I. ROMEIJN
van Sartre
Palinghandel Kok verdwijnt na
ruim een eeuw uit Spaarndam
Havenberichten
„PALVU" met toneelspel
Loendersloot
„Frigidaire" koelkasten
van General Motors
Kolencoavectors
BRILJANTEN RINGEN
A. R. de BOER
Kort IJmondnieuws
Oude „De Hoop"
wordt varend
zeemanstehuis
Nieuwe „De Hoop"
naar Bolnes
voor onderzoek
Toenemende watervervuiling jaagt
beroemd bedrijf op de vlucht
Nieuwe „palingbasis"
ligt in Kamperland
11
WOENSDAG 13 MEI 1964
rmiffi
TERRAS
KLEEDJES
ZEESTRAAT 34
TELEFOON 23537
I
OLD CLOTHES NEW
DRY CLEANING ONLY
Na eerste dienstreis
Havenverkeer Amsterdam
98.- tot 1000—
De jeugd op het toneel
Boosdoener
Tonnen schade
Hofleverancier
Gezellig, bont dessin ge
schikt voor huis, tuin, ca
ravan en camping. Formaat
90 x 90 cm. 5 kleurendruk
Haast U!
Tijdelijk
Lange Nieuwstr./Marktplein
IJmuiden Telefoon 5205
VEILIG GEKOCHT BIJ
DE VAKMAN
Bij onderzoek van koelkasten v. d. Nederlandse Con
sumentenbond behaalde „FRIGIDAIRE" als ENIGE
op ALLE punten de PLUS-TEKENS.
Verkrijgbaar bij de Off. dealer
De jeugd van de Velser Gemeenschap
op het toneel in een èén-acter van
Hella Haase „Hoe de schout zichzelf
aan de schandpaal bracht".
voor gezellige warmte
ETNA BAGDAD HAARD290.—
ETNA CONVECTOR 360.—
BOCAL CONVECTOR 428.—
LINCO SUPER CONVECTOR.. 452.—
VROLING CONVECTOR 465.—
PELGRIM CONVECTOR 465.—
DAVONETTE
KOLENCONVECTOR 495.—
SELECTA CONVECTOR 498.—
E. M. JAARSMA CLAUDIUS 539.—
BRONCO PASJA 565.—
Tevens grote sortering oliehaarden:
Siegler oliehaard765.
Davonette olieconvector 445.
Linco .,3 traps" olieconvector 498.—
DAGELIJKS DEMONSTRATIE
Het grote succes van dit seizoen
Voor vakkundige voorlichting, plaat
sing en service uw vertrouwenszaak
Lange Nieuwstr. 435 - Centrum Galery
IJmuiden Telefoon 4654
Gepensioneerden. De afdeling Vel-
sen-IJmuiden van de Algemene Neder
landse Bond van Gepensioneerden verga
dert donderdagmidag 14 mei, aanvangende
halfdrie, in het Patronaatsgebouw in
IJmuiden-Oost. De heer G. J. van As, lid
van het hoofdbestuur, zal spreken over de
verhoging van de pensioenen.
Autotocht invaliden. Onder auspiciën
van het Nederlandse Rode Kruis wordt
voor invaliden in Velsen een autotocht ge
organiseerd. De tocht gaat op vrijdag 15
mei door prachtig duinterrein.
Jonge Strijd. De N.V.V.-jeugdorgani
satie „Jonge Strijd" wil zaterdag 23 mei
geen strijd, maar wel feest vieren, zulks
ter gelegenheid van de opening van het
jeugdgebouw te Beverwijk. Het feest is
echter in Velsen-Noord in het St. Jozefge
bouw aan de Wijkerstraatweg. De opening
is 23 mei om drie uur 's middags door wet
houder F. R. W. Kaebisch. Het „jeugdge
bouw" is ondergebracht in de kelder-
I ruimte van het pand Dennestraat 1.
Advertentie
KONINGSPLEIN 10 TELEFOON 4880
Het oude hospitaalkerkschip „De Hoop"
is door de Nederlandse regering over
genomen. Het zal in gebruik worden ge
nomen door de Nederlandse vereniging
Zeemanswelzijn om als drijvend zeemans
tehuis dienst te doen in die havens, die
geen Nederlands zeemanstehuis hebben.
