Remonstrant en kernbom
Kerken bepalen primair
oecumenische beweging
Echtpaar betaalt restauratie
van Amersfoortse St. Joris
De bijbelstrips van Pieter Schat
Eigen gemeente voor
atoomcentrum Ispra
Vraagstuk aan de orde op
vergadering in Haarlem
KORT NIEUWS
Schilderende zuster Monica
Diensten voor
kampeerders
13
DONDERDAG 4 JUNI 1964
Barbaarse gewoonten
bij begrafenissen?
Wereldraad, Turken
en de Orthodoxie
Dr. Soper hekelt de
treinroofvonnissen
Paus Paulus VI en
de journalistiek
a» s ïf m&ms mmmm
■V
De Remonstrantse Broederschap wil
zich grondig gaan bezinnen op het
vraagstuk van de kernbewapening. Op
de algemene vergadering van de broe
derschap, die op 5 en 6 juni in Haar
lem wordt gehouden, zal het vraagstuk
aan de orde worden gesteld. Omdat het
verzoek om behandeling het meest di
rect is uitgegaan van de Groningse
werkgroep zal de voorzitter van deze
groep, de heer H. Roelfsema, een kor
te uiteenzetting geven van de vragen,
die de werkgroep heeft opgesteld als
uitgangspunt voor een algemene behan
deling.
Daarna zal dr. H. J. Heering een
overzicht geven van de principiële pro
blemen, die op het ogenblik aan de or
de zijn bij de behandeling van het be
wapeningsvraagstuk. Van daaruit wil
men komen tot richtlijnen voor de ver
dere bespreking in de gemeenten en
kringen.
Reeds eerder, zo meldt het Remon
strants Weekblad, was door de leden
vergadering van de gemeente te Lochem
een open brief geschreven aan de Com
missie tot de Zaken om uiting te ge
ven aan verontrusting over het stil
zwijgen, dat de remonstrantse broeder
schap nog steeds bewaart hoewel de
beschouwingen van de generale syno
de van de hervormde kerk over dit
vraagstuk ook de andere kerken uitda
gen zich hierover een oordeel te vor
men.
Op dat moment zag de Commissie tot
de Zaken nog geen mogelijkheid voor
een zinvolle bijdrage aan deze discus
sie namens de remonstrantse broeder
schap. Wèl werd nogmaals een be
roep gedaan op alle gemeenten en krin
gen en op alle leden persoonlijk om
zich in dit probleem te verdiepen en
ertoe mee te werken dat men met el
kaar tot een verdiept en verscherpt in
zicht zou raken.
Een gespreksgroep hield een aantal
beraadslagingen, maar verzocht daar
na voorlopig niet in de openbaarheid
ta treden opdat de deelnemers eerst
grondig eikaars inzicht zouden kun
nen verwerken om tot 'n gemeenschap
pelijke oordeelsvorming te geraken en
zo mogelijk advies te kunnen uitbren
gen.
Ondertussen werd in vele gemeenten
en kringen op eigen initiatief en naar
eigen inzicht gesproken over het vraag
stuk van oorlog en vrede. In de ge
meente Groningen hield een werkgroep
zich intensief bezig met de bestudering
van de brochure van de Hervormde
Kerk en stelde een rapport op over
de besprekingen met tot besluit een
lijst van vragen, die men aan de lei
ding van de broederschap wilde over
leggen, omdat men zelf op bepaalde
punten niet verder kon komen.
De Commissie van de Zaken vindt
nu een behandeling niet langer te mo
gen uitstellen. Niemand kan volgens de
commissie dit vraagstuk naast zich neer
leggen of de beoordeling aan anderen
overlaten. Bovendien kan geen enkele
commissie van deskundigen binnen af
zienbare tijd gereedkomen met een door
iedereen verantwoord geacht advies.
Om te ontkomen aan het gevaar,
dat op de algemene vergadering een
Een Engelse geestelijke is van oor
deel, dat zwarte automobielen, hoge
hoeden en handschoenen bij begrafenis
sen barbaars zijn. Bovendien, zo meent
hij, zijn dit heidense gewoonten.
