERN in ge
bruik is.
Op een persconferentie in Houston
(Texas), is deze week bekend gemaakt,
dat veteraan astronaut Virgil (Gus)
Grissom en de nieuwe astronaut John
W. Young aangewezen zijn om eind
1964 of begin van het volgend jaar
aan boord van een tweepersoons
ruimtevoertuig in het projekt Gemini
een ruimtevlucht te maken, die hen
driemaal om de aarde zal voeren. Op
de persconferentie zien we links voor
Grissom, rechts voor Young, links
achter Walter Schirra en z^ehtSmmm
achter Thomas P. Stafford.
(Van onze reisredacteur W. L. Brugsma)
MOSKOU. De 21 saluutschoten
waarmee de houwitsers op het vliegveld
van Moskou de Poolse partijleider Go-
moelka verwelkomden, worden door het
rode protocol in normale tijden slechts
voor keizers, koningen en staatspresi
denten afgevuurd. Maar dit zijn voor het
socialistische kamp geen normale tijden:
tussen Oost-Berlijn en Sjanghai waait
met wassende kracht de nieuwe wind
van het polycentrisme.
In de stalinistische periode, toen Mos
kou het enige en alleen zaligmakende
centrum van het wereldcommunisme
was, werd er nooit vóór, ten hoogste op
buitenlandse communisten geschoten.
Maar nu de breuk tusSen Moskou en
Peking definitief is krijgen de partijlei
ders in de socialistische en de kapitalis
tische landen de mogelijkheid zelf positie
te kiezen. Niet geheel voor Peking en
niet geheel voor Moskou maar ergens
tussen de beiden in. En die mogelijkheid
legt Moskou de noodzaak op de buiten
landse kameraden vriendelijk te ont
vangen. Het beveelt niet meer, het moet
vragen.
Die positiekeuze betreft niet zozeer de
vraag of Moskou dan wel Peking in de
grond gelijk heeft. Die vraag beantwoor
den de communistische partijen im
mers al naar gelang hun geografische lig
ging en hun economische ontwikkeling.
Maar ai steunen de Aziatische partijen Pe
king en de Europese partijen Moskou op
principiële punten, ze hebben in de poli
tieke praktijk veel speelruimte gewonnen.
Die speelruimte zoeken zij zonder uitzon
dering in het nationale belang te benut
ten. De Roemeense partijleiding, door de
arbeidsverdeling in het socialistische
kamp tot eeuwig boer-blijven veroordeeld
gaat het verst in haar onafhankelijk han
delen. Zeker sympathiseert zij niet met
Pekings onverschilligheid jegens een
kernoorlog, maar zij gewaagt ook met
geen woord van Kroesjtsjevs ideologische
banvloeken. En zelfs onze bloedeigen Paul
de Groot is van stalinist tot titoïst ver
keerd; het partijbelang eist dat de CPN
in eerste instantie tot criterium neemt wat
hjj onder het Nederlandse belang verstaat.
Ziedaar polycentrisme, het communis
me met vele centra, in feite in ieder land
een. De eigen weg voor iedere partij naar
het gezamenlijke doel. Dat klinkt aardig,
maar makkelijk is het niet. Want de na
tionale belangen van de communistische
landen en de communistische partijen
verschillen niet alleen, zij botsen zelfs
vaak. Het prevaleren van nationale inte
resses over de ideologie zal de wereldrevo
lutie niet versnellen. Het zal dit toch al
verre doel vermoedelijk voor eeuwig ach
ter de horizon schuiven.
De hardnekkigheid waarmee de commu
nistische partijen hun nieuw verworven
speelruimte verdedigen blijkt uit hun treu
zelen om in te gaan op Kroesjtsjevs voor
stel tot een wereldconferentie van de com
munistische partijen om met vereende
krachten China in de ban te doen. Zo'n
conferentie zou de breuk in het wereld
communisme bezegelen, maar die breuk
mogelijk tot twee kampen beperken. De
Sovjet-Unie zou haar voormanschap al
thans in het Europese kamp kunnen her-
i
(Van onze correspondent)
BONN De inspecteur-generaal van de
Westduitse bundeswehr, Heinz Trettner,
heeft gisteren verklaard: „De bombarde
menteu op Rotterdam in mei 1940 waren
volkenrechtelijk gezien volkomen in orde
Trettner, die op een lunch van de buiten
landse pers in Bad Godesberg het woord
voerde, beantwoordde de vraag van een
Nederlandse journalist omtrent dit bom
bardement met de opmerking: ,Ik weet
niet of deze vraag fair bedoeld is". Hij
gaf wel toe dat de aanval op Nederland,
evenals die op Polen, volslagen wederrech
telijk was.