Het schip is voor dit doel aan de vereniging
verhuurd.
Dinsdag kwamen in IJmuiden aan: Denzo van
Rotterdam, voor IJmuiden; Juno, Mantyluoto;
Visten, Gothenburg; Tbilisi, Moermansk; Baltic,
Helsingborg, naar Velsen; Spes, Stettin, voor
IJmuiden; Cygnus, Constanza; Ubbergen, Klai
peda; Nomadisch, Felixtowe, voor IJmuiden;
Trito, Le Havre; Overijsel, Antwerpen; Bestik,
Calais; Archanax, Brugge; Wexford, Rochester,
naar Zaandam; Hillersborg, Stockholm; Parma,
Kotka; Rone, Norrköpihg; Rygja, Norrköping;
Lesum, Boston; Spree, Hull; Kennemerland,
Hamburg; Mare Liberum, Dagenham; Roelof
Buisman, Rotterdam; Amstelstroom, Rouaan;
Arkadia, Bremerhaven; Ilesha Palm, Rotterdam;
Osthav, Liverpool; Martha Ahrens, Hamburg;
Rainier Carstens, Vasteras; Hero, Vlaardingen;
Tilly, Hudiksvall, naar Zaandam.
Dinsdag vertrokken uit IJmuiden: Achgelis
Hugo Stinnes naar Bremen; Antilla, Rotterdam;
Anita Thyssen, Port Etienne; Karin Bornhofen,
Hamburg; Dinkel, Poole, van IJmuiden; Gitana,
Londen, van IJmuiden; Togo, Hamburg; Wilpo,
Delfzijl, van Zaandam; Start, Boston, van IJmui
den; Taurus, Rouaan; Ninos, Kopenhagen; Otho-
nia, Kopenhagen, van IJmuiden; Embla, Felix
towe; Texelstroom, Grimsby; Matumba, Great
Lakes; Travestein, Antwerpen; Buka, Londen;
Hontestroom, Leith; Gerd Wiskow, Wilhelms
haven; Saint Louis, Duinkerken; Visten, Ant
werpen; Hinde, Londen; Olaf, Hamburg; Daph-
nis, Bremen; Gazi Osman Pasa, Bremen; Vaasa
Provider, Kemi, van Velsen; Emsland, Hamburg;
Hoe Vinces, Londen; Berkelstroom, Vlissingen;
Adrastus, Le Havre; Confid; Londen, van Zaan
dam; Baltic, Antwerpen, van IJmuiden; Idanel,
Plymouth, van IJmuiden; IJstroom, Leith.
Woensdag kwamen in IJmuiden aan: Hunter
van Hull; Brook, Caen; Donau, Rotterdam, voor
IJmuiden; Jongkind, Rotterdam; Amfred, Rot
terdam; Patagonia, Rotterdam; Ellerbek, Ant
werpen; Ivoorkust, Antwerpen.
Woensdag vertrokken uit IJmuiden: Vechtborg
naar Delfzijl; Mittelrhein, Rotterdam; Mynias,
Oran; Arkadia, Londen; Kyra Eleni, Tipolis;
Reinholt, «Antwepen.
(Indien achter de scheepsnaam en de haven
van herkomst of bestemming geen nadere aan
duiding volgt, betekent dit dat het schip van of
naar Amsterdam is gegaan).
Het nieuwe hospitaalkerkschip „De
Hoop" is gisteren, na een reis van drie
weken, IJmuiden binnengelopen om drie
verpleegden aan wal te zetten. Het was de
eerste dienstreis van de „De Hoop", die
voor het eerst in de noordelijke Noordzee
in actie is geweest.
In IJmuiden kon aanvankelijk geen ge
schikte ligplaats gevonden worden, daar
alles vol lag. Uiteindelijk is gemeerd aan
de palen van de Hoogovenhaven.
Tijdens de reis werd bij volle kracht
varen geconstateerd, dat het schip trilde.
Monteurs van Bolnes machinefabriek die
naar IJmuiden waren gekomen, slaagden
er niet de oorzaak hiervan weg te nemen.