De eerwaarde Robert Duce van de
congregationalistische kerk, die bij
miljoenen Engelsen om zijn tv-pro-
gramma's bekendheid geniet, schrijft
in zijn kerkblad:
„De manier, waarop wij de verschil
lende stadia van de begrafenisriten
handhaven, is primitief en volkomen
overbodig. Waarom het ritueel aan het
graf of in het crematorium? Zeker, als
christenen moeten wij naar de kerk
gaan voor een korte dienst en aan het
einde kan de kist dan rechtstreeks naar
graf of crematorium gebracht wor
den."
Hij noemde begrafenisondernemers
„Dienaren van de traditie" en schreef:
„Balsemen lijkt volmaakt zinloos en de
rijk versierde kisten zijn meestal onno
dig."
De wereldraad van kerken heeft een
beroep gedaan op de Turkse regering
om haar houding ten aanzien van de
Grieks-orthodoxe kerk in Turkije te
wijzigen.
In een telegram heeft de wereldraad
de Turkse regering verzocht de positie
van het oecumenisch patriarchaat na
der te bezien, zowel in zijn kerkelijke sa
menhang als in het licht van algemeen
aanvaarde principes van godsdienst
vrijheid. Verzocht werd het patriar
chaat toe te staan zijn functies uit te
oefenen.
Een woordvoerder van de wereld
raad van kerken in Genève deelde mee
dat dit verzoek het gevolg is van inci
denten als het sluiten van de patriarcha
le drukkerij, het in beslag nemen van
een film over de ontmoetingen tussen
paus Paulus en de oecumenische pa
triarch Athenagoras in het heilige land
en de uitwijzing van een aantal gees
telijken.
vrijblijvende discussie ontstaat, die ge
makkelijk verward kan worden, of dat
een motie wordt aangenomen, die nie
mand verder helpt, zal getracht worden
op de algemene vergadering te komen
tot de formulering van de essentiële
vragen.
Men acht het voor niet-deskundigen
onmogelijk om de technische en poli
tieke consequenties te overzien, die
praktische beslissingen op het gebied
van de bewapening meebrengen. Het is
echter wel mogelijk en volkomen nood
zakelijk dat men zich rekenschap geeft
van de beginselen, die bij het nemen
van deze beslissingen tot richtsnoer die
nen.
„De deskundigen zullen duidelijk moe
ten kunnen maken, waarom zij aan de
door hen gekozen beleidslijnen de voor
keur geven, door welke verwachtingen,
waarden, inzichten zij daarbij geleid
worden. Van de kerken mag verwacht
worden dat zij er toe medewerken dat
de kernvragen niet ontweken worden,
niet door hen, die het bewapeningsbe-
leid bepalen en niet door ons, die het
moeten kunnen beoordelen op zijn prin
cipiële motieven.
Ook de discussie, die onlangs is los
gekomen over de taak van de leger-
predikant heeft weer aangetoond hoe be
langrijk het is om een duidelijk inzicht
te krijgen in de principiële vragen
waarom het gaat, opdat men zich niet
blindelings onderwerpt aan welke in
stantie dan ook, maar (ook in het le
ger) voortdurend rekenschap blijft vra
gen van de algemeen menselijke en
geloofsmotieven, die de leiding deden
beslissen een bepaalde weg te gaan".
Aldus de Commissie van de Zaken van
de Remonstrantse Broederschap.
In brede kring bestaat verwarring
over het begrip oecumenisch. Daar
om acht de Oecumenische Raad van
Kerken in Nederland het gewenst te
verduidelijken, welke betekenis hij
aan dit woord hecht.
„De bij de Wereldraad van Kerken
aangesloten kerken vinden hun ge
meenschap in het geloof, dat de een
heid van de kerk in Christus gegeven
is. Daarom weten zij zich geroepen aan
deze eenheid zichtbare vorm te geven.
Rooms-katholieke bisschoppen en
aartsbisschoppen hebben in Londen
rapporten bestudeerd over de vraag
waarom in Engeland minder bekeer
lingen overgaan tot de rooms-katho
lieke kerk.
Uit een in Liverpool gehouden opinie
onderzoek blijkt dat sommige rooms-
katholieken van mening zijn dat de
vriendschappelijke houding van de r.k.
kerk jegens andere kerken vertragend
werkt op mannen en vrouwen, die hun
blikken naar Rome keren.