Trettner is kort geleden door de Oost-
duitse propagandachef Albert Norden be
schuldigd van deelneming aan het bom'
bardement op Guernica in de Spaanse bur
geroorlog, van verantwoordelijkheid voor
het bombardement op Rotterdam en van
oorlogsmisdaden bij Smolensk en Floren
ce. De generaal, die eergisteren door de
Bondsregering met een lang memorandum
in bescherming is genomen, zei dat hij
na de oorlog drie maanden lang in Neder
land in een voormalig concentratiekamp
was vastgehouden en verhoord. Tijdens
de „zeer fatsoenlijke verhoren" was gepro
beerd vast te stellen dat hij verantwoorde
lijk was voor het bombardement op Rot
terdam dat reeds gecapituleerd had. Dat
bleek onjuist, en hij werd aan de Britten
uitgeleverd. Als een „ridicuul en tragisch
misverstand" kenschetste Trettner, die in
de meidagen als majoor van de parachu
tisten tegen de mariniers in Rotterdam
vocht, het bombardement. „De Nederland
se en de Duitse horloges liepen blijkbaar
SALISBURY (Reuter) Het ingrijpend
gewijzigde kabinet van de nieuwe premier
van Zuid-Rhodesië, Ian Smith, is afkeurend
ontvangen door de inheemse nationalisten
en ook door de Nationale Partij, waarvan
blanken en inheemsen lid zijn.
Joshua Nkomo, de leider van de Afri
kaanse nationalisten, heeft Engeland ge
vraagd troepen naar de kolonie te zenden
om te voorkomen dat de geheel uit blan
ken bestaande nieuwe regering, die hij een
.zelfmoordkabinet" noemt, het landsbe
lang schade toebrengt.
Sir Edgar Whitehead, leider van de mul-
tiraciale Nationale Partij, vreest dat de
nieuwe regering de onafhankelijkheid zal
uitroepen en een apartheidspolitiek zal af
kondigen.
verschillend. Het bombardement was al
onnodig. Maar omdat Rotterdam zich ver
dedigde was het volkenrechtelijk geoor
loofd".
Evenmin als de voormalige parachutis
tenmajoor vertelde dat hij zelf nog gepro
beerd had door het afschieten van lichtko-
gels de Duitse bommenwerpers tegen te
houden, zo besteedde hij aandacht aan het
feit dat de bommenwerpers door niets te-
gen te houden waren, omdat Goering de
andere Westeuropese landen een voor
proefje wilde geven.
Generaal Trettner, die zijn uiteenzettin
gen hups begon door narcissen uit een voor
hem staande bloemenvaas aan de aanwe
zige dames uit te reiken, werd ook door
Italiaanse en Poolse journalisten aan het
verleden herinnerd. Door tijdgebrek kwam
zijn rol in de Spaanse burgeroorlog niet
aan de orde. Weliswaar schijnt de vlieger
en parachutistenofficier niet aan de re
presaille-aanval op het onbeschermde
Guernica te hebben deelgenomen, maar
hij was wel lid van het Duitse Kondor-le-
gioen dat aan Franco's zijde streed. En
dat legioen bestond uit vrijwilligers.
PERTH (Australië) (AP) Dr. Mau
rice Benn, die ter dood veroordeeld was
wegens het doden van zijn vier jaar oud
achterlijk zoontje heeft gratie gekregen.
De Westaustralische, hoogleraar zal nu
tien jaar gevangenisstraf met dwangar
beid krijgen. Ook deze straf kan nog wor
den herzien door de regering van de staat.
Tijdens de rechtszitting werd het kind
„niet veel meer dan een plant" genoemd.
LIBREVILLE (GABON) (AP) Vol
gelingen van president Leon Mba van Ga
bon hebben 27 zetels gewonnen in de 47
zetels tellende Nationale Vergadering. Pre
sident Mba is voor een voortzetting van
de pro-Franse politieke koers van Gabon.