De „De Hoop" heeft koers gezet naar de
Nieuwe Waterweg om bij de machine
fabriek Bolnes een grondig onderzoek te
ondergaan.
In de week van 3 tot en me.t 9 mei zijn
in de hoofdstedelijke haven aangekomen
147 schepen (410.897 brt.) en vertrokken
164 schepen (454.594 brt.).
BURGERLIJKE STAND VAN
VELSEN
BEVALLEN: J. H. van Kaam-Kooijman,
d., Wolff en Dekenlaan 27. Driehuis; A. Ke-
mink-Bruinink, z., Dr. Schaepmanlaan 9,
Driehuis; J. Koops-Hanse, d., Schulpweg 41,
Velsen-Noord; C. Zwart-Pesch, d., Tromp
straat 211, IJmuiden-Oost; T. Toebes-Lan-
genberg, z., Ogelwightstraat 18, Velsen-
Noord; H. P. Dijkhuizen-Zorgdrager, d.,
Strandweg 13, IJmuiden; M. A. Dekker-
Vermeulen, d., Dr. Kuyperlaan 42, Velsen-
Zuid; A. C. van Capelleveen-de Boer, d.,
Orionweg 156, IJmuiden; T. D. Nederburgh-
van den Berg, d., Mercuriusstraat 3, IJmui
den; A. Menger-Broek, d.. Zeeweg 273,
IJmuiden-Oost.
OVERLEDEN: W. Vermeulen, 70 j., e.
van K. Nederlof, Terrasweg 42, Santpoort;
J. H. Helemigh, 68 j., e. van K. van der
Meijde, Kennemerlaan 183, IJmuiden.
Advertentie
in prijzen van
schuwwekkend geslepen senator met een
fluwelen tong, speelde Chris Sluiters een
aandoenlijk-houdingloze neger, even be
vreesd voor de blanke als voor de dood
en was Jaap de Goede ruim voldoende
als de botte en gewetenloze politieman.
Ook het publiek dient te worden geprezen
voor de aandacht waarmee deze knappe
voorstelling werd bekeken, want het is
stellig niet denkbeeldig dat minder attente
toeschouwers in een dergelijk gegeven
aanleiding tot ongewenste hilariteit zouden
vinden.
OMDAT MET DE gespeelde één-acter
geen gehele avond kon worden gevuld, had
„PALVU" de graag verleende mede
werking ingeroepen van de leerlingen van
de jeugdtoneelcursus van de Velser Ge
meenschap, die over beide avonden ver
deeld en onder leiding van Cor Gravemaker
twee één-akters van Hella Haase en één
van H. F. Denderfield hebben gespeeld. Het
publiek verleende ook hen een welwillen
de aandacht en was daarbij tot de nodige
bijval geneigd, zodat de jeugdige acteurs
met grote voldoening op hun optreden mo
gen terugzien. Enige kritiek op hun spel-
presentaties dient hier uiteraard achterwe
ge te blijven, maar er bestaat geen enkele
reden om te verzwijgen dat zowel de
fraaie kostuums van Truus van der Vis
als de originele decors van Jan van den
Bosch (compleet met een grappige schand
paal) voor deze opvoeringen een frisse en
fleurige entourage vormden.
Jan van Dam
(Van een onzer verslaggevers)
Al meer dan honderd jaar zijn Kok en
Spaarndam in de palinghandel namen
die onafscheidelijk zijn. Ze worden dan
ook meestal in één adem genoemd. Sinds
Willem Kok in 1860 zich bij de Kamer
van Koophandel officieel als paling
handelaar en visroker liet inschrijven
hebben hij en zijn nazaten Spaarndam
over de gehele wereld beroemd ge
maakt als de plaats in Holland waar de
fijnste gerookte paling vandaan komt.
Dit jaar wordt de band tussen de firma
Kok en Spaarndam verbroken. Oorzaak
van de breuk: de massale sterfte onder
Elke keer dat Rijnland water uit de
polders bij Spaarndam in het Buit'en-
1J spuit krijgen de palingen van de
firma Kok de volle laag van het vuil.
de paling als gevolg van de toenemende
vervuiling van het water in het Buiten-
Ij. De bassins, zogenoemde karen, waar
in weinige jaren geleden nog vele ton
nen levende paling werd bewaard liggen
nu leeg op het droge.