De gereformeerde kerken in Neder
land zullen twee waarnemers zenden
naar de grote internationale vergade
ring van de wereldbond van presbyte
riaanse en gereformeerd®' kerken, die in
augustus te Frankfurt in West-Duits-
land wordt gehouden.
Thema van dit „reformatorisch con
cilie" is de oude pinksterhymne: „Kom
Schepper, Geest". Drie nieuwe kerkge
nootschappen zullen dan hun intrede
doen in de wereldbond: de Indonesische
chirstelijke kerk, de gereformeerde
kerk van Algerije en de presbyteriaanse
kerk van Tsonga in Zuid-Afrika.
Monseigneur Nicodim, de metropolist
van Leningrad en Ladoga, heeft in
Parijs ontkend, dat in de Sovjet-Unie
druk wordt uitgeoefend op de ortho
doxe kerk. Hij schreef het sluiten van
drie seminaries hetgeen onlangs in
Rusland is geschied toe aan te weinig
roepingen. Vooral in het zuiden van
Rusland zijn enkele kerken gesloten
omdat daar enkele parochies zijn
samengegaan.
In verband met de ontvolking van de
binnenstad hebben de Nederlandse her
vormde schoolvereniging en de vereni
ging voor gereformeerd schoolonder
wijs in Delft besloten tot samenwerking
bij de verzorging van het christelijk
onderwijs in de binnenstad. Het onder
wijs, dat tot nu toe werd gegeven op de
Nederlands hervormde Prins Willem-
school en de gereformeerde Groen van
Prinstererschool, zal voortaan alleen
door de Willemsehool worden verzorgd.
Paus Paulus heeft op een audiëntie
gezeigd, dat de afvallige katholieken
hem het meest kwellen. In een toe
spraak tot Italianen en buitenlandse
toeristen in de Sint Pieter vroeg de
paus de katholieken „de kerk beter te
leren kennen teneinde meer verdraag
zaamheid te hebben voor haar mense
lijke gezicht en groter enthousiasme
voor haar bovennatuurlijke gezicht".
Hij zei er het meest onder te lijden
„te zien hoevelen de kerk verlaten, hoe-
velen haar critiseren, hoevelen haar
beledigen, speciaal door midel van „ge
makkelijk onbegrip dat soms grof en
meestal oppervlakkig is".
Oecumenisch is dus elk streven der
kerken, dat tot de zichtbaarmaking van
deze eenheid bijdraagt. Zij geloven,
dat de eenheid, die zowel Gods
wil is als zijn gave aan zijn kerk, zicht
baar wordt gemaakt wanneer in elke
plaats allen die in Jezus Christus ge
doopt zijn en Hem als Heer en Heiland
belijden, door de Heilige Geest samen
gebracht worden tot een volkomen toe
gewijde gemeenschap, die in het ene
apostolische geloof blijft, het ene Evan
gelie verkondigt, het ene brood breekt,
tezamen bidt en een gemeenschappe
lijk leven kent dat zich in getuigen en
dienen tot allen uitstrekt; en die tege
lijkertijd verenigd is met de gehele
christelijke gemeenschap op alle plaat
sen en in alle tijden, op zodanige wijze
dat ambtsdragers en leden door allen
aanvaard worden en dat allen samen
kunnen handelen en spreken waar dat
nodig is voor de taken waartoe God
zijn volk roept."
Zij geloven, dat deze eenheid tot
voorbeeld strekt voor de door God be
doelde eenheid van alle mensen en
daaraan ook dienstbaar moet zijn. Zij
roepen daartoe ook op.
De kerken, die het begrip oecume
nisch aldus verstaan, geven daarvan
blijk door hun bereidheid om zich te
zamen radicaal te laten vernieuwen.
Daartoe zijn zij met elkaar in gesprek
getreden om luisterend van elkaar te
leren, verantwoordelijk tegenover el
kaar rekenschap af te leggen van hun
belijden en hun leven, en om waar dat
reeds mogelijk is, tezamen te getuigen
en te handelen.