De oppositie, die terugtrekking van de
Franse troepen en minder afhankelijkheid
van Frankrijk eist heeft zestien zetels ge
wonnen. Zij hebben met "een verschil van
duizend stemmen in het belangrijk Delta
district, waarin Libreville ligt, verloren.
Libreville, waar onlangs een mislukte
coup en anti-Franse onlusten hebben
plaatsgevonden, stemde vóór de oppositie.
Het gebrek aan tijd der behandeling van
het verleden werd veroorzaakt door de
noodzaak ook het militaire heden en de
toekomst in ogenschouw te nemen. Hoe
volgens de generaal een eventuele kern
oorlog zou kunnen verlopen, kan ik u niet
meedelen. Zijn verklaringen daarover wa
ren niet bestemd voor publikatie.
De algemene indruk over Duitslands
nieuwe hoogste officier: toch een fatsoen
lijk militair. Zulks uiteraard met de be
perkingen die het Duitse militairisme aan
zijn deelhelft oplegde.
Een pijp met een ingebrande letter „P",
die gevonden werd in de bureaulade van
de Zweedse kolonel Wennerström, die thans
in Stockholm terechtstaat wegens hoog
verraad, behoort toe aan de 62-jarige za
kenman Gunther Prey, die ongeveer een
half jaar geleden spoorloos uit Den Haag,
waar hij vele jaren had gewoond, ver
dween. De Zweedse opsporingsinstanties
nemen aan dat met de opsporing van
Gunther Prey de identiteit is onthuld van
de mysterieuze „dokter X", die volgens de
inlichtingen waarover Zweedse instanties
beschikken, een rol zou hebben gespeeld in
de spionage-affaire Wennerström. Prey zou
zich tijdens zijn contacten met „Wenner
ström van diverse schuilnamen hebben be
diend, onder andere van die van Otto
Haase. Toen de Duitsers in 1940 Nederland
binnenvielen, kwam Prey in Duitse dienst.
Zijn contacten met diverse Duitse instan
ties en tegelijkertijd met enkele verzets
groepen trokken zeer de aandacht van de
Nederlandse instanties, die na de oorlog
belast werden met de opsporing van
„V-manner", die, door Duitse politiein-
stanties gesteund, in illegale organisaties
drongen en de Duitsers op de hoogte hiel
den van de plannen. Hierbij viel ook het
oog op Prey. Na een langdurig onderzoek
werd Prey echter in vrijheid gesteld. Hij
bleef in Den Haag wonen, waar hij een
vertegenwoordiging kreeg van een Zweed
se staalfirma. De Nederlandse inlichtingen
diensten hielden hem in het oog. Enige
maanden geleden verdween Prey uit Den
Haag, zoals later bleek naar Zwitserland.
Prey heeft contact gehad met de openba
re aanklager in het proces Wennerström.
Een verslaggever van het Zweedse dag
blad „Expressen", die met Prey heeft ge
sproken, kreeg te horen dat hij de openba
re aanklager in Stockholm had beloofd
niets over de zaak Wennerström te vertel
len.
bevestigen. Dat vooruitzicht vervult de
Europese communisten geenszins met
vreugde.
Van de Oosteuropese landen hebben tot
nu toe alleen Tsjechoslowakije en Bulga
rije de uitnodiging aangenomen. De Roe
menen doen alsof hun neus bloedt. De Hon
garen, die Kroesjtsjev een podium ter be
schikking stelden voor het antwoord aan
Peking, draaien er ook nog omheen. Zelfs
Ulbricht heeft het voorstel naar eigen op
vattingen herschréven: een conferentie
zonder Joegoslavië en met Albanië, het
geen voor Moskou weer onaanvaardbaar
is. En de sleutelfiguur Gomoelka dringt
nog steeds aan op nieuw beraad tussen
Moskou en Peking.
Het ligt voor de hand dat de Oosteurope
se landen gebaat zijn bij het voortslepen
van het conflict tussen Moskou en Peking.