„Voor onze proudktie heeft Spaarndam
afgedaan, hoe jammer we het ook vin
den," zegt de hefer P. Scrensen, Deen van
geboorte en schoonzoon van eigenaar W.
Kok.
„We zijn in Kamperland op Noord-Beve
land hard bezig een nieuwe toekomst op
te bouwen. Daar is het water uitstekend
voor ons bedrijf geschikt. Binnenkort ho
pen we er te beginnen aan de bouw van
opslagruimten en vaste bassins. De grond
van 2,5 hectare is al ons eigendom." De
strijd van Kok en van zijn paling te
gen het vervuilde en daardoor zuurstofar-
me water, dat uit het Noorder Buiten
Spaarne in het Buiten-IJ wordt geloosd el
ke keer wanneer het gemaal van Rijnland
in werking komt om het boezemwater van
de polders tussen Haarlem en Spaarndam
op het gewenste peil te houden, is al ja
ren aan de gang.
Het is niet voor de eerste keer dat de
firma Kok voor het vuile water van het
Spaarne op de vlucht slaat. Destijds was
de chemische fabriek Rids in de Waarder-
polder de boosdoener. De afvalstoffen van
deze in 1952 gesloten industrie vooral
bij de bewoners van Haarlem-Noord be
rucht om de allesdoordringende stank die
zij verspreidde vergiftigden het Spaar-
newater zo dat de vis er geen schijn van
kans had in leven te blijven. De firma
Kok verhuisde met haar palingkaren naar
Den Oever, maar keerde in 1957 in Spaarn
dam terug. De vervuiling van de singels en
grachten van Haarlem, die in feite niet
anders zijn dan open riolen, is de laatste
jaren echter zo sterk toegenomen dat de
firma opnieuw een goed heenkomen moest
«oeken.
„We moeten wel willen we als bedrijf
niet over de kop gaan. We kunnen niet
wachten totdat de waterzuiveringsinstalla
tie van de gemeente Haarlem misschien
ln 1968 klaar is. Als we tot die tijd hier
in Spaarndam blijven zijn we failliet," zegt
de heer Sarensen.
Vorig jaar heeft de firma Kok de ge
meente Haarlem aansprakelijk gesteld
voor de schade die de vervuiling van het
Buiten-IJ haar heeft berokkend. Die scha
de aan paling die niet in leven gehouden
kon worden loopt in de honderdduizenden
guldens. Het proces is pas in zijn begin
fase. Eigenlijk zijn ér vier partijen bij het
geding betrokken: de firma Kok enerzijds
Het kantoor en de rokerij van de
firma W. Kok aan het Visserseinde
in Spaarndam.
en de gemeente Haarlem, Rijnland en
Rijkswaterstaat anderzijds. De drie over
heidsinstanties ontkennen elk op hun beurt
schuld aan de sterfte van Koks palingen.
Rijkswaterstaat meent dat Rijnland geen
vuil water in het Buiten-IJ mag spuien,
Rijnland beroept zich op het grote belang
van een goede waterregeling in zijn pol
ders en vindt dat de gemeente Haarlem
maatregelen moet nemen opdat haar sin
gels en grachten geen vuil naar de bui
tenwateren spoelen. En Haarlem vraagt
zich af waar het anders met zijn rioolwa
ter heen moet. Dat afschuifsysteem kan
ftog heel wat jaartjes duren.
Voor de firma Kok in Spaarndam, die
in 1960 ter gelegenheid van haar honderd
jarig bestaan het predikaat hofleverancier
verwierf, is het misschien een gevecht te
gen de bierkaai. Intussen moet het bedrijf
door gaan. De drie schepen van Kok, de
Pieter Geertruida, de Karavan en de Val-
de moeten in de vaart blijven om de pa
ling uit Denemarken, Noorwegen, Grieken
land, Turkije en Noord-Afrika te halen.
Sinds kort is daar ook Egypte als leve
rancier bij gekomen. De zware vracht
auto's met de watertanks voor het vervoer
van de paling doorkruisen heel Europa.