De oecumenische beweging is pri
mair een beweging van kerken. Daar
om kan een individuele overgang van
een lid van de ene kerk naar een an
dere niet zonder meer als een bijdrage
tot de eenwording van de kerken wor
den gewaardeerd. Hierdoor worden de
nog altijd zeer wezenlijke verschillen
in geloof en orde tussen de vele ker
ken niet geringer. In voorkomende ge
vallen dient de regel in acht genomen
te worden, dat bij een overgang de
daarbij betrokken kerken overleg ple
gen."
De bekende Britse predikant dr. Do
nald Soper, leider van de methodisten-
kerk, heeft de gewezen vonnissen in de
treinroofzaak absoluut onchristelijk ge
noemd.
„Niemand hoeft te denken dat ik het
beroven van posttreinen goed wil pra
ten," zei hij, „maar ik vind dat de
kerken samen moeten uitwerken wat
een christelijke straf zou moeten zijn.
Elke straf, die een mens meer dan vier
jaar in voortdurende gevangenisstraf
houdt, zal zo goed als zeker dat deel
van zijn wezen verwoesten dat niet
meer te herstellen is. Hoewel ik wil
dat deze mannen zullen worden gestraft
wens ik niet dat zij anderen ten voor
beeld worden gesteld, of dat wraak het
motief is. Zowel het een als het ander
is onchristelijk."
Paus Paulus de zesde heeft er bij
journalisten op aangedrongen objectief
te zijn en altijd de waarheid te spre
ken. „Niemand heeft het recht onjuis
te inlichtingen te schrijven," aldus de
paus.
Hij sprak tot vijftig gedelegeerden uit
twintig Europese landen, waaronder de
Sovjet-Unie en andere communistische
staten, die in Rome bijeen waren voor
een studie over de persvrijheid. De bij
eenkomst stond onder auspiciën van de
Verenigde Naties.
De paus, die de gedelegeerden in
audiëntie in het apostolische paleis ont
ving. verklaarde dat de verstrekte in
formatie waarheidsgetrouw en eerlijk
moet zijn en in overeenstemming met
de feiten. ..Dit zal slechts worden be
reikt als de journalist te allen tijde
objectief wil zijn," aldus de paus.
,'.Het is niet voldoende dat de verslag
geving waarheidsgetrouw is. Het is ook
noodzakelijk dat de verslaggeving bij
voorbeeld de goede reputatie van an
deren onaangetast laat. Ten opzichte
van het privéleven van andere mensen
moet men reserve in acht nemen."
De in Amersfoort geboren en ge
togen heer B. M. Pon sr. en zijn echt
genote hebben besloten alle kosten
over te nemen die de Nederlandse
hervormde gemeente in Amersfoort
de komende zeven jaar moet dragen
voor de restauratie van de beroemde
St. Joriskerk. De heer Pon heeft op
deze manier zijn zestigste verjaardag
een bijzonder tintje gegeven. De res
tauratiekosten werden enige tijd ge
leden geschat op zevenhonderddui
zend gulden. Het is echter waarschijn
lijk dat de heer Pon, gezien de steeds
stijgende kosten, niet veel minder dan
een miljoen zal moeten fourneren
voordat het werk voltooid is.
De St. Joriskerk zal tijdens de res
tauratie ook worden voorzien van ge
brandschilderde ramen. Tussen de
kerkvoogdij en de heer Pon is over
eengekomen, dat de kerk zolang
Amersjoort nog niet over een eigen
tot Lus raamt bet of at nedercbden. der ttujcltn,. Gtntfii 1.8.13
„TONEEL ofte Vertooch der BIJBEL-
SCHE HISTORIËN" van Pieter H.
Schut is een kostelijk boekje. Deze
herdruk van een verzameling bijbelse
prenten uit 1659 laat duidelijk zien hoe
iLujen»eJeryan ficmgefjajcn og het droog
"Vifch ttufejlockt,
men vroeger platenbijbels samenstelde
om de minder geletterde toch de ge
legenheid te geven zijn bijbelse kennis
te vergroten.
De kunstwaarde van deze strips is be
slist niet groot, maar er spreekt toch
een vakmanschap uit, dat er de oor
zaak van is, dat we de prenten ook nu
nog met genoegen bekijken.