Zij komen binnen het blok in een sterkere
positie tegenover Moskou en naar buiten
krijgen zij zelfs de mogelijkheid tot bete
re economische betrekkingen met het Wes
ten, waaraan zij zonder uitzondering ten
hevigste zijn geïnteresseerd. Dat blijkt uit
de uitwisseling van handelsmissies tussen
West-Duitsland enerzijds en Polen, Bulga
rije en Tsjechoslowakije anderzijds, waar
in de landen die formeel Ulbrichts bond
genoten zijn, zonder bezwaar hun handte
keningen zettèn onder een document dat
in ieder geval de acto West-Berlijn tot de
bondsrepubliek rekent.
Die dingen zijn Kroesjtsjev niet ont
gaan. In Hongarije zei hij: „Zolang de
storm raast, dringen de mensen naar el
kaar toe. Maar als de zon doorbreekt
gaan zij weer hun eigen weg." En de
westelijke mogendheden, zo zei hij, ver
sterken deze tendenzen in het socialisti
sche blok: „De een beloven zij voorschot
ten, de ander kredieten, en nog een ander
geven zij niets dan de belofte: als je ook
braaf bent krijg je wat. Ongelukkigerwij
ze heeft dit alles effect."
Kroesjtsjev kan zich troosten met de ge
dachte dat de doorbrekende zon ook in het
westelijke kamp schade heeft aangericht,
want Johnson zal over De Gaulle niet an
ders denken. Vermoedelijk maken de Rus
sen zich meer zorgen over de liberalen in
het Westen, de Kennans en Fulbrights, de
Wilsons en zelfs de Schröders, die van het
polycentrisme door een intelligente, niet
zozeer ideologische benadering van Oost-
Europa willen profiteren, dan over de
Adenauers en de Straussen die terugver
langen naar de zwart-wit-tegenstellingen
van de koude oorlog.
Tot troost van Moskou mag slechts gel
den dat het Haagse ministerie van Buiten
landse Zaken nog steeds stram in de hou
ding staat. Maar ja, een hoge functionaris
aldaar, specialist in communistische aan
gelegenheden, zei eens tegen mij: „Die
Golmoelka... weet u dat die man in 1913
eigenhandig een fabriek in brand heeft ge
stoken? Kan men op zo'n man vertrou
wen?". Alsof dat het probleem was.
BONN (DPA) De eerste drie torpe-
dohnotjagers met „Tartar"-raketten voor
de Westduitse zeestrijdkrachten worden in
de Verenigde Staten gekocht. Dat heeft
de Westduitse minister van Defensie, Kai-
Uwe von Hassel in een televisieuitzen
ding meegedeeld.
De defensie- en de begrotingscommissie
van de Westduitse Bondsdag hebben zich
hier echter nog niet officieel over uitgela
ten. Von Hassel wees op de grote erva
ring die de Amerikanen bij de bouw en
het gebruik van reeds enkele tientallen
torpedobootjagers met hun zeer gecompli
ceerde bewapenings- en elektronisch sys
teem en de geleide projectielen hebben op
gedaan.
De communistische strijdkrachten be
schikken volgens hem in de Oostzee over
vijf kruisers, een veertigtal torpedobootja
gers waarvan er vijf met raketten zijn
uitgerust een tweehonderdtal motortor
pedoboten waarvan veertig met raket
ten bewapend, veertig tot zeventig onder
zeeboten, ongeveer honderdvijftig onder
zeeboot jagers en ongeveer honderd lan
dingsvaartuigen. „Met deze sterkte van de
communisten moeten wij rekening hou
den", aldus de Westduitse minister.
KAAP KENNEDY (AFP; Elf inge
nieurs en technici liepen dinsdag brand
wonden op, toen tijdens de voorbereidin
gen voor het lanceren van een Deltaraket,
zich een ontploffing voordeed. De toestand
van twee der gewonden is levensgevaar
lijk.
Toen men bezig was een met instrumen
ten uitgeruste capsule op de derde trap van
de door vaste brandstof aangedreven raket
te bevestigen en deze van een bescher
mende plastieklaag te voorzien, begon
plotseling de motor van deze derde trap
te werken. Direct daarop ontstond brand,
gevolgd door een explosie.
Het platform van de lanceertoren werd
volkomen in vlammen gehuld, die de zich
daarop bevindende mensen bereikten. Door
de ontploffing werd de capsule op de grond
gesmakt, waarbij grote schade werd aan
gericht