Maar over enige tijd zal Spaarndam niet
meer de thuishaven van de palingschepen
zijn. Omdat men na honderd jaar er niet
in geslaagd is het Spaarndamse water
rein genoeg te houden om een paling in
leven te houden.
DE ARBEIDERSTONEELVERENIGING „PALVU" uit IJmuiden onder
scheidt zich dikwijls door zulk een zorgvuldige keuze van het repertoire, dat mén
op haar programma's soms de namen ontmoet van auteurs, wier stukken door
de meeste andere amateurverenigingen zelden of nooit worden gespeeld. Dit
voortdurend selecteren heeft thans ten gevolge gehad, dat in het Hervormd
Jeugdhuis aan de Rembrandtlaan twee opvoeringen werden gegeven van Jean
Paul Sartre's veelbesproken toneelspel „De eerbiedige lichtekooi". Deze eenakter
(in twee taferelen) werd door Sartre ongeveer vijftien jaar geleden geschreven
na een bezoek aan Amerika en wanneer het stuk op zijn ervaringen in dit land
is geïnspireerd, dan zullen deze niet onverdeeld gunstig zijn geweest.
Advertentie
reis is zij getuige geweest van de lafhar
tige moord op een neger door een blanke
en omdat de jeugdige dader tot de aan
zienlijke families van de stad behoort,
wordt deze Lizzie van verschillende zij
den stevig onder druk gezet, ten einde haar
te bewegen tot het afleggen van een val
se verklaring ten gunste van de blanke.
Dit is voor Lizzie een uiterst moeilijk pro
bleem stemt zij toe dan betekent dit
voor de neger stellig een doodvonis, doch
weigert zij, dan zal haar het leven in de
stad door de autoriteiten verder onmoge
lijk worden gemaakt. Uiteindelijk weet een
laaghartige senator Lizzie dan met enige
drogredenen op uiterst sluwe wijze tot te-,
kenen te bewegen. De blanke is aldus ge
red, de onschuldige neger kan verder als
een beest worden achtervolgd en Lizzie
wordt gedeeltelijk beloond met de vage
toezegging van een andere schurk uit dit
verderfelijk milieu, die belooft haar voor
taan vorstelijk te zullen „onderhouden".
DIT GEGEVEN is onder de handen van
Sartre uitgegroeid tot een klein meester
werk, met als bestanddelen een bewonde
renswaardig fel-realistische dialoog en een
ongemeen boeiende handeling:. Wellicht
herinnert men zich nog dat 't stuk destijds
ook door het voormalige „Comedia" is ge
speeld. met Ko van Dijk als Fred en Myra
Ward en Enny Meunier, die elkaar toen in
de rol van Lizzie hebben afgewisseld. Het
mooiste compliment dat ik nu de spelers
van „PALVU" meen te mogen maken is,
dat zij de herinnering aan deze rublieme
voorstellingen geen ogenblik hebben ver
stoord. Vergelijkingen met deze eerste-
plansacteurs zijn uiteraard even onbillijk
als ongewenst, wanneer moet worden vast
gesteld dat regisseur Chris Sluiters met dit
kleine groepje spelers een op hoog peil
staande voorstelling heeft uitgebracht.
Hiervan was Lilian de Vente's Lizzie't ont
roerende middelpunt, omdat zij alle facet
ten van deze veelzijdige rol zo verrassend
zuiver wist aan te geven. Zonder een ogen
blik vulgair te worden was zij beurte
lings subtiel en grof, om daarnaast nog
voldoende emotie voor de heftig geladen
scènes in reserve te houden. Heel goed
was ook Theo Nierop (junior) als Fred,
waarmee hij het bewijs leverde zich steeds
meer tot een prima speler te ontwikkelen.
Daarnaast stelde Cor Gravemaker een af-
LANGE NIEUWSTRAAT 413 - TELEF. 6321
De karen liggen nutteloos op het
droge. Het zal niet lang meer duren
of ook deze palingbassins zullen
worden opgeruimd.
HET SPEL IS namelijk gesitueerd in
een Zuidamerikaanse stad, waar zich sinds
kort een meisje van lichte zeden op een
kamer heeft gevestigd. Tijdens een trein-
Advertentie