Victorine Bakker-Hef ting legt in een
nawoord op de uitgave uit, hoe het
komt, dat er verschillen zijn in de aard
van sommige afbeeldingen, hoe het
komt dat hier en daar van een andere
mentaliteit, een andere stijl sprake is.
Het antwoord luidt kortweg: hij heeft
ze zelf weer overgenomen en wel van
Mattheus Merian de J. uit Basel. Maar
ook deze heeft waarschijnlijk weer ver
schillende prenten overgenomen, en de
namen van de Italianen Antonio Tem-
pesta en Stefano della Bella doen dan
meteen opgeld. Trouwens, ook uitgever
Nicolaes Visser en zijn verwanten heb
ben veel inspirerend materiaal opgele
verd.
Zo biedt de „lectuur" van dit boekje,
dat in de Zwarte Beertjesserie is uit
gegeven, tal van aanknopingspunten
voor een vergelijkend onderzoek. Maar
ook als men het alleen maar eens door
wil bladeren is deze bezigheid „Ver-
maeckelyck", juist zoals Pieter H.
Schut het bedoelde.
stadsgehoorzaal beschikt tevens ge
bruikt zal mogen worden voor het ge
ven van concerten en dergelijke.
De hervormde gemeente van Amers
foort is al sinds 1959 bezig met het
restaureren van de St. Joriskerk. Met
de zuidzijde van het gebouw en de bo-
terhal is men inmiddels klaargekomen.
De restauratie is op het ogenblik ge
vorderd tot aan de noordzijde, die
grenst aan de Groenmarkt en de Ap
pelmarkt. Hier zullen onder meer ook
de bijbehorende diaconiehuisjes worden
herbouwd.
De restauratie is een project van de
hervormde kerkvoogdij en monumen
tenzorg. Het werk wordt voor een be
langrijk deel gesubsidieerd door rijk,
provincie en gemeente, maar het be
drag, dat ten laste van de kerkvoogdij
komt, is desondanks niet onaanzienlijk.
Deze kosten baarden de hervormde ge
meente grote zorgen, aangezien er in
verband met de ontvolking van de bin
nenstad een steeds groeiende behoefte
is aan nieuwe kerkgebouwen en wijk
centra in de buitenwijken van Amers
foort. Deze nieuwe projecten zijn uiter
aard urgenter dan de restauratie van
de St. Joriskerk, hetgeen het gevaar,
dat de restauratie op de lange baan
zou worden geschoven, niet denkbeeldig
maakte.
De St. Joriskerk heeft een roem
rucht verleden. In de elfde eeuw
stond er in Amersfoort een kapel,
die deel uitmaakte van de woonstede
van Rotard en Wijndrik van Amers
foort. De kapel van de Ridderheren
werd in 1248 vervangen door een
kerk en zij kozen St. Joris tot pa
troon. De kerk werd in een „over-
gangsstijl" gebouwd: het oudste ge
deelte is romaans, terwijl het jonge
re bovenstuk een gothische tracering
kreeg. Ook latere uitbreidingen wer
den in gothische stijl uitgevoerd.
Bij de grote stadsbrand van 1340
werd het kerkgebouw aan de noordkant
zwaar beschadigd. Drie jaar daarvoor
was de St. Joris door bisschop Jan van
Diest verheven tot collegiale kerk.
Voor de verschillende vernieuwingen
en uitbreidingen werd vaak een beroep
gedaan op de parochianen. Zo kan men
in ,,'s-stads resolutieboeken" lezen, dat
in 1346 aan elk gezinshoofd een bijdra
ge van drie Arnhemse guldens (15 stui
vers) werd gevraagd, „overmits dattet
groet noet is, dat men onse moeder
kerk, zo die begonnen is, voirt te tim
meren."
In de kerk zijn ook veel notabelen be
graven. De oudste grafsteen is die van
Henric Verstreen die in 1415 overleed.
Ook de beroemde bouwheer Jacob van
Campen, die in 1657 is gestorven, vond
zijn laatste rusplaats in de St. Joris
kerk. Zijn graf werd gedekt door een
monumentale marmeren gedenkplaat.
Sommige geschiedschrijvers beweren,
dat ook de onthoofde lichamen van Jo-
han van Oldebarnevelt en zijn zoon in
de St. Joriskerk liggen. Dit is nog nooit
bewezen, maar vaststaat dat hun kis
ten uit de Hofkapel in Den Haag zijn
verdwenen en niemand weet waar
ze zijn gebleven.
De St. Joriskerk is driemaal overval
len door beeldenstormers: in april en
juni 1579 en in maart 1580. De rooms-
katholieke gelovigen gingen hun gods
dienstoefeningen in de zogenaamde
muurhuizen houden en in 1586 werd de
St. Joriskerk officieel beschouwd als
een kerk voor de protestanten.
Het huidige orgel van de kerk, dat in
1844 door Naber uit Deventer werd ge
bouwd, is bijzonder beroemd. Het heeft
38 sprekende en tien zogenaamde me
chanische registers en in totaal 2460 pij
pen.
i
Monica Liu, een Chinese, die werd ge-
boren als de dochter van een profes-
sor in Peking en in Rome filosofie stu
deerde, heeft het kleed aangenomen
van de Zusters van het Heilige Kruis.
Zuster Monica schildert ondanks haar
verblijf in Europa Chinese landschap
pen, die in Keulen zijn geëxposeerd.
In het afgelopen jaar zijn voor het
eerst diensten georganiseerd voor kam
peerders in de Kennemerduinen. Inder
tijd werd hiervan in dit blad reeds mel
ding gemaakt.
De nieuwgebouwde „schaapskooi",
eigenlijk bestemd om zo nodig bij
slecht weer onderdak te kunnen verle
nen aan tentbewoners op het kampeer
terrein „De Lakens", werd 's zondags
voor deze diensten beschikbaar gesteld.
De oecumenische werkgroep te Over-
veen, die de organisatie op zich geno
men had, hoopte oorspronkelijk ook
„weggebruikers" te kunnen ontvangen,
doch dit bleek niet mogelijk vanwege
de enorme drukte op de Zeeweg, voor
al cp zonnige zomerdagen. Wel konden
behalve kampeerders ook anderen deze
diensten bezoeken: voor de strandbewo
ners van het kamp „de Zeemeeuwen"
werden hiertoe door de direktie van het
Nationale Park de Kennemerduinen
gratis toegangskaarten beschikbaar ge
steld.
Al met al werden de dertien diensten,
gehouden tussen 9 juni en 1 september,
in totaal door ongeveer 1100 mensen be
zocht. Dit betekent een gemiddelde van
ongeveer 85 bezoekers per zondag. In
elke dienst werd een liturgie uitge
reikt; de naam van de voorganger was
daarop vermeld. De te zingen liederen
werden op de piano begeleid.
Dankbaar voor een aantal giften van
particulieren en kerkeraden, waardoor
dit werk mogelijk gemaakt werd en re
kenende op dezelfde medewerking in
het nieuwe jaar, hoopt de werkgroep
omstreeks half juni 1964 deze diensten
te hervatten.
Vanuit de gereformeerde kerken van
ons land wil men steun geven aan d*
stichting van een protestantse gemeen
te in het Europese atoomcentrum ta
Ispra in Noord-Italië. In dit centrum
is een groot aantal Nederlanders werk
zaam. Op het ogenblik telt men er rond
vijftig protestantse gezinnen uit ons
land.
Zij willen nu in samenwerking met
de Waldenzenkerk een eigen predikant
beroepen. Deze zal tevens godsdienst
onderwijs moeten geven op de Neder
landse school in Ispra. Tot nu toe neemt
de Waldenzen-predikant van Como, ds
Soggin, de geestelijke verzorging waar.
Reeds heeft het deputaatschap van
de gereformeerde kerken voor de gees
telijke verzorging van verstrooiden in
het buitenland contact opgenomen met
de Nederlandse hervormde kerk. Van
uit Ispra was namelijk zowel aan de
gereformeerde kerken als aan de her
vormde kerk om hulp gevraagd. Behal
ve in Ispra treft men ook in en om
de stad Milaan een aantal protestantse
gezinnen uit Nederland aan. Zij zou
den eveneens onder het pastoraat van
Ispra kunnen ressorteren.
